SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA TÜTÜN KULLANIMI VE SORUMLULUKLARI KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK YÜKSEKOKULU

Transkript

1 SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA TÜTÜN KULLANIMI VE SORUMLULUKLARI KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK YÜKSEKOKULU Araş. Gör. Handan EREN

2 Sunum Planı Küreselleşme ve sigara Sağlık Çalışanlarında Sigara Kullanımı Sağlık Çalışanlarının Tütün Kontrolündeki Rolleri Sağlık Çalışanlarının Tütün Kontrolündeki Sorumlulukları Örgütsel Boyutta Tütün Kontrolü Tütün Kontrolünde Hemşireler

3 ASH, Tobacco: Global Trends, 2006.

4 Yüzde (%) Sigara Kullanımı Kadın 13,5 19,4 16,6 15,2 13,1 Erkek 57,8 52,9 50,6 47,9 41,4 Toplam 33,6 33,7 33,4 31,2 27,0 TÜİK, 2012

5 Tütüne Bağlı Kümülatif Ölüm Oranları WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

6 Her yıl, sigara önlenebilir ölümlere en fazla oranda neden olur. Alcohol: 6,541 Traffic: 2,502 HIV: 529 Smoking: 81,400 Obesity: 34,100 Suicide: 5,377 Drug misuse: 1,738 ASH Factsheet, Smoking Statistics: illness & death, June 2011 ( NB area represents value

7

8 TÜRKİYE DE.. Rol modelleri arasında sigara içme sıklığı yüksek! Meslek (halen sigara içme durumu) Toplam (%) Kadın (%) Hemşire-Ebe 30,7 27,7 Uzman Hekim 30,9 27,2 Pratisyen Hekim 39,3 25,0 Diş Hekimi-Eczacı-Psikolog 37,1 18,3 Sağlık Teknisyeni 42,3 12,8 TÜRKİYE DE SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SİGARA İÇME DURUMLARI VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER SAĞLIK BAKANLIĞI, 2007 (SB-CDC-DSÖ-HASUDER) Basılmamış rapor, 2008

9 Avrupa daki Doktorların Günlük Sigara İçme Prevalansı Georgia Romania Macedonia Turkey France Italy Czech Rp Poland Estonia Denmark Switz'ld Norway Slovenia Israel Finland Sweden lreland Luxembg Iceland UK Male Female WHO Europe, 2005

10 SORUN: SİGARA SALGINI

11 HEDEF: SİGARASIZ TOPLUM

12 Sigara ile mücadelede başarılı olacağımızı bildiğimiz stratejiler Sigarayı Şu Şekilde Azaltabiliriz: 1. Topluma iyi bilinmeyen sigaranın zararlı etkileri bilgisini yaymak 2. Fiyatları artırmak 3. Sigara içimine dair düzenlemeler (yasak ve kısıtlamalar) 4. Sağlık çalışanlarını sigarayı bırakma sürecine dahil etmek Levy et al (2005) Addiction, 100,

13

14 Hemşireler doktorun yazdığı reçeteye göre hastalara sigara servisi yapıyordu

15

16 Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi de hemşireler arasında yapılan çalışmada hemşirelerin %90 ının sigaranın sağlığı zararlı olduğunu düşündüğü belirtilmiştir. Hemşirelerin büyük bir bölümünün sigaranın sağlığa zararlı olduğuna bildiklerini ancak bu bilginin sigarayı bırakma konusunda yeterince motivasyon yaratmadığı kanaatine varılmıştır. Dilbaz ve Apaydın,2002

17 Sağlık Çalışanları Neden Tütün kullanıyor?? Stres, Çalışma Koşulları, ETKİLEYEN FAKTÖRLER Yaş, Meslekte geçen süre, Medeni durum, Kaç yıldır ve günde kaç adet sigara içildiği

18 SAĞLIK ÇALIŞANLARININ TÜTÜN KONTROLÜNDEKİ ROLLERİ ROL MODELİ KLİNİSYEN EĞİTİMCİ BİLİM İNSANI LİDER FİKİR OLUŞTURUCULAR BİRLİKTELİK KURAN

19 ROL MODELİ Rusya da yapılan(2004) yapılan bir çalışmaya göre sağlık çalışanlarının sigara içme prevelansının genel toplumunkiyle eşit olduğu, Sigara içen sağlık çalışanlarının sigara bırakmayı en az teşvik eden ve tütün kontrolü çalışmalarına en az destek veren grup oldukları bulunmuştur.

20 BU DURUM; Sigara karşıtı konuşmaları imajını kötü etkilemektedir. Sigara içme davranışının değiştirilmesi esas.. Hastalarının motivasyonlarının artırılması gerekmektedir.

21 KLİNİSYEN Her muayenede sigara kullanımının da sorgulanması ve kayıt edilmesi gerekmektedir. Birleşik Devletler Sağlık ve İnsan kaynakları Kurumunca Hazırlanan Tütün Kullanımı ve Bağımlılığının Yarattığı Tehdit Klinik Uygulama Rehberi, 5A Yaklaşımı; ASK (ÖĞREN) ASSESS (BAĞIMLILIĞI ÖĞREN) ADVİCE (ÖNER) ASSİST (DESTEK SAĞLA) ARRANGE (YENİDEN BAŞLAMAYI ENGELLE)

22 EĞİTİMCİ Klinik eğitim ve Danışmanlık hizmeti Araştırmalar, sağlık çalışanlarının eğitim sürecinin, davranışlarının değişikliğinde oldukça etkili olduğunu göstermektedir. Tütün kontrolüne yönelik yeterli teorik ve pratik eğitim müfredatında bulunmamakta.

23 BİLİM İNSANI Tüm sağlık çalışanları, tütün kullanımının kendi pratik uygulamalarına nasıl dahil edilebileceğine dair kanıta dayalı bilgilerden haberdar olmalıdırlar. Tütün; bir çok başka sağlık alanıyla kesişmekte, veriler bilimsel nitelik taşımalıdır.

24 LİDER Bir çok sağlık çalışanı değişik düzeylerde yönetici pozisyonundadır. Yönetici pozisyonu, ulusal ya da global düzeyde kişinin değişiklikleri en iyi şekilde yapabileceği bir seviyededir. Sigara içilmeyen iş yerleri Tütün ürünlerinde yükseltilmiş fiyatlar Kampanyalar, Tütün kontrol programları Maddi destek,

25 FİKİR OLUŞTURUCU Sadece klinik eğitim ve danışmanlık hizmeti değil; tütün kontrolü konuları ile uğraşan bir gruba katılmak, ulusal ya da uluslar arası gazeteler ya da diğer yayın organlarına yazı göndermek, bilgiyi yaymanın yollarındandır.

26 BİRLİKTELİK KURAN Birlikteliklerin kurulması, mevcut çabalar arasında bir sinerji kurulması için önemlidir Ocak 2004 te Cenevre de DSÖ tarafından gerçekleştirilen Tütünsüz Başlangıç Girişimi toplantısı bu duruma örnektir.

27 SAĞLIK ÇALIŞANLARININ TÜTÜN KONTROLÜ ÇABALARINA KATILIMLARININ ÖNÜNDEKİ ENGELLER Tütün ve tütün kontrolüyle ilgili bilgi ve beceri eksikliği, Organizasyon liderliği eksikliği, Sağlık çalışanlarında tütün kullanımı,

28 SAĞLIK ÇALIŞANLARI OLARAK BİZ NE YAPABİLİRİZ??

29 Estimated abstinence at 5+ months SAĞLıK ÇALıŞANLARıNıN SIGARA BıRAKMADA ETKILERI Klinisyen yardımıyla sigara bırakma oranı yaklaşık iki katına çıkmakta. 30 n = 29 çalışma Compared to patients who receive no assistance from a clinician, patients who receive assistance are times as likely to quit successfully for 5 or more months No clinician Self-help material Nonphysician clinician Physician clinician Type of Clinician Fiore et al. (2008). Treating Tobacco Use and Dependence: 2008 Update. Clinical Practice Guideline. Rockville, MD: USDHHS, PHS, May 2008.

30 SAĞLıK ÇALıŞANLARıNıN SORUMLULUKLARı Rol model Tavsiye Tedavi Sigara içmeyerek ve işyeri ortamını dumansız hale getirerek hastalara ve topluma örnek olmak Kendilerine başvuran her hastaya sigara içip içmediğini sormak, uygun bilgi ve öneride bulunmak Bırakmak isteyen bireylere kısa klinik girişim ve farmakolojik tedavi uygulamak

31 BASAMAKLAR Danışmanlık Hizmeti İlaçla tedavi Denetim ve izleme değerlendirme faaliyetleri

32 Danışmanlık hizmeti; Her poliklinik başvurusunda kişilerin tütün kullanım durumları sorgulanması, Tütün bağımlılığı olan hastaların tütünü bırakmaları ile ilgili etkili bırakma tavsiyesinde bulunulması, Sigarayı bırakmaya hazır olan kişiler için doğrudan tedaviye başlanılması ya da sigara bırakma merkezine sevk edilmesi şeklinde gerçekleştirilir.

33 Sigara içenlerin zayıf karakterli kişiler olmadığı, onların sağlık sorunları olduğu ve tedaviye gereksinim duydukları görüşünü benimsetmeye çalışmalıdırlar. Sigara bırakmada yapılan danışmanlıklar yargılayıcı değil destekleyici olmalıdır.

34 Danışmanlık hizmeti; Bu hizmet tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında, her poliklinik başvurusunda; aile hekimleri, aile sağlığı elemanları diğer kurumların doktor ve hemşireleri ile gerçekleştirilir.

35 Sağlık kurum ve kuruluşlarında danışmanlık hizmeti, tütün ve zararları ile ilgili bireysel sağlık eğitimiyle birlikte yürütülür. KETEM ve sigara bırakma polikliniklerine başvuran kişilere ve topluma yönelik eğitimler gerçekleştirilir.

36 Okullar başta olmak üzere toplu bulunulan ve yaşanan yerlerde eğitimler planlar ve gerçekleştirir. Bireysel eğitimler kişi başvurusu olduğunda, halk eğitimleri ise planlama dâhilinde yürütülür.

37 Aile hekimliği birimleri, Toplum Sağlığı Merkezleri, KETEM Kamu/Özel Yataklı Sağlık Kuruluşları bünyesinde faaliyette bulunan sigara bırakma poliklinikleri, tütün kullanım prevalansının azaltılması amacıyla tütün bağımlılığından kurtulma talebinde olan kişilere danışmanlık ve ilaçla destek tedavisi sağlarlar.

38 Denetim ve İzleme Değerlendirme faaliyetleri; Toplum Sağlığı Merkezleri, Halk Sağlığı Müdürlükleri tarafından yürütülür. Bu çalışmalar tütün kullanımını azaltmayı ve tütün yasaklarına uyumu artırmayı amaçlayan planlı faaliyetlerdir.

39 ÖRGÜTSEL BOYUTTA

40 Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün Kontrolündeki Sorumlulukları Üyelerini rol model olmaya teşvik etmek Üyelerinin tütün kullanma alışkanlıkları ve tütün kontrolü ile ilgili tutumlarını izlemek Örgüt binaları ve etkinliklerini tütünsüz hale getirmek Kongre ve konferanslarda tütün kontrolüne yer vermek Üyelerinin rutinde tüm hastalarına sigara içip içmediklerini sorgulama ve öneride bulunmaları konusunda teşvik etmek WHO. Code of practice on tobacco control for health professional organization, 20 March 2009

41 Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün Kontrolündeki Sorumlulukları Eğitim programlarına tütün kontrolünün dahil edilmesi konusunda aktif rol oynamak Her 31 Mayıs Sigarasız Dünya Günü etkinliklerine aktif olarak katılmak Tütün endüstrisinin her türlü desteğini kabul etmekten ve bu endüstriye yatırım yapmaktan kaçınmak, üyeleri de buna teşvik etmek

42 Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün Kontrolündeki Sorumlulukları Tütün endüstrisi ile ilişkili veya hisseleri bulunan kuruluşlarla ticari veya diğer ilişkiler konusunda yazılı bir politikaya sahip olmak Binalarında tütün ürünlerinin satışını ve tanıtımını yasaklamak, üyelerini buna teşvik etmek Hükümetlerinin DSÖ TKÇS ni imzalaması ve hayata geçirmesini aktif olarak desteklemek

43 Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün Kontrolündeki Sorumlulukları Finansal ve/veya diğer kaynaklarını tütün kontrolüne ve bu yönergenin uygulanmasında kullanmak Sağlık personeli ağlarının tütün kontrolü etkinliklerine katılmak Tütünsüz kamusal alanlar kampanyalarını desteklemek

44 Türkiye de durum Yapılan çalışmalarda sigara bırakmaya ilişkin kişilere yönelik kısa süreli eğitimin bile etkili olduğunun bilinmesine karşın hekimlerin sigara kullanımına yönelik rutin değerlendirme ve tedavi yapmadığı bilinmektedir Şahin U, Sain Güven G. Yaşlılarda sigara kullanımı ve bırakmaya yönelik çabalar: Uğraşmaya değer mi? Akad Geriatri 2011;3:1-12.

45 Bunun nedenlerinin; Klinik ya da kurumsal destek yetersizliği, Zaman kısıtlılığı, Hekimin tütün bırakmaya yönelik müdahaleler konusunda yeterli eğitiminin bulunmaması,

46 Yapılabilirler!!! Hekimlere/sağlık çalışanlarına bu konuda uygulamalı eğitim verilmesi önemli olacaktır.

47 Başka bir çalışmada ise; Pratisyenlerin sigara bırakma danışmanlığı yaparken karşılaştıkları en önemli engelin hastalarda motivasyon ve ilgi eksikliği olduğu belirtilmiştir Young JM, Ward JE. Implementing guidelines for smoking cessation advice in Australian general practice: opinions, current practices, readiness to change and perceived barriers. Family Practice 2001;18:14-20.

48 Yapılan bir araştırmada katılımcıların bilgilendirme toplantılarında sigaranın zararlarını dinlemek istemedikleri görülmüştür Sigara ve Sigara Bırakmaya İlişkin Görüşler: Kalitatif Bir Araştırma. Turk Toraks Derg. DOI: /ttd

49 Tütün Kontrolünde Hemşireler

50 50 Hemşireler için tütün kontrol çalışmaları: Hong Kong Hong Kong Üniversitesi, hemşireler için sigara bırakma danışmanı eğitim programı geliştirmiş. Programda hastalara farmakolojik, psikolojik ve davranışsal müdahaleler kullanarak sigarayı bırakmak amaçlı hemşire ve diğer sağlık profesyonellerini yetiştirmek tasarlanmıştır Image source: The University of Hong Kong.

51 Ulusal Hemşirelik Konseyi; Sağlık ve sosyal alanlardaki güncel konularla ilgili olarak hemşirelik mesleği açısından uluslar arası görüşlerin yer aldığı kaynak bilgiler yayınlar Tütünsüz Bir Yaşam İçin Hemşireler

52 Türkiye de Durum; 3o kadar resmi kurum ve kuruluşu bünyesinde bulunduran Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesinde (SSUK) Türk Hemşireler Derneği de yer almaktadır. Türk Hemşireler Derneği, Sigara Sağlık Ulusal Komitesi'nde bir üye ile temsil edilmektedir. Tütün Kontrolü Sempozyumu

53 Sağlık Bakanlığı; 2010 yılına kadar ülkemizde: 15 yaş üzerinde sigara içmeyenlerin oranını %80'in üzerine çıkarmayı 15 yaş altında ise %100'e yakın olmasını Ulusal tütün kontrol programı ve eylem planı ( )

54