Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi

Transkript

1 Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi

2 Çalışma protokolü Ders 4: Araçlar A 3.1 ppt 2 A eğitiminin 3. günündeki ikinci sunum

3 At t Öğrenme Hedefleri Çalışmanız aşağıdaki yöntemler ile daha fazla işlevsel hale getirebileceksiniz: of the protocol: 1. uygun method ve araçları seçerek 2. yüksek ölçüde standartlaştırılmış etik veri toplayarak

4 Sunumun özeti Geçerli ve güvenilir çalışma araçları Anketler, diğer metotlar (bakınız. El kitabı) Geçerlilik, güvenilirlik ( Validity, reliability) (etik yönler- daha sonra) Kalite kontrolü

5 Çalışma protokolü Bölüm 4 Operasyonel planlama: değişkenlerin tanımlanması, ölçme araçları, veri toplanması

6 Çalışma planı Çalışma tasarımı? Popülasyon? Çalışma metotlerı? Hatalar? İstatistiksel testler?

7 Metotlar Projenizde aşağıdakileri kullanabilirsiniz : Valide edilmiş anketler (aynı içerik?) Röportajları (eğitimli röportajcılar) Risk değerlendirme verileri (protokol) İş maruziyeti matrislerini (geçerli?) İş tanımları (kalite?) Biyolojik izlemeden verileri (kalite?) Işyeri hekiminden veya diğer sağlık kurumlarından alınan eski hastalık tanı verileri (protokol?) Yeni hastalık tanı (protokol)

8 Geçerlilik (Validity) Geçerli bir gösterge gerçeği yansıtır.

9 Geçerlilik örneği Alışverişinizi organize ediyorsunuz ve kızınıza oturma odasında daha ne kadar elma olduğunu soruyorsunuz. 1 tane olduğunu bildiriyor. Hesaplaması geçerli değil çünkü gerçeği yansıtmıyor: bir tane armut var fakat birden fazla elma var.

10 Güvenilirlik (Reliability) Güvenilirlik, bir dizi ölçümdeki tutarlılıktır.

11 Güvenilirlik örneği Kızınızdan elmaları tekrar saymasını istiyorsunuz. Geri geliyor ve tekrar 1 olarak bildiriyor. Güvenilirlik veya iç (iç-gözlemci) tutarlılığı yüksek (fakat ölçümü geçerli değil)

12 Güvenilirlik örneği Kızınızın cevabı hakkında şüpheleriniz var ve oğlunuzdan elmaları saymasını istiyorsunuz. O da geri dönüyor ve 1 olarak bildiriyor. Çocuklarınızın iç-gözlemci güvenilirliği yüksek (fakat ölçümleri hâlâ geçerli değil)

13 Katılımcı, sürekli KOAH şikâyetleri olmadığını rapor ediyor fakat KOAH şikâyetleri var. Güvenilir, fakat geçerli değil Bir gün katılımcı hiç bir KOAH şikâyeti olmadığını söylüyor, diğer bir gün KOAH şikâyetleri rapor ediyor. (maruz kalmadan bağımsız olarak). Araç doğru Güvenilir değil, fakat geçerli Katılımcı her zaman bazı şikâyetleri olduğunu ve KOAH şikâyetleri olduğunu rapor ediyor. Güvenilir ve geçerli (iç gözlemci)

14 Metotlar Mümkün olduğu zaman yüksek geçerliliği ve güvenilirliği olan halihazırdaki araçları kullanınız. Herhangi bir anketi yorumlarken geçerliliğini ve güvenilirliğini teyit ediniz. Geçerlilik ve güvenilirlik aşağıdakiler için eşit olmalı: maruz kalan ve kalmayan katılımcılar resmi ve gayrı resmi çalışanlar, işin istikrarsızlığı söz konusu olduğu zaman

15 Sizin protokolünüz Tek bir hastalığa yoğunlaşan dikey bir sürveyans için geçerliliği kanıtlanmış hastalığa-spesifik anketlerin veya solunum yolları hastalıkları, kas-iskelet sistemi bozuklukları, tükenmişlik, deri hastalıkları, zihinsel sağlık için GHQ-23i vb. gibi modüllerin kullanımını öneriyoruz. Özel hastalıklar için, ölçümler teşhisin bir parçası olabilir. (örn: odyometri, spirometri) Geniş sayıda sağlık şikayetlerini veya hastalıkları ölçen horizontal ( yatay ) bir sağlık sürveyansı için, geniş bir sağlık şikayeti veya hastalık yelpazesi içeren bir anket kullanınız.

16 Veriler, kendi hazırladığınız soruları kullandığınız durumlara göre nispeten daha çok gerçeğe yakın olur (genel olarak). Metotlar önceki çalışmalarda başarı ile kullanılmışlardır. Bir çok sayıda anket diğer dillere tercüme edilmiştir. Sonuçlarınızı kendi ülkenizdeki veya başka ülkelerdeki meslektaşlarınızın sonuçları ile ve bilimsel literatürde yayınlanan rakamlar ile kıyaslayabilirsiniz. Geçerliliği kanıtlanmış metotların kullanımının avantajları Kendiniz bir metot tasarlamak ve geçerliliğini kanıtlamak zorunda değilsinizdir.

17 Geçerliliği kanıtlanmış metotlar Sonuçları diğerlerininkilerle kıyaslamak istediğiniz zaman Soruları değiştirmeyiniz! Herhangi bir soruyu değiştirmek için tek sebep, sorunun katılımcılarınızın hepsi tarafından anlaşılmadığı zaman veya eğitim düzeyleri yada gelir kategorileri gibi sorular için önceden hazırlanmış cevapların ülkenizde geçerli olmadığı zamanlardır. Sorulara yapılan bütün değişiklikler, çalışma protokolüne kayıt edilecektir (!).

18 Geçerliliği kanıtlanmış araçların kullanımının dezavantajları Sorular, kapsanan konular alanında esnek değildir. Skalaları kullanırken, tükeniş gibi soyut kavramların tahminini (ölçümünü) veren bazı öğelere (sorulara) puan eklerken soruların herhangi birisini değiştirmenize veya silmenize izin verilmez. Bununla beraber, çalışmanızda özel önem taşıdığını düşündüğünüz bir dizi soruyu ayrı ayrı ekleyebilirsiniz.

19 Anketin bölümleri 1. Kişisel veriler: Cinsiyet, yaş, eğitim durumu, yaşadığı yer 2. İstihdam koşulları (saatler, sözleşme türü) 3. Çalışma koşulları (ergonomik, kimyasal, fiziksel, biyolojik ve psikososyal faktörler; arazi, tesis ve ekipman) 4. Sağlık durumu, meslek hastalıkları ve/veya işle ilgili hastalıklar 5. İş kazaları

20 Anketin bölümleri Aşağıdaki konularda sağlık ve güvenlik modülleri 1. İş kazaları 2. Kas-iskelet sistemi bozuklukları 3. Solunum yolu sağlığı 4. Zihinsel sağlık, vb. Maruz kalma (iş) ve etkileri (sağlık) ölçmek için çeşitli seçenekleri tartışmak üzere Araçlara küresel bir bakış El kitabındaki nolu alt bölümü kullanacağız.

21 Sizin protokolünüz Çalışmayı kısaca tarif etmelidir. Daha fazla ayrıntı el kitabında sunulmuştur.

22 Seçenek 1: Bir çalışma yürütmek (anket-survey) Katılımcıları ziyaret ediyorsunuz ve onlarla röportaj yapıyorsunuz. Bunu kağıt üzerinde yapabilirsiniz veya verileri doğrudan veritabanına girebilirsiniz. (Örneğin, EpiInfo) Eğer verileri doğrudan veritabanına girerseniz, verilerin tekrar girilmesine gerek kalmayacaktır. Katılımcılarla röportaj yaparken soruları, röportaj talimatlarında belirtildiği şekilden farklı olarak açıklamamalısınız!

23 Seçenek 2: Bir çalışma yürütmek (anket) Katılımcıları ziyaret ediyorsunuz ve kendilerinden yazılı anketi doldurmalarını veya anketi posta veya e-posta yoluyla göndermelerini istiyorsanız. Bu, röportaj yapmaktan daha az zaman alır. Katılımcılarınızın okuma yazma bilmediğini veya okuduklarını anlama kabiliyeti olmadığını da hesaba katın. Katılımcıların anketi doldurmak için yeterli zamanlarının olmaması çalışmanın temsili niteliğini etkileyebilir.

24 Bir çalışma yürütmek (anket) Seçenek 3: Katılımcıları arayınız. Avrupa da bu yöntemle başarılı olmaz; insanların telefonla röportajı kabul etmesi daha az muhtemeldir. Bir diğer sorun herkesin telefonu olmayışı olabilir, ve Telefon numaralarını nasıl bulacaksınız? (rastgele numara kullanmaz iseniz)?

25 Bir çalışma yürütmek (anket) Seçenek 4: İnternet yada Skype üzerinden röportaj veya anket Okuryazarlık sorunu. İnternet imkanlarının veya dijital okuryazarlığın olmaması sorunu arttıracaktır. Genellikle, üzerinde çalıştığınız kişilerin internet erişimi olduğunu ve e-postalarını düzenli olarak kontrol ettiklerini bilirseniz, bu iyi bir çözüm olabilir. İnternet-anketlerinde cevap oranı genellikle çok düşüktür. (sadece %10-20).

26 Sizin protokolünüz Ankette kullanacak olduğunuz yöntemi ayrıntıları ile tanımlayınız. Nesnel ölçümleri dahil ettiğiniz zaman, nasıl ölçtüğünüzü (araç, protokol) ve örnekleri nasıl topladığınızı açıklayınız. Protokolün bu kısmının en fazla bir sayfada sunulması gerekmektedir, fakat nesnel ölçüm kullanacak olursanız daha uzun olabilir. Araçların uygun seçimi ve kullanımı aşağıdakilere bağlıdır, kesin araştırma sorusuna, belirli bir maruz kalma veya hastalığa, sıklıkla hassastır. Dolayısıyla, uzman tavsiyesi isteyin.

27 Kalite kontrolü Herkes hata yapar. Ne kadar dikkatli olduğunuz önemli değildir, hiç kimse mükemmel değildir. Bununla beraber, projenin sonuçlarının olabildiği kadar en iyisi olmasını istersiniz (ve bu da onu mükemmel bir proje yapar!). Protokolde, muhtemel hatalar ile ne yapılması gerektiğini düşündüğünüz durumları tanımlamalısınız. En azından bir sonraki ölçümleri düşünün.

28 Kalite kontrolü Herkesin takip etmek zorunda olduğu iyi bir çalışma protokolü yazınız. Sizin için röportaj veya ölçüm yapabilecek kişiler var mı? Şanslısınız! Bununla beraber, Röportajları ve ölçümleri gerçekten yaptıklarını ve verileri uydurmadıklarını nereden biliyorsunuz? Rastgele bir sayıda röportajları veya ölçümleri kontrol edin. Röportajları ve ölçümleri iyi yaptıklarını, cevapları ve ölçüm sonuçlarını etkileyecek veya etkilemeyecek şekilde yaptıklarını nereden biliyorsunuz? Bundan dolayı, beraber çalıştığınız kişileri iyi eğitin.

29 Kalite kontrolü Verileri girmek zorunda olduğunuz zaman, Diğer kişinin (kocanız veya kızınız/oğlunuz) verileri doğru girmesini organize edin (çift giriş). Yazılı ankete veya ölçüm sonuç formuna özel bir numara vermeyi unutmayın ve aynı numarayı her iki sürüme de girin!! Sonrasında, her iki sürümü de hata bulmak üzere kontrol edin (bu otomatik olarak yapılabilir) Veri, veritabanına EpiInfo olarak girilmek zorundadır. Diğer bir seçenek ise THSK nin seçtiği özel yazılım ve veritabanlarını kullanmaktır.

30 Kalite kontrolü Rastgele sayıda anketin veya ölçümün tecrübeli meslektaşlar tarafından gözden geçirilmesi gerekmektedir. Arşivlerinizi günlük olarak bir flash belleğe (USB diskine) veya harici bir sabit diske yedekleyiniz. Anket kağıtlarını ve ölçüm sonuç formlarını güvenli bir yerde muhafaza ediniz.

31 Etik açılar Araştırma protokolünüzde çalışmanın iyi epidemiyolojik uygulamaya göre gerçekleştirileceğini göstermek zorundasınız. Daha fazla ayrıntıyı El kitabında ve (A/B 4.2 Konular ) isimli özel derste bulabilirsiniz.

32 Çalıştay 4 Çalışma protokolünün yöntemlerindeki araçları ve kalite yönetimini tamamlayınız.