KİMYA KONU ANLATIMLI ÖABT Alan Bilgisi Alan Eğitimi VİDEO DESTEKLİ KPSS. pegemkampüs. Video dersler ücretsiz olarak cebinizde SORU.

Transkript

1 KPSS ÖABT 2019 KİMYA VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI Alan Bilgisi Alan Eğitimi pegemkampüs Video dersler ücretsiz olarak cebinizde Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz soruda SORU

2 KOMİSYON ÖABT KİMYA KONU ANLATIMLI ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 9. Baskı: 2019, Ankara Proje-Yayın: Dilara Araz Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Sage Yayıncılık Reklam Matbacılık San Tic. Ltd.Şti. Kazımkarabekir Cad. No:97/24 İskitler - Ankara Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Kimya Öğretmenliği Alan Bilgisi ve Alan Eğitimi Testi (ÖABT-Kimya) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT'de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmistir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitaba ilişkin sorularınızı adresine e-posta yoluyla ya da numarasına WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar... QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.

4

5 1. BÖLÜM: MADDE ALAN BİLGİSİ A. KİMYA BİLİMİ...3 Yunan Felsefesine Göre Kimya...3 Orta Çağ'da Kimya...4 Modern Kimyanın Öncüleri (17. Yüzyılda Kimya)...5 Birim Sistemleri...6 Ölçümlerde Belirsizlikler...7 B. MADDE Maddenin Ortak Özellikleri...12 Kapasite ve Şiddet Özelliği...13 Maddenin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri...13 Maddenin Ayırt Edici Özellikleri...14 Maddenin Sınıflandırılması Saf (Arı) Maddeler...21 Elementler...21 Bileşikler Karışımlar (Saf Olmayan Maddeler)...23 Homojen Karışımlar (Çözeltiler)...24 Çözeltilerin Sınıflandırılması...24 Heterojen Karışımlar...25 Karışımları Ayırma Yöntemleri...25 C. MADDELERİN HÂL DEĞİŞİMİ D. MADDELER ARASI ISI ALIŞVERİŞİ...28 ÇÖZÜMLÜ TEST...30 ÇÖZÜMLER BÖLÜM: ATOM VE YAPISI A. STATİK (DURGUN) ELEKTRİK...35 Atom ve Elektriklenme...35 Faraday ın Elektroliz Deneyleri ve Atom Altı Parçacıklar...35 Elektronun Keşfi...36 Elektron Yükü İle Atomdaki Pozitif Yük Arasındaki İlişki...38 Nötronun Keşfi...39 B. ATOMUN TEMEL TANECİKLERİ VE ÖZELLİKLERİ Dalton Atom Modeli...39 Thomson Atom Modeli...40 Rutherford Atom Modeli...40 C. IŞIK Elektromanyetik Dalga Modeli...41 Işığın Dalga Modeli...41 Madde-Işık Etkileşimi...42 Dalga Mekaniği Atom Modeli (Modern Atom Kuramı) D. ATOMLARIN ELEKTRON DAĞILIMI...50 Küresel Simetri...53 İyonların Elektron Dağılımı...54 Değerlik Orbitalleri ve Değerlik Elektronları...55 Temel Hâl - Uyarılmış Hâl...55 Kuantum Sayıları ve Atomik Dalga Fonksiyonları...56 E. ATOM TÜRLERİ...63 İzotop Atomlar...63 İzobar Atomlar...64 İzoton Atomlar...64 İzoelektronik Atomlar...64 Allotrop Atomlar...65 Karbonun Allotropları...65 Allotrop Atomların Özellikleri...65 ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER ÇÖZÜMLER BÖLÜM: PERİYODİK ÇİZELGE A. PERİYODİK TABLONUN TARİHSEL GELİŞİMİ...74 B. PERİYODİK CETVEL...74 Periyodik Cetvelde Yer Bulma...75 Grupların Genel Özellikleri...77 Elementlerin Periyodik Cetvelde Değişen Özellikleri...81 C. KOVALENT, İYONİK VE VAN DER WAALS YARIÇAPI Kovalent Yarıçap İyonik Yarıçap Van Der Waals Yarıçapı...91 D. BÜYÜK PATLAMANIN DENEYSEL KANITLARI 91 Mineraller...92 Cevher...92 Kavurma...92 İndirgeme...92 v

6 E. ALAŞIMLAR Örgü Boşluğu Alaşımları Metaller Arası (intermetalik) Bileşikler Süper Alaşımlar...93 ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: KİMYASAL BAĞLAR A. KİMYASAL TÜRLER Atom İyon Molekül Radikal B. KİMYASAL TÜRLER ARASINDA ETKİLEŞİM Kimyasal Türler Arasında Bağ Oluşumu Güçlü Etkileşimler Zayıf Etkileşimler Kimyasal Bağ Kavramı Lewis Yapılarının Yazılması Rezonans Formal Yük Hibritleşme (Melezleşme) Molekül Geometrisi ve VSEPR Kuramı Moleküler Orbital Teorisi Katılar Kristal Türleri İletkenlik ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: BİLEŞİKLER BİLEŞİKLER Basit (Kaba) Formül Molekül (Gerçek) Formülü Açık (Yapı) Formülü İyonik Bağlı Bileşiklerin Formüllerinin Yazılması ve Adlandırılması Kovalent Bağlı Bileşiklerin Yazılması ve Adlandırılması Bileşiklerin Sınıflandırılması ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: KİMYASAL TEPKİMELER A. KİMYASAL TEPKİMELER Basit Denklem Denkleştirme B. KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ Homojen Tepkime Heterojen Tepkime Endotermik Tepkime Ekzotermik Tepkime Analiz (Ayrışma) Tepkimeleri Sentez (Birleşme) Tepkimeleri Yanma Tepkimeleri Yer Değiştirme Tepkimeleri Çökelme Tepkimeleri İndirgenme-Yükseltgenme (Redoks) Tepkimeleri Nötrleşme Tepkimeleri Metallerin Asit, Baz ve Su ile Tepkimeleri. 167 ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: MOL KAVRAMI MOL KAVRAMI Avogadro Sayısı ve Mol Sayısı Bağıl Kütle ve Mol Kütlesi Molar Hacim Avogadro Hipotezi ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: STOKİYOMETRİ A. KİMYASAL YASALAR Kütlenin Korunumu Yasası Sabit Oranlar Yasası Katlı Oranlar Yasası Sabit Hacim Oranları Yasası B. KİMYASAL HESAPLAMALAR Miktarlı Geçiş Problemleri Artan Madde Problemleri Karışım Problemleri Basit ve Molekül Formülü Bulma Problemleri vi

7 5. Verim Problemleri Saflık Problemleri Birbirini İzleyen Reaksiyonlar ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: GAZLAR A. GAZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ Brown Hareketi B. KİNETİK GAZ TEORİSİ Gazların Difüzyonu Efüzyon C. GAZLARDA BASINÇ, HACİM, MOL SAYISI VE SICAKLIK İLİŞKİSİ Basınç İdeal Gaz Denklemi Gazların Yoğunluğu D. GAZ YASALARI Gazlarda Basınç-Hacim İlişkisi (n-t sabit) (Boyle-Mariotte Yasası) Gazlarda Basınç-Mol Sayısı İlişkisi (V ve T sabit) Gazlarda Basınç-Sıcaklık İlişkisi (V-n sabit) (Gay Lussac Yasası) Gazlarda Hacim-Sıcaklık İlişkisi (P-n Sabit) (Charles Yasası) Gazlarda Hacim-Mol Sayısı İlişkisi (P-T Sabit) (Avodagro Yasası) Kısmi Basınç Genel Gaz Denklemi Gazların Karıştırılması Tepkimeli Gaz Problemleri Su Üstünde Toplanan Gaz Basıncı Gerçek Gazlar Henry Yasası Atmosferde Su Buharı ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: ÇÖZELTİLER A. ÇÖZELTİLER Çözünme Olayı Çözünme Entalpisi B. ÇÖZELTİ TÜRLERİ Çözücünün Durumuna Göre Çözeltiler Çözünme Şekillerine Göre Çözeltiler Çözünen Madde Miktarına Göre Çözeltiler Çözünürlüğüne Göre Çözeltiler C. ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER Katıların Çözünürlüğüne Sıcaklığın Etkisi Gazların Çözünürlüğüne Sıcaklığın Etkisi Çözücü ve Çözünenin Türü Basınç Ortak İyon Etkisi D. ÇÖZÜNME HIZI Çözünme Hızını Etkileyen Faktörler E. DERİŞİM (KONSANTRASYON) Kütlece % Derişim Hacimce % Derişim Molalite ppm ve ppb Molarite (Molar Derişim) F. ÇÖZELTİLER ARASI TEPKİMELER Çökelme Tepkimeleri Nötrleşme Tepkimeleri Kimyasal Tepkimelerde Molarite Hesabı G. KOLİGATİF ÖZELLİKLER Buhar Basıncı Clausius-Clapeyron Denklemi Kaynama Noktası Yükselmesi Donma Noktası Alçalması (Kriyoskopi) Ozmotik Basınç ve Ozmos Olayı Viskozite Aktiflik Katsayısı ve İyonik Şiddet Analiz İle İlgili Temel Kavramlar Ayarlama ve Ayarlı Çözelti Birincil (Primer) ve İkincil (Sekonder) Standart Sistematik Belirli Hata vii

8 ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER ÇÖZÜMLER BÖLÜM: RADYOAKTİFLİK A. RADYOAKTİFLİK (ÇEKİRDEK TEPKİMELERİ) 286 Alfa Işıması Beta Işıması Gama Işıması Pozitron Işıması Nötron Işıması Proton Işıması Elektron Yakalaması (K yakalaması) Doğal Radyoaktiflik Yapay Radyoaktiflik ve Bombardıman Fisyon (Çekirdek Bölünmesi) Füzyon (Çekirdek Kaynaşması) Yarılanma Süresi Radyasyon Birimleri Çekirdek Bağlanma Enerjisi Atom Altı Parçacıklar Radyoaktif Işık Absorblaşmış Doz Doğadaki Temel Kuvvetler Radyoaktif Tepkimelerin Kinetiği ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: TERMODİNAMİK A. KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ Sistem ve Çevre İç Enerji (U) Enerji ve İş Termodinamiğin I. Kanunu B. KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ DEĞİŞİMİ Endotermik Tepkimeler Ekzotermik Tepkimeler Sistemlerde Entalpi Değişimi Oluşum Entalpisi (Isısı) Tepkime Entalpisi ( H) Hesaplanması Hess Yasası (Tepkime Isılarının Toplanabilirliği) Born - Haber Çevrimi Bağ Enerjileri Kalorimetre Kabı İstemlilik Termodinamiğin 2. Kanunu Termodinamiğin 3. Kanunu Gibbs Serbest Enerjisi Serbest Enerji ve Kimyasal Denge Buharlaşma Entalpisi Trouton Kuralı ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER ÇÖZÜMLER ÇÖZÜMLER BÖLÜM: KİMYASAL KİNETİK A. TEPKİME HIZI Tepkime Hızının İzlenmesi Çarpışma Teorisi B. TEPKİME HIZINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Derişimin Etkisi Sıcaklığın Etkisi Basınç ve Hacim Etkisi Katalizörün Etkisi İnhibitör Etkisi Madde Cinsinin Etkisi Temas Yüzeyinin Etkisi C. HIZ DENKLEMİNİN YAZILMASI Tek Basamaklı (Mekanizmasız) Tepkimelerde Hız Bağıntısı Çok Basamaklı (Mekanizmalı) Tepkimelerde Hız Bağıntısı Tepkime Mekanizmasına Katalizörün Etkisi Deneysel Yoldan Hız Denkleminin Bulunması Birinci Dereceden Reaksiyonların Hız Denklemi ve Yarılanma Ömrü viii

9 İkinci Dereceden Reaksiyonların Hız Denklemi 352 Sıfırıncı Dereceden Reaksiyonların Hız Denklemi 353 Anlık Hız 354 ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER ÇÖZÜMLER Kompleks İyonlar İçeren Bir Çözeltide Çökelek Oluşması 398 Ligand Derişiminin Çökmeyi Önleyecek Şekilde Ayarlanması 399 Ligand Derişiminin Çökmeyi Önleyecek Şekilde Kompleks İyon Oluşturması ve Çözünürlük 399 Kompleks İyonları Oluşturan Bir Çözeltiden Çökelek Oluşması 399 ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: KİMYASAL DENGE A. FİZİKSEL DENGE B. KİMYASAL DENGE Denge Sabiti 367 Derişimler Türünden Denge Sabiti 368 Dengenin Nicel Görünümü 368 Kısmi Basınçlar Türünden Denge Sabiti 372 Denge Sabitinin Değişimi 374 Dengenin Kontrolü (Denge Kesri) 375 C. DENGEYE ETKİ EDEN FAKTÖRLER (Le Chatelier İlkesi) Derişimin Etkisi Basınç ve Hacmin Etkisi Sıcaklığın Etkisi 379 Kimyasal Dengenin Nedeni 380 ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ A. ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ Çözünürlük 388 Çözünme Olayında Düzensizlik Faktörü 388 Çözünürlük Çarpımı 389 Çözünürlük Çarpımının Hesaplanması 389 Ortak İyonun Çözünürlüğe Etkisi 391 Çökelme Koşulu 393 Seçimli Çöktürme 395 Çözünürlüğe Yabancı İyon Etkisi 396 Çözünürlüğe Hidrojen (Hidronyum) İyonu Derişiminin Etkisi 396 B. KOMPLEKS İYON DENGELERİ VE K çç Kompleks İyon Dengeleri ve Oluşum Sabitleri BÖLÜM: SULU ÇÖZELTİLERDE ASİT - BAZ DENGESİ A. ASİT-BAZ TANIMLARI Arrhenius Asit-Baz Tanımı Lowry-Bronsted Asit-Baz Tanımı Lewis Asit-Baz Tanımı 409 Saf Suyun İyonlaşması 412 ph ve poh Kavramı 412 Kuvvetli Asitlerde ve Bazlarda ph ve poh 415 Sulu Çözeltilerde Zayıf Asit ve Baz Dengeleri 416 Zayıf Asitlerde ve Bazlarda ph ve poh 417 Poliprotik Asitler ve ph 418 İyonlaşma Yüzdesi 418 B. NÖTRLEŞME Tam Nötrleşme 419 Kısmi Nötrleşme 420 Tampon Çözeltiler 421 Hidroliz 426 C. TİTRASYON Asit veya Bazların Titrasyon Eğrileri 427 İndikatörler 431 ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER ÇÖZÜMLER BÖLÜM: ELEKTROKİMYA A. ELEKTROKİMYA Aktiflik 446 İndirgenme ve Yükseltgenme Potansiyeli 447 ix

10 B. ELEKTROKİMYASAL PİL Bir Elektrokimyasal Pilin Çalışma Sistemi Anot Katot Tuz Köprüsü Pil Denklemi ve Pil Potansiyeli Pil Potansiyelinin Değişimi Derişim Pilleri Derişimin Pil Gerilimine Etkisi-Nerst Denklemi Redoks Tepkimelerin İstemliliği C. ELEKTROLİZ Erimiş NaCI Tuzunun Elektrolizi NaCI Çözeltisinin Elektrolizi Kaplamacılık Elektrolizin Nicel Yönü ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: ORGANİK KİMYA A. ORGANİK BİLEŞİKLER VE ÖZELLİKLERİ Hidrokarbonlar Alkanlar (Parafinler) Alkanların Adlandırılması İzomer Maddeler B. ALKANLARIN ELDESİ Würtz Sentezi Grignard Bileşiklerinin Hidrolizi Karboksilli Asit Tuzlarının Dekarboksilasyonu Alkil Halojenürlerin İndirgenmesi Doymamış Hidrokarbonların İndirgenmesi 488 Sikloalkanlar C. DOYMAMIŞ HİDROKARBONLAR Alkenler Alkadienler Siklo Alkenler Alkenlerde İzomeri D. STEREOİZOMERİ Cis-trans izomerliği (E) ve (Z) Adlandırma Sistemi x Chan-Ingold-Prelog Öncelik Sıralama Sistemi Halkalı Bileşiklerde Geometrik İzomeri E. ALKENLERİN TEPKİMELERİ Yanma Tepkimeleri Katılma Tepkimeleri Alkenlerin Yükseltgenme Tepkimesi Alkenlerin Yükseltgenmeli Bölünmesi Polimerleşme Tepkimeleri Alkenlerin Elde Edilme Tepkimeleri F. ALKİNLER Alkinlerin Adlandırılması Alkinlerin Tepkimeleri Alkinlerin Yükseltgenmeli Bölünmesi Alkinlere Katılma Tepkimeleri Özet Alkinlerin Elde Edilme Tepkimeleri G. ALKOLLER, ETERLER, ALDEHİTLER VE KETONLAR Alkoller Alkollerin Adlandırılması Eterler Aldehitler ve Ketonlar H. KARBOKSİLLİ ASİTLER, ESTERLER, KARBON- HİDRATLAR, AZOTLU ORGANİK BİLEŞİKLER, AROMATİKLER Monokarboksilli Asitler Polikarboksilli Asitler Karboksilli Asitlerin Adlandırılması Karboksilli Asitlerin Genel Elde Edilme Tepkimeleri Karboksilli Asitlerin Özellikleri Karboksilli Asitlerin Kimyasal Tepkimeleri Esterler Yağlar Karbonhidratlar Azotlu Organik Bileşikler Aromatik Bileşikler I. STEREOİZOMERİ Optik İzomeri (Optikçe Aktiflik) Asimetrik Karbon Atomu Simetrik Karbon Atomu Enantiyomerler ve Rotamerler Polarize Işık...531

11 D ve L Tipi Enantiyomerler R-S Adlandırma Sistemi Rasemik Karışım Birden Fazla Asimetrik Karbon İki Kiral Karbon Atomlu Bileşiklerde (R) ve (S)Sistemi Diastereomerler ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER ÇÖZÜMLER KAYNAKÇA BÖLÜM: ORGANİK KİMYA - EK KONULAR Organik Reaksiyonlar Yer Değiştirme (Sübstitüsyon) Reaksiyonları. 553 Kovalent Bağların Bölünmesi Radikaller Seçimli Radikalik Halojenlemeler Açık-Zincirli Bileşiklerin Konformasyonları Halkalı Bileşiklerin Konformasyonları Sikloheksanın Konformerleri Aksiyal ve Ekvatoryal Hidrojen Atomları Aksiyal ve Ekvatoryal Hidrojen Atomların Yazılması Metilsikloheksan Konformasyonu Cis-Trans Izomerisi ve Konformasyon Yapılar Ekvatoryal Metilsikloheksanda Anti Yapılar Dimetilsikloheksanın Konformasyonları Alkenlere Hidrojen Halojenürlerin Katılmasının Mekanizması Karbokatyonların Kararlılığı Alkenlere Su Katılması Alkenlere Halojen Katılması HBr ün Anti-Markovnikov Katılması Cıva (II) Asetat Yardımıyla Su Katılması Alkenlere Boran Katılması Alkenlerden Alkol Sentezinin Özeti Alkenlere Brom ve Klor Katılması Alkenlere Halojen Katılmasının Stereokimyası Halohidrin Oluşumu Alkenlerin Yükseltgenmesi Organohalojenür Bileşikler Alkil Halojenürlerin Adlandırma ve Sınıflandırılmaları Yer Değiştirme ve Ayrılma Tepkimelerine Giriş A. Yer Değiştirme Tepkimeleri B. Ayrılma Tepkimeleri C. Yarışan Tepkimeler D. Bazlığa Karşı Nükleofillik Tepkimesi Tepkimesinin Stereokimyası Tepkimesinin Hızı Tepkimelerinde Sterik Engel Tepkimesi Tepkimesinin Mekanizması Tepkimesinin Stereokimyası Tepkime Hızı Tepkimelerinde Göreceli Etkinlikler Karbokatyonların Kararlılığı Karbokatyonların Çevrilmeleri ve 2 Mekanizmalarının Özeti Allil ve Benzil Halojenürlerin Yer Değiştirme Tepkimeleri Allil ve Benzil Halojenürlerin 1 Tepkimeleri.580 Bazı Organik Halojenürlerin Tipik 1 Koşullarında Göreceli Hızları Allil ve Benzil Halojenürlerin 2 Tepkimeleri Alkil Halojenürlerin Ayrılma Tepkimeleri Dehidrojenlemede Kullanılan Bazlar Dehidrohalojenleme Tepkime Mekanizması E2 Tepkimesi E1 Tepkimesi Aminler Kimyasal Özellikler Aminlerin Tepkimeleri xi

12 Aminlerin Elde Ediliş Yöntemleri Aromatik Nitro Bileşiklerinin Indirgenmesi Aminlerin Bazlığı: Amin Tuzları Arilaminlerin Bazlığı Amonyak ve Amin Türevi Bileşikleri Reaksiyonu Karboksilli Asitlerin Asitlik Kuvvetlerinin Karşılaştırılması Bisiklo Bileşikler Dekalinler Halojenleme Reaksiyonu Haloform Reaksiyonu Aldol kondenzasyonu (Aldolizasyon) Claisen Kondenzasyonu ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: SPEKTROSKOPİ SPEKTROSKOPİ Ultraviyole (Morötesi) Görünür Bölge (UV GB) Spektroskopisi Tek Işın Yollu ve Çift Işın Yollu Spektrofotometrelerin Farkı Uv - Gb Spektroskop Içinde Kullanılan Işık Kaynağının Özellikleri Monokromatörler Uv Gb Spektroskopisinin Teorisi Molekül Orbitalleri Molekül Orbitallerinin (n Hariç) Oluşması Uv Gb Bölgesi Için Elektronik Geçişler Elektronik Geçiş Tipleri Organik Moleküllerin Elektronik Geçişleri Kromofor Gruplar Lambert Beer Yasası (Sıvılar Için) Beer Kanunu ndan Sapmalar Kalitatif Analiz Kantitatif Analiz Dalga Boyu Seçimi Absorplamayan Türlerle Ilgili Uygulamalar Absorbansı Etkileyen Değişkenler Absorbans Ile Derişim Arasındaki Bağıntının Tayini Absorplayan Maddelerin Karışımlarının Analizi İnfrared Bölge İnfrared (Titreşim) Spektroskopisi Gerilme Titreşiminin Ölçülmesi Titreşim Frekansı Soğurma Piklerinin Sayısı Moleküler Titreşim Tipleri Yakın (Near) Infrared Bölge Orta (Middle) Infrared Bölge Uzak (Far) Infrared Bölge Fourier Transform Spektrometre Tipleri Işık Kaynakları Dedektörler IR Spektrumlarının Alınması Için Yöntemler Kalitatif Analiz Molekülün Parmak İzi NMR (Nükleer Manyetik Rezonans Spektroskopisi) Proton NMR (1H-NMR) Spektroskopisi Kimyasal Kayma Karbon-Karbon Çift Bağlarındaki Protonlar Spin Spin Etkileşmeleri (Yarılmalar) Bazı 1 H NMR Örnekleri Diğer NMR Teknikleri Kimyasal Kayması Eşdeğer ve Eşdeğer Olmayan Protonlar Kütle Spektroskopisi ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: İNORGANİK KİMYA Koordinasyon Bileşiklerinde Kimyasal Bağ Kristal Alan Teorisi d-orbitallerinin Şekli Sekizyüzlü Komplekslerde Kristal Alan Yarılması Metalin d-orbitalleri Üzerine Ligant Alan Etkisi Sekizyüzlü Komplekslerde Kristal Alan Yarılması Yüksek ve Düşük Spinli Kompleksler Dörtyüzlü Kristal Alan Yarılması Kristal Alan Kararlılık Enerjisi ve Uygulamaları xii

13 Kristal Alan Yarılma Enerjisini Etkileyen Faktörler642 Jahn-Teller Teoremi 643 Kristal Alan Kuramının Yetersizlikleri 643 Koordinasyon Bileşikleri644 Ligandlar 644 Koordinasyon Bileşiklerinde Hibritleşme648 Atomun Özellikleri 649 Koruma 649 Atomun Büyüklüğü650 İyonlaşma Enerjisi651 Sertlik ve Yumuşaklık651 Polarizasyon Gücü ve Polarlanabilirlik: Fajans Kuralları651 ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER ALAN EĞİTİMİ 1. BÖLÜM: BİLİMSEL YÖNTEM BİLİMSEL BİLGİ VE KİMYA EĞİTİMİ BİLİM Bilim Nedir? 659 Bilgi Türleri 659 Bilimsel Bilgi659 Bilim Tarihi 661 Bilim Okuryazarlığı661 Bilimsel Yöntemler 662 Bilimsel Yöntem Basamakları 662 Problemin Belirlenmesi 662 Kanun (Yasa) 663 Teori (Kuram) 663 ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: BİLİMSEL SÜREÇ BECERİLER (BSB) BİLİMSEL SÜREÇ BECERİLERİ A) Temel Beceriler B) Nedensel Beceriler C) Deneysel Beceriler ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: KİMYA DERSİNİN AMAÇLARI VE KAZANIMLARI 2017 YILINDA YAYIMLANAN KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI'NIN ÖĞRENME ÖĞRETME YAKLAŞIMI YILINDA YAYIMLANAN KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI'NIN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI YILINDA YAYIMLANAN KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI'NDAKİ YETERLİLİK VE BECERİLER YILINDA YAYIMLANAN KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI'NDAKİ DEĞER EĞİTİMİ KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ UYGULANMASI YILINDA YAYIMLANAN KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ TEMEL FELSEFESİ VE GENEL AMAÇLARI KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR YILINDA YAYIMLANAN KİMYA ÖĞETİM PROGRAMI'NDA YER ALAN KAZANIM SAYISI VE SÜRE TABLOSU KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ YAPISI SINIF DÜZEYLERİNE GÖRE ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI KİMYA BİLİMİ Simyadan Kimyaya Kimya Disiplinleri ve Kimyacıların Çalışma Alanları Kimyanın Sembolik Dili Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği ATOM VE PERİYODİK SİSTEM Atom Modelleri Atomun Yapısı Periyodik Sistem KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER Kimyasal Tür Kimyasal Türler Arası Etkileşimlerin Sınıflandırılması Güçlü Etkileşimler Zayıf Etkileşimler Fiziksel ve Kimyasal Değişimler 684 xiii

14 9.4. MADDENİN HÂLLERİ Maddenin Fiziksel Hâlleri Katılar Sıvılar Gazlar Plazma DOĞA VE KİMYA Su ve Hayat Çevre Kimyası SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE KİMYASAL HESAPLAMALAR Kimyanın Temel Kanunları Mol Kavramı Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar KARIŞIMLAR Homojen ve Heterojen Karışımlar Ayırma ve Saflaştırma Teknikleri ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR Asitler ve Bazlar Asitlerin ve Bazların Tepkimeleri Hayatımızda Asitler ve Bazlar Tuzlar KİMYA HER YERDE Yaygın Günlük Hayat Kimyasalları Gıdalar SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI MODERN ATOM TEORİSİ Atomun Kuantum Modeli Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri Periyodik Özellikler Elementleri Tanıyalım Yükseltgenme Basamakları GAZLAR Gazların Özellikleri ve Gaz Yasaları İdeal Gaz Yasası Gazlarda Kinetik Teori Gaz Karışımları Gerçek Gazlar SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK Çözücü Çözünen Etkileşimleri Derişim Birimleri Koligatif Özellikler Çözünürlük Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ Tepkimelerde Isı Değişimi Oluşum Entalpisi Bağ Enerjileri Tepkime Isılarının Toplanabilirliği KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ Tepkime Hızları Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE Kimyasal Denge Dengeyi Etkileyen Faktörler Sulu Çözelti Dengeleri SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI KİMYA VE ELEKTRİK İndirgenme-Yükseltgenme Tepkimelerinde Elektrik Akımı Elektrotlar ve Elektrokimyasal Hücreler Elektrot Potansiyelleri Kimyasallardan Elektrik Üretimi Elektroliz Korozyon KARBON KİMYASINA GİRİŞ Anorganik ve Organik Bileşikler Basit Formül ve Molekül Formülü Doğada Karbon Lewis Formülleri Hibritleşme-Molekül Geometrileri ORGANİK BİLEŞİKLER Hidrokarbonlar Fonksiyonel Gruplar Alkoller Eterler xiv

15 Karbonil Bileşikleri Karboksilik Asitler Esterler ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER Fosil Yakıtlar Alternatif Enerji Kaynakları Sürdürülebilirlik Nanoteknoloji YILINDA YAYIMLANAN TEMEL DÜZEY KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI'NIN GENEL AMAÇLARI YILINDA YAYIMLANAN TEMEL DÜZEY KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI İLE KAZANILMASI ÖNGÖRÜLEN BECERİLER Bilimsel Okuryazarlık Temaları YILINDA YAYIMLANAN İLERİ DÜZEY KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI İLE KAZANILMASI ÖNGÖRÜLEN BECERİLER Bilimsel Okuryazarlık Temaları Bilimsel Süreç Becerileri Yaşam Becerileri Bilim, Teknoloji, Toplum, Çevre ve Ekonomi ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER BÖLÜM: ÖĞRENME KURAMLARININ KİMYA ÖĞRETİMİNDEKİ UYGULAMALARI KİMYA EĞİTİMİNDE MODELLER Modellerin Sınıflandırılması A. Açık (Benzetme) Modeller B. Örtük (İçsel) Modeller YAPILANDIRMACI ÖĞRETİM Bilişsel Yapılandırmacılık Sosyal Yapılandırmacılık E Öğrenme Modeli İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME İş Birlikli Öğrenme Teknikleri PROBLEME DAYALI ÖĞRENME PROJE TABANLI ÖĞRENME Probleme Dayalı Öğrenme-Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımlarının Benzerlik ve Farklılıkları SORGULAMAYA DAYALI ÖĞRENME ) Yapılandırmacı Sorgulama ) Rehberli Sorgulama Yaklaşımı ) Açık Sorgulama Yaklaşımı ARAŞTIRMAYA (AÇIK-SORGULAYICI) DAYALI ÖĞRENME Araştırmaya Dayalı Öğrenme Tipleri KUANTUM ÖĞRENME TAM ÖĞRENME AKTİF ÖĞRENME ÇOKLU ZEKÂ KURAMI BEYİN TEMELLİ ÖĞRENME SOYUT İŞLEM DÖNEMDE DÜŞÜNME A. KİMYA ÖĞRETİMİNDE EN ÇOK KULLANILAN YÖNTEMLER B. KİMYA ÖĞRETİMİNDE SIKÇA KULLANILAN TEKNİKLER Üst Düzey Düşünme Becerileri BÖLÜM: KİMYA ÖĞRETİMİNDE LABORATUVAR YAKLAŞIMLARI A. LABORATUVAR YAKLAŞIMLARI B. DENEY ÇEŞİTLERİ BÖLÜM: KİMYA ÖĞRETİMİNDE LABORATUVAR GÜVENLİĞİ LABORATUVAR GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ Laboratuvar Güvenliğini Bozan Etmenler Fiziksel Ortam Kazaların Meydana Gelme Nedenleri Laboratuvar Güvenliği İçin Neler Yapılmalıdır? Laboratuvardaki Güvenlik Sembolleri Kimyasal Maddeler İle Çalışırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Bazı Güvenlik ve Uyarı İşaretleri Kimyasalların Riskleri Kimyasal Maddelerin Depolanması xv

16 7. BÖLÜM: KAVRAM ÖĞRETİMİ VE KAVRAM YA- NILGILARININ TESPİTİ KAVRAMLARIN ÖZELLİKLERİ Algılanan Kavramlar Betimlemeli Kavramlar Kuramsal Kavramlar Kavram Öğretimi ve Kavram Yanılgıları Kavram Yanılgılarının Tespitinde ve Giderilmesinde Kullanılan Yöntemler I. Kavram Ağları II. Kavram Haritaları III. Kavram Karikatürleri IV. Kavramsal Değişim Metinleri V. Zihin Haritaları VI. Vee Diyagramı VII. Tahmin Et Gözle Açıkla Yöntemi ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER GELENEKSEL VE ALTERNATİF DEĞERLENDİRME TÜRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ÇAĞDAŞ (SÜREÇ TEMELLİ) ÖLÇME ARAÇLARI Ürün/Gelişim Dosyası (Portfolyo) Değerlendirme Performansa Dayalı Durum Belirleme Öz Değerlendirme Akran Değerlendirme Grup Değerlendirme ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Yapılandırılmış Grid Kelime İlişkilendirme Testleri (KİT) Ölçme Çağdaş Araçlarında Kullanılacak Puanlama Anahtarları Dereceleme Puanlama Anahtarı (Rubrik) Kontrol Listeleri Dereceleme Ölçekleri KAYNAKÇA BÖLÜM: ÖLÇME TÜRLERİ; KİMYA ÖĞRETİ- MİNDE KULLANILAN ÖLÇME YÖNTEMLERİ VE BLOOM TAKSONOMİSİ A. ÖLÇME B. ÖLÇME TÜRLERİ C. BLOOM'UN TAKSONOMİSİNE UYGUN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME BILIŞSEL ALANA GÖRE ÖLÇME Bilgi Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi Kavrama Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi Uygulama Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi Analiz Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi Sentez Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi Değerlendirme Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi DUYUŞSAL ALANA GÖRE ÖLÇME PSİKOMOTOR (DEVİNİMSEL) ALANA GÖRE ÖLÇME DEĞERLENDİRME NEDİR? xvi