Elektrik-Elektronik-Bilgisayar Kontrol-Biyomedikal Mühendisliği Eğitimi Raporu

Transkript

1 EK-1 TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI Elektrik-Elektronik-Bilgisayar Kontrol-Biyomedikal Mühendisliği Eğitimi Raporu 2010-ANKARA

2 1. GİRİŞ Bilim ve teknolojinin tanımı, egemen ideolojinin toplumu biçimlendirmek istediği şekle göre değişebilmektedir. Ancak doğa ve toplumun gelişim ve değişim yasalarını anlamak, buradan elde edilen bilgiyi toplumun hizmetine sunmak, insanın ve doğanın zenginliğini, yine insan ve doğanın ihtiyaçları doğrultusunda kullanılabilir hale getirmek, insanlığın bolluk içerisinde, sağlıklı, mutlu, eşit ve özgür yaşamasının olanaklarını geliştirmek, bu uğurdaki çalışmaları sistemli bir hale getirmek bilim için kullanılabilecek en temel tanımdır. Eğer bilimin amacı ve işlevine dair bir tanım yapılacaksa, namuslu, onurlu her bilim insanının üzerinde birleşebileceği genel tanım bu olmalıdır. Üniversiteler ise, bilimin konusunu oluşturan bütün alanlarda, bilimin amacına ve işlevine uygun olarak araştırma ve üretim içerisinde olan, bu temelde lisans ve lisansüstü öğrenim veren, öğrencileri bilimsel ve mesleki bir formasyona kavuşturan kurumlardır. Üniversite ve bilimi birleştiren böylesine bir tanım, ülkemizde de 1980 askeri darbesinden beri üniversiteler üzerinde siyasi iktidarların yaratmaya çalıştığı baskı ve şekillendirme çalışmalarını anlamamıza yardımcı olur. Birçok bilimsel gelişme ile, üniversitenin özgür düşünce ortamında yaratılan fikirler, egemen ideolojilerin derinden sarsılmasına neden olmuştur. Toplumsal mücadelenin üniversite koridorlarında yankı bularak ilerlemesi tarih boyunca izlenebilir. Tabi ki yapılan baskıların toplumun tüm katmanlarını etkilediği gibi, üniversitelerin egemen sınıfların çıkarları doğrultusunda bilgi üretmeye başlamasıyla sonuçlandığı durumlar da oluşmuştur. Ülkemizde iktidarların üniversiteler üzerindeki hakimiyet mücadelesinin en önemli askeri YÖK'tür. 6 Kasım 1981 yılında kurulan YÖK toplumsal muhalefetin yükseldiği 1960'lı ve 1970'li yıllarda, üniversitelerden yükselen seslerden rahatsız olan egemen güçlerin, üniversiteleri cezalandırma ve disipline etme isteklerinin uygulayıcısı olarak 28 yıldır iş başındadır. Bu raporda günümüzde EMO çatısı altında toplanan mühendislik disiplinleri özelinde mühendislik eğitimi incelenip, üniversitelerdeki eğitim kalitesi ve YÖK uygulamaları değerlendirilecektir. 2. ÖSYS SONUÇLARININ MÜHENDİSLİK EĞİTİMİNE YANSIMALARI Ülkemiz yüksek öğretim ve orta öğretim eğitim sisteminde bir plansızlık söz konusudur. Sürekli değişen müfredat ve eğitim sisteminin yanında, orta dereceli okul seçimi dahi yüksek okullarda yaşanan kaos üzerinde önemli bir etki yapmaktadır. Orta dereceli okullara gidenlerin çoğunluğunun lise eğitimi görmesi ve liseden mezun olanların da yüksek okul eğitimi almasının zorunlu olduğu düşünülen bir anlayış toplumumuzda egemendir. Oysaki mesleki eğitim, uzmanlaşmanın ilk aşaması olarak görülmeli, daha ileri gelişmeyi engellemeyecek biçimde mezunların doğrudan mesleğe ya da yüksek öğretime yöneltilmelidir. Bu okullarda mesleki bilginin yanı sıra öğrencilere yüksek öğretim için gerekli olan bilgi altyapısı da verilmelidir. Bugünkü öğrenci seçme ve yerleştirme sisteminin gerektirdiği nitelikler ve bunların mühendislik eğitimindeki yansımaları Tablo-1 de verilmiştir. Tablo -1: ÖSYS sonuçlarının mühendislik eğitimine yansımaları Sınav Hazırlığı Sırasında Kazanılan Nitelikler Hazır yanıt alışkanlığı Gözlerle çalışma Bilgileri ezberleme Hızlı çözüm Mühendislik Eğitimine Taşınan Olumsuzluklar Yanıt bulmak yerine seçenekler arasından eleyerek yada yanıttan giderek sonuca ulaşmak gereksinimi Olayı yalnızca gözler ile izlemeyi tercih etme, düşünmek ve özellikle yazmaktan kaçınma Her bilgiyi düşünmeden olduğu gibi kabullenme, neden sonuç ilişkisi üzerinde durmama, tartışmama Ara işlemleri ve ara basamakları hızla atlama, rakamları ve matematiksel simgeleri önemsememe, kullanmama 1

3 Doğru yanıtı bulma Yanıtı tek seçeneğe indirme Hızlı okuma Hızlı sorudan soruya geçebilme Türkçe dil bilgisi Problem çözümlerinde, işaretleyecek bir şık olmadığından, çözümün doğru olup olmadığı konusunda sürekli tedirginlik, özgüven eksikliği Çözümün tek olma beklentisi, sonucu yoruma açık bir işlem yapmaktan kaçınma, özellikle tasarımda karşılaşılan çok seçenek arasında karar verememe Kısa şeyler okuma beklentisi, iki satır olmayan, çok uzun anlatımlı soruları dahi okumaktan kaçınma Çözümü birkaç sayfa sürebilecek bir probleme sonuna kadar dayanamamak, sabırsızlık, işlemin hemen bitmesi beklentisi Türkçenin yalnızca sınav sorularında kalması, yazılı ve sözlü ifade eksiklikleri Görüldüğü gibi yanıta hemen ulaşmak isteyen, olayı yalnızca gözleri ile izlemeyi tercih eden, okumakdüşünmek ve özellikle yazmaktan kaçınan, tartışmayan, ara işlemleri rakamları ve matematiksel simgeleri önemsemeyen, kendine güvenmeyen, sonucu yoruma açık bir işlem yapmaktan kaçınan, yazılı ve sözlü düşüncelerini ifade edemeyen bir gurup genç insan mühendislik eğitimine başlamaktadır. Mühendislik eğitiminin gerektirdiği nitelikler ile adayların sahip oldukları nitelikler karşılaştırıldığında aradaki farkın nasıl kapatılacağı gerçekten çok düşündürücüdür. Sınav sisteminin bugünkü şekliyle sürüp gideceği belli olduğuna göre, çağdaş ve yetkin bir mühendis yetiştirebilmenin ön koşulu olarak birinci sınıfların iyi bir hazırlık sınıfı olarak görülmesi ve bu amaçla programlanması gerekmektedir. Bunun yanında, Üniversite öncesi eğitim-öğretim süreci ekonomik bir sektör olmaktan kurtarılmalı ve bu süreçten, ticari bir sektör haline gelen dershaneler tamamen çıkartılmalı ya da tanımlanmış standartları sağlayabilenler için okullaşmalarının önü açılmalıdır. Bu süreç mevcut haliyle işlediği sürece, üniversitelerin uyum programları yetersiz kalmaya devam edecektir. 3. ÜNİVERSİTELER Üniversiteler uluslar arası düzeyde bilim üreten, sanayinin gereksinimi olan konularda projeler geliştiren, sanayide yeni teknolojiler yaratacak elemanlar yetiştirerek bilimsel ve mesleki formasyona kavuşturan kamu tüzelkişiliğine ve bilimsel özerkliğe sahip kurumlardır. Ülkemizde üniversiteler, her dönem devletin ve egemen güçlerin denetimi altına alınmaya çalışılan, sistemin çıkarları doğrultusunda biçimlendirilen ve kurgulanmaya çalışılan kurumlar olmuşlardır. Özellikle son yıllarda üniversiteler, giderek artan bir biçimde mali baskı altına alınarak, piyasanın istediği yönde şekillendirilemeye çalışılmakta, sermayenin gereksinim duyduğu konularda ortak çalışmalar yapmaya zorlanmaktadır. Bu durum, teknolojik açıdan donanımlı, altyapı sorunları az çok çözülmüş devlet üniversitelerinin bu şirketlerin yan kuruluşları haline gelmesine neden olmuştur. Devlet üniversitelerine kaynak olmadığı gerekçesiyle bütçeden ayrılan pay düşürülürken özel üniversiteler ve vakıf üniversiteleri teşvik edilmekte, bedava arazi tahsisleri yapılmaktadır. Devlet bütçesinden ihmal edilemez büyüklükte ödenek alan vakıf üniversiteleri gelişime açık, ayrıcalıklı kurumlar kimliğini kazanmıştır. Vakıf üniversiteleri mevcut haliyle yükseköğretim sistemimiz içinde büyük bir eşitsizlik yaratmaktadır. Toplumda eşitsizlikleri azaltması gereken yükseköğretim sistemi, vakıf üniversiteleri aracılığıyla üniversiteye girişten mezuniyet sonrası istihdam olanaklarına uzanan eşitsizlikleri artıran bir araç haline gelmiştir. Bu eşitsizliğin doğmasına ve büyümesine devlet politikaları hizmet etmektedir. 2

4 Türkiye de 94 ü devlet, 45 i vakıf olmak üzere toplam 139 üniversite bulunmaktadır. Vakıf üniversitelerinden 34 ü halen öğrenim hizmetini sürdürürken, diğerleri eğitim-öğrenim hazırlıklarına devam etmektedir. Ayrıca Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde bulunan 5 Vakıf Üniversitesi ile Özel statülü Devlet Üniversitesi kapsamında bulunan Hoca Ahmet Yesevi Türk Kazak Üniversitesi ve Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi de ÖSYS ile öğrenci kabul etmektedir. Devlet ve Vakıf Üniversitelerin üçte birinden fazlası üç büyük ilde toplanmıştır. Kayseri ve Gaziantep te 1 er adet olmak üzere İzmir'de 4, Ankara'da 5, İstanbul'da 16, Kıbrıs'ta 5 olmak üzere toplam 32 vakıf üniversitesinde Elektrik Mühendisleri Odası nın sorumluluk alanına giren lisans eğitimleri verilmektedir. Tablo- 2 den de ayrıntılı olarak görüleceği üzere 8254 ü Devlet, 3581 u Vakıf Üniversitesine olmak üzere, öğrenci Elektrik, Elektrik-Elektronik, Elektronik, Elektronik-Haberleşme, Kontrol, Biyomedikal, Bilgisayar, Yazılım ve Bilişim Sistemleri lisans programlarına kayıt olmuşlardır. Bu rakamın en büyük kısmını 4418 ile Elektrik- Elektronik Mühendisliği ile 5016 öğrenci ile Bilgisayar Mühendisliği oluşturmaktadır. Bu meslek alan programlarına yerleşen öğrencilerin toplam dağılımları Grafik 1 de verilmiştir. ÖSYM'nin internet sayfasından elde edilen verilerde göze çarpan önemli noktalar şunlardır: Üç büyük il dışındaki Anadolu da bulunan neredeyse tüm Devlet Üniversiteleri örgün öğrenime (ÖÖ) ek olarak saat ile arasında eğitim yapan İkinci Öğretim (İÖ) programına sahiptir. ÖÖ ve İÖ kontenjanları tüm üniversitelerde eşitlenmiştir. Devlet Üniversitelerinin giriş puanlarındaki standart sapma genelde 10 puanın altında iken, Vakıf Üniversitelerinin ücretli kontenjanlarında bu standart sapma 37 puana kadar yükselmektedir. Sakarya, Karabük ve Hoca Ahmet Yesevi Üniversitelerinin Bilgisayar Mühendislikleri uzaktan eğitim yapmaktadır. Sakarya Üniversitesi yaptığı açıklama ile Uzaktan Eğitim Merkezi (UZEM) yardımı ile programdaki derslerin her birinin yaklaşık olarak %70 oranında Internet üzerinden, %30 oranında ise sınıf ortamında olacak şekilde, karma bir eğitim modeli olduğunu belirtmektedir. İTÜ, İzmir Ekonomi, Işık, Atılım, Yakın Doğu Üniversitelerinin bilgisayar, yazılım ve bilişim sistemleri bölümleri VOLP-SUNY olarak bilinen çift diplomalı ücretli programlarda bulunmaktadır. Tablo - 2: 2009 ÖSYS sonuçlarına göre lisans programına yerleşen öğrenci sayıları Program Adı Devlet Üniversitesi Sayı Kontenjan Vakıf Üniversitesi Sayı Kontenjan Toplam Elektrik Mühendisliği Elektrik-Elektronik Müh Elektronik Mühendisliği Elektronik-Haberleşme Müh Kontrol Mühendisliği Biyomedikal Mühendisliği Bilgisayar Mühendisliği Yazılım Mühendisliği Bilişim Sistemleri Müh TOPLAM

5 Grafik-1:2009 ÖSYS sonuçlarına göre programlara yerleşen öğrencilerin dağılımı(%) Bilgisayar Müh. (%43) Yazılım Müh. (%2) Bilişim Sistemleri Müh. (%1) Elektrik Müh. (%5) Elektrik-Elektronik Müh. (%37) Biyomedikal Müh. (%2) Elektronik Müh. (%4) Kontrol Müh. (%1) Elektronik- Haberleşme Müh. (%5) YÖK son yıllarda Devlet Üniversitelerinin bilgisi ve görüşü olmadan %10 ile %25 arasında değişen kontenjan artırımına gitmiştir. Örneğin DEÜ Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü kontenjanı 65 iken ÖSYS sınavı öncesinde 90 a, OMÜ Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü kontenjanı 45 iken ÖSYS sınavı öncesinde 65 a ulaşmıştır. Özellikle yılında gerçekleştirilen artış oranlarını ile ÖÖ ve İÖ öğrenci sayıları eşitlenmiştir. Devlet Üniversitelerinde programların kontenjanları 50 ile 100 arasında değişmektedir. Öğretim üyesi sayısının yetersiz olduğu bölümlerde en az haftada 20 saat ders veren bir öğretim üyesinin, araştırma ve yayın yapmak olanağı kalmamaktadır. Her ile bir üniversite mantığı ile açılan bu üniversiteler yeterli düzeyde akademik bir eğitim verememektedirler. Mühendislik temel bilimlerin doğal süreçlere uygulanması ile insanlık yararını hedefleyen bir meslek olup, eğitiminin teorik derslerin, uygulama ve laboratuar çalışmalarının bire bir etkileşimli olarak yapılması gerekir. Bu nedenle hangi mühendislik alanı olursa olsun mühendislikte uzaktan eğitim söz konusu olamaz. Üniversitelerde akademik yılında öğrenci sayısı bir önceki yıla göre % 15,4 artarken, öğretim elemanı sayısı sadece %1,7 oranında artmıştır. Bu bile üniversitelerden beklenenin, ülkenin geleceğini daha aydınlık günlere taşıyacak, sanayileşmeyi ve üretimi sağlayacak mühendisler yetiştirmek değil, hem gençlerin hem de ailelerinin beklentilerini dört-beş yıl daha ertelemek ve bundan siyasi çıkar sağlamak olduğu görülmektedir. Yeni kurulan üniversite ve fakültelerde odamızın hizmet alanındaki bölümlerin plansız bir biçimde açılması sonucu, meslek alanlarımızda eğitim yapan bölümlerin giriş puanlarının düşmesine neden olmuştur. Bu durum nitelikli öğrencilerin giderek meslek alanlarımızdan uzaklaşmasını sağlamaktadır. Üniversitelerde özellikle EMO nun faaliyet alanı kapsamındaki bilim dallarında, diğer bilim dallarına kıyasla yeterince akademisyen olmadığı ve bu alandaki eksikliğin sorgulanması gerektiği açıktır. Bu alanda lisansüstü eğitimin cazip hale getirilmesi, öğretim üyelerinin ekonomik gelir düzeylerindeki iyileştirilmeyle yakından ilgili olacaktır. Zorlu ve yoğun bir yaşam tarzını seçecek olan bir akademisyen adayı, öğretim elemanlarının gelir düzeyleri karşısında bu süreçten uzak durabilmektedir. 4

6 Azgelişmiş bölgelerin ekonomik canlılık kazanması yanılgısı ve yanlış siyasal tercihlerle kurulan tabela üniversitelerinde, meslek alanımıza ilişkin mühendislik bölümleri (örgün +2.öğretim) hızla açılabilmektedir. Uzun yıllar, ortalama 5/6 akademisyenle mezun verilen bölümlerin olduğu gerçeği dikkate alınırsa, alt yapı ve akademik kadrosu planlanmadan açılan bu bölümlerde eğitim-öğretim verilmesi son derece sakıncalıdır. Üniversite eğitim süreçleri sadece öğrencilere belirli süre bir programın uygulandığı yerler değil, aynı zamanda entelektüel yaşam alanları olarak görülmelidir. Tablo-2 bir programa yerleşen öğrencilerin sayılarını verirken, bu on programın ÖSYS sınavında ilk yerleştirmede açık kalan kontenjanları Tablo-3 de, grafiksel dağılımları Grafik-2 de verilmiştir. Sadece 3 üniversitede bulunan Elektrik Mühendisliği ilk tercihlerde dolarken, diğer dokuz programda yüzde on ile yetmiş iki arasında değişen oranlarda boş kontenjanların kaldığı görülmektedir. Kontenjan açığının önemli bir bölümünün ülkemizde ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ndeki vakıf üniversitelerinde olduğu görülmektedir. Bunda önemli oranda artırılan öğrenim ücretlerinin etkili olduğu söylenebilir. Tablo- 3: 2009 ÖSYS Lisans Yükseköğretim Programları (Alanlarına Göre) Program adı Toplam Kontenjan Yerleşen Boş Kalan Sayı % Elektrik Mühendisliği Elektrik-Elektronik Mühendisliği ,9 Elektronik Mühendisliği ,38 Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği ,74 Kontrol Mühendisliği Biyomedikal Mühendisliği ,38 Bilgisayar Mühendisliği ,99 Yazılım Mühendisliği ,98 Bilişim Sistemleri Mühendisliği ,59 Teknik Eğitim Fakültesi bölümleri Bilgisayar Öğretmenliği Bilgisayar Sistemleri Öğretmenliği Elektrik Öğretmenliği Elektronik Öğretmenliği Elektronik ve Bilgisayar Öğretmenliği Elektronik ve Haberleşme Öğretmenliği Enerji Öğretmenliği

7 EMO olarak sürekli gündeme getirerek meslektaşlarımızda farkındalık yaratmaya çalıştığımız diğer bir konu ise, Tablo-3 nin alt kısmında görülmektedir. Teknoloji Fakültelerine dönüşen Teknik Eğitim Fakültelerinin EMO kapsamındaki mühendisliklere dönüşmesi beklenen bölümlerinde ilk yerleştirmede hiç kontenjan açığı olmamıştır. Grafik- 2: Meslek Alanımızda 2009 ÖSYS Programlarında Boş Kalan Kontenjanlar Yazılım Müh. (301-%52) Bilişim Sistemleri Müh. (247- %71.6) Elektrik Müh. (0 -%0) Elektrik-Elektronik Müh. (655 - %12.9 ) Elektronik Müh. (70 - %12.4) Bilgisayar Müh (885 -%15) Biyomedikal Müh.(27 -%10.4) Kontrol Müh. (28 -%25) Elektronik- Haberleşme Müh. (224 - %25.7) Mezunlarının ancak %2-5 i öğretmen olarak istihdam edilebildiği ve öğretmenlik dışında diğer alanlarda istihdam edildiğinde unvan ve yetki sorunu yaşandığı iddia edilerek Teknoloji Fakültelerine çevrilen ve mezunlarına da Teknoloji Mühendisi unvanı verilecek olan iş bulabilme olasılığı en fazla % 5 olan bu bölümler ilk yerleştirmede tüm kontenjanlarını doldurmuşlardır. Bu kabul edilmesi olanaksız, bir çelişkidir. Gazi Üniversitesi referans alınarak durum incelendiğinde, haksız bir şekilde unvana sahip olmak adına, daha başarılı öğrencilerin meslek hayatlarındaki şansları ellerinden alınmaktadır. Gazi Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Müh. Bölümü 2009 ÖSYS de ortalama puan ve standart sapma ile 72 öğrenci alırken, yine aynı üniversite bünyesinde bulunan Elektrik Öğretmenliği ortalama puan ve standart sapma ile 93 öğrenci, Elektronik Öğretmenliği ise ortalama puan ve puanlık standart sapma ile 72 öğrenci almıştır. Çok yüksek olasılıkla bu bölümlerin öğrencileri öğretmen olmak üzere girdikleri üniversiteden mühendis unvanı ile çıkacaklardır. Ortalamada ve daha az puan alarak aynı üniversitenin aynı diplomasını taşımak, Gazi Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Müh. Bölümünü kazanan 72 öğrencisine başlangıçta yapılan önemli bir haksızlıktır. Kasım 2009 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile çeşitli üniversitelere bağlı Mesleki ve Teknik Eğitim Fakülteleri kapatılarak, Teknoloji Fakültesine dönüştürülmüştür. Bu karar ile 2010 ÖSYS de Teknik Eğitim Fakülteleri öğrenci almayacak ve yeni müfredatlarını oluşturup geçiş programlarını yapacaklardır. Teknoloji Fakülteleri Mühendislik Fakültelerinin alternatifi değil tamamlayıcısı konumunda olacağı özellikle vurgulanan gerekçede, Teknoloji Fakültelerinin uygulama mühendisi yetiştirirken, Mühendislik Fakülteleri nin ise araştırma mühendisi yetiştireceği belirtilmektedir. YÖK de yapılan değerlendirmelerde; teknoloji fakültelerinin kapatılan teknik eğitim fakültesinin işlevlerini de yerine getireceği, teknoloji fakültelerinde alan eğitimi ile formasyon eğitiminin birbirinden ayrılarak, yüksek nitelikli teknik eleman yetiştirme işlevi ve mesleki teknik ortaöğretime daha nitelikli öğretmen yetiştirme işlevinin birlikte gerçekleştirileceği belirtilmektedir. Teknoloji Fakültelerinin Mühendislik 6

8 Fakültelerine alternatif değil, bu fakültelerin tamamlayıcısı olacağı iddia edilerek, mezunlarının üretim süreçlerinde üslenecekleri görevlerin birbirinin devamı niteliğinde olması gerektiği öngörüsü vardır. Bu gerekçeyle alan eğitimi alan teknoloji fakültesi mezunlarının uygulama mühendisi olacakları, görev, yetki ve sorumluluk bakımından mühendislik fakültesi mezunu mühendis ile teknoloji fakültesi mezunu uygulama mühendisi unvanı arasında hiçbir fark söz konusu olmayacağı belirtilmektedir. Bunun yanında teknoloji fakültesi bünyesinde, iş dünyasının ihtiyaçlarına ve isteklerine göre mühendislik teknolojisi bölümleri açılabileceği de öngörülmektedir. Elektrik Mühendisleri Odasının 2009 yılında EMO üyelerinin istihdamı araştırmasına göre; elektrikelektronik mühendislerinde yüzde 10.7, elektrik mühendislerinde yüzde 10.3, bilgisayar mühendislerinde yüzde 9.5, elektronik haberleşme mühendislerinde yüzde 8.3, elektronik mühendislerinde yüzde 7.7, biyomedikal mühendislerinde yüzde 7.1 oranına ulaşan işsizlik söz konusudur. Bu oranların dağılımları Grafik-3 de verilmiştir. Mühendislik gibi üniversite sınavlarında çok yüksek puanlarla ülkemizin en iyi öğrencilerinin seçildiği bir meslek alanında, yüzde 10 ları aşan işsizlik oranı ciddi bir istihdam sorunu olduğunu göstermektedir. Bu soruna dahi çözüm üretilemezken, yeni işsiz mühendisler yaratma girişimi, bilimsel ve akademik hiçbir gerekçeyle açıklanamaz. Grafik- 3: 2009 Yılı EMO Üyelerinin İstihdam Araştırması İşsizlik Oranları (%) Bilgisayar Müh. (%9.5) Biyomedikal Müh. (%7.1) Elektrik Müh. (%10.3) Elektrik-Elektronik Müh. (%12.7 ) Elektronik- Haberleşme Müh. (%8.3) Elektronik Müh.(% 7.7) Siyasi bir karar olan bu uygulama üzerinde hiç konuşulmayan en önemli konu ise; ülkemizde yapılan sanayi üretiminin ne kadarında ar-ge çalışmasının olduğu ve ne kadarında lisans alınarak üretim yapıldığıdır. Bunu görmenin en kolay yolu ülkemizde bir yılda alınan patent sayısı ile her yıl bu üniversitelerden mezun olup ve araştırma yapması beklenen mühendislerin sayısı arasındaki orana bakmaktan geçmektedir. Endüstriyel açıdan ve kaynaklarına göre çok gelişmiş ülkelerin kullandığı işbölümlerinin ülkemiz için ne kadar gerekli olduğu da tartışılabilir. Mühendis bir sistemi tasarlayıp geliştirir, bunları uygulayan diğer teknik elemanlara(tekniker, teknisyen vb.) yol gösterip, denetler. Mevcut durumda tekniker ve teknisyenlerin görevini, uygulama mühendisi veya teknoloji mühendisi adı altında yeni bir kavrama yüklemek ve bunu yetki ve sorumluluk açısından mühendisleştirmek anlamına gelen bu işleyiş ne kadar doğrudur? Bu girişimin mühendisler ve diğer teknik elemanlar üzerindeki etkileri de çok iyi irdelenmelidir. 7

9 Elektrik mühendisliği eğitiminin sadece üç Devlet Üniversitesinde verilmesi ve ilk yerleştirmede boş kontenjanının kalmamasına, aslında ülkede elektrik mühendisine duyulan gereksinime rağmen Vakıf Üniversitelerinde bu programların olmaması gerçekten düşündürücüdür. Günümüzde elektrik mühendisliği temel alanında ar-ge ve bilimsel gelişim daha çok elektronik, yazılım ve otomasyon alanlarına kaymaktadır. Bu temel gerçek de dikkate alındığında, ülkemizdeki doktoralı yetişmiş insan gücündeki eksiklik bir kez daha öne çıkmaktadır. Özelikle elektrik mühendisliği alanında doktoralı akademisyen sayısının azlığı ise ayrı bir sorundur. Üzerinde düşünülmesi gereken diğer bir konu ise meslek alanımızda yaklaşık %30 oranında bir öğrencinin eğitimini tamamlamadığıdır. Bu yüksek oran, öğrencinin doğru tercih yapamaması sonucunda mı, yoksa eğitimdeki yetersizlikler nedeniyle aradığını bulamaması ve eğitimini yarım bırakmasından mı kaynaklanmaktadır? İncelenmesi ve çözüm aranması gereken diğer bir önemli konu da budur. Üniversitelerin uluslar arası düzeyde bilim üreten, sanayinin ihtiyacı olan konularda projeler geliştiren, sanayide yeni teknolojiler yaratacak mühendisler yetiştiren yerler olup olmadığının belirlenebilmesi için YÖK Başkanlığı performans değerlendirilmesi amacıyla 76 alan belirlemiştir. Bu ölçütler arasında en bilinenleri, indekslere girmiş toplam yayın ve bu yayınlara yapılan atıf sayısı, patent sayısı, öğretim üyesi başına düşen indekslere girmiş yayın sayısı, öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı, öğrenci başına düşen kapalı alan (sınıf, laboratuvar ve kütüphane m 2 olarak), öğrenci başına düşen kitap sayısı, lisansüstü öğrenci sayısı, lisansüstü öğrencisinin lisans öğrencisine oranı, kadrolu idari personelin akademik personele oranı, çift ve yan ana dal oranları, yabancı uyruklu öğrenci oranı, seçmeli ders oranı, mezuniyet oranı, ve mezunların not ortalamasıdır yılında ülkemizde yapılan indeksli yayınların öğretim üyesi başına oranlarını içeren listenin ilk 10 u Tablo-4 de verilmiştir. Sadece bu tabloya göre yorum yapmak yanıltıcı olacaktır. 1 Mart 2006 tarihinde Erciyes Üniversitesinden bölünerek oluşan, Bozok Üniversitesi nin 2007 yılında kurulan Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü 1 doçent, 2 yardımcı doçent ve 1 öğretim görevlisinden oluşan kadrosu ile 2009 ÖSYS de ek kontenjanlardan 38 öğrenci alarak eğitime başlamıştır. Bu sıralama ile 6.sıradaki ODTÜ ve 9. sıradaki Bilkent Üniversitesi'nden daha iyi bir eğitim verdiği anlamına gelmemektedir. Bu nedenle yukarıda sayılan diğer kıstaslarla değerlendirilme yapılması gerekmektedir. Tablo- 4: 2008 Yılında Tüm Üniversitelerde SCI+SSCI+AHCI'de Yayımlanan Yayınların Öğretim Üyesi Başına Düşen Yayın Sayısına Göre Sıralaması Üniversite Adı Toplam Yayın Öğretim Üyesi Sayısı Oran 1 TOBB Ekonomi Teknoloji Ü ,66 2 Bozok Üniversitesi ,55 3 Aksaray Üniversitesi ,31 4 Başkent Üniversitesi ,25 5 Adıyaman Üniversitesi ,18 6 Orta Doğu Teknik Üniversitesi ,10 7 Çankaya Üniversitesi ,01 8 Muş Alparslan Üniversitesi 1 1 1,0 9 Bilkent Üniversitesi ,98 10 Koç Üniversitesi ,97 Tablo-5 de 2010 yılında EMO çatısı altındaki meslek alanlarına ilişkin devlet ve vakıf üniversitelerindeki bölümlerin öğretim elemanlarının dağılımları verilmiştir. 8

10 Tablo-5: 2010 Yılında Devlet ve Vakıf Üniversiteleri Öğretim Elemanlarının Dağılımı Bölüm Adı Sayısı Prof.Dr. Doç.Dr. Yrd.Doç.D Arş.Gör. Öğr.Gör Kamu BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BİYOMEDİKAL MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRİK VE ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK VE HABERLEŞME MÜHENDİSLİĞİ Vakıf BİLGİSAYAR BİLİMLERİ VE MÜHENDİSLİĞİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BİYOMEDİKAL MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRİK VE ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK VE HABERLEŞME MÜHENDİSLİĞİ *BU BİLGİLER ÜNİVERSİTELERİN WEB SİTELERİNDEN 1 HAZİRAN 2010 TARİİHNDE ALINMIŞTIR Devlet ve Vakıf üniversitelerindeki öğretim elemanlarının grafiksel olarak dağılımları Grafik-4 de, verilmiştir. Grafik- 4: Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Öğretim Elemanlarının Dağılımı Prof. Dr Doç.Dr Y.Doç.Dr Arş.Gör. Öğr.Gör. Devlet Vakıf 9

11 Bu tablo ve grafiklerden araştırma görevlisi sayıları dikkate alınırsa devlet üniversitelerinin araştırmacı ve öğretim üyesi yetiştirme işlevlerini ağırlıklı olarak üslendikleri görülmektedir. Ülkemizde meslek alanımızdaki bölümlerin eğitim seviyelerinin farklı olması, ders içeriklerinin eşit olmaması, akademik kadrolarındaki sayısal ve niteliksel eksiklik, laboratuar olanaklarındaki yetersizlik, alt yapı sorunları ve arttırılan kontenjanlar açısından planlama anlayışının olmaması önemli sorunlar oluşturmaktadır. Bütün bunların yanında bölümlerin akademik kalite açısında bulunduğu konum, iyileştirmeye açık alanları öz değerlendirme sonucu tespit etme ve gereken iyileştirmeleri yaparak eğitimde ön görülen standartları yakalayarak daha iyiye gitmeleri için akredite olmaları gerekmektedir. Bu amaçla Mühendislik Değerlendirme Kurulu (MÜDEK) 2002 yılında kurulmuştur. Meslek alanımızda MÜDEK tarafından akredite edilmiş bölüm sayısı az olmakla birlikte, önümüzdeki süreçte birçok bölümümüz akredite olmayı amaçlamaktadır. Bir bölümün akreditasyonu sonucu mezun olan mühendislerin aşağıda belirtilen özellikleri kazanması amaçlanmaktadır: Temel bilimler ve mühendislik bilgilerini kullanabilme ve doğal süreçlere uygulayabilme Mesleki disiplinler arasında çalışabilme becerisi Mühendislik programlarını algılamak, tanımlamak, tasarlamak ve çözümlemek Mesleki ve etik sorumluluğun bilincinde olmak ve uygulamak Etkin İletişim yeteneğini kazanmak Mühendislik çözüm ve uygulamalarının toplumsal anlamda etkilerini yorumlayabilmek Yaşam boyu öğrenimin gerekliliği doğrultusunda bir bakış açısına sahip olmak Güncel sorunları anlamak ve yorumlayabilmek Mühendislik donanımını mesleki amaçlar doğrultusunda etkin kullanabilmek Mühendisler tarafından geliştirilen teknolojiler, yaşamı biçimlendiriyor, kaynakları tüketiyor, kültür ve doğa gibi gelecek nesillere bırakacağımız mirası da etkiliyor. Bu nedenlerle, teknoloji ile özdeşleşmiş, etik kuralların bilinci içinde görevini yerine getirebilecek, toplumu ve çevreyi iyi tanıyan mühendislere önemli sorumluluklar düşüyor. 4. YÖK UYGULAMALARI Ülkemizde toplumsal muhalefetin yükseldiği yıllarda, üniversitelerden yükselen seslerden rahatsız olanların ortaya çıkardığı yüksek öğrenim sistemi ile üniversitedeki ticarileşme süreci ve paralı eğitim anlayışı, tüm eğitim sistemimize yayılmıştır. Üniversiteler özgür tartışmanın olduğu kurumlar olması gerekirken, yapılan düzenlemeler, karşıtını veya eleştireni tasfiye etmeyi hedeflemiş, bu durum da korku kültürünün üniversiteye hakim kılınmasını beraberinde getirmiştir. Bunun sonucu olarak, akademik özgürlükler ortadan kaldırılmış, eleştirel bilim insanlarının egemen ideolojiye, YÖK sisteminin otoriter hiyerarşisine ve üniversitelerin gerici ve piyasacı dönüşümüne karşı ses çıkarmaları engellenmeye çalışılmıştır Güncel YÖK Uygulamaları Yakın sürece baktığımız zaman, yeni atanan YÖK Başkanının, uygulamaları ile üniversitelerimiz yeni bir mecraya kaymıştır. YÖK de başlayan gerici kadrolaşma ve yeniden yapılanmanın, yeni üniversite rektörlerinin ve yönetim kadrolarının atamalarında da devam ettiği görülmektedir. Bu süreç de, bilim insanı niteliği taşıyan çağdaş ve aydın öğretim kadrolarının tasfiyesine yönelik yoğun bir çaba içerisinde girildiği gözlenmektedir. 10

12 YÖK 'ün üniversitelere gönderilen bir yazı ile öğretim elemanlarının meslek odalarında yönetim veya denetim organlarında görev almalarını Anayasa'ya aykırı bir biçimde, üniversite yönetiminin iznine bağlama girişimleri TMMOB 'nin girişimleri ile durdurulmuştur. Ancak süreç içinde bazı üniversitelerde, Oda yöneticisi öğretim üyelerinin görevlerinden, üniversite yönetimleri tarafından istifaya zorlandıkları ortaya çıkmıştır. Üniversite öğretim üyelerinin üye oldukları meslek odalarında yönetimlerde yer almasının izine bağlanması, akademisyenleri örgütlerinden soğutmak ve meslek odalarıyla akademisyenlerin bağını koparmayı amaçlamaktadır. YÖK ayrıca Yükseköğretim Kurumlarında Danışma Kurulları Kurulması Hakkında Yönetmelik Taslağı" görüş için üniversitelere göndermiştir. YÖK tarafından hazırlanan taslakta, yönetmeliğin amacı "Yükseköğretim Kurumlarında gerek akademik, gerek idari faaliyetler açısından, yüksek ve sürdürülebilir kalitede hizmetlerin sağlanabilmesinde daha rasyonel ve verimli sonuçlara ulaşabilmek için, yükseköğretim kurumları dışındaki paydaşların da katılacağı Danışma Kurullarının oluşturulması ve bunların ortak çalışma ilkelerini belirlemektir" biçiminde tariflenmiştir. Taslak metinde Danışma Kurulu üyeleri incelendiğinde, TMMOB nin de adı olmasına karşın üniversitenin asli bileşenlerinin temsilcileri olan örgüt ya da sendikalar ile diğer meslek kuruluşlarının temsilcilerine yer verilmediği görülmektedir. Bu yönetmelikle özerk üniversite talebiyle uyuşmamaktadır Üniversite Çalışanlarının Özlük Hakları Üniversitede öğretim üyeliği; iş güvencesinin sorun olmaktan çıktığı, ekonomik kaygıların asgariye indiği, özgür düşünce ve özgür bilim üretiminin yapılabildiği demokratik ve özerk üniversite yapısıyla sağlanabilir. Türkiye de üniversiteler ve araştırma kurumlarının tepesindeki YÖK, akademik özgürlükleri ve öğretim elemanlarının iş güvencelerini ortadan kaldırılmıştır. Bunun sonucu olarak, disiplin yönetmelikleri, öğretim elemanları üzerinde her türlü baskı ve korkunun bir aracı olarak ve hukuka aykırı bir biçimde işletilebilmektedir. Bunun sonucu birçok öğretim elemanının özlük haklarına müdahale edilebilmekte, kadro verilmemekte, basit gerekçelerle haklarında soruşturma açılabilmekte, hatta hukuksuz bir biçimde görevlerine son verilebilmektedir. Bu durum, genç akademisyenlerin üniversitelerden uzaklaşmasına neden olduğu gibi, gençlerin üniversiteye yönelmelerini azaltmaktadır. Üniversitelerde 1990 lı yılların başlarına kadar araştırma görevlileri yüksek oranda 33/a maddesine göre istihdam edilmekteydi. Daha sonra araştırma görevlisi kadrolarına daha çok 50/d maddesine göre alım yapılmaya, hatta 33/a kadrosunda olan asistanlar da 50/d maddesine geçmeye özendirilmeye başlandı. Kişilerin doktora eğitimlerinin bitmesine yakın, bölüm başkanlıklarının, dekanlıkları ve rektörlüğün kendilerine uygun gördükleri kişileri tekrar atarken 33/a ile atayarak da çalışmanın devamlılığı sağlanıyordu. Ancak YÖK Başkanı yaptığı açıklamalarda araştırma görevlilerinin durumlarının iyileştirileceğini, burslu kadrolarda istihdam edilmesi suretiyle maaşlarından kesilen sosyal güvenlik paylarına kavuşturularak maaşlarında iyileştirmeler yapılacağını müjdeledi(!). Kısa bir süre sonra da YÖK ün 31 Temmuz 2008 de çıkardığı yönetmelikle üniversitelerin elinden araştırma görevlilerini 50/d kadrosunda, 33/a kadrosuna atama yetkisi alındı. Yönetmelikle üniversitelerin lisansüstü eğitimlerini başarıyla tamamlayan öğrencilerin 33/a madde uyarınca görevlendirmeleri uygulamasına da son verildi ve yeni kadro ilanı şartı getirildi. Eğitim-Sen in bu yönetmeliğin iptali için Danıştay da açtığı dava 17 Nisan 2009 da Danıştay 8. Daire nin uygulamayı durdurmasıyla sonuçlandı. Öğretim elemanlarının iş güvencesi sorunları, çalışma koşulları ve emeklerinin karşılığının düşüklüğü eklenince aslında üniversitelerde bir kıyım yaşandığı gözlenmektedir. Birçok üniversitede araştırma görevlisi kadroları oldukça erimiştir. Bu nedenlerle ders uygulamaları ve laboratuar çalışmalarının yürütülmesinde sorunlar yaşanmaktadır. Doktorasını tamamlamış birçok araştırma görevlisi uzun yıllar boyunca Yardımcı Doçent kadroları beklemektedir. Aynı şekilde doçentlik sınavını veren akademisyenler de, üniversitelerdeki kadroları için uzun süreler bekleyebilmektedir. Bütün bunlara tezat olarak özellikle yeni açılan taşra üniversitelerinde kadrolar adeta ihsan edilmektedir. Kendi üniversitelerinde yıllarca kadro bekleyen öğretim elemanlarına da, bütün düzenlerini bozup başka illerdeki üniversitelerdeki kadro olanaklarını "değerlendirmeleri" üst yönetimler tarafından tavsiye edilmektedir Unvan/Unvansızlık 11

13 1980li yıllardan itibaren EMO çatısı altına bir mühendislik disiplini daha dahil oldu. Elektrik-Elektronik Mühendisliği bölümleri öğrenci almaya ve mezun vermeye başladı. Yeni bölümlerin yanı sıra, bazı elektrik veya elektronik haberleşme bölümleri de isimlerini daha yüksek puanlı öğrencileri almak için isimlerini "Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü" olarak değiştirdiler. Bunun yanında yeni açılan her vakıf üniversitesi de öğrenci çekebilmek için bir elektrik-elektronik mühendisliği programını gündemine aldı. Yaklaşık 30 yıldır mezun veren bu bölümlerden artık Elektrik-Elektronik mühendisi mezun edilmektedir. Birinci kısımda da açıklandığı üzere EMO'ya üye olacak öğrencilerin çok büyük bir kısmını bu bölümde okuyanlar oluşturmaktadır. Özellikle vakıf üniversitelerinin elektrik mühendisliği bölümleri laboratuarlarını, maliyetleri nedeniyle kurmak istememeleri, bu üniversiteleri elektrik-elektronik mühendisliği bölümleri açarak iki unvanı bir arada vererek, cazibe yaratma çabalarına neden olmuştur. Sanayide ise çift ünvanlı mühendislerin hem elektrik hem de elektronikle ilgili konularda yetkin olacağı görüşü ile sorumluluk verildiği gözlenmektedir. Halbuki bu bölümlerin bir çoğunda son sınıfta uzmanlaşma seçmeli programlar ile oluşturulmaktadır. Bir çok üniversitenin altyapısı göz önüne alındığında, elektrik-elektronik mühendisliği ünvanlı bir çok meslektaşımızın elektronik ağırlıklı bir eğitimden geçtiği tespit edilebilmektedir. Bu durum özellikle serbest müşavir mühendislik (SMM) alanının düzenlenmesinde, EMO SMM Hizmetleri Yönetmeliği nin SMM Belgesi ve SMMH Belgesi Verilmesi başlıklı 9. maddesindeki; EM nin lisans diplomasında birden fazla unvan bulunması durumunda SMM belgesi unvanın belirlenmesi için EM den transcript istenir. hükmü gereği yapılan transcript incelemelerinde EMO 'yu ve üyesini defalarca karşı karşıya getirmiştir. Çift ünvanlı meslektaşlarımızla ilgili son zamanlarda yaşanan bir sorun da kamu personeli olarak atanma esnasında yaşanmaktadır. Konuyla ilgili EMO'nun YÖK, üniversiteler ve Devlet Personel Başkanlığı nezdinde girişimleri ne yazık ki sonuçsuz kalmıştır. Mühendislik unvanları ile ilgili bir diğer konu da YÖK'ün 2005 yılında aldığı bir kararla mühendislik/mimarlık fakültelerinden mezun olanların diplomalarında unvanların yer almayacağını belirtilmesiyle yaşanmıştır. Diplomalardan unvanların kaldırılması tartışması iki zeminde yürütülmektedir. Birincisi kararın hukuki geçerliliği açısından 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun'un 3. maddesinde; "Madde 3.Birinci maddenin (a) ve (b) fıkralarında yazılı vesikaları haiz bulunanlara (Yüksek mühendis) veya (Yüksek mimar) ve (c) ve (d) fıkralarında yazılı vesikaları haiz bulunanlara da (Mühendis) veya (Mimar) unvanı verilir. Bu unvanlar diploma veya ruhsatnamelere de ders olunur." Bu maddeye göre diplomalarda unvan bulunması gerekmektedir. Nitekim TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesinden yapılan yazılı açıklamada, Oda tarafından İTÜ Rektörlüğü aleyhine açılan davada İstanbul 9. İdare Mahkemesi, İstanbul Teknik Üniversitesi Rektörlüğü'nün diplomalarda unvan kullanılmaması yönündeki uygulamasını iptal etti. İstanbul 9. İdare Mahkemesi'nin verdiği kararda, husumetin davalı olan üniversiteye yöneltilemeyeceği, işlemin YÖK yazısına istinaden yapıldığı, bu yazı doğrultusunda üniversite tarafından tüm bölümlerden mezun olan öğrencilerin diplomalarına unvan yazılmadığı, bu doğrultuda üniversitenin, yaptığı işlemin hukuka uygun olduğunu savunduğu anlatılarak, 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun'un 3. maddesinin açık hükmü gereğince mühendis ve mimar unvanlarının diplomalarda kaydedileceğinin hüküm altına alındığı vurgulandı. Davalı olan üniversitenin bu yöndeki savunmasının yerinde görülmediği dile getirilen kararda, bir kanunun açık hükmünün idari bir kararla kaldırılamayacağına işaret edilerek, İTÜ'nün işleminin hukuka ve mevzuata uygun olmadığı vurgulandı. EMO 41. Dönem Yönetim Kurulu da diplomalara unvan yazılması için benzer bir davanın açılmasına karar vermiş bulunmaktadır. Tartışmanın ikinci bir boyutunu da AB-GATS süreçleri oluşturmaktadır. YÖK ün aslında bu uygulamasıyla EUR-ING (European Engineer) için gerekli koşullardan birini ortadan kaldırarak AB üyesi olma durumunda bütün mühendis ve mimarları korumasız bıraktığı belirtilmektedir. Bu sürecin yabancı mühendislere çalışma izni veren kanun tasarıları ve Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu çalışmaları ile tamamlanması söz konusudur. Bahsedilen YÖK uygulamaları, YÖK ile yargı arasında yaşanan gerilimler, YÖK ün yapısını yeniden sorgulamayı, bu yapının neden kurulduğunu bir kez daha hatırlatmayı zorunlu kılmıştır. İktidara yakın isimlerin YÖK ün yapısında etkin olmasıyla, uzun zamandır yapılmayan YÖK protestoları yeniden gündeme gelmiştir. YÖK ün üye yapısındaki değişiklik aslında YÖK de temel bir değişime yol açmamıştır. Askeri darbenin üniversiteleri susturmak, baskılamak için kurmuş olduğu bu yapı aslında 30 senedir aynı baskıcı, üniversitenin 12

14 özerkliğini yok edici çizgide görevini yapmaktadır. Bu yapıya son zamanda eklenen gericilik, bize hatalı bir biçimde YÖK nostaljisi yaşatmamalı, YÖK ü bütünüyle reddettiğimizi tekrar, yüksek sesle söyletmelidir. 5. TMMOB ve EMO' NUN LİSANSÜSTÜ EĞİTİME BAKIŞI 02/12/2002 tarihinde resmi gazetede yayımlanan TMMOB Ana Yönetmeliği 49. Maddede Oda kayıtlarında ve mesleği yapmada lisans eğitim esastır. Bir lisans diplomasıyla ancak TMMOB Genel Kurulunun onayladığı bir Odaya kaydolunabilinir. Lisansüstü eğitim ile alınan unvan, ikinci bir lisans diploması olarak değerlendirilemez, buna bağlı olarak mesleki çalışma yapılamayacağı gibi ilgili Odaya da kayıt yapılamaz. ibaresi bulunmaktadır. Buradan da açıkça anlaşılabileceği gibi ilgili odaya üyelik sadece ve sadece lisans eğitimine dayanmaktadır. Bununla birlikte özellikle farklı mühendislik disiplinlerinden başvuru kabul eden Bilgisayar Mühendisliği ve Endüstri Mühendisliği gibi alanların bu yüksek lisans programlarının intibak programları olduğu ve zaten mühendislik eğitimi alarak gelmiş yüksek lisans adaylarına ek olarak bir sene kendi disiplininde lisans eğitimi verdikten sonra yüksek lisans programına almaktadır. Yani program salt yüksek lisans programı değil bir sene lisans eğitimini de içeren bir intibak programıdır. İntibak programlarının temel amacı ise farklı disiplinlerden gelen adaylar ile mesleki konulara farklı bakış açısının getirilebilmesi ve bunun bazı programlarda bir ihtiyaç olarak görülmesidir. Bu tip disiplinler arası eğitimlerin mesleki alanlara farklı bakış açıları getirerek mesleğimizi zenginleştireceği noktasından hareketle TMMOB nin ve dolayısıyla EMO nun sadece lisans programlarını dikkate alan bakış açısının temel mesleki düzenlemeleri etkilemeyecek şekilde düzenlenmesini sağlayacak bir çalışmanın yapılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. Lisansüstü eğitimin odamızı ilgilendiren başka bir yönü de özellikle meslek alanı belirlemesinde uygulanan transkriptte bulunan derslerin değerlendirilmesinde lisansüstünde alınan derslerin bir etkisi olmamaktadır. Bununla birlikte lisansüstü eğitim in asıl amacının uzmanlaşma olduğu ve bu kapsamda alınan derslerin lisans düzeyindeki derslere göre çok daha nitelikli ve içeriğinin belli bir meslek alanına dönük olduğu gerçeği unutulmaktadır. Lisansüstü eğitimde alınan derslerin de odamızda meslek alanının belirlemesinde etkin olarak değerlendirilmesi konusu tartışılmalıdır. 6. EMO'DA MESLEK İÇİ EĞİTİM Mühendisler mesleki yaşamları boyunca değişen ve gelişen teknolojileri anlayıp uygulayabilmek için öğrenmeye sürekli devam ederler. Mühendislik alanında yaşanan teknolojik gelişimin hızı dikkate alınırsa mühendis yaşam boyu öğrenmenin yöntemini bilmek durumundadır. Bunun yanında sürekli eğitim ile mühendislik bilgisinin geliştirilerek üretime yansıtılabilmesi temel mühendislik formasyonunun düzeyi ile doğrudan bağlantılıdır. Bilgide ve teknolojik gelişmedeki artış hızı nedenleriyle üniversite eğitimi sonrası meslek içi sürekli eğitime duyulan gereksinim de artmaktadır. Özellikle değişimin çok hızlı olduğu teknik alanlarda bilgi yenilenmesini sağlamak üzere süreç içinde belli eğitim programının zorunlu olduğu kabul edilmektedir. Bilgilerin güncelleştirilmesi ve gelişmelere daha çabuk ve kolay adaptasyon olanakları yaratılması için sürekli eğitim merkezleri bir zorunluluk haline gelmektedir. Elektrik Mühendisleri Odası Meslek İçi Sürekli Eğitim Merkezi kurulmasından bu yana meslek içi eğitimde önemli bir yol kaydetmiş ve tecrübe edinmiş durumdadır. Gelinen noktada örgütümüzün birimlerinde 2003 yılından itibaren 17 değişik konuda toplam 691 eğitim düzenlenmiş olup, bu eğitimlere toplam üyemiz katılmıştır. Tekil olarak 9500 üyemiz eğitimlere katılmıştır. MİSEM kapsamında yılları arasında düzenlenen eğitim ve katılımcı sayıları Tablo-6 da, eğitimlerin yıllara göre dağılımı Grafik-5 de ve katılımcı sayılarının yıllara göre değişimi Grafik-6 da verilmiştir. Tablo-6: Yılları Arasında MİSEM Kapsamında Düzenlenen Eğitim ve Katılımcı Sayıları 13

15 Grafik- 5: MİSEM Kapsamında Düzenlenen Eğitimlerin Yıllara Göre Dağılımı YILLARA GÖRE EĞİTİM SAYISI 20 ŞUBAT SAYI YIL Grafik- 6: MİSEM Eğitimlere Katılan Katılımcıların Yıllara Göre Dağılımı YILLARA GÖRE KATILIMCI SAYISI - 20 ŞUBAT SAYI YIL 14

16 Meslek alanları bizimki kadar hızlı gelişen ve dallanan disiplinlerde meslek içi eğitim en az akademik eğitim kadar önem taşımaktadır. Bu nedenle odamızın meslek içi eğitim çalışmalarına artan bir önem vermesi kaçınılmazdır. Meslek içi eğitim odamızın meslek alanlarımızın düzenlenmesi ve mesleki haklarımızın korunması sorumluluğunu yerine getirmesinde de büyük önem taşımaktadır. Bu sayede meslektaşlarımızın çalışmak istedikleri alanlarda güncel ve seviyeli bir eğitim sürecinden geçirerek, mesleğimizin daha doğru bir şekilde yapılması sağlanabilecektir. Bu noktada lisans eğitiminde elde edilen bilginin mesleğe başlangıç aşaması olduğu ve mesleğin çeşitli alanlarında çalışılabilmesi için gerekli tecrübenin edinilmesi ya da gerekli eğitimlerin alınmasının zorunluluğu unutulmamalıdır. Özellikle meslek alanını düzenlemeye yönelik eğitimler açısından baktığımızda, eğitim sonrası verilen eğitimin algılanma düzeyini ölçmek amacıyla bir sınav yapmak ise kaçınılmaz görünmektedir, zira odamızın bu eğitimi alan meslektaşlarına belli bir alanda çalışma yetkisi vereceği düşünüldüğünde alacağı sorumluluk nedeniyle, üyesinin eğitimde verilen bilgileri doğru bir şekilde aldığını denetlemek ve bu denetim sonucunda da çalışma yetkisini sağlamak zorundadır. Bu durum mesleğe yeni adım atacak üyelerimizin, mezun olduklarında herhangi bir alanda çalışamaması gibi bir zorluğu gündeme getirebilecektir. Bu mağduriyeti ortadan kaldırmak için bazı meslek içi eğitimler son sınıf öğrencilerine açılabilir. 7. DEĞERLENDİRME Hızla sanayileşen dünyamızda ülkeler ancak bilim adamlarının yaptığı çalışmaların teknolojiye aktarılması ve üretime yönelik yapılan çalışmalar ile ilerlemekte ve böylece gelişmişlik düzeylerini arttırabilmektedirler. Türkiye de uzun dönemdir uygulanan ekonomik ve sosyal politikalar sonucu yatırım, üretim ve sanayileşmeden uzaklaşılması, mühendislerin eğitim sürecini, üretim sürecindeki konumlarını, çalışma koşullarını, çalışma alanlarını, mesleki beklentilerini olumsuz yönde etkilemiştir. Ülkemizde meslek alanımızda mühendislik eğitimden-uygulamaya kadar bir gerileme içerisinde bulunmaktadır. Özellikle büyük ve önemli projelerde gelişmiş ülkelerin kredi ile birlikte dayatarak gelen bilimsel ve teknolojik egemenlikleri teknik kadrolarımızı üretim ve yatırım alanında ikinci plana itmektedir. Eğitim ve öğretim bir bütündür. Bu nedenle yüksek öğretimde yaşanmakta olan sorunların çözümü için üniversite öncesi eğitim ve öğretim sorunlarının çözülmesi, eğitim ve öğretim kalitesinin artırılması için çağdaş ve güncel müfredatlar oluşturulmalıdır. Çeşitli nedenlerden dolayı mühendislik eğitimi sadece bilgi aktaran ve ezbere dayanan bir eğitim olmuştur. Yaratıcı, düşünebilen ve herhangi bir problemi çözebilecek mühendisler yetiştirebilmek için eğitim ezbercilikten kurtulmalıdır. Ayrıca eğitimde öğrencilerin görüş açısını arttırmak için, programda ekonomi ve sosyal bilim dersleri de verilmelidir. Elektrik-Elektronik Mühendisliği eğitimde açılan bölümler ve arttırılan kontenjanlar açısından planlama anlayışının olmaması, özellikle belirli üniversite bölümlerinden mezun mühendislerin istihdam sorununu arttırdığı gibi, mesleki kimliklerinde geri dönüşü zor bir deformasyon yaratmaktadır. İyi mühendis ancak yeterli sayıda öğretim üyesi, laboratuar, altyapı olanakları ve çağdaş bir eğitim programı ile yetişir. Yılda kaç adet değil ne kadar iyi mühendis yetiştirildiği önemlidir. Her kente bir üniversite açılmasından öteye üniversitelerin batıdaki benzerleri ile eş olanaklara kavuşmasını sağlanmalıdır. Ülkemizdeki üniversiteler planlı bir anlayış içerisinde öncelikle sayı bakımından değil, öğretim kalitesi, kütüphane, laboratuar, donanım, yurt olanakları ve en önemlisi yeterli öğretim üyesi bakımından geliştirilmelidir. Bu nedenle bölgenin endüstriyel alt yapısı da göz önüne alınarak üniversite kenti olarak belirlenmesi ve yatırımların bu merkezlere yönlendirilmesi gereklidir. Ülkemizde üniversitelerin eğitim seviyelerinin farklı olması, ders içeriklerinin eşit olmaması, akademik kadrolarındaki sayısal ve niteliksel eksiklik, laboratuar olanaklarındaki yetersizlik, alt yapı sorunları, akademik kadroların özlük hakları, gelişmiş ülkelerde tanınmışlık, aşırı mezun ile ucuz iş gücü, yabancı mühendislerin çalıştırılması gibi birçok konuda sorunlar çözülebilmiş değildir. 15

17 Özellikle vakıf üniversitelerinin taban puanları dikkate alındığında, elektrik-elektronik mühendisliği eğitiminde ciddi düzey farklılaşması olacağı açıktır. Bu açıdan, elektrik-elektronik mühendisliği meslek alanında tüm üniversitelerde taban puan sınırının tanımlanması konusunda çalışma yapılmalıdır. Bugün EMO üyelerinin yaklaşık %10 i açık işsiz ya da mesleklerinin dışındaki alanlarda çalışmaktadır. İşsizliğin artması ücret politikalarını olumsuz yönde etkilemekte ve Elektrik-Elektronik Mühendislerinin konumlarıyla orantılı ücret almalarını engellemektedir. Ülkemizde eğitiminden uygulamaya ve istihdama kadar yaşanan ve biriken sorunlar mesleki hizmetlerin düzeyini düşürmüş, mühendislerin mesleki kimliklerini aşınmaya uğratmıştır. 8. SONUÇ Evrensel tanımıyla üniversiteler bilimsel özerkliğe sahip kurumlardır. Ben yaptım oldu anlayışıyla plansız ve keyfi bir biçimde çok sayıda donanımsız, öğretim elemansız üniversite ve fakülte açmak, fakültelerin isimlerini değiştirmek, üniversitelerin bilgisi dışında kontenjanları artırmak, yönetim kadrolarına, akademik kadrolarına müdahale etmek bilimsel özerk üniversite yapısı ile uyuşmamaktadır. YÖK ve siyasal iktidarın temsil ettiği anlayışlar üniversitelerimizden ellerini çekmeli, özgür bilim ve sanat, demokratik-katılımcı yönetim ve özerk-bilimsel üniversite anlayışının hayata geçirilmesi için çaba harcanmalıdır. Üniversitelerimiz ancak o zaman demokratik işleyişin egemen olduğu, bilimin özgürce üretildiği kurumlar olabilir. Üniversitelerin tüm kurumlardan, siyasi iktidardan ve sermayeden bağımsız olarak kendi kararlarını almaları sağlanmalıdır. Üniversite özerkliği ve akademik özgürlükler üzerindeki baskılar ortadan kaldırılmalı, özgür bilim üretimi için gerekli ortam oluşturulmalıdır. Öğretim elemanlarının iş güvencesini engelleyen düzenleme ve disiplin yönetmelikleri kaldırılmalı, artan ders yükleri düşürülmeli, özlük haklarında iyileştirmeler yapılmalıdır. Mühendislik mesleği altyapı sorunları çözülmüş, çağdaş ve bilimsel niteliklere sahip kaliteli bir eğitimi zorunlu kılmaktadır. Mesleğin uygulama alanı yönünden eğitimin niteliği, doğa ve kültürel çevrenin tahribi; birey ve toplum sağlığının riske girmesi gibi kamusal alana zarar verebilecek pek çok uygulamaya neden olabilmektedir. Ülkemizde var olan mühendislik-mimarlık fakültelerinin eğitimini kaliteli hale getirmek, fakültelerin alt yapı, donanım ve öğretim elemanı alanındaki eksikliklerini gidermek için çalışma yapılması gerekir. Meslek alanımızda gelişen teknoloji ve gereksinimlere göre eğitim programları yenilenmeli, yeni açılımlar ve deneyimler paylaşılmalıdır. Yüksek lisans ve doktora programları evrensel bilime katkıda bulunmanın yanı sıra, ülkenin ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde düzenlenmelidir. Mühendisler mesleki yaşamları boyunca değişen ve gelişen teknolojileri anlayıp uygulayabilmek için öğrenmeye sürekli devam ederler. Mühendislik alanında yaşanan teknolojik gelişimin hızı dikkate alınırsa mühendis yaşam boyu öğrenmenin yöntemini bilmek durumundadır. Bunun yanında sürekli eğitim ile mühendislik bilgisinin geliştirilerek üretime yansıtılabilmesi temel mühendislik formasyonunun düzeyi ile doğrudan bağlantılıdır. Bu nedenle mühendisi sadece teknoloji uygulayan bir niteliğe indirgemeye çalışan anlayış kabul edilemez. Teknolojik gelişmeleri yakalamak, yeni teknolojiler ortaya çıkarmak ve ülkenin kalkınmasını hızlandırmak için, endüstri ile üniversitelerin ortak çalışmaları teşvik edilmelidir. Kaynaklar arttırılarak araştırma yapılması teşvik edilmeli, araştırma yapan öğretim elemanlarına maddi destek sağlanmalıdır. Dünya bilim ve teknoloji alanında çok hızlı bir değişim sürecindedir. Mesleki deneyimlerin derlenmesi, aktarılması ve paylaşılması ve yeni gelişmelerin izlenmesi, mühendislik mesleği açısından çok önemlidir. Bu amaçla, meslek içi eğitim merkezleri kurulmalı ve desteklenmelidir. Yeni kurulan teknoloji fakültelerinde teknoloji veya uygulama mühendisliği gibi bölümlerinin kurulması önümüzdeki süreçte mühendislik mesleğimizi, yetki ve sorumluluk alanlarımızı tam bir karmaşaya sürükleyecek ve meslek alanımızdaki istihdam sorununu artıracaktır. Tekniker ve teknisyenlerin görevini, uygulama 16

18 mühendisi veya teknoloji mühendisi adı altında yeni bir kavrama yükleyerek, yetki ve sorumluluk açısından mühendisleştiren yada mühendisi sadece teknoloji uygulayan bir niteliğe indirgeyerek teknisyenleştiren bir anlayış kabul edilemez. YÖK kapsamında her yıl 3500 Elektrik, Elektronik, Elektrik-Elektronik, Kontrol, Biyomedikal Mühendisi ve 3000 Bilgisayar mühendisi mezun edilmektedir. Mühendislik eğitimi ciddi ve pahalı bir eğitimdir. Bu eğitimin sonunda kişiye yapılan yatırımın topluma yararlı olarak geri dönebilmesi için bilim ve teknolojinin kullanıldığı ve geliştirildiği çalışma olanakları yaratılmalıdır. Ülkenin temel sorunu mevcut üniversite sayısındaki yetersizlik değildir. Ülkenin her alanda kalkınması, dışa bağımlı ekonomiden kurtularak üretim süreçlerinde ulusal gelişimin ve istihdamın artırılması, mesleki eğitim sorunun sağlıklı ve sürekli bir modele oturtulmasına bağlıdır. Bu nedenle tüm genç nüfuzu üniversiteye yönlendiren politikalardan derhal vazgeçilmeli ve mesleki eğitime öncelik verilmelidir. Yükseköğretime ilişkin kararların ülke ihtiyacına yönelik ve planlama dâhilinde alınması gereklidir. Daha çok işsiz mühendis yerine bilgili, iyi eğitimli mühendisler ile ülkemizin gelişmesine katkı sağlayacak politikalar oluşturulmalı, mühendislik eğitimi veren üniversitelerimizde bilimsel, bağımsız, özerk bir yapı kurulmalıdır. 9. KAYNAKLAR 1. Eğitim-Sen, Üniversitelerde Eğitim Anlayışı Neye Hizmet Ediyor? 2. EMO İzmir Şube Mühendislik Eğitimi Raporu 3. Erbay B.L., Mühendislik Eğitimi Bağlamında Orta Öğretim Makine Mühendisleri Odası, 4. Eğitim Sempozyumu,2001,İstanbul 4. EMO Yetkin Mühendislik Yerel Etkinlikler Sonuç Bildirgeleri 5. Örücü O., Türkiye de Mühendislik Mimarlık Eğitiminin Tarihsel Gelişimi, , İstanbul 6. Kiper A., Teknolojinin ve Mühendisliğin Geleceği için Öngörüler, Kimya Mühendisleri Dergisi, Sayı:174, s.3-7, TMMOB Ücretli ve İşsiz Mühendis, Mimar ve Şehir Plancıları Kurultayı, , İstanbul 8. Elektrik Mühendisleri Odasının 2009 yılında EMO üyelerinin İstihdamı araştırması