Bu rapor, South Stream Transport B.V. adına URS Infrastructure & Environment UK Limited tarafından hazırlanmıştır _Doc021_REP_Rev06

Transkript

1 Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü Kapsam Belirleme Raporu Teknik Olmayan Özet

2

3 Belge No: Harici Belge No: _Doc021_REP_Rev06 Yayınlanma Tarihi: 17 Temmuz 2013 Bu rapor, South Stream Transport B.V. adına URS Infrastructure & Environment UK Limited tarafından hazırlanmıştır.

4

5 Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Özeti Giriş Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı, Rusya'dan Orta ve Güneydoğu Avrupa ülkelerine doğal gaz taşıyacak olan Güney Akım Doğalgaz Boru Hattı Sistemi'nin açık deniz bölümüdür. Tamamlandığında, boru hattı sistemi kilometre (km)'den daha uzun olacaktır. Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı, Rusya kıyısındaki Anapa yakınlarından başlayıp, Türkiye Münhasır Ekonomik Bölgesi'nden (MEB) geçerek, Bulgaristan kıyısındaki Varna yakınlarında kıyıya çıkan ve Karadeniz boyunca yaklaşık 930 km uzanan, birbirine paralel ve 32 inç (813 milimetre (mm)) çapında dört adet boru hattından oluşacaktır (Şekil 1). Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nda, açık deniz boru hatlarına ek olarak Rusya ve Bulgaristan'da kıyı yaklaşım tesisleriyle, kıyı yaklaşım bölgesi olarak bilinen kısa kara bölümleri bulunacaktır. Şekil 1: Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın Türkiye bölümü 'Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü' olarak adlandırılmıştır ve bu rapor genelinde 'Proje' olarak anılacaktır. Proje yaklaşık 470 km uzunluğundadır ve doğuda Rusya MEB'i ile Türkiye MEB'inin sınırından batıda Bulgaristan MEB'i ile Türkiye MEB'inin sınırına dek Karadeniz boyunca uzanmaktadır (Şekil 2). Boru hatları, Türkiye MEB'inde doğrudan deniz tabanına döşenecektir. Türkiye MEB'inde i

6 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) boruların döşeneceği derinlik yaklaşık metre (m) ile m arasında değişkenlik göstermektedir. South Stream Transport B.V. bir ortak girişimdir ve Projenin geliştirilmesinden sorumludur. Bu ortak girişimde, Rus şirketi OAO Gazprom %50 hisse sahibidir. İtalyan şirketi Eni S.p.A %20 hisse sahibidir. Fransız enerji şirketi Électricité de France (EDF) ve Alman şirketi Wintershall Holding GmbH (BASF Group) de %15'er hisseye sahiptir. Projenin mühendislik ve tasarım çalışmaları 2008 yılında başlamıştır. Bu çalışmalara, mevcut boru hattı güzergahının seçilmesinden önce gazın Rusya'dan taşınması için çeşitli seçeneklerin değerlendirilmesi de dahil edilmiştir. Projenin güzergah seçimi teknik ve çevresel faktörlere göre yapılmıştır. Bu faktörler Türkiye MEB'sinden geçen şu anki güzergahın (Şekil 2) seçilmesine neden olmuştur. Şekil 2: Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı inşaatının 2014'te başlayıp 2017'e kadar devam etmesi planlanmıştır. Türkiye MEB'indeki inşaatın halihazırda 2014'te başlaması planlanmaktadır. Birinci boru hattının inşaatı diğer üç boru hattından daha önce tamamlanacaktır. Dolayısıyla gaz akışının ilk boru hattından 2015 gibi erken bir tarihte gerçekleşmesi planlanmıştır. Boru hattı sisteminin toplam kapasiteye en kısa zamanda ulaşabilmesi için ikinci ve üçüncü boru hatlarının inşaatının iki boru döşeme gemisi tarafından eş zamanlı döşenmesi sözkonusudur. ii

7 Bilinmesi Gereken Terimler: Geçici Proje Alanı: Deniz tabanında inşaat faaliyetlerinin yürütüleceği ve boru hatlarının döşeneceği alan.470 km uzunluğunda ve 2 km genişliğindeki bu alan toplam 940 km 2' dir. Bu alan bu belgede "inşaat koridoru" olarak anılmaktadır. Kalıcı Proje Alanı: Projenin deniz tabanı üzerinde kaplayacağı kalıcı alandır; 470 km uzunluğunda ve 4 m genişliğindedir (dört adet boru hattının her birinin genişliğinin 1 metreden az olması esas alınarak) ve toplam alan yaklaşık 2 km 2 'dir. Deniz tabanı üzerindeki Kalıcı Proje Alanı, Geçici Proje Alanı içerisinde yer alacaktır. Münhasır Ekonomik Bölge (MEB): Bir devletin sudan ve rüzgardan enerji üretimi de dahil olmak üzere, deniz kaynaklarının keşfi ve kullanımı üzerinde özel haklara sahip olduğu deniz bölgesidir. Devletin karasularının deniz tarafındaki sınırından başlayarak, kıyıdan en fazla 200 deniz mili daha açığa (ya da başka bir komşu MEB ye) kadar uzanır. Boru Döşeme Gemisi: Sualtı boru hattı inşası için özel olarak yapılmış gemi veya mavna. Buna bağlı olarak ikinci ve üçüncü boru hatları sırasıyla 2016 sonu ile 2007 başı arasında, ve sonrasında ise dördüncü boru hattı 2017 de işletime alınacaktır. Boru hatları en az 50 yıl boyunca gaz taşıyacak şekilde tasarlanacaktır. Dört boru hattının toplam en yüksek kapasitesi yılda 63 milyar metreküp (bcm) veya her bir boru hattı için yılda yaklaşık 15 milyar metreküp (bcm) olacaktır. Her bir boru hattının tasarım basıncı 300 bar olacaktır. Kapsam Belirleme Raporunun Amacı South Stream Transport B.V. çevresel ve sosyal performansta İyi Uluslararası Sanayi Uygulamaları'nı (GIIP) uygulayacağını taahhüt etmiştir. Proje, bu türde projeler için Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) gerektiren Türkiye Cumhuriyeti yasalarına uygun olarak planlanacak, inşa edilecek ve işletilecektir. South Stream Transport B.V., Ulusal ÇED gerekliliklerine ek olarak Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) için finans kurumlarının standartlarına ve yönergelerine de uyacaktır. ÇSED ile ilgili uluslararası yönergeler, Projeyle ilişkili potansiyel çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras etkilerinin belirlenmesi için bir kapsam belirleme aşaması içerir. Bu Kapsam Belirleme Raporunun amacı, Proje ve Projenin paydaşlara potansiyel etkileri hakkında bilgi sağlamaktır. Bu bilgiler de daha sonra, ÇSED süreci ve uygun durumlarda Proje tasarımı için veri sağlayabilir. Bu Kapsam Belirleme Raporunda sunulan bilgilerin ön bilgiler olduğu unutulmamalıdır. Kapsam Belirleme Raporuna ek olarak, Proje için bir ÇED Başvuru Dosyası, 2872 sayılı ve 9 Ağustos 1983 tarihli Çevre Kanunu ve 17 Temmuz 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği ne uygun olarak hazırlanmıştır. ÇED Başvuru Dosyası 22 Mayıs 2013 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na sunulmuştur. Projenin Tanımı Boru hatları; kaynakla birleştirilmiş, iç temizliğin ve gaz akışının iyileştirilmesi için içten ve boru hattının korozyondan korunması için dıştan kaplanmış, 12 m lik bölümler halindeki çelik borulardan inşa edilecektir. Boru hattının korozyona karşı korunması için ilave olarak katodik koruma sistemi de kullanılacaktır. Boruların et kalınlıkları 39 mm olacaktır. Bir boru döşeme gemisi (bir örneği Şekil 3'te de gösterilen, boru hattı inşası için özel olarak yapılmış gemi veya mavna) kullanılarak dört adet boru hattı döşenecektir. Borular, gemi üzerinde dizilerek kaynakla birleştirildikten sonra, birleştirilmiş olan bölümler denize indirilir ve diğer bölümlere eklenir. Rusya ve Bulgaristan daki inşaat süreci için, boru depolama istasyonları ve kıyı üsleri gibi geçici depolama tesisleri gerekli olacaktır. Mevcut Proje planlamasına göre, Türkiye'de bu türden tesisler yer almayacaktır. iii

8 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Şekil 3: Boru Döşeme Gemisi Örneği Bu görsel Saipem'in izniyle kullanılmıştır Her bir boru hattı inşa edildikten sonra güvenli, sağlam ve işletim için uygun olduğundan emin olunması için test edilecektir. Bu süreç işletim öncesi olarak adlandırılır ve boru hattının Rusya ve Bulgaristan daki sığ bölümlerinde hidrostatik test yapılması (boru hattının suyla test edilmesi) de bu sürece dahildir. Boru hatları sıkı tasarım kurallarına uygun olarak inşa edileceği için, Türkiye MEB inde kalan kııim da dahil olmak üzere, boru hatlarının derin bölümlerinde hidrostatik test yapılmasına ihtiyaç duyulmayacaktır. İşletim öncesi faaliyetler Rusya ve Bulgaristan sularında gerçekleştirileceğinden, Türk suları bu faaliyetlerden etkilenmeyecektir. Türkiye MEB indeki boru hatları, hattın bütünlüğünün kontrolü amacıyla temizlenecek, ölçümlenecek ve kurutulacaktır. Boru hatları, uluslararası tanınmış standartlarla uyumlu ve Türkiye Cumhuriyeti'nin yasal gerekliliklerine uygun olarak işletilecektir. Bir bakım programı yürütülecektir. Ayrıca, boru hattı merkezi, basınç ve akış hızları sürekli ölçülerek bir merkezi kontrol odasından düzenli olarak izlenecektir. Kontrol odası Türkiye de yer almayacaktır ve konumu daha sonra belirlenecektir. Çok düşük bir olasılık da olsa, boru hattının hasar görmesi veya bir sızıntı saptanması halinde, acil durum prosedürleri uygulanacaktır. Bu prosedürlere acil kapama ve bunun ardından boru hattının kontrol prosedürleri dahildir. iv

9 Bilinmesi Gereken Terimler: Katodik Koruma Sistemi: Sualtı çelik yapılarında korozif statik elektrik şarjlarını nötralize etme yöntemi. Mevcut durum: Bölgenin mevcut (diğer bir deyişle Projeden önceki) çevresel, sosyoekonomik ve kültürel miras özellikleri. Mevcut durum, potansiyel etkilerin öngörülmesinde bir başlangıç noktası teşkil eder. Etki azaltma önlemleri: Projenin mevcut durum özellikleri üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinden kaçınmak veya en aza indirmek için tasarlanmış faaliyetler. Güçlendirme önlemleri: Projenin potansiyel faydalarını güçlendirmek için tasarlanmış faaliyetler. Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı: Proje için hazırlanan ve Projenin potansiyel etkilerini ele alan etki azaltma, güçlendirme ve yönetim önlemlerini bir araya getiren plan. Paydaş katılımı: Paydaşlar Projeden etkilenebilecek veya fayda sağlayacak olan kişiler veya gruplardır. Paydaş katılımında, proje tasarımı, beklenen etkiler, etkileri azaltmak ve yönetmek için alınan önlemler de dahil olmak üzere ÇSED süreci ve içeriği hakkında istişareler ve diyaloglar yer alır. Açık deniz doğalgaz boru hattı, 50 yıl olması beklenen işletme ömrünün sonunda hizmetten çıkarılacaktır (durdurma). Boru hattının hizmetten çıkarılması, düzenleme kurullarıyla işbirliği içinde, o sırada geçerli olan ulusal mevzuata ve GIIP'ye uygun olarak gerçekleştirilecektir. Çevresel ve Sosyal Mevcut Durum Projenin etkilerinin değerlendirilip ele alınabilmesi için Projenin inşa edileceği ve işletileceği alanın çevresel, sosyal ve kültürel miras koşullarının ve özelliklerinin ( mevcut durum olarak anılacaktır) anlaşılması önemlidir. Bunun yapılması, Projenin bir sonucu olarak gerçekleşen mevcut durumdaki değişikliklerin tespit edilmesini, değerlendirilmesini ve etkilerinin azaltılmasını veya yönetilmesini sağlar. Projenin fizibilite çalışmaları kapsamında 2008 ile 2011 yılları arasında bir dizi mevcut durum çalışması yürütülmüştür. Karadeniz, düz abisal düzlüğün (yaklaşık m bir derinlikten) çevresindeki kıyılar boyunca kıta sahanlıklarına doğru yükseldiği, yarı kapalı bir denizdir. Karadeniz, Kerç Boğazı'yla sığ Azak Denizi'ne (10 ila 20 m derinliğinde) ve İstanbul Boğazı ile, Marmara Denizi ne ve Çanakkale Boğazı'yla Akdeniz'e bağlanan yarı kapalı bir denizdir. Karadeniz'in dibinde çamur volkanları bulunmaktadır ve bunlar deniz tabanından sızan gazlar ve çamurlardan meydana gelmektedir. Boru hattının güzergahı bu tür jeolojik özelliklerden kaçınılacak şekilde belirlenmiştir. Karadeniz'in düşük ila orta arasında bir deprem potansiyeline sahip olduğu düşünülmektedir. İnşaat Koridorunda deniz tabanının derinliği (Geçici Proje Alanı) ila m arasında değişkenlik göstermektedir ve deniz tabanı büyük ölçüde düzdür. Sedimanların %90'a yakın bir kısmı ince taneli kil sedimandır. Derin sularda zayıf karışım, yüksek hidrojen sülfür (H2S) konsantrasyonları ve yüksek tuzluluk katmanlaşması varlığıyla ilişkilendirilen anoksik koşullar deniz ortamına hakimdir. Açık deniz araştırmalarında gözlemlenen iki deniz memelisi türü hem Doğal Hayatı Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi nde hem de Karadeniz Kırmızı Veri Kitabı'nda listelenmektedir: Bunlar bayağı yunus (Delphinus delphis) ve şişe burunlu yunustur (Tursiops truncatus). Yaklaşık 150 m nin altındaki düşük oksijen ve yüksek hidrojen sülfür konsantrasyonları dikkate alındığında, zoobentik toplulukların ve derin deniz balık türlerinin İnşaat Koridorunda görülmesi olası değildir. Türk MEB si sularında bulunması olası olan balık türleri arasında çaça balığı (Sprattus sprattus), Karadeniz zarganası (Belone belone euxini), v

10 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) hamsi (Engraulis encrasicolus ponticus), Karadeniz pelajik deniziğnesi balığı (Syngnathus schmidti), çeşitli kefal türleri (Liza aurata, Liza saliens, Mugil cephalus ve Mugil soiuy), lüfer (Pomatomus saltatrix), Karadeniz istavriti (Trachurus mediterraneus ponticus) ve palamut (Sarda sarda) sayılabilir. Bu türlerden, Karadeniz zarganası ve palamut, Karadeniz Kırmızı Veri Kitabı'nda listelenmektedir. Çeşitli göç eden kuş türleri Karadeniz çevresindeki kıyı bölgelerinde kışlar, yuvalar ve konaklar. Proje için 2011 de gerçekleştirilen araştırmalarda en çok bulunan tür küçük martıdır (Larus minutus). Bu araştırmalarda gözlemlenen türlerden üçü Karadeniz Kırmızı Veri Kitabı'nda listelenmektedir; bunlar karabatak (Phalacrocorax carbo), gökdoğan (Falco peregrinus) ve uludoğan dır (Falco cherrug). İnşaat Koridorundan geçen çeşitli ticari deniz taşımacılığı rotaları bulunmaktadır. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'nın (TPAO) Türkiye MEB'sinde çeşitli petrol arama sahalarına sahiptir. Anoksik koşullar ve derin deniz balık türlerinin mevcut olmaması nedeniyle, İnşaat Koridorunun balıkçılık gemileri tarafından kullanılması olası değildir. Bugüne kadar gerçekleştirilen araştırmalar sonucunda İnşaat Koridorunda potansiyel kültürel miras özelliği taşıyan iki öğe tespit edilmiş ve bunların ahşap gemiler olduğu belirlenmiştir. Projenin Etkileri Etkilerin ön değerlendirmesi mevcut koşullarda sahip olunan bilgilere dayanmaktadır ve Projenin İnşaat ve İşletim Öncesi Aşamalarındaki etkilerin geçici olacak ve yerel olacağını öngörmektedir. Geçici etkiler arasında inşaat gemilerinden kaynaklanan hava emisyonları, gürültü ve titreşimler ile borular deniz tabanına döşeneceğinden dolayı sedimanlarında bozulmalar yer almaktadır. İnşa faaliyetlerinin sonucunda sualtı kültürel miras öğelerine etkilerden, boru hattı güzergahının İnşaat Koridoru içinde değiştirilmesiyle kaçınılacak veya bu etkiler en aza indirilecektir. Genel olarak, diğer deniz kullanıcılarına (örneğin, seyir esnasındaki tehlikeler nedeniyle) verilecek rahatsızlığın ve İnşaat Koridorunun balıkçılık faaliyetleri için kullanımının etkisinin minimum düzeyde olması beklenmektedir. Bu etkilerin önem derecesi ÇED ve ÇSED sürecinin bir parçası olarak değerlendirilecektir. İşletim Aşaması etkilerinin minimum düzeyde olması beklenmektedir. Türkiye den tedarik edilebilecek malzemelerin bakım için gerekli malzemeler, gemiler için su ve yakıt ile onarımlar için bazı makinelerle sınırlı olması beklenmektedir. Yapılacak diğer çalışmalar ve istişareler sonucunda, Projenin olası etkileri ayrıntılı bir şekilde değerlendirilecektir. South Stream Transport B.V. inşaat ve işletme etkilerinden kaçınmak veya bu etkileri minimuma indirmek için uygulanacak etki azaltma önlemlerini tanımlayacaktır. Etki değerlendirme ve etki azaltma ayrıntıları ÇED ve ÇSED belgelerinde sağlanacaktır. ÇED ve ÇSED programları Tablo 1 ve 2 de gösterilmiştir. vi

11 Tablo 1: ÇED Programı Faaliyet Dönem ÇED Başvuru Dosyasının Sunulması 22 Mayıs 2013 ÇED Halkın Katılımı Toplantısı 2 Temmuz 2013 ÇED Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı 4 Temmuz 2013 Taslak ÇED Raporunun Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na sunulması 2013 Dördüncü Çeyrek Tablo 2: ÇSED Programı Faaliyet Dönem Kapsam Belirleme Raporunun Kamuoyuna Açıklanması Temmuz 2013 Taslak ÇSED İstişare Dönemi Nihai ÇSED Raporunun Kamuoyuna Açıklanması 2013 Dördüncü Çeyrek 2014 İlk Çeyrek 2014 İlk Çeyrek Paydaş Katılımı Paydaşlar Projeden etkilenebilecek veya fayda sağlayacak olan kişiler veya gruplardır. Paydaş katılımında, proje tasarımı, beklenen etkiler, etkileri azaltmak ve yönetmek için alınan önlemler de dahil olmak üzere ÇSED süreci ve içeriği hakkında müzakereler ve diyaloglar yer alır. Paydaş katılımına ÇSED Kapsam Belirleme müzakere süreci de dahildir ve kilit hedefleri şunlardır: ÇSED sürecinin kapsamının ve içeriğinin belirlenmesi; ve Projeyle ilişkili paydaş önceliklerinin, görüşlerinin ve endişelerinin anlaşılması ve dikkate alınması. Bu Kapsam Belirleme Raporu, 2013 yılının Temmuz-Ağustos aylarında 30 günlük bir süre için incelenmesi amacıyla kamuoyunun görüşüne sunulacaktır. Bu süre boyunca, paydaşların Raporu inceleme ve yorumlama fırsatı olacaktır. Rapor, South Stream Transport B.V. web sitesinde yer almaktadır (aşağıya bakınız). Bu dönem boyunca, South Stream Transport B.V. çeşitli paydaşlarla toplantılar gerçekleştirecektir (bkz. Tablo 3). ÇED sürecinin bir parçası olarak 2 Temmuz 2013 tarihinde Sinop ta bir Halkın Katılımı toplantısı düzenlenmiştir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın davet ettiği merciler ve kuruluşlar toplantıya katılırken, diğer paydaşlara ve genel halka da toplantıya katılma fırsatı sunulmuştur. vii

12 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Tablo 3: ÇSED Kapsam Belirleme Müzakere Faaliyetleri Toplantı Türü Paydaş Grubu Tarih Yer Yuvarlak Masa Toplantısı Ulusal STK lar 30 Temmuz 2013 İstanbul Yuvarlak Masa Toplantısı Ulusal STK lar, Ulusal Balıkçılık Kooperatifi ve Balıkçılıkla İlgili Dernekler 31 Temmuz 2013 Ankara Yuvarlak Masa Toplantısı Yuvarlak Masa Toplantısı Balıkçılık Kooperatifleri 1 Ağustos 2013 Trabzon Deniz Araştırmaları Enstitüsü 1 Ağustos 2013 Trabzon Paydaşlar Kapsam Belirleme Raporu hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirmeye davet edilmektedir. Görüş formu bu raporun sonuna eklenmiştir (Ek D). Görüşler toplantılarında elden teslim edilebilir veya aşağıdaki adreslere posta veya e-posta yoluyla gönderilebilir: ELC Group Kavacık Mah. Şehit Mustafa Yazıcı Sok. No:20 Kavacık İstanbul Türkiye South Stream Transport B.V. Parnassusweg LZ Amsterdam The Netherlands esia@south-stream-transport.com viii

13

14 İletişim South Stream Transport B.V. Head Office Parnassusweg LZ Amsterdam The Netherlands Telefon: Faks: E-posta: