Atipik Antipsikotiklere Ba l Geliflen Diyabetin Mekanizmas ABSTRACT: antipsychotics
|
|
- Si̇mge Sözen
- 5 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Derlemeler/Reviews Atipik Antipsikotiklere Ba l Geliflen Diyabetin Mekanizmas Fatma Yurtsever 1, Ayflen Esen-Danac 2, Artuner Deveci 1 ÖZET: Yap lan araflt rmalar ve olgu bildirimleri yeni kuflak antipsikotik kullan m yla diyabet gelifliminin çok daha fazla oldu unu göstermektedir. fiizofreni hastal olan bireylerde genel populasyondan 2-3 kat daha fazla oranda diyabet görülmektedir. Yeni kuflak antipsikotik ilaçlar ile diyabet ve buna ba l kardiyovasküler hastal k riskinin artmas ise kafa kar flt rmaktad r. fiizofreni hastal olan bireylerde yeni kuflak antipsikotik kullan m yla diyabet bafllama yafl 40 n alt na inmifltir. Bu ilaçlar n nas l diyabet yapt klar ile ilgili mekanizmalar çok aç k olmasa da bir tak m hipotezler öne sürülmektedir. Bunlar: dopamin reseptör antagonizmas, kilo al m na yol açmalar, histamin 1 ve 5-HT2A ya da 5- HT2C reseptör antagonizmalar ve kilo al m ndan ba ms z olarak serum leptininin yükselmesi, insülin direncine yol açmalar ve pankreas üzerine olan etkileridir. Yeni kuflak antipsikotiklerin diyabetojenik etkileri ve bu etkinin alt nda yatan mekanizmalar derledik. Anahtar sözcükler: Atipik antipsikotik, diyabetes mellitus, yan etkiler Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2007;17:34-42 ABSTRACT: Mechanism of antipsychotics diabetes related to atypical New researches and case reports have revealed that diabetes incidence is higher in patients treated with new generation antipsychotics. The incidence of diabetes is 2-3 fold in schizophrenic patients compared to normal population. It is confuses that the use of new generation antipsychotics increases the risk of diabetes and cardiovascular diseases related to it. With the use of new generation antipsycotics onset age of diabetes went under 40 years in patients with schizophrenia. Even though the mechanism of diabetes caused by new generation antipsychotics is unclear some hypotheses include mechanisms related with dopamine receptor antagonism, increase in body weight, histamine 1 and 5-HT2A or 5-HT2C receptor antagonism, increase in serum leptin, insulin resistance and direct effects on pancreas. We reviewed the evidence regarding the diabetogenic effects of new generation antipsychotics and possible underlying mechanisms of this effect. Key words: Atypical antipsychotic, diabetes mellitus, adverse effects Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2007;17: Uzm.Dr., 2 Doç. Dr., Psikiyatri AD, Celal Bayar Üniversitesi T p Fakültesi, Manisa-Türkiye Yaz flma Adresi / Address reprint requests to: Doç. Dr. Ayflen Esen-Danac, Celal Bayar UTF Psikiyatri AD, Manisa-Türkiye Telefon / Phone: Elektronik posta adresi / address: aedanaci@yahoo.com Kabul tarihi / Date of acceptance: 30 Mart 2006 / March 30, 2006 fiizofreni ve Diyabet Toplumun yaklafl k 1/3 ünde genetik olarak periferik insülin direncinin bulundu u ve tip 2 diyabetes mellitusta (DM) altta yatan temel mekanizman n bu genetik yatk nl k oldu u bilinmektedir (1). Bu grubun hepsinde diyabetes mellitus geliflmesi beklenmez. Multifaktöriyel bir hastal k olan DM, genetik olarak yatk nl olanlarda, fiziksel ve ruhsal travma, herhangi bir hastal k, afl r kilo al m, fiziksel inaktivite, herhangi bir nedenle glukoz metabolizmas n olumsuz yönde etkileyen ilaç al m gibi baflka etkenlerin varl nda tetiklenmekte ve klinik ve/veya laboratuvar olarak belirgin hale gelmektedir (2). Çeflitli çal flmalar flizofreni hastal olan bireylerde tip 2 diyabetes mellitus riskinin normal populasyondan daha yüksek oldu unu göstermifltir. Antipsikotikler genel kullan ma girdikleri günden beri yay nlanan raporlar aras nda tutars zl k olsa da antipsikotik kullan m ile glukoz kontrolünde bozulma aras nda bir iliflki kurulmaktad r (3). Spoelstra ve arkadafllar (2004) antipsikotik kullanan hastalarda glisemik kontrolde bozulma ve buna ba l diyabet oluflumunun artt n belirtmifllerdir (4). fiizofreni hastal olan bireylerde bozulmufl glukoz kontrolü ilaç tedavisinden önceki dönemlerde de rapor edilmifltir (5). Ryan ve arkadafllar (2003) çal flmalar nda ilk epizod ve hiç antipsikotik tedavi almam fl 26 hasta ile kontrol grubunu karfl laflt rm fllar, flizofreni hastalar n n kontrol grubuna göre daha fazla insülin direnci gösterdi i, plazma glukoz-insülin-kortizol düzeylerinin daha yüksek 34 Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say : 1, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 1,
2 F. Yurtsever, A. Esen-Danac, A. Deveci oldu u saptanm flt r (6). Bu hasta grubunda daha yayg n olmas n n alt nda yatan mekanizman n hastal n kendisine mi yoksa k smen ya da tamamen farmakoterapiye mi ba l oldu u konusu halen tart flmal d r. Baz araflt rmac lar hastal a yatk nl n kendisiyle iliflkili oldu unu, çünkü glukoz metabolizmas kontrolündeki anormalliklerin 20. yüzy l n ilk yar s nda belirlendi ini, bunun da modern psikofarmakoterapi devrinden önce oldu unu öne sürmektedirler (2). Bu yaz n n amac yeni kuflak antipsikotiklerin diyabetojenik etkileri ve bu etkinin alt nda yatan mekanizmalar n araflt - r lmas d r. Atipik Antipsikotiklerin Tip II Diyabet Ortaya Ç kar c Etkileri 1956 y l nda fenotiyazinlerin kullan ma girmesinden sonra flizofreni hastal olan bireylerde tip 2 diyabet yayg nl n n dikkat çekici bir flekilde artt gözlendi. Fakat o dönemlerde antipsikotiklerin flizofreni hastal olan bireylerde büyük düzelmeye neden olmas yüzünden bu yan etki farkedilemedi. Kamran ve arkadafllar (1994) taraf ndan klozapinin diyabet ile iliflkisinin oldu una dair ilk olgu bildirimi yay nland (7) y l nda olanzapinin de diyabetle olan iliflkisi aç a ç kt (8). Antipsikotik tedavi ile oluflan diyabet geliflimi ilaç tedavisine baflland ktan sonra farkl sürelerde oldu u gibi, diyabet geliflimine yol açmalar, hiperglisemi oluflturma oranlar da ilaçlar aras nda farkl l klar göstermektedir. Yeni kuflak antipsikotiklerin farkl reseptör profilleri nedeniyle glukoz metabolizmas üzerine etkileri vard r. Yeni kuflak antipsikotik kullan m ile ortaya ç - kan diyabet genellikle tedavinin ilk birkaç ay nda oluflma e ilimindedir. Yay nlanm fl diyabetik ketoasidoz ve yeni bafllang çl diyabet olgular n içeren bir meta-analiz çal flmas nda yeni kuflak antipsikotik kullan m na bafllad ktan sonraki 1 ile 3. aylarda olgular n %45 inde yeni bafllang çl diyabet vakalar saptanm flt r (9). Tüm antipsikotik gruplar nda hemen hemen diyabet oluflturma ya da hiperglisemiye yol açma potansiyeli olmas na ra men farkl l klar saptanm flt r. Buse ve arkadafllar (2003) Amerika Birleflik Devletleri (ABD) nde yapt klar geriye dönük bir çal flmada yeni kuflak ve tipik antipsikotik alan hastalar karfl laflt rm fllar, iki grupta da diyabet oran n yüksek bulmufllard r (10). Kornegay ve arkadafllar (2002) yapt klar bir çal flmada Birleflik Krall k Genel Uygulama ve Araflt rma Veri Taban ndan sa lad klar verilerle y llar aras nda antipsikotikler ile tedavi edilen hastalar diyabet s kl aç - s ndan incelemifller, sonuçta konvansiyonel ve yeni kuflak antipsikotik kullanan hastalarda diyabet oran - n n artt n bulmufllard r (11). Kurt ve arkadafllar (2002) klasik antipsikotik ve yeni kuflak antipsikotik alan hastalarda açl k kan flekeri, Oral Glukoz Tolerans Testi (OGGT) nin 2. saat tokluk kan flekeri bak lm fl ve insülin direncini de erlendiren Homeostasis Model Assesment (HOMA) yap lm flt r. Klozapin açl k kan flekerinde, ketiapin ise OGGT 2. saat kan flekeri de erinde tedavi sonras istatistiksel olarak anlaml art fl oluflturmufltur. Hem açl k hem de tokluk kan flekerinde olanzapin ve risperidonun anlaml bir etkisi görülmemifltir. Klasik antipsikotik ilaçlar açl k kan flekerini anlaml, sülpirid ise istatistiksel anlaml l a varmayan oranda düflürmüfltür. Bu çal flmada periferik insülin direnci gözlenmemifltir. Kan flekeri yükselmesine ra men insülin düzeyinin de iflmemifl olmas klozapin ve ketiapinin insülinin salg lanmas n ya da periferik dokularda glukoz metabolizmas üzerindeki etkisini engelledi- ini düflündürmektedir. Bu çal flma sonucunda olanzapin, risperidon ve klasik antipsikotikler diyabet aç s ndan daha güvenli ve kan flekeri üzerine etkisiz bulunmufltur. Bu bulgu di er araflt rma bulgular ile çeliflki göstermektedir, özellikle olanzapinin etkisi bu konuda flafl rt c bulunmufltur (2). Lindenmayer ve arkadafllar (2003) taraf ndan yeni kuflak ve tipik antipsikotik tedavisi uygulanan toplam 157 hasta glukoz ve kolesterol düzeyleri aç s ndan karfl laflt r lm fllar. Bu çal flman n sonucunda klozapin, olanzapin ve haloperidol verilen grupta plazma glukoz seviyelerindeki art fl anlaml iken, klozapin ve olanzapin kolesterol seviyesindeki art flla iliflkili bulunmufltur. Yeni kuflak antipsikotik tedavi ile iliflkili olarak trigliserid ve kolesterol seviyelerinin artt bulunmufltur (12). Melkerson ve arkadafllar n n (2001) klasik antipsikotik alan 28 ve klozapin alan 13 hastada yapt klar karfl laflt rmal bir çal flmas nda, serum klozapin konsantrasyonu ile insülin düzeyi aras nda pozitif bir iliflki saptanm fl, fakat klasik antipsikotik alan grupta böyle bir iliflkiye rastlanmam flt r (13). Citrome ve arkadafllar (2004) yapt klar bir çal flmada birinci ve ikinci kuflak antipsikotik alanlar karfl laflt rm fllar ve bu çal flmada ikinci kuflaktan özellikle klozapin ve ketiapin alan grupta te- Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say : 1, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 1,
3 daviye ba l olarak geliflen diyabet riskinde art fl saptam fllard r (14). Son y llarda yeni kuflak antipsikotiklerin yeni bafllang çl tip 2 diyabet oluflumu, önceden mevcut tip 2 diyabetin kötüleflmesi veya diyabetik ketoasidoza yol açt ile ilgili pek çok olgu bildirimleri bulunmaktad r (7,15-27). Yeni kuflak antipsikotiklerin kullan ma girmesinin ard ndan glukoz kontrolünde bozulma ile iliflkili olarak klozapin ile ilgili 17, olanzapinle ilgili 10, ketiapin ile 4, risperidon ile 2 olgu saptanm flt r (28). Melkerson ve Dahl (2004) taraf ndan yap lan literatür taramas nda yeni kuflak antipsikotikleri alan hastalarda daha çok klozapin, olanzapin ve risperidon yan etkilerini bildiren yay nlara rastlanm fl; daha az oranda ketiapin, ziprasidon ve zotepin ile ilgili yay n bulunmufl; amisülpirid ve aripiprazol ile ilgili verilere rastlanmam flt r. Literatür taramas nda olanzapin ve klozapin alan hastalarda glukoz intolerans, diyabet, hiperlipidemi ve hiperleptinemi oranlar oldukça fazla bulunmufl; ketiapin alan hastalarda l ml bir yükseklik bulunmufl; risperidon ve ziprasidon alan grupta çok daha az oranda rastlanm flt r (29). Bu güne kadar bildirilen olgular n büyük ço unlu- u klozapin ve olanzapin ile ilgilidir. Agranülositoz di er antipsikotiklere oranla klozapin kullan m yla daha yayg n iken, olanzapin klozapine eflde er kilo al m na neden olmaktad r. Kiloda risperidon ve ketiapinde daha az art fl olmaktad r, ziprasidonun kilo üzerine etkisinin olmad saptanm flt r. Yeni kuflak antipsikotiklerle kilo al m artan diyabet riski ve kardiyovasküler hastal klar ile bunun yan s ra di er istenmeyen sonuçlarla iliflkilidir (30). Antipsikotikler aras nda kilo al m, diyabet geliflimi, hiperlipidemi geliflmesine katk da bulunma ile ilgili çeliflkili raporlar olsa da yay nlar n ço u bunlar destekler yöndedir. Wirshing ve arkadafllar (1998) olanzapin ve klozapin ile ortaya ç kan 6 olgu bildirmifllerdir. Olanzapin ve klozapinin farkl reseptör profili ve etki mekanizmas nedeniyle yol açt etkiler de farkl l k göstermektedir (31). Klozapin ve olanzapin tedavisinin önemli kilo art fl na ve tip 2 diyabet geliflmesine yol açabildi i gösterilmifltir. Kilo art fl bir süre sonra plato çizmeye bafllasa da toplam vücut a rl art fl 10 haftay aflan tedavilerde çok daha fazla olmaktad r. Klozapin ve olanzapinin kilo art fl na yol açma e ilimleri ve iki yeni kuflak antipsikoti e efllik eden diyabet ve lipid anormallikleri geliflme risklerinin di er herhangi bir antipsikotik ilaçtan çok daha fazla oldu unu gösteren kan t say s her geçen gün artmaktad r (32). Atipik antipsikotikle tedavi edilen hastalarda, özellikle klozapin ve olanzapin kullan l yorsa glukoz metabolizmas n daha s k de erlendirmek gerekmektedir. Çeflitli olgu sunumlar baflta klozapin ve olanzapin olmak üzere atipik antipsikotiklerin glukoz metabolizmas n ileri bölümlerde belirtilecek olan de iflik hipotezler ile bozdu unu göstermektedir. Olanzapin 1996 y l ndan beri flizofreni tedavisinde reçete edilmektedir. Olanzapinin indükledi i hiperglisemi, yeni bafllang çl diyabet, hiperglisemik non-ketotik koma ve diyabetik ketoasidoz olgular bildirilmifltir. Bir olguda olanzapin tedavisi alt nda iken diyabet geliflen ve tedavinin 3. y l nda diyabette giderek kötüleflme olmas ve insülin tedavisine geçilmesi üzerine tedavi kesilmifltir. Olanzapin tedavisi kesildikten sonra hastan n insülin ihtiyac kalmam fl ve yaln zca düflük doz bir antidiyabetik ile regüle olabilmifltir (33). Farwell ve arkadafllar (2004) yeni kuflak ve tipik antipsikotik kullanan hastalarda yapt klar geriye dönük bir çal flmada ilk bir y lda yaln zca olanzapin ve risperidon alan grupta kilo al m anlaml olarak farkl bulunmufl ve yaln zca olanzapin diyabet geliflimi ile iliflkili bulunmufltur (34). Bu bulgu olanzapin ile ilgili di er çal flma bulgular n desteklemektedir. Meatherall ve Younes (2002) taraf ndan olanzapinin yol açt hiperglisemi sonras nda ölen bir olgu yay nlanm flt r. Bu olguda aile öyküsünde diyabet bulunmamaktayd. Bu hastada postmortem yap lan ölçümde ilaç konsantrasyonu terapötik düzeyde bulunmufltur (25). Goldstein ve arkadafllar (1999) yay nlad bir raporda olanzapin tedavisi ile indüklenen yeni bafllang çl 5 diyabet vakas ve 2 diyabetik ketoasidoz vakas bildirmifllerdir. Bunlardan yaln zca 3 hastada aile öyküsü pozitifli i saptanm flt r (35). Görüldü ü gibi çal flmalar n ço unda olanzapinin bu konuda sorumlu oldu u bildirilmektedir. Sneed ve Gonzalez (2003) risperidon tedavisi almakta iken bozulmufl açl k glisemisi mevcut iken ve ketiapin tedavisi eklendikten sonra tip 2 diyabet aç a ç kan 45 yafl nda bir olguyu yay nlam fllard r (36). Bir önceki raporda ketiapin eklendikten sonra aç a ç kan tip 2 diyabet vakas söz konusu iken, Reinstein ve arkadafllar (1999) taraf ndan ketiapin birlikte kullan m ile düzelen diyabet olgusu bildirilmifltir. Reinstein ve arkadafllar 10 ayl k bir süreyi kaplayan ve klozapin te- 36 Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say : 1, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 1,
4 F. Yurtsever, A. Esen-Danac, A. Deveci davisi al rken diyabet geliflen ve daha sonra ketiapin ve klozapin birlikte kullan m na geçilen hastalarda vücut a rl ndaki ve diyabet durumundaki de ifliklikleri de erlendirmeye yönelik bir çal flma yapm fllard r. Bu çal flmada klozapin dozu azalt l rken ketiapin dozu art r lm flt r. 6 ay devam eden klozapin monoterapisinin ard ndan 10 ay kadar klozapin-ketiapin kombine tedavisi uygulanm flt r. Al nan 65 hastan n 13 ünde klozapin monoterapisi boyunca diyabet geliflmiflti. Klozapin-ketiapin birlikte kullan m olan 65 hastan n hepsinde (%100) anlaml kilo kayb olmufl ve diyabetli olanlarda hiperglisemi kontrol alt na al nm fl, insülin kullananlarda insülin ihtiyac azalm fl, bu hastalarda birlikte kullan m ile daha önce yüksek olarak saptanan HbA1c düzeylerinde düflme saptanm flt r. Hipoglisemik ilaç kullanan üç hastada bu ilaçlara ihtiyac n kalmad saptanm flt r (37). Yap lan araflt rmalar ve olgu bildirimleri yeni kuflak antipsikotiklerde diyabet gelifliminin çok daha fazla oldu unu göstermektedir. Yeni kuflak antipsikotikler di- erlerine göre daha fazla kilo art fl, hiperlipidemi, yeni bafllang çl tip 2 diabetes mellitus ve diabetik ketoasidoz yapmaktad r (38). Bu ilaçlar adipoz dokuda art fl ile glukoz ve lipid metabolizmalar nda bozukluklar oluflturarak daha ciddi sa l k sorunlar na yol açarlar (39). fiizofreni hastal olan bireylerde genel populasyondan 2-3 kat daha fazla oranda diyabet görülmektedir. Yeni kuflak antipsikotik ilaçlar ile diyabet ve buna ba l kardiyovasküler hastal k riskinin artmas ise kafa kar flt rmaktad r. fiizofreni hastal olan bireylerde yeni kuflak antipsikotik kullan m yla diyabet riski 40 yafl n alt na inmifltir. Bu ilaçlar n nas l diyabet oluflturduklar ile ilgili mekanizmalar çok aç k olmasa da bir tak m hipotezler öne sürülmektedir. Dopamin reseptör antagonizmas, kilo al m na yol açmalar, histamin 1 ve 5- HT2A ya da 5-HT2C reseptör antagonizmalar ve kilo al m ndan ba ms z olarak serum leptinin yükselmesi ve insülin direncine yol açmalar bu hipotezlerin bafll - calar d r (40). Atipik Antipsikotikler Glukoz Metabolizmas n Nas l Etkiler? DOPAM N RESEPTÖR ANTAGON ZMASI Tipik antipsikotikler dopamin antagonizmas yoluyla glukoz tolerans nda bozulmaya yol açabilir. Kan glukozunun merkezi düzenlemesinin hipotalamus taraf ndan kontrol edildi i ve bromokriptin gibi dopamin agonistlerin kan glukoz seviyesini azaltt varsay lm flt r. Klasik antipsikotikler iyi bilinen D2 reseptör antagonistidirler ve genellikle hipotalamustaki D2 reseptör antagonizmas nedeniyle oluflan serum prolaktin art fl ile iliflkilidirler (41). Böylece hipotalamik dopamin antagonizmas tipik antipsikotiklerin düzensiz kan glukoz kontrolüne sebep olmalar nda katk da bulunan bir etken olabilir. Risperidon serum prolaktinini en fazla art ran yeni kuflak antipsikotik olmas na ra men, glukoz metabolizmas n bozmas yla iliflkili çok az say da rapor yay nlanm flt r (3). Bu durum da bu hipotezin net olmad n göstermektedir. K LO ARTIfiI Antipsikotikler kilo al m na ve bunun sonucunda insülin direncine yol açarak hiperglisemi ve diyabet geliflimine neden olurlar. Kilo al m na da çeflitli mekanizmalar arac l ile neden olurlar. Çeflitli teoriler öne sürülmesine ra men yeni kuflak antipsikotiklerin kilo art fl na yol açma mekanizmalar henüz tam olarak bilinmemektedir. Burada serotonerjik, histaminerjik ve/veya adrenerjik sistemin dahil oldu u çok etkenli bir süreç olabilir. Lateral hipotalamus kilo kontrolünde kritik öneme sahip bir anatomik bölgedir. Lateral hipotalamusa katekolaminlerin infüzyonu yeme davran fl n azalt r. Anorektik ajan oldu u varsay lan sibutramin, hipotalamusta serotonin ve norepinefrin düzeylerini art rmak yoluyla kiloyu azaltmaktad r. Dopaminin hayvan deneylerinde yeme davran fl n azaltt ile iliflkili güçlü kan tlar vard r. Dopamin agonisti olan amantadinin olanzapinin indükledi i kilo al m n etkisiz k ld görülmüfltür. Serotonin antagonizmas enerji al m n stimüle ederken, farkl serotonin reseptörleri yeme davran fl n azalt r. 5HT2C psikotroplar n indükledi i kilo al m için aday reseptördür. Tecott ve arkadafllar mutant farelerde 5HT2C reseptörlerini devre d fl b rakt ktan sonra bunlarda obezite sendromu geliflmifltir (insülin ve leptin artm flt r). Trisiklik antidepresanlar, yeni kuflak antipsikotikler 5HT2C yi antagonize ederek kilo al m na yol açabilirler. Histamin reseptörleri ratlarda içme davran fl na arac l k eder. Histamin reseptörleri için yüksek afiniteye sahip olan düflük potensli antipsikotikler, mirtazapin ve di er ilaçlar bu reseptörlerde blo- Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say : 1, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 1,
5 kaj yaparak kilo al m na yol açarlar. Wirshing ve arkadafllar yapm fl olduklar çal flma ile yeni antipsikotikler ve kilo al m için bu ilaçlar n histamin reseptörlerine olan afiniteleriyle ilgili güçlü kan tlar bulmufllard r (31). Histamin antagonizmas ifltah art r r. Simetidin H2 antagonisitidir ve ifltah azalt r. Afl r kilolu ve tip 2 diyabetli hastalarda glukoz kontrolüne katk da bulunur (42). Yap lan çal flmalar sonucunda yeni kuflak antipsikotiklerin kilo art fl yla iliflki dereceleri de iflkenlik göstermektedir. Kilo art fl n n as l klinik önemi uzun süreli tedavi ba lam nda önem kazanmaktad r. Özellikle klozapin ve olanzapin gibi baz antipsikotiklerle yap lan uzun süreli çal flmalar uzun süreli tedavinin kiloda belirgin art flla iliflkili oldu unu göstermifltir. Ketiapin ile yap lan çal flmada uzun dönemli monoterapi yap lan hastalarda kilo de ifliklikleri kilo dengesini sa lay c yöndedir ve hasta için olumlu yöndedir (43). Yeni kuflak antipsikotiklerin neden oldu u kilo al m ayr ca de- iflen glukoz-insülin homeostazisi ile de ilgili olabilir. Yeni kuflak antipsikotik ile ilgili kilo al m adipoz dokuda genel bir art fla neden olur ve bu da azalan insülin duyarl l, glukoz intolerans ve e er yeterince fliddetliyse diyabet ile sonuçlan r (31). Bir hipoteze göre diyabet yeni kuflak antipsikotikler ile iliflkili kilo al m na ikincil olarak ortaya ç kmaktad r. Baz araflt rmac lar daha direkt fizyolojik etkiler önermektedirler. Bunlar n aras nda glukoz kontrolü ve insülin sekresyonu ve direnci üzerindeki etkiler yer almaktad r (31). Yeni kuflak antipsikotiklerin vücut a rl nda art fla yol açmada farkl e ilimleri vard r. Uzun vadeli tedavide, klozapin ve olanzapin en fazla a rl k art fl na yol açmaktad r. Ketiapin ve ziprasidon en az a rl k art fl - na neden olmakta, risperidon ise orta derecede a rl k art fl yapmaktad r. K sa vadeli klinik çal flmalarda ziprasidonun a rl k art fl na yol açmada düflük e ilimi oldu u saptanm flt r, ancak bu antipsikoti in kullan m hala çok yayg n de ildir. fiu anda ketiapin genifl klinik veri ve klinikte yatan ve ayaktan izlenen hastalara ait yay nlanm fl akut ve uzun vadeli verilere dayanarak anlaml bir vücut a rl art fl na ve glukoz kontrol bozuklu una yol açmad gösterilen tek yeni kuflak antipsikotiktir (44). Di erleriyle k yasland nda kiloda daha fazla art fla yol açt görülen klozapin ve olanzapinin dolafl mdaki leptin seviyelerini artt rd gösterilmifltir ki yüksek beden kitle indeksi (BK ) ve leptin seviyeleri aras nda pozitif bir iliflki mevcuttur (43). Henderson taraf ndan yap lan bir çal flmada klozapin ile tedavi edilen 3 hastada diyabet geliflti i bulunmufltur. Her hasta için klozapin tedavisine baflland ktan sonraki y llar içinde diyabet geliflimi olmadan önce büyük miktarda kilo al m olmufltur (45). Ashim ve arkadafllar yay nlad klar olanzapin tedavisi ile geliflen 6 hastal k olgu raporlar nda hastalardan yaln zca birinde kilo al m olmufltur. Öteki hastalar bafllang çta da obez idiler. Bu da burada yaln zca kilo alman n glukozun kontrolsüzlü ünde önemli olmad n göstermifltir (5). Wirshing ve arkadafllar bildirdi i olanzapin ve klozapin ile ortaya ç kan 6 diyabet olgusunun 4 ünde antipsikotik tedavisi süresince bafllang ca göre kilo art fl bildirilmemifltir. Bu yüzden kilo art fl n n yeni antipsikotiklere ba l diyabet gelifliminde tek mekanizma olmas beklenemez (31). PANKREAS VE NSÜL N ÜZER NDEK ETK LER Yeni kuflak antipsikotik kullanan flizofreni hastal olan bireylerde glukoz kontrolündeki bozulma ile ilgili öne sürülen bir mekanizma da bu ilaçlar n insülin ve pankreas üzerine etkileriyle iliflkilidir. laçlar n tip 2 diyabet oluflturma mekanizmalar, insülin üretimi ve sal n m n engelleme, insülinin etkinli ini azaltma, pankreatik hücre ifllevlerini etkileme ve bu hücreleri hasara u ratma fleklindedir (46). Ayr ca serotonin 1A antagonizmas pankreatik beta hücre tepkiselli ini azaltabilir, bu da uygun olmayan düflük insülin ve hiperglisemi ile sonuçlan r (31). Antipsikotik ilaçlara ikincil geliflen diyabetin do al seyri tam olarak bilinmemekte, fakat yine de bunu oluflturabilecek birkaç mekanizma önerilmektedir. Bir olas l k periferal dokulara glukoz tafl nmas n n bozulmas d r (36). Hayvan modellerinde araflt rmac lar antipsikotik ilaçlar n hedef dokulara glukoz tafl nmas n belirgin derecede azaltt bir mekanizmay aç a ç karabilmifllerdir (47). Yine bu hayvan çal flmas antipsikotik ilaçlar n glukoz akümülasyonunu hem periferal hem de beyin dokusunda glukoz tafl ma proteini seviyesinde (Glucose Transporter Protein-GLUT) bloke edebilece- ini önermektedir ki bu durum hiperglisemiye yol açmaktad r. Bir di er olas l k ise pankreas ifllevinin düzensizli idir. Daha özgül olmak gerekirse beta hücre ifl- 38 Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say : 1, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 1,
6 F. Yurtsever, A. Esen-Danac, A. Deveci levinin düzensizli idir. Pankreatik ifllev yeni antipsikotiklerin varl nda azalabilir (47). Fenotiyazin grubu ilaçlarla karfl laflt r ld nda, yeni kuflak antipsikotikler pankreatik beta hücrelerindeki 5HT (5HT2A ve 5HT2C) reseptörlerine daha yüksek afinite ile etki gösterir ve bu daha sonra pankreatik beta hücresinin kan glukoz seviyesindeki yükselmelere yan t n azaltabilir (48). Serotonerjik antagonizma kilo art - fl na neden olur ki bu da glukoz dengesinde de iflikliklere yol açar. Ayr ca 5HT1A antagonizmas pankreatik beta hücre tepkiselli ini azaltabilir, bu da uygun olmayan düflük insülün ve hiperglisemi ile sonuçlan r (31). Klozapin taraf ndan bafllat lan diyabete dair varsay lan di er bir mekanizma dezmetilklozapin üzerinden pankreatik adac k hücrelerinin birincil hasar d r. Klozapinin indükledi i hiperglisemi için pankreas adac k hücrelerindeki hasar ya da sempatik sinir sisteminin kontrolsüzlü ü, kilo al m ve insülin direncine yol açmas neden olarak bilinmektedir. Ayn mekanizma olanzapine sekonder geliflen diyabetik ketoasidoz (DKA) ve hiperglisemi için de geçerli olabilir (35). LEPT N VE GHREL N ÜZER NE ETK LER Ghrelinin yeme davran fl n n kontrolünde önemli bir rol oynayan ifltah uyaran bir peptid oldu u yak n zamanlarda keflfedilmifltir. Ghrelin birincil olarak mideden salg lanmaktad r, leptin ve vücut ya hacmi ile aras nda negatif bir iliflki söz konusudur (49). fiizofrenide uzun dönem antipsikotik kullan m nda 5HT2C polimorfizmiyle leptin direnci geliflimi, kilo art fl aras nda bir iliflkinin oldu u saptanm flt r (50). Yeni kuflak antipsikotikler belirtilen mekanizmalar d fl nda ifltah üzerine etkili hormonlar n düzeyinde de de ifliklik yapmakta, hiperlipidemiye yol açmak suretiyle de insülin direnci geliflimine neden olmaktad rlar. Bunlardan en önemlisi leptin ve ghrelin üzerine olan etkileridir. Pek çok çal flmada bu iliflkinin varl ortaya konmufltur. Klasik ve yeni kuflak antipsikotikler kilo al m ve vücut a rl n n düzenlenmesinde etkili olup, insülin ve leptin gibi hormonlar n her ikisinin de kilo al m ile ilgili oldu u bilinmektedir (48). Herran ve arkadafllar n n serum leptin düzeyleri üzerinde uzun dönem antipsikotik tedavinin etkisini de erlendirmek amac yla yapt klar çal flmada kronik flizofreni hastal olan bireyler ile sa l kl kontroller aras nda yafl, cinsiyet ve BK aç s ndan bir fark saptanmam flt r. Yine bu çal flmada leptin düzeyi kilo al m ile iliflkili bulunmufltur. Yine bu çal flmada özellikle yeni kuflak antipsikotiklerden olanzapin tedavisi alanlarda serum leptin düzeyleri kilo al m ndan ba ms z olarak yüksek bulunmufltur (51). Arranz ve arkadafllar n n yapm fl olduklar bir çal flmada daha önce antipsikotik tedavi alm fl olup flu anda almayan, hiç antipsikotik denenmemifl flizofreni hastal olan bireyler ve sa l kl kontrol grubunda plazma glukoz, insülin, C-peptid ve leptin düzeyleri karfl laflt r lm flt r. Daha önce antipsikotik kullanm fl olan grupta insülin, C-peptid, leptin de erleri antipsikotik denenmemifl grup ve kontrol grubundan daha yüksek bulunmufltur. nsülin direncini gösteren HOMA da yüksek olarak saptanm flt r. Bu çal flma ile hastada flu an kullan lm yor olsa bile daha önceden antipsikotik kullan lm fl olmas n n, glukoz metabolizmas parametreleri ve kilo al m ile iliflkili leptin hormonu üzerinde etkisinin oldu- unu öne sürmektedir (52). Atmaca ve arkadafllar olanzapin, ketiapin, risperidon ve klozapin alan 56 hastada serum leptin ve trigliserid düzeylerine bakm fllar ve kilo al m n de erlendirmifllerdir. Bu çal flmada olanzapin ve klozapin alan grupta belirgin bir kilo art fl ile birlikte serum leptin ve trigliserid düzeylerinde art fl saptanm flt r. Bu de erler ketiapin alan grupta l ml düzeyde olup, risperidon alan grupta daha minimal olarak saptanm flt r (53). K v rc k ve arkadafllar klozapinin ortaya ç kard - kilo art fl n n patofizyolojisini araflt rmak için yapt klar çal flmada leptinin etiyolojik bir nedenden ziyade düzenleyici bir etki gösterdi ini saptam fllard r (54). Yine Melkerson ve arkadafllar n n yapt klar bir çal flmada farkl antipsikotik alan hasta gruplar nda açl k kan örne inde insülin, glukoz, leptin ve ilaç serum konsantrasyonlar bak lm fl ve BK leri ölçülerek birbiriyle karfl laflt r lm flt r. Bu çal flman n sonunda olanzapin alan gruptaki ortalama insülin de erlerini konvansiyonel antipsikotik alan gruptan daha yüksek bulmufllard r. Klozapin alan grup ile di er gruplar aras nda önemli bir fark bulunmam flt r. Bununla birlikte klozapin alan grupta serum ilaç konsantrasyonlar ve insülin düzeyleri aras nda mutlak bir iliflki saptanm flt r. BK hastalar n yaklafl k yar s nda yüksek bulunmufl olup, gruplar aras nda fark bulunmam flt r. Leptin düzeyleri konvansiyonel antipsikotik kullanan hasta grubunda kad nlarda erkeklerden daha yüksek saptanm flt r. Klozapin ve olanzapin alan grupta bu farkl l k saptanmam flt r (13). Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say : 1, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 1,
7 Murashita ve arkadafllar n n olanzapin alan 7 hasta üzerinde ghrelin, leptin, glukoz ve di er metabolik parametreleri de erlendirdikleri bir çal flmada leptin ve vücut ya nda art fl saptanm fl, plazma total ghrelin ve aktif ghrelin düzeylerinde art fl saptanm flt r. Daha önce de olanzapin ile yap lan çal flmalarda olanzapinin ifltah ve kilo art fl yapt bilinmektedir (49). Buna karfl n Togo ve arkadafllar olanzapin ve risperidon alan hastalarda serum ghrelin düzeylerini sa l kl kontrol grubu ile karfl laflt rm fllar ve serum ghrelin düzeylerinde art fl saptamad klar gibi aksine düflüfl saptam fllard r. Olanzapin ve risperidon alan hastalar aras nda da ghrelin düzeyi aç s ndan önemli bir fark saptamam fllard r. Bu çal flman n sonucuna göre ghrelinin olanzapin ve risperidon alan hastalarda kilo al m ve yeme davran fl ndan sorumlu olmad sonucuna varm fllard r (55). Sonuç Yeni kuflak antipsikotiklerin kullan ma girmesiyle, diyabet riskini normal populasyona göre 2-3 kat daha fazla tafl yan flizofreni hastal olan bireyler için, diyabete yakalanma riski daha da artm fl gibi görünmektedir. Atipik antipsikotik bafllamadan önce plazma glukoz düzeyinin ölçülmesi, diyabetes mellitus aç s ndan aile hikayesinin sorgulanmas, BK nin düzenli izlenmesi, her 4 ayda bir HbA1c düzeyinin izlenmesi, kilo de iflikli i-poliüri-polidipsi aç s ndan belli aral klarla de erlendirilmesi, lipid profillerinin belirlenmesi önlem ve izlem aç s ndan önemlidir (56). Bu güne kadar elde edilen verilerin pek ço u olgu bildirimleri, kesitsel ve aç k çal flmalardan gelmektedir. Bu nedenle hem riskteki art fl hem de yeni nesil antipsikotiklerin nas l böyle bir yan etkiye yol açt klar konusunda yeterince kan ta dayal bilgi yoktur. Bundan sonra yap lacak kontrollü izlem çal flmalar bu konuya daha fazla fl k tutacakt r. Ama yine de elimizdeki bilgiler yeni kuflak antipsikotiklerin kullan m s ras nda diyabet riskinin artt n ve diyabetin daha erken yafllarda ortaya ç kt n göstermektedir. Bu nedenle hastalar n sa alt m sürecinde bu aç dan da izlenmesi ve zaten diyabet riski yüksek olan hastalarda ilaç seçiminde daha dikkatli olunmas gerekmektedir. Kaynaklar: 1. Bennet PH. Epidemiology of type 2 diabetes mellitus. In: Diabetes Mellitus: A Fundemental and Clinical Text. LeRoith D, Taylor SI, Olsefsky JM (editors). 2nd ed., Philadelphia: Lippincott Williams&Wilkins, 2000: Kurt E, Oral ET, Verimli A. fiizofren ve di er psikotik hastalarda klasik ve yeni antipsikotik ilaçlar n insülin ve glikoz metabolizmas üzerindeki etkilerinin karfl laflt r lmas. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2002;12: Liebzeit KA, Markowitz JS, Caley CF. New onset diabetes and atypical antipsychotics. Eur Neuropsychopharmacol 2001;11: Spoelstra JA, Stolk RP, Cohen D, Klungel OH, Erkens JA, Leufkens HG, Grobbee DE. Antipsychotic drugs may worsen metabolic control in type 2 diabetes mellitus. J Clin Psychiatry 2004;65: Ashim S, Warrington S, Anderson IM. Management of diabetes mellitus occuring during treatment with olanzapine: report of six cases and clinical implications. J Clin Psychopharmacol 2004;18: Ryan MC, Collins P, Thakore JH. Impaired fasting glucose tolerance in first-episode, drug-naive patients with schizophrenia. Am J Psychiatry 2004;161: Kamran A, Doraiswamy PM, Jane JL, Hammett EB, Dunn L. Severe hyperglycemia associated with high doses of clozapine. Am J Psychiatry 1994;151: Muench J, Carey M. Diabetes mellitus associated with atypical antipsychotic medications: new case report and review of the literature. J Am Board Fam Pract 2001;14: Lieberman JA 3rd. Metabolic changes associated with antipsychotic use. Prim Care Companion J Clin Psychiatry 2004;6(Suppl.2): Buse JB, Cavazzoni P, Hornbuckle K, Hutchins D, Breier A, Jovanovic L. A retrospective cohort study of diabetes mellitus and antipsychotic treatment in the United States. J Clin Epidemiol 2003;56: Kornegay CJ, Vasilakis-Scaramozza C, Jick H. Incident diabetes associated with antipsychotic use in United Kingdom General Practice Research Database. J Clin Psychiatry 2002;63: Lindenmayer JP, Czobor P, Volavka J, Citrome L, Sheitman B, McEvoy JP, Cooper TB, Chakos M, Lieberman JA. Changes in glucose and cholesterol levels in patients with schizophrenia treated with typical or atypical antipsychotics. Am J Psychiatry 2003;160: Melkerson KI, Hulting AL, Brismar KE. Different influences of classical antipsychotics and clozapine on glucose-insulin homeostasis in patient with schizophrenia or related psychoses. J Clin Psychiatry 2001;62: Citrome L, Jaffe A, Levine J, Allingham B, Robinson J. Realtionship between antipsychotic medication treatment and new cases of diabetes among psychiatric inpatients. Psychiatr Serv. 2004;55: Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say : 1, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 1,
8 F. Yurtsever, A. Esen-Danac, A. Deveci 15. Kostako lu AE, Yaz c KM, Erbafl T, Güvener N. Ketoacidosis as a side- effect of clozapine: a case report. Acta Psychiatr Scand 1996;93: Pierides M. Clozapine monotherapy and ketoacidosis. Br J Psychiatry 1997;171: Lindenmayer JP, Patel R. Olanzapine-induced ketoacidosis with diabetes mellitus. Am J Psychiatry 1999;156: Ober SK, Hudak R, Rusterholtz A. Hyperglycemia and olanzapine. Am J Psychiatry 1999;156: Rigalleau V, Gatta B, Bonnaud S, Masson M, Bourgeois ML, Vergnot V, Gin H. Diabetes as a result of atypical anti-psychotic drugs--a report of three cases. Diabet Med. 2000;17: Bettinger TL, Mendelson SC, Dorson PG, Crismon ML. Olanzapineinduced glucose dysregulation. Ann Pharmacother 2000;34: Wehring H, Alexander B, Perry PJ. Diabetes mellitus associated with clozapine therapy. Pharmacotherapy 2000;20: Wirshing DA, Pierre JM, Eyeler J, Weinbach J, Wirshing WC. Risperidone-associated new-onset diabetes. Biol Psychiatry 2001;50: Rojas P, Arancibia P, Bravo V, Varela S. Diabetes mellitus induced by olanzapine. A case report. Rev Med Chil 2001;129: Ragucci KR, Wells BJ. Olanzapine-induced diabetic ketoacidosis. Ann Pharmacother 2001;35: Meatherall R, Younes J. Fatality from olanzapine induced hyperglycemia. J Forensic Sci 2002;47: Saito E, Kafantaris V. Can diabetes mellitus be induced by medication? J Child Adolesc Psychopharmacol 2002;12: Esen Danac A, M zrak S, Hekimsoy Z, çelli. Olanzapin e ba l diyabetes mellitus. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2003;13: Lindenmayer JP, Nathan AM, Smith RC. Hyperglycemia associated with the use of atypical antipsychotics. J Clin Psychiatry 2001;62(Suppl 23): Melkerson K, Dahl ML. Adverse metabolic effects associated with atypical antipsychotics literature review and clinical implications. Drugs 2004;64: Meltzer HY, Perry E, Jayathilake K. Clozapine-induced weight gain predicts improvement in psychopathology. Schizophr Res 2003;59: Wirshing DA, Spellberg BJ, Erhart SM, Marder SR, Wirshing WC. Novel antipsychotics and new onset diabetes. Biol Psychiatry 1998;44: Sussman N. Choosing an atypical antipsychotic. Int Clin Psychopharmacol 2002;17(Suppl 3): Bechara CI, Goldman-Levine CD. Dramatic worsening of type II diabetes mellitus due to olanzapine after 3 years of therapy. Pharmacotherapy 2001;21: Farwell WR, Stump TE, Wang J, Tafesse E, L Italien G, Tierney WM. Weight gain and new onset diabetes associated with olanzapine and risperidone. J Gen Intern Med 2004;19: Goldstein LE, Sporn J, Brown S, Kim H, Finkelstein J, Gaffey GK, Sachs G, Stern TA. New-onset diabetes mellitus and diabetic ketoacidosis associated with olanzapine treatment. Psychosomatics 1999;40: Sneed KB, Gonzalez EC. Type 2 diabetes mellitus induced by an atypical antipsychotic medication. J Am Board Fam Pract 2003;16: Reinstein MJ, Sirotowskaya LA, Jones LE, Mohan S, Chasanov MA. Effect of clozapine-quetiapine combination therapy on weight and glycaemic control: preliminary findings. Clin Drug Invest 1999;18: Jin H, Meyer JM, Jeste DV. Atypical antipsychotics and glucose dysregulation: a systematic review. Schizophr Res 2004;71: Newcomer JW. Metabolic risk during antipsychotic treatment. Clin Ther 2004;26: Micheal E, Lean J, Pajon FG. Patients on atypical antipsychotic drugs; another high-risk group for type 2 diabetes. Diabetes Care 2003;26: Magiure GA. Prolactin with antipsychotic medications: mechanism of action and clinical consequences. J Clin Psychiatry 2002;63(Sppl 4): McIntyre RS, Mancini DA, Basile VS Mechanism of antipsychotic - induced weight gain. J Clin Psychiatry 2001;62(Suppl 23): Brecher M, Rak IW, Westhead EK. The long-term effect of quetiapine ( seroquel ) monotherapy on weight in patients with schizophrenia. Int J Psychiatry Clin Pract 2000;4: Sussman N.Review of atypical antipsychotics and weight gain. J Clin Psychiatry 2001; 62(Suppl 23): Henderson DC. Diabetes mellitus and other metabolic disturbances induced by atypical antipsychotic agents. Curr Diabetes Rep 2002;2: Comi RJ Drug-induced diabetes mellitus n: LeRoith D. Taylor SI, OlsefskyJM, editors. Diabetes Mellitus: A Fundemental and Clinical Text.2nd ed.philadelphia: Lippincott Williams&Wilkins, 2000 p Ardizzone TD, Bradley RJ, Freeman AM 3rd, Dwyer DS. Inhibition of glucose transport in PC12 cells by the atypical antipsychotic drugs risperidone and clozapine, and structural analogs of clozapine. Brain Res. 2001;923: Melkerson KI, Hulting A-L. nsulin and leptin levels in patients with schizophrenia or related psychoses-a comparison between different antipsychotic agents. Psychopharmacol 2001;154: Murashita M, Kusumi I, Inoue T, Takahashi Y, Hosoda H, Kangawa K, Koyama T. Olanzapine increases plasma ghrelin level in patients with schizoprenia. Psychoneuroendocrinology 2005;30: Templeman LA, Reynolds GP, Arranz B, San L. Polymorphisms of the 5-HT2C receptor and leptin genes are associated with antipsychotic drug-induced weight gain in Caucasian subjects with a first-episode psychosis. Pharmacogenet Genomics 2005;15: Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say : 1, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 1,
9 51. Herran A, Garcia-Unzueta MT, Amado JA, de La Maza MT, Alvarez C, Vazquez-Barquero JL. Effects of long-term treatment with antipsychotics on serum leptin levels. Br J Psychiatry 2001;179: Arranz B, Rosel P, Ramirez N, Duenas R, Fernandez P, Sanchez JM, Navarro MA, San L. Insulin resistance and increased leptin concentrations in noncompliant schizophrenia patients but not in antipsychotics-naive first-episode schizophrenia patients. J Clin Psychiatry 2004;65: Atmaca M, Kuloglu M, Tezcan E, Ustundag B. Serum leptin and triyglyceride levels in patients on treatment atypical antipsychotics. J Clin Psychiatry 2003;64: Togo T, Hasegawa K, Miura S, Hosojima H, Kojima K, Shoji M, Kase A, Uchikado H, Iseki E, Kosaka K. Serum ghrelin concentrations in patients receiving olanzapine or risperidone. Psychopharmacology 2004;172: Marder SR, Essock SM, Miller AL, Buchanan RW, Casey DE, Davis JM, Kane JM, Lieberman JA, Schooler NR, Covell N, Stroup S, Weissman EM, Wirshing DA, Hall CS, Pogach L, Pi-Sunyer X, Bigger JT, Friedman A, Kleinberg D, Yevich SJ, Davis B, Shon S. Physical health monitoring of patients with schizophrenia. Am J Psychiatry 2004;161: K v rc k BB, Alptekin K, Çal flkan S, Comlekçi A, Oruk G, Tumuklu M, Kurklu K, Arkar H, Turk A, Cal skan M, Yesil S. Effect of clozapine on serum leptin, insulin levels, and body weight and composition in patients with schizophrenia. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2003;27: Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 17, Say : 1, 2007 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 17, N.: 1,
Antipsikotik İlaçlar & Metabolik Yan Etkiler
Şizofreni Hastalarında Erken Ölüm ve Metabolik Sendrom Antipsikotik İlaçlar & Metabolik Yan Etkiler Prof. Dr. Ayşen Esen-Danacı Celal Bayar ÜTF Psikiyatri AD 1 Şizofreni ve psikotik bozukluklu hastalarda,
DetaylıOlgu Sunumlar /Case Reports C. Cerit, M. Y ld z, S. Candan
Olgu Sunumlar /Case Reports C. Cerit, M. Y ld z, S. Candan Psikotik Bozuklu u Olan ve Antipsikotik laç Kullanan Hastalarda Obezite S kl ve Bir Y l n Sonunda Kilo De iflimi Cem Cerit 1, Mustafa Y ld z 2,
DetaylıYeni Kuflak Antipsikotiklerin Metabolik Yan Etkileri
Araflt rmalar/researches Yeni kuflak antipsikotiklerin metabolik yan etkileri Yeni Kuflak Antipsikotiklerin Metabolik Yan Etkileri Levent Mete 1, P nar Çetinay Ünsal 1 ÖZET: Yeni kuflak antipsikotiklerin
DetaylıAraflt rmalar/researches F. Yurtsever, A. Esen-Danaci, F. Taneli, Ö. Günay, B. Veznedaro lu
Araflt rmalar/researches F. Yurtsever, A. Esen-Danaci, F. Taneli, Ö. Günay, B. Veznedaro lu Atipik Antipsikotik Kullanan Hastalarda Ailede Diyabet Öyküsü Olmas n n Glikoz Metabolizmas Üzerine Olan Etkisi
Detaylıfiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6)
over kanseri taramas ndaki yetersizli ini göstermektedir. (1) Transvaginal ultrasonografinin sensitivitesinin iyi olmas na ra men spesifitesinin yeterli olmamas kullan m n k s tlamaktad r. Son yay nlarda
DetaylıAraflt rmalar/researches E. Kurt, E. T. Oral, A. Verimli
Araflt rmalar/researches E. Kurt, E. T. Oral, A. Verimli faktöriyel bir hastal k olan DM, genetik olarak yatk nl olanlarda fiziksel ve ruhsal travma, herhangi bir hastal k, afl r kilo al m, fiziksel inaktivite,
DetaylıGÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman
GÖRÜfiLER Uzm. Dr. Özlem Erman Son y llarda dünyadaki h zl teknolojik geliflmeye paralel olarak t p alan nda da h zl bir de iflim yaflanmakta, neredeyse her gün yeni tan, tedavi yöntemleri, yeni ilaçlar
DetaylıÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR
ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR GUATR NED R? Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org Tiroid bezi Guatr Tiroid
DetaylıT bbi Makale Yaz m Kurallar
.Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Araflt rmalar ve Etik Sempozyum Dizisi No: 50 May s 2006; s. 7-11 T bbi Makale Yaz m Kurallar Dr. Sebahattin Yurdakul ÖZGÜN ARAfiTIRMA USULE
DetaylıYAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK
YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK GİRİŞ Yaygın anksiyete bozukluğu ( YAB ) birçok konuyla, örneğin parasal, güvenlik, sağlık,
DetaylıCO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?
CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.
DetaylıMerkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar
Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H
DetaylıDers 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac
Ders 3: SORUN ANAL Z Sorun analizi nedir? Sorun analizi, toplumda varolan bir sorunu temel sorun olarak ele al r ve bu sorun çevresinde yer alan tüm olumsuzluklar ortaya ç karmaya çal fl r. Temel sorunun
DetaylıGENÇ YET fik NLERDE BÜYÜME HORMONU EKS KL
Hasta Rehberi Say 7 GENÇ YET fik NLERDE BÜYÜME HORMONU EKS KL Orta kolayl kta okunabilir rehber Genç Yetiflkinlerde Büyüme Hormonu Eksikli i - Say 7 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading
Detaylı08.11.2008 VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D
VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D Vitamin D ve İmmün Sistem İnsülin Sekresyonuna Etkisi Besinlerde D Vitamini Makaleler Vitamin D, normal bir kemik gelişimi ve kalsiyum-fosfor homeostazisi için elzem
DetaylıÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM
ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM D YABETLE YAfiAMAK Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org Diyabet,
DetaylıBir Üniversite Hastânesinde Psikotik Bozukluk Hastalar nda Atipik Antipsikotik Kullan m n n Metabolik Etkileri
Bir Üniversite Hastânesinde Psikotik Bozukluk Hastalar nda Atipik Antipsikotik Kullan m n n Metabolik Etkileri Birgül Elbozan Cumurcu*, Mevhibe Nuray Tümüklü*, Feryal Çam Çelikel*, Süleyman Demir**, Mücahit
DetaylıHepinizin bildi i gibi bilgi ça olarak adland r lan günümüzde bilim ve teknoloji alan nda
Say n Meslektafllar m z, Hepinizin bildi i gibi bilgi ça olarak adland r lan günümüzde bilim ve teknoloji alan nda bafl döndürücü flekilde h zl ilerlemeler olmaktad r. Bu geliflmelerin en fazla oldu u
DetaylıDerlemeler/Reviews E. Usta, Ö. Metin, S. Birsöz. ve Diyabet: Yeni Kuflak Antipsikotiklerin Yol Açt Diyabet veya Metabolik Sendrom
Derlemeler/Reviews E. Usta, Ö. Metin, S. Birsöz sa l k üzerine olumsuz etkileri mikrovasküler ve makrovasküler komplikasyonlar sonucudur. Diyabetik retinopati nedeniyle çal flma yafl nda birçok insan görmeduyusunu
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Kuruluş : 27 Ekim 1989 Adres : Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Kampüsü Dikimevi - Ankara Tel : 363 03 26-363 03 27 ANKARA ÜNİVERSİTESİ
DetaylıDünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle HIV/AIDS. Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM)
Dünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle /AIDS Dr. Aygen Tümer Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM) Dünyada /AIDS Dünya Sa l k Örgütü (DSÖ)/UNAIDS taraf ndan Aral k 2010 tarihinde
DetaylıYENİ ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA PROFİLAKSİ
YENİ ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA PROFİLAKSİ Dr Nur Kır İstanbul Tıp Fakültesi 1. RETİNA GÜNLERİ İSTANBUL 2013 AREDS I Çalışması (2001) Amaç: Farklı evrelerdeki YBMD hastalarında yüksek doz antioksidan ve minerallerin
Detaylıhükümet tabibi olarak görev yaptıktan sonra, 1988 yılında Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi nde başladığım
1961 yılında Malatya da doğdum. İlk-orta ve lise öğrenimimi Malatya da tamamladım.1978 yılında girdiğim Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni 1984 yılında bitirdim. 1984-1987 yılları arasında Çanakkale ve
DetaylıKONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ
Hasta Rehberi Say 6 KONJEN TAL ADRENAL H PERPLAZ Orta kolayl kta okunabilir rehber Konjenital Adrenal Hiperplazi - Say 6 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa l k Bilimleri
DetaylıT P II D ABET N ETYOPATOGENEZ
.Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Diabetes Mellitus Sempozyumu 18-19 Aral k 1997, stanbul, s. 29-34 T P II D ABET N ETYOPATOGENEZ Prof. Dr. Hasan lkova Tip II diabet insülinin
DetaylıFarklı Psikiyatrik Tanılı Hastalarda Glisemik Kontrol ile Serum Lipid Profili Arasındaki İlişki: HbA1c, dislipidemi'yi mi öngörüyor?
Farklı Psikiyatrik Tanılı Hastalarda Glisemik Kontrol ile Serum Lipid Profili Arasındaki İlişki: HbA1c, dislipidemi'yi mi öngörüyor? Hasan Mervan AYTAÇ, Sinem ACAR, Nazan AYDIN Bakırköy Prof. Dr. Mazhar
Detaylı2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL
2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL NOT: Düzeltmeler bold (koyu renk) olarak yaz lm flt r. YANLIfi DO RU 1. Ünite 1, Sayfa 3 3. DÜNYA HAYVAN POPULASYONU
Detaylıİkinci kuşak antipsikotiklerin endokrin yan etkileri: İstisna mı, kural mı?
Altınbaş ve ark. 259 İkinci kuşak antipsikotiklerin endokrin yan etkileri: İstisna mı, kural mı? Kürşat ALTINBAŞ, 1 Erhan KURT, 2 E. Timuçin ORAL 3 ÖZET Amaç: Klasik antipsikotiklerin özellikle ekstrapiramidal
DetaylıÖzel Gruplarda Bipolar Bozukluk Tedavisinde Atipik Antipsikotikler
Araflt rmalar/researches Özel gruplarda bipolar bozukluk tedavisinde atipik antipsikotikler Özel Gruplarda Bipolar Bozukluk Tedavisinde Atipik Antipsikotikler Servet Ebrinç 1, Mesut Çetin 2, Özgür Öner
DetaylıDr. Muharrem Do an 1, Dr. Cüneyt Müderriso lu 2, Dr. Muzaffer Fincanc 3, Dr. Bahad r Ceylan 4, Dr. Gülhan Eren Özdemir 4, Dr.
Dr. Muharrem Do an 1, Dr. Cüneyt Müderriso lu 2, Dr. Muzaffer Fincanc 3, Dr. Bahad r Ceylan 4, Dr. Gülhan Eren Özdemir 4, Dr. Hayri Polat 5 1 S. B. stanbul E itim ve Araflt rma Hastanesi ç Hastal klar
DetaylıDiyabet te Sağlık Önerileri. Diyabet
Diyabet te Sağlık Önerileri Diyabet BR.HLİ.041 Diyabette Sağlık Önerileri Her sağlıklı birey gibi diyabetli birey de bireysel bakımını sağlamalı; diyabete bağlı gelişen özellikli durumlarda gereken uygulamaları
DetaylıHipertansiyon tan m ve s n flamas
.Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri KARD YOLOJ GÜNDEM Sempozyum Dizisi No: 64 Nisan 2008; s. 67-73 Arteryel Hipertansiyon Tedavisi Prof. Dr. Serap Erdine Dünya Sa l k Örgütü
DetaylıDR. NA L YILMAZ. Kastamonulular Örne i
I DR. NA L YILMAZ HEMfiEHR K ML Kastamonulular Örne i II Yay n No : 2039 Sosyoloji : 1 1. Bas - Ekim 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-936 - 1 Copyright Bu kitab n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m
DetaylıSB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar
SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar Hmfl. Özlem SANDIKCI SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi, nfeksiyon Kontrol Hemfliresi,
DetaylıOYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir.
OYUNCA IN ADI Akl nda Tut YAfi GRUBU 4-6 yafl OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. GENEL KURALLAR Çocuklar n görsel belle inin
DetaylıMetabolik Sendromu ve kilo artışını yordayan etmenler. Dr. Hasan Herken Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi
Metabolik Sendromu ve kilo artışını yordayan etmenler Dr. Hasan Herken Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Açıklama 2008 2010 Araştırmacı: Lundbeck (Sertindol Çalışması Türkiye Koordinatörü 2008 2009)
DetaylıPOLİKİSTİK OVER SENDROMU
POLİKİSTİK OVER SENDROMU Polikistik Over Hastalığı; PCOS; Stein Leventhal Sendromu; Polifolliküler Over; Hiperandrojenik Anovulasyon; Polikistik over sendromu kronik endokrin bir hastalıktır, kadınlarda
DetaylıPnömokokal hastal klar
Pnömokokal hastal klar HASTALIK Pnömokokal hastal klar n etkeni nedir? Pnömokokal hastal klara Streptococcus pneumoniae ad verilen bir bakteri neden olur. Bu bakterinin 80 den fazla tipi vard r. Bunlar
DetaylıKlozapin ve Þizofreni Saðaltýmýndaki Yeri
Klozapin ve Þizofreni Saðaltýmýndaki Yeri F. Mükerrem GÜVEN*, Sunar BÝRSÖZ** ÖZET Antipsikotik ilaçlarýn þizofreni tedavisinde kullanýmý sayesinde, 20. yüzyýlýn ikinci yarýsýnda þizofreni hastalarýnýn
DetaylıDİYABETES MELLİTUS. Uz. Fzt. Nazmi ŞEKERC
DİYABETES MELLİTUS Uz. Fzt. Nazmi ŞEKERC İ NORMAL FİZYOLOJİ İnsan vücudu enerji olarak GLUKOZ kullanır Alınan her besin vücudumuzda glukoza parçalanır ve kana verilir Kandaki glukozun enerji kaynağı olarak
DetaylıCO RAFYA AKARSULAR. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada bir yöredeki akarsular gösterilmifltir.
CO RAFYA AKARSULAR ÖRNEK 1 : Afla daki haritada bir yöredeki akarsular gösterilmifltir. K ÖRNEK 2 : Bir nehrin deltas ndan, on y ll k bir biriktirme kesiti al narak incelenmifltir. Bu inceleme sonucunda
DetaylıUluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi
K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi 1.0 Girifl 1.1 Bir de erlemenin gözden geçirilmesi, tarafs z bir hüküm ile bir De erleme Uzman n n çal flmas n
DetaylıAraştırma Notu 15/177
Araştırma Notu 15/177 02 Mart 2015 YOKSUL İLE ZENGİN ARASINDAKİ ENFLASYON FARKI REKOR SEVİYEDE Seyfettin Gürsel *, Ayşenur Acar ** Yönetici özeti Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan enflasyon
DetaylıEndokrin Testler Cep K lavuzu
Deomed Medikal Yay nc l k Endokrin Testler Cep K lavuzu Prof. Dr. fiazi mamo lu Prof. Dr. Canan Özyard mc Ersoy Uzm. Dr. Sinem K y c Uzm. Dr. Metin Güçlü Uzm. Dr. Özen Öz Gül Uzm. Dr. Soner Cander Uzm.
Detaylıfiizofrenide Metabolik Sendrom S kl, Metabolik Sendromun Özellikleri ve Kullan lan Antipsikotiklerle liflkisi
Özgün Makale / Original Article 13 fiizofrenide Metabolik Sendrom S kl, Metabolik Sendromun Özellikleri ve Kullan lan Antipsikotiklerle liflkisi Prevalence of Metabolic Syndrome, Characteristics of Metabolic
DetaylıŞizofreni hastalarında olanzapine bağlı kilo alımıyla IRS-1 Gly972Arg (insulin reseptör substratı) gen polimorfizmi arasındaki ilişki
18 Şizofreni hastalarında kilo alma ve IRS-1 Gly972Arg polimorfizmi Şizofreni hastalarında olanzapine bağlı kilo alımıyla IRS-1 Gly972Arg (insulin reseptör substratı) gen polimorfizmi arasındaki ilişki
DetaylıISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler
ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler Metin TUNÇ Seçici Olun ISI' n editoryal çal flanlar her y l yaklafl k olarak 2,000 dergiyi de erlendirmeye tabi tutmaktad r. Fakat de erlendirilen
DetaylıTÜBERKÜLOZ EP DEM YOLOJ S
.Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Eriflkin ve Çocukta Tüberküloz Sempozyumu 30 Nisan 1999, stanbul, s. 9-13 Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli
Detaylı4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari
4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari Mustafa CER T* I. G R fi Bu yaz da 1479 say l yasaya göre yafll l l k, malullük ve ölüm
DetaylıTürkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1
Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle Değerlendirilmesi 26-03 - 2009 Tuncay TEKSÖZ Dr. Yalçın KAYA Kerem HELVACIOĞLU Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye 2004 yılından itibaren sağlık
DetaylıDr. M. Fatih Önsüz 1, Doç. Dr. Ahmet Topuzo lu 2
Dr. M. Fatih Önsüz 1, Doç. Dr. Ahmet Topuzo lu 2 1 Sakarya l Sa l k Müdürlü ü 2 Marmara Üniversitesi T p Fakültesi Halk Sa l AD. ÖZET Amaç: Diyabetin tedavi ve kontrolünde en önemli hedef glisemik kontroldür.
Detaylı4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI
4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI Resul KURT* I. G R fi Ülkemizde 4447 say l Kanunla, emeklilikte köklü reformlar yap lm fl, ancak 4447 say l yasan n emeklilikte kademeli
DetaylıTipik ve Atipik Antipsikotiklerin Serum Lipid ve Karaci er Enzim Düzeyleri Üzerine Etkilerinin
Tipik ve Atipik Antipsikotiklerin Serum Lipid ve Karaci er Enzim Düzeyleri Üzerine Etkilerinin Karfl laflt r lmas Murat Kulo lu*, Yakup Albayrak**, Okan Ekinci**, Sinay Önen**, Ali Çayköylü*** * Prof.
DetaylıTarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON
1 Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON Teknik Alan Buluş, sarkopeni nin tedavisine yönelik oluşturulmuş bir kompozisyon ile ilgilidir. Tekniğin Bilinen Durumu Günümüzde sarkopeni,
DetaylıBipolar afektif bozukluk nedir?
Bipolar afektif bozukluk nedir? Bipolar afektif bozukluğu pek çok kişi farklı şekillerde yaşar. Bazıları şiddetli mutsuzluk ve sadece hafif taşkınlık atakları deneyimlerken, diğerleri son derece şiddetli
DetaylıMALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z
MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z Nisan 2010 ISBN 978-9944-60-631-8 1. Bask, 1000 Adet Nisan 2010 stanbul stanbul Sanayi Odas Yay nlar No: 2010/5 Araflt rma fiubesi Meflrutiyet
Detaylıfiizofrenide Üreme ve Cinsel fllevler: Antipsikotik Sa alt m n Etkisi ve yap sal olmak üzere olas iki bileflen söz konusudur.
Derleme/Review fiizofrenide üreme ve cinsel ifllevler: antipsikotik sa alt m n etkisi fiizofrenide Üreme ve Cinsel fllevler: Antipsikotik Sa alt m n Etkisi Sermin Kesebir 1, fiebnem P r ldar 2 ÖZET: fiizofrenide
DetaylıTÜRK DÜNYASI TRANSPLANTASYON DERNE
Prof. Haberal dan Yeni Bir Uluslararas At l m: TÜRK DÜNYASI TRANSPLANTASYON DERNE Dünyan n dört bir yan ndan yüzlerce biliminsan Prof. Dr. Mehmet Haberal taraf ndan kurulan Türk Dünyas Transplantasyon
DetaylıUygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler
Uygulama Önerileri 59 Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uluslararas ç Denetim Meslekî Uygulama Standartlar ndan Standart 1110 un Yorumu lgili Standart 1110 Kurum çi Ba
DetaylıAntipsikotik Kullanan fiizofreni Hastalar nda Metabolik Sendrom S kl ve liflkili Etmenleri
Antipsikotik Kullanan fiizofreni Hastalar nda Metabolik Sendrom S kl ve liflkili Etmenleri Hülya Güveli*, M. Cem lnem**, Ferhan Yener***, Nesrin Karamustafal o lu**, Derya pekçio lu***, Zuhal Abanoz****
DetaylıHEPATİT C SIK SORULAN SORULAR
HEPATİT C SIK SORULAN SORULAR Hepatit C nedir? Hepatit C virüsünün neden olduğu karaciğer hastalığıdır. Hepatit C hastalığı olarak bilinir ve %70 kronikleşir, siroz, karaciğer yetmezliği, karaciğer kanseri
DetaylıAraflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama
21 G R fi Araflt rman n amac na ba l olarak araflt rmac ayr ayr nicel veya nitel yöntemi kullanabilece i gibi her iki yöntemi bir arada kullanarak da araflt rmas n planlar. Her iki yöntemin planlama aflamas
DetaylıSon y llarda flizofrenide görülen biliflsel
Derlemeler/Reviews fiizofrenide biliflsel ifllev bozukluklar ve antipsikotik tedavi fiizofrenide Biliflsel fllev Bozukluklar ve Antipsikotik Tedavi Berna Binnur Akdede 1, Köksal Alptekin 2 ÖZET: fiizofrenide
DetaylıYatan hastalarda güncel diyabet tedavisi
Yatan hastalarda güncel diyabet tedavisi Doç. Dr. Mehmet Uzunlulu Medeniyet Üniversitesi Göztepe EAH İç Hastalıkları Kliniği Diyabet hastası neden yatar? Kontrolsüz diyabet HbA1c: %16 Metformin DPP-4 inhibitörü
DetaylıTablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri
2 DENET M TÜRLER 2.DENET M TÜRLER Denetim türleri de iflik ölçütler alt nda s n fland r labilmektedir. En yayg n s n fland rma, denetimi kimin yapt na ve denetim sonunda elde edilmek istenen faydaya (denetim
DetaylıPREDİYABET EPİDEMİYOLOJİ VE TANISI. Prof. Dr. Engin GÜNEY
PREDİYABET EPİDEMİYOLOJİ VE TANISI Prof. Dr. Engin GÜNEY Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı DİABETES MELLİTUS 415 milyon erişkinde diyabet var.
DetaylıDepresyon 1. Depresyon nedir? 2. Depresyon (çökkünlük) sanıldığı kadar sık mı? 3. Depresif belirtiler ile depresyon farklı mıdır?
1. Depresyon nedir? Depresyon ruh halinizi, hislerinizi, davranışlarınızı, ve ruh sağlığınızı etkileyen bir hastalıktır. Depresyonun bir halsizlik kendi kendinize çözebileceğiniz bir sorun olmayıp, biyolojik
DetaylıPOSTTRANSPLANT DİABETES MELLİTUS DR. ÜLKEM YAKUPOĞLU ACIBADEM ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ INTERNATIONAL HOSPITAL ORGAN NAKLİ MERKEZİ
POSTTRANSPLANT DİABETES MELLİTUS DR. ÜLKEM YAKUPOĞLU ACIBADEM ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ INTERNATIONAL HOSPITAL ORGAN NAKLİ MERKEZİ Transplant İlişkili Hiperglisemi (TAH) Posttransplant Diabetes Mellitus
DetaylıERGENL K ve BÜYÜME HORMONU EKS KL
Hasta Rehberi Say 3 ERGENL K ve BÜYÜME HORMONU EKS KL Orta kolayl kta okunabilir rehber Ergenlik ve Büyüme Hormonu Eksikli i - Say 3 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading Üniversitesi, Sa
DetaylıŞeker Hastalığı Nedir? Neden Önemlidir?
Aile Hekimliği Sürekli Mesleki Gelişim Programı Hayatınız boyunca öngöremediğiniz ve hayat kalitenizi düşürecek pek çok sorun yaşayabilirsiniz. Şeker hastalığı(kısa olarak Diyabet diyebiliriz) ve obezite
DetaylıMehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü
Nükleer Santrallerde Enerji Üretimi ve Personel E itimi Mehmet TOMBAKO LU* Girifl Sürdürülebilir kalk nman n temel bileflenlerinden en önemlisinin enerji oldu unu söylemek abart l olmaz kan s nday m. Küreselleflen
DetaylıMetabolik Sendrom ve Diyabette Akılcı İlaç Kullanımı. Dr Miraç Vural Keskinler
Metabolik Sendrom ve Diyabette Akılcı İlaç Kullanımı Dr Miraç Vural Keskinler Önce sentez DM ve MS Akılcı İlaç Kullanımı Oral antidiyabetik ajanlar İnsülin Glp-1 analogları Antihipertansif ilaçlar Hipolipidemik
DetaylıTİP 2 DİYABETES MELLİTUS TA AGRESİF TEDAVİ GEREKLİ DEĞİLDİR ANTALYA
T GEREKLİ DEĞİLDİR 24.04.2014 ANTALYA Prof.Dr.Halil Önder ERSÖZ Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Trabzon Diyabetes Mellitusun Klinik Önemi Diabet Kardiyo Vasküler Mortalitede 2-4 Kat Artış Son
Detaylıİnfantil Kolik. Dr. Sevtap Güney Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Sosyal Pediatri Bilim Dalı
İnfantil Kolik Dr. Sevtap Güney Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Sosyal Pediatri Bilim Dalı Sunu Planı Tanım Sıklık Neden olur? Ne zaman geçer? Neden önemli?
DetaylıÜN TE V SOSYAL TUR ZM
ÜN TE V SOSYAL TUR ZM Bu ünitede turizmin çeflitlerinden biri olan sosyal turizmi daha ayr nt l bir flekilde ö renip, ülkemizdeki sosyal turizmin geliflimi hakk nda bilgiler edinece iz. Ç NDEK LER A. S
DetaylıMURAT YÜKSEL. FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER
I MURAT YÜKSEL FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER III DR. MURAT YÜKSEL Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö retim Görevlisi FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER IV Yay
DetaylıAyşe YÜCE Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD.
TÜRKİYE DE TÜBERKÜLOZUN DURUMU Ayşe YÜCE Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD. DSÖ Küresel Tüberküloz Kontrolü 2010 Raporu Dünya için 3 büyük tehlikeden
DetaylıHepatit B Virüs Testleri: Hepatit serolojisi, Hepatit markırları
HEPATİT B TESTLERİ Hepatit B Virüs Testleri: Hepatit serolojisi, Hepatit markırları Hepatit B virüs enfeksiyonu insandan insana kan, semen, vücut salgıları ile kolay bulaşan yaygın görülen ve ülkemizde
DetaylıUluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m
Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m 1.0 Girifl 1.1 Bu K lavuz Notu nun (KN) amac finansal raporlama için De erleme Raporu nu kullananlar ve haz rlayanlar Uluslararas
DetaylıKARBOHİDRAT METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI DİYABET
KARBOHİDRAT METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI DİYABET KARBOHİDRAT METABOLİZMASI BOZUKLULARI DIABETES MELLITUS Diabetes mellitus, direkt olarak insülin direnci, yetersiz insülin salımı veya aşırı glukagon salımı
DetaylıBEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9
BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9 Attila Hancıoğlu ve İlknur Yüksel Alyanak Sağlık programlarının izlenmesi, değerlendirilmesi ve ileriye yönelik politikaların belirlenmesi açısından neonatal, post-neonatal
DetaylıTarifname BÖBREKÜSTÜ BEZĠ YETMEZLĠĞĠNĠN TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK BĠR FORMÜLASYON
1 Tarifname Teknik Alan BÖBREKÜSTÜ BEZĠ YETMEZLĠĞĠNĠN TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK BĠR FORMÜLASYON Buluş, böbreküstü bezi yetmezliğinin tedavisine yönelik oluşturulmuş bir formülasyon ile ilgilidir. Tekniğin Bilinen
DetaylıHIV/AIDS HASTALI INDA SON GEL fimeler
/AIDS HASTALI INDA SON GEL fimeler Dr. Aygen Tümer Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM) /AIDS hastal sadece eriflkinleri de il, bebek, çocuk, genç, yafll demeden rk, cinsiyet,
DetaylıVeri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün
Veri Toplama Yöntemleri Prof.Dr.Besti Üstün 1 VERİ (DATA) Belirli amaçlar için toplanan bilgilere veri denir. Araştırmacının belirlediği probleme en uygun çözümü bulabilmesi uygun veri toplama yöntemi
DetaylıEmtia Fiyat Hareketlerine Politika Tepkileri Konferansı. Panel Konuşması
Emtia Fiyat Hareketlerine Politika Tepkileri Konferansı Panel Konuşması Erdem BAŞÇI 7 Nisan 2012, İstanbul Değerli Konuklar, Dünya ekonomisinin son on yılda sergilediği gelişmeler emtia fiyatları üzerinde
DetaylıHipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu;
PROLAKTİNOMA Hipofiz adenomu; Prolaktin salgılayan hipofiz adenomu; Prolaktinoma beyinde yer alan hipofiz bezinin prolaktin salgılayan tümörüdür. Kanserleşmez ancak hormonal dengeyi bozar. Prolaktin hormonu
DetaylıNIJERYA DAN GELEN YOLCUDA EBOLAYA RASTLANMADI
Portal Adres NIJERYA DAN GELEN YOLCUDA EBOLAYA RASTLANMADI : www.cayyolu.com.tr İçeriği : Gündem : http://www.cayyolu.com.tr/haber/nijerya-dan-gelen-yolcuda-ebolaya-rastlanmadi/96318 1/3 SAGLIK IÇIN EGZERSIZ
DetaylıAtipik Antipsikotiklere Bağl Glukoz Metabolizmas Bozukluklar
Türk Psikiyatri Dergisi 2001; 12(3):225-232 Atipik Antipsikotiklere Bağl Glukoz Metabolizmas Bozukluklar Dr. A. Elif ANIL *, Dr. Herbert Y. MELTZER ** ÖZET Şizofrenide diabet görülme riskinin yüksek olduğuna
DetaylıTipik Antipsikotiklerle Tedavi Edilen fiizofreni Hastalar nda Koroner Kalp Hastal Riskinin De erlendirilmesi
Araflt rmalar/researches Tipik antipsikotiklerle tedavi edilen flizofreni hastalar nda koroner kalp hastali riskinin de erlendirilmesi Tipik Antipsikotiklerle Tedavi Edilen fiizofreni Hastalar nda Koroner
Detaylıstanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye
215 ROMANYA LE BULGAR STAN IN AB YE EKONOM K ENTEGRASYONU Yrd. Doç. Dr. Mesut EREN stanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye 1. Girifl Avrupa Birli i nin 5. ve son genifllemesi 2004 y l nda 10 Orta ve Do u
DetaylıRomatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit
www.printo.it/pediatric-rheumatology/tr/intro Romatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit 2016 un türevi 1. ROMATİZMAL ATEŞ NEDİR? 1.1 Nedir? Romatizmal ateş, streptokok adı
DetaylıDers 10: BEKLENEN ETK LER (SONUÇLAR/ÇIKTILAR)
Ders 10: BEKLENEN ETK LER (SONUÇLAR/ÇIKTILAR) Beklenen etkiler nedir? Proje yaparak bir amaca ulaflmak isteriz. Bu amaca ise, proje süresince yapaca m z faaliyetlerle yarataca m z etkiler, ürünler ve hizmetlerle
Detaylı.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina
.. 95 Türkiye ile Kazakistan: Karfl l kl Kazan mlara Dayal Bir flbirli i Bektas Mukhamejanov * Çeviren: Dr. Almagül sina Kazakistan ba ms zl n kazand ndan itibaren, d fl politika stratejisinde çok yönlü
DetaylıYATARAK TEDAVİ GÖREN ŞİZOFRENİK HASTALARDA OLANZAPİNLE RİSPERİDONUN KARŞILAŞTIRILMASI
Amaç: Yöntem: YATARAK TEDAVİ GÖREN ŞİZOFRENİK HASTALARDA OLANZAPİNLE RİSPERİDONUN KARŞILAŞTIRILMASI Bulgular: Sonuç: A COMPARATIVE STUDY OF OLANZAPINE AND RISPERIDONE IN THE TREATMENT OF SCHZOPHRENIC INPATIENTS
DetaylıKARD YOVASKÜLER R SK PLATFORMU ORTAK B LD R S
KARD YOVASKÜLER R SK PLATFORMU ORTAK B LD R S 2 KARD YOVASKÜLER R SK PLATFORMU ORTAK B LD R S Afla da ad bulunan uzmanl k dernekleri, ülkemizde kalp damar hastal klar n n azalt lmas için, kardiyovasküler
DetaylıHastanede Yatan fiizofreni Hastalar nda Obsessif Kompulsif Belirtiler: Bir ön çal flma ABSTRACT:
Araflt rmalar/researches Hastanede yatan flizofreni hastalar nda obsessif kompulsif belirtiler: bir ön çal flma Hastanede Yatan fiizofreni Hastalar nda Obsessif Kompulsif Belirtiler: Bir ön çal flma Ahmet
DetaylıKISA ÜRÜN BİLGİSİ. 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI MEDOTİLİN 1000 mg/4ml İ.M./İ.V. enjeksiyonluk çözelti içeren ampul
KISA ÜRÜN BİLGİSİ 1. BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNÜN ADI MEDOTİLİN 1000 mg/4ml İ.M./İ.V. enjeksiyonluk çözelti içeren ampul 2. KALİTATİF VE KANTİTATİF BİLEŞİM Etkin Madde: Her bir ampul 1000 mg Kolin alfoskerat a
DetaylıAtipik Antipsikotiklere Bağlı Metabolik Sendrom
Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry 2015; 7(1):81-97 doi: 10.5455/cap.20140527123634 Atipik Antipsikotiklere Bağlı Metabolik Sendrom Atypical Antipsychotics Induced Metabolic
DetaylıBUĞDAY RUŞEYMİ (WHEAT GERM)
BUĞDAY RUŞEYMİ (WHEAT GERM) Buğday rüşeymi buğday başağının alt kısmında bulunan embriyodur. Buğdayın 1 tonundan sadece 1 kilogram rüşeym elde edilebilmektedir. Rüşeym özel yöntemlerle elde edilmediği
DetaylıPsikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry 2011; 3(2):309-320 2011, eissn:1309-0674 pissn:1309-0658
Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry 2011; 3(2):309-320 2011, eissn:1309-0674 pissn:1309-0658 Atipik Antipsikotiklere Bağlı Kilo Artışının Önlenmesinde Metformin Kullanımı Metformin
Detaylı