Herpes zoster aşısı. Prof. Dr. Volkan Korten. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hast. ve Klin. Mikrobiyoloji AD

Transkript

1 Herpes zoster aşısı Prof. Dr. Volkan Korten Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hast. ve Klin. Mikrobiyoloji AD

2 VZV aşıları Varisella - aşı öncesi ABD de yılda 4 milyon vaka % 90 dan fazlası çocuklar yaklaşık hastaneye yatış 20 yaş altında yıllık ölüm tek antijenli Varivax (1350 pfu), MMR ile kombine MMRV, ileri yaşta Zostavax ( pfu) canlı, zayıflatılmış VZV Oka suşu

3 Varicella zoster, primer enfeksiyon sürecinde latent hale gelir Dorsal kök gangliyonu VZV duysal sinir boyunca dorsal kök gangliyonuna gider Omurilik Varisella döküntüsü Deri VZV dorsal kök gangliyonlarında latent olarak varlığını sürdürür VZV=varisella zoster virüsü. Image adapted from Johnson RW. Expert Rev Vaccines. 2010;9(3 Suppl): Straus SE et al. In: Freedberg IM et al, eds. Fitzpatrick s Dermatology in General Medicine. 5th ed. Vol 2. McGraw-Hill; 1999:

4 Latent VZV Enfeksiyonunun Yeniden Aktifleşmesi Herpes Zosterin Klinik Tablolarıyla Sonuçlanır 1 3 Akut fotofobi, ağrı, baş ağrısı, kırıklık Prodromal Faz Karakteristik dermatomal döküntü (tek taraflı), dokunmaya karşı duyarlılıkta değişiklik, ağrı, kaşıntı Akut Faz İyileşir Görülebilir veya görülmeyebilir; PHN yaygın bir komplikasyondur Komplikasyonlar PHN=postherpetik nevralji; VZV=varisella zoster viüsü. 1. Oxman MN. In: Arvin AM et al, eds. Varicella-Zoster Virus: Virology and Clinical Management. Cambridge, UK: Cambridge University Press; 2000: Harpaz R et al. MMWR. 2008;57(RR 5): Weaver BA. J Am Osteopath Assoc. 2009;109(6 suppl 2):S2 S6.

5 Herpes Zoster Döküntüsü Dermatomlar Boyunca Dağılım Gösterir V1 V2 V3 Dr. P. Marazzi / Photo Researchers, Inc. Phototake. Phototake. Netter illustration from Elsevier Inc. Tüm hakları saklıdır. C=servikal; L=lomber; S=sakral; T=torakal; V (romen rakamıyla 5)=trigeminal (5.) kranyal sinir.

6 Herpes Zoster Riski Amerika Birleşik Devletleri nde zoster riski yüksektir 1 40 yaş ve üzeri yetişkinlerin yaklaşık %99.5 i, VZV-IgG (+) Zosterin insidansı ve şiddeti yaşla birlikte artar 1,2 Batı ülkelerinde hayatın bir döneminde zona olma olasılığı % Benbernou A, Eur J Pain 2011; 15: CDC ye göre yaklaşık olarak her 3 kişiden 1 inde yaşamlarının bir döneminde zoster gelişecektir 1 CDC=Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri; VZV=varisella zoster virüsü. 1. Harpaz R et al. MMWR. 2008;57(RR 5): Oxman MN et al. N Engl J Med. 2005;352: Insinga RP et al. J Gen Intern Med. 2005;20: Pappagallo M et al. CNS Drugs. 2003;17: Schmader KE. Clin Infect Dis. 2001;32:

7 Zoster Vakalarının Sayısı (n = 9,152) Oran/ 1000 Kişi-Yıl 2000 Yılında Yaş Grubuna göre Zoster İnsidansı Vaka sayısı 1000 kişi-yıl başına oran a Yaş a 2000 yılındaki A.B.D. nüfusu için yaşa spesifik oranlar Insinga RP et al. J Gen Intern Med. 2005;20:

8 Zosterin Komplikasyonları Nörolojik 1,2 Postherpetik nevralji (PHN, en yaygın) Zosterli hastaların %10-%18 inde görülür Duyum kaybı, allodini (ağrılı olmayan uyarana ağrı yanıtı), kranyal ve motor nöron palsileri, meningoensefalit, işitme kaybı Oftalmik 1,2 Oftalmik Herpes zoster (OHZ) Zosterli hastaların %10-%25 inde görülür Görme bozukluğu, ptozis (göz kapağı düşüklüğü), ağrı, yüzde skarlaşma Keratit Deri tutulumları 2 OHZ li hastaların yaklaşık üçte ikisinde görülür Skarlaşma, bakteri süperenfeksiyonu İç organların tutulumu (nadir) 2 Hepatit, miyokardit, perikardit, artrit Hemera Technologies/ AbleStock.com/ Jupiter Images. Gerçek hasta değildir. Pavan-Langston D. Ophthalmic zoster. In: Arvin AM, Gershon AA, eds. Varicella- Zoster Virus: Virology and Clinical Management. Cambridge, UK: Cambridge University Press; 2000: İzinle basılmıştır. 1. Harpaz R et al. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2008;57(RR-5): Oxman MN. Varicella-Zoster Virus: Virology and Clinical Management. Cambridge University Press; 2000:

9 PHN - Duysal Anormallikler Allodini (ağrısız uyaran ile ağrı) Postherpetik skarlaşma Parestezi: yanma, karıncalanma Disestezi: dokunma duyumunda değişiklik Hiperestezi: ağrıya aşırı cavap Reprinted from Schmader K et al, The epidemiological, clinical, and pathological rationale for the herpes zoster vaccine, J Infect Dis, 2008, Vol 197, Suppl 2, p S207-S215, by permission of Oxford University Press on behalf of the Infectious Diseases Society of America. Kaşınma PHN=postherpetik nevralji. 1. Watson CPN et al. In: Watson CPN, Gershon AA, eds. Herpes Zoster and Postherpetic Neuralgia, 2 nd Revised and Enlarged Edition. Vol 11. Amsterdam, The Netherlands: Elsevier Science BV; 2001:

10 Post herpetik nevralji Yaş Kost R et al. N Engl J Med. 1996;335:32-42.

11 PHN Yaşayan Hastalar (%) İleri Yaş PHN İnsidansında Artışla İlişkilidir (Amerika Birleşik Devletleri) 1,a %5 %5 %10 %17 %20 0 n=538 n=314 n=284 n=287 n= > 80 Yaş (Yıl) PHN=postherpetik nevralji. a Bu, Olmsted İli, Minnesota da ikamet eden, 1 Ocak 1996 ile 31 Aralık 2001 arasında HZ tanısı doğrulanmış 22 yaş ve üzeri 1,669 yetişkini içeren geriye dönük, topluma dayalı bir çalışmaydı. PHN en az 90 gün devam eden ağrı olarak tanımlanmıştır. 1. Yawn BP et al. Mayo Clin Proc. 2007;82:

12 Antiviral tedavi İlk 72 saatte verilen antiviral tedavi yeni lezyon oluşumunu azaltıyor, kurutlanmayı hızlandırıyor, viral saçılma süresini kısaltıyor. Cohen JI, N Engl J Med 2013;369: Ama meta-analizler PHN ye önemli etkisi olmadığını gösteriyor. Tyring SK, Arch Fam Med 2000;9:863-9.

13

14 Herpes zoster in diğer komplikasyonları daha seyrek, ancak aynı derecede ciddidir Ramsay Hunt Sendromu Bakteri Süperenfeksiyonu Kanalda vezikül ve ağrı, dilde uyuşma, yüz felci Image courtesy of Manolette Roque, MD, Ophthalmic Consultants Philippines Co, EYE REPUBLIC Ophthalmology Clinic. Image courtesy of University of Washington, HIV Web Study ( Harpaz R et al. MMWR. 2008;57(RR 5):1 30.

15 HZ hastalık yükü (Master Kanada) Hastalık dönemi Prodromal Akut Subakut Postherpetik Raş başlangıcından itibaren gün Dönem başlangıcında ağrı Raş öncesi 0-30 g g > 90 g % 74 % 95 % 58 % 24 Ortalama ağrı şiddeti ( /10) Ortanca ağrı süresi (gün) 5 g 33 g 77 g Benbernou A, Eur J Pain 2011; 15:1100-6

16 Genel Nüks Oranının Kaplan-Meier Tahmini, % (%95 GA) İlk HZ Episodundan Sonra Genel Nüks Oranları (Amerika Birleşik Devletleri) 1,a %2.0 (%1.3 %2.7) %3.6 (%2.6 %4.5) %4.9 (%3.8 %5.9) %6.2 (%4.9 %7.4) 0 2 yıl 4 yıl 6 yıl 8 yıl İlk HZ Episodundan Sonra Geçen Zaman HZ=herpes zoster. a Bu, Olmsted İli, Minnesota da ikamet eden, 1 Ocak 1996 ile 31 Aralık 2001 arasında HZ tanısı doğrulanmış 22 yaş ve üzeri 1,669 yetişkini içeren geriye dönük, topluma dayalı bir çalışmaydı. 31 Aralık 2007 ye kadar devam eden takip döneminde 95 yetişkinde toplam 105 HZ nüksü görülmüştür. 1. Yawn BP et al. Mayo Clin Proc. 2007;82:

17 Hope-Simpson RE. Proc R Soc Med 1965;58:9-20

18 Zona önleme çalışması 60 yaşındaki kişilerde yapılmış 1:1 plasebo kontrollü, çift kör, çok merkezli bir çalışma Sonuçlar: (n: 38,546) Hastalık yükü (süre ile ilişkili ağrı şiddeti) PHN insidansı Herpes zoster insidansı Oxman MN et al. N Engl J Med. 2005;352:

19 Hastalık yükü Hastalık yükü: ağrı ve rahatsızlık şiddetini gösterebilen bir indeks: 182 gün boyunca, aşının zona sıklığı ile ağrı şiddet ve süresine etkisini ölçebilmektedir PHN: 0-10 ağrı skalasında 3 ve üstü şiddetinde ağrı, > 3 ay Coplan P, et al. J Pain 2004;5:

20 SPS Tüm yaşlar Sonuç Aşı etkinliği (%) (95% CI) Hastalık yükü 61.1 ( ) PHN insidansı 66.5 ( ) HZ insidansı 51.3 ( )

21

22 Zostavax etkinlik sonuçları 60 yaş üstü etkinlik (SPS) (ZEST) (SPS) 70 yaş üstü (SPS) Herpes zoster % 51 % 70 % 64 % 38 PHN % 67 NA % 66 % 67

23 Enjeksiyon Bölgesindeki ve Sistemik İstenmeyen Olaylar Zona Önleme Çalışmasının İstenmeyen Olay Takibi (aşılamadan 0-42 gün sonra) İstenmeyen Olay Enjeksiyon Bölgesi Eritem* Ağrı/hassasiyet* Şişlik* Hematom Kaşıntı Sıcaklık ZOSTAVAX [Canlı Zoster Aşısı (Oka/Merck)] (n = 3,345) % Plasebo (n= 3,271) % Sistemik Baş ağrısı *Sadece talep edilmiş bir istenmeyen olayı ifade eder. Enjeksiyon bölgesindeki istenmeyen olayların bildirimi sadece aşılamadan sonra 0-4 günde talep edilmiştir. 23

24 SPS immunolojik çalışma VZV a karşı oluşan hücresel immun yanıtın Herpes zoster e bağlı morbiditeyi azalttığı, buna karşın antikor titrelerinin böyle bir etkisi olmadığı Zona başlangıcından 3 hafta sonra bakılan antikor titreleri en yüksek olanlarda ise daha şiddetli zona İleri yaşlarda hücresel yanıt hafızasının daha düşük olduğunu Hastalığın kendisi ve aşı, benzer hücresel yanıt oluşturmakta Levin MJ, et al. J Infect Dis 2008;197:

25 LTPS: Canlı Zoster Aşısı [Oka/Merck]) Etkinliği Aşılamadan Sonra Yıllar Boyu Devam Eder 1 Uzun Süreli Kalıcılık Alt Çalışması Vaccine Efficacy (95% CI) HZ burden of illness PHN incidence HZ incidence SPS 1 (n=38,546) Years STPS 1 (n=14,270) Years LTPS a (n=6,687) Years 7 10 CI=confidence interval; HZ=herpes zoster; LTPS=Long-term Persistence Study; PHN=postherpetic neuralgia; SPS=Shingles Prevention Study; STPS=Short-term Persistence Study. a Results from LTPS are not directly comparable to those from SPS or STPS. 1. Schmader KE et al. Clin Infect Dis. 2012;55: Adapted with permission, Schmader KE et al, Persistence of the efficacy of zoster vaccine in the Shingles Prevention Study and the Short-Term Persistence Substudy, Clinical Infectious Diseases, 2012, Vol. 55, Issue 10, p , by permission of Oxford University Press, on behalf of the Infectious Diseases Society of America.

26 İleri yaşlarda aşıya karşı cevabın körelmesinin doz arttırarak veya rapellerle üstesinden gelinip gelinemeyeceği? Birçok gelişmiş ülkede aşı maliyet etkin olarak değerlendirilmektedir (nnv: 22)

27 ZOSTAVAX (Canlı Zoster Aşısı) Kullanımına İlişkin ACIP Tavsiyeleri ( ) CDC nin Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi ne göre, Herpes zoster aşısı 60 yaş ve üzeri uygun nitelikteki tüm hastalara klinikte ilk karşılamada teklif edilmelidir. (Daha önce zona geçirenlere de verilebilir) Gebeler, primer ve akkiz immun yetmezliği olanlar veya jelatin, neomycin veya diğer aşı komponentlerine allerji öyküsü olanlara aşı verilmemeli Diğer koruyucu önlemlerle bağlantı kurulmalı 1. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Prevention of herpes zoster: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm Rep. 2008;57(RR-5): Hales CM, Harpaz R, Ortega-Sanchez I, Bialek SR; Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Update on recommendations for use of herpes zoster vaccine. MMWR Morb Mortal Wkly Rep Aug 22;63(33):

28 ZOSTAVAX (Canlı Zoster Aşısı) ile ilgili ACIP Tavsiyeleri: Özel Gruplar ve Durumlar 1,a İmmün supresif tedavi alması öngörülen kişiler: Aşı immün supresif tedaviye başlanmadan en az 14 gün önce verilmelidir, ancak 1 ay bekleme süresi tavsiye edilebilir. Antiviral ilaçlar alan kişiler: Aşı uygulanmadan en az 24 saat önce ilaçları kesiniz. Bu ilaçlar zoster aşısı uygulandıktan sonra en az 14 gün kullanılmalıdır. İmmün supresif tedavi alan kişilere bu tip tedavinin kesilmesinin üzerinden en az 1 ay geçinceye kadar aşı uygulanmamalıdır. Şiddetli akut hastalığı olan kişiler: Akut hastalıkta, örneğin ateş varlığında, aşılamanın ertelenmesi düşünülmelidir. Aktif, tedavi edilmeyen tüberkülozlu hastalarda aşılama ertelenmelidir. ACIP = Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi a ACIP tavsiyeleri ZOSTAVAX (Canlı Zoster Aşısı) Reçeteleme Bilgisi ile her zaman uyumlu olmayabilir. Merck kendi ürünlerinin Reçeteleme Bilgisinde belirtilenden farklı herhangi bir şekilde kullanımını önermez. 1. Harpaz R et al. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2008;57(RR-5):1 30.

29 HZ aşısı olmuş kişiler kanser kemoterapisi alırsa koruma etkilenir mi? Güney Kalifornia da > 60 yaş kemoterapi başlanan, daha önce aşı olmuş ve olmamış 30 ay takip boyunca HZ Aşı olmuş: %3.28, / 1000 hasta-yılı Aşı olmamış: %5.34, / 1000 hasta-yılı HR 0.58 (CI: ), % 42 koruma 60 gün içinde aşı olanlarda fark gösterilememiş Aşı olanlardan hastaneye yatan yok, olmayanlardan 6 hasta Tseng HF, CID 2014;59:913 9.

30 VZV ve polisakkarit pnömokok aşısı aynı anda verilebilir mi? Birlikte verildiğinde 4.hf da antikor cevabının azaldığını gösteren bir çalışma mevcut» MacIntyre CR, Hum Vaccine 2010;6: Antikor cavabı reaktivasyonla ilişkili değil (aynı anda) PPSV23 + VZV PPSV23 1 ay 1yıl önce 4.54/ 1000 hasta yılı 4.51/ 1000 hasta yılı HZ de artış olduğunu gösteren bir delil yok Tseng HF, Vaccine 2011;29:

31 Onay almış - ödenmeyen aşılar (1) Hekimlerin rolü bazı malpractice sigortaları sorumluluğu tanıyor ödenmese de hasta bilgilendirilmeli Eczacıların rolü (bazı ülkelerde aşı yapma hakları var) Halk sağlığı kuruluşlarının rolü (ödense de ödenmese de doktorları ve halkı bilgilendirme yapanlar var) Profesyonel organizasyonlar (örn. Dernekler) Üreticilerin rolü Scheifele DW et al. / Vaccine 2014;32:

32 Onay almış - ödenmeyen aşılar (2) Halkın farkındalığını arttırmak ve eğitim Düşük gelirli kişilerin ulaşımını kolaylaştıracak tedbirler (kolay ulaşım programları, indirimler vs) Halkın bu aşılara bakış açısını değiştirmek: (Devletin ödemediği aşı ihmal edilebilir) Scheifele DW et al. / Vaccine 2014;32: