Dünya üzerinde sigara fiyatları ve sağlık indeksleri. Prof. Dr. Metin ÖZKAN GATA Göğüs Hastalıkları AD

Transkript

1 Dünya üzerinde sigara fiyatları ve sağlık indeksleri Prof. Dr. Metin ÖZKAN GATA Göğüs Hastalıkları AD

2 TÜTÜN KULLANIMI VE SAĞLIK Sigara, içenlerin yarısının ölümüne neden olan en önemli önlenebilir ölüm nedenidir. Tüm dünyada 1 milyardan fazla insan sigara içiyor ve her yıl yaklaşık 5 milyon insan bu nedenle ölüyor. Nüfus artışının gözlendiği gelişmekte olan ülkelerde tütün kullanımı sürekli artıyor. Bu hızla giderse 2030 yılında her yıl 8 milyon insan ölecek Bu yüzyıl sonunda tütün 1 milyar insanın ölümüne neden olabilir ki bunların %75 i düşük ve orta gelirli ülkelerden olacaktır.

3 TÜTÜN KULLANIMI DÜNYADAKĠ 8 ÖNEMLĠ ÖLÜM NEDENLERĠNDEN 6 SINDA RĠSK FAKTÖRÜDÜR MPOWER: A POLICY PACKAGE TO REVERSE THE TOBACCO EPIDEMIC

4 TÜTÜN KULLANIMI YILLARI ARASINDA TÜM DÜNYADA 175 MĠLYON ĠNSANIN ÖLÜMÜNE NEDEN OLACAK

5 With regard to taxation, it is clear that in the US, and in most countries in which we operate, tax is becoming a major threat to our existence. Philip Morris, 1985

6 The Parties recognize that price and tax measures are an effective and important means of reducing tobacco consumption by various segments of the population. Taraflar, fiyat ve vergi önlemlerinin başta gençler olmak üzere toplumun çeşitli kesitlerinde tütün kullanımının azaltılmasında etkin ve önemli araçlar olduğunu kabul eder Article 6, Framework Convention on Tobacco Control

7 WHO MPOWER stratejisi DSÖ TKÇS önlemleri üzerine geliştirilmiş sigara içme prevalansını azalttığı gösterilmiş politikalar paketi Monitor : tütün kullanımının yaygınlığını sapta Protect : tütün kullanımını önle Offer Warn : bırakmaya yardım et : tütünün zararları hakkında uyar Enforce : sigara reklamları, promosyon ve sponsorlukları engelle Raise : tütüne uygulanan vergileri artır

8 Dünya üzerinde sigara fiyatları ve sağlık indeksleri The most effective way to deter children from taking up smoking is to increase taxes on tobacco. High prices prevent some children and adolescents from starting and encourage those who already smoke to reduce their consumption. Çocukları sigara içme alışkanlığından vazgeçirmenin en etkili yolu sigaraya uygulanan vergilerin artırılmasıdır. Yüksek fiyatlar bazı çocukların ve adelosanların başlamasını önlerken, halen içenlerin de azaltmasını sağlar. World Bank, Curbing the Epidemic, 1999

9 Dünya üzerinde sigara fiyatları ve sağlık indeksleri Yüksek vergiler üzerinden sigara fiyatlarını artırmak tüketimin azaltılmasında ve bırakmayı teşvik etmede en etkili tek yöntemdir (1). Sigara fiyatındaki %70 lik artış ile dünya genelinde sigaraya bağlı hastalıkların %25 ini önlemek mümkün (2) 1. WHO Tobacco Free Initiative. Building blocks for tobacco control: a handbook. Geneva: World Health Organization; Available from: 2. Jha P, et al. Tobacco Addiction. In: Jamison DT et al., eds. Disease control priorities in developing countries, 2nd ed. New York, Oxford University Press and Washington, DC: World Bank; 2006: Available from:

10 Dünya üzerinde sigara fiyatları ve sağlık indeksleri Tütün ürünlerine yapılan vergi artışı hayat kurtarıcı: tüketim gelişmiş ülkelerde %4, gelişmekte olan ülkelerde %8 azalmakta Yüksek vergiler gençler ve fakirler için koruyucu: paralarını sağlık, gıda ve eğitime ayırmak zorunda kalıyorlar. Yüksek vergi hükümetlerin gelirlerini artırıyor: %10 luk vergi artışı yaklaşık %7 lik gelir artışına neden oluyor. Tüm tütün ürünleri eşit oranlarda vergilendirilmeli: fiyat farkları farklı marka ve tiplere kaymaya neden oluyor.

11 Fiyat artışlarının düşük gelirli ve yüksek gelişli ülkelerde etkileri farklı olmakta Ürün fiyatında artış durumunda düşük gelirliler yüksek gelirlilerden daha fazla o ürünün kullanımını kısarlar; fiyat düştüğünde ise tüketimlerini daha fazla artırırlar. Fiyat değişimine göre oluşan bu yanıt price elasticity of demand olarak tanımlanır. Örneğin %10 fiyat artışında tüketim %5 azalırsa elasticity of demand -0.5 dir. ABD de bir paket sigarada %10 luk artışta elastisite -0.4 iken Çin de bu oran -0.6 ile -1.0 arsında saptanmış. Brezilya ve Güney Afrika da da benzer sonuçlar alınmış. Düşük veya orta gelirli ülkelerde bu oran ortalama -0.8 saptanmıştır. Düşük gelirli ülkelerde nüfus daha genç ve genç nüfusun fiyat artışına yanıtı daha fazla olmakta

12 Gençler fiyat artışlarına daha duyarlı. Neden: Ekstra harcamalar için daha az paraları var Henüz yeterince bağımlı değiller Akran davranışlarına daha duyarlılar Genç, sigarayı bıraktıktan sonra artık yeniden bunu göze almıyor ve arkadaşları da erişkinlerden çok onu örnek alıyorlar. ABD de CDC tarafından yapılan çalışmada demand elasticity yaş arasında -0.6 bulunmuş. Sonuç olarak fiyatların artırılması sadece genç içicilerin sigarayı bırakmasını sağlamakla kalmıyor yenilerin başlamasını da önlüyor. Buradan iki net sonuç çıkarılabilir: Vergilerin artırılması sigara içme oranlarının en yüksek olduğu düşük ve orta gelirli ülkelerde sigara tüketiminin azaltılmasında oldukça etkili bir yöntem Bu tür vergi artışlarının etkileri bu ülkelerde yüksek gelirli ülkelerden çok daha fazla olmakta

13 US$/pack Tax as % of retail price Vergi oranları ülkeden ülkeye değişmekte. Zengin ülkelerde vergi, perakende satış fiyatının 2/3 ü veya üzerinde iken fakir ülkelerde yarısından bile azdır. Cigarette Prices and Taxes, Average Price Per Pack (US$) Average Tax Per Pack (US$) Tax as % of Retail Price 75% 70% 65% 60% 55% % 45% 40% 35% 0.0 High Income Upper Middle Income ECA Lower Middle Income Low Income 30%

14

15

16 TÜTÜN VERGĠLERĠ TÜKETĠMĠ AZALTIYOR Source: van Walbeek C. Tobacco excise taxation in South Africa: tools for advancing tobacco control in the XXIst century: success stories and lessons learned. Geneva, World Health Organization, 2003 ( accessed 6 December 2007). Additional information obtained from personal communication with van Walbeek.

17 consumption million pieces real price/pack TL TÜTÜN VERGĠLERĠ TÜKETĠMĠ AZALTIYOR Türkiye Trend in real price and consumption of the most popular domestic brand, Tekel 2000 in Turkey (CPI, 1995=100) Consumption real price Ayda A. Yurekli, Ph.D. World Bank ECA Regional PCU Conference, Warsaw, Poland September 9, 2001

18 Real Cigarette Price (1995 HUF/pack) Consumption Per Person 15+ (Packs) TÜTÜN VERGĠLERĠ TÜKETĠMĠ AZALTIYOR Macaristan Real Cigarette Price and Consumption Per 15+ in Hungary, Consumption Price Ayda A. Yurekli, Ph.D. World Bank ECA Regional PCU Conference, Warsaw, Poland September 9, 2001

19 Cigarette tax revenue in local currency (millions) Tax per pack in local currency TÜTÜN VERGĠLERĠ TÜKETĠMĠ AZALTIYOR Norveç Cigarette tax revenues Tax per pack Source: World bank 1999

20

21

22 Million Pieces, Million HUF Revenue Real Revenue Million HUF Real Revenue Million HUF Tax/Pack HUF Tax/pack, HUF Evidence from Hungary: Since 1997 the tax rate has increased, and so has total revenue (in real terms) Real Tobacco Tax Revenue, Tax Per Pack and Real Tobacco Tax Revenue in Hungary, Real Tobacco Tax Revenue, Real Tax Per Pack and Consumption in Hungary, CPI, 1995=100, Consumption Trends in Hungary, Consumption Real Tobacco Tax Revenue Real Tobacco Tax Revenue Real Tax Per Pack Real Tobacco Tax Revenue Real Tax Per Pack real tobacco tax revenue real tobacco tax revenue real tax per pack consumption real tobacco tax revenue real tax per pack

23 NEDEN TÜTÜNE UYGULANAN YÜKSEK VERGĠLER TOPLUM SAĞLIĞI ĠÇĠN YARARLIDIR? Sigara içme davranışını değiştiriyor Vergi arttıkça tüketim azalıyor %10 artış tüketimi: Gelişmiş ülkelerde %4, Gelişmekte olanlarda %8 azaltıyor Fakirler ve gençlik daha duyarlı Gençler ve düşük gelirlilerde %10 luk artış en az %10 luk tüketimi azaltıyor. Gençlerin sigaraya başlamasını önlüyor Elde edilen gelir diğer ihtiyaçlara kaydırılıyor

24 Ukrayna da Tütün Vergisinin Ekonomik ve Sağlık Etkileri 16.5 million sigara içicisi Erkek %66 (dünyada en yüksek oranlardan biri) Kadın %30-32 lere ulaşıyor yaş arası erkek %29, kız %20 Vergi oranları sigara satış fiyatının %34-36 sı Eğer vergi, satış fiyatının %70 i oranında olursa: Sigara içenlerin sayısı 2 milyon azalacak Yaklaşık 1 milyon sigara ilişkili ölüm önlenmiş olacak. Aynı zamanda hükümet ek olarak her yıl 1.2 milyar US$ vergi geliri elde edecek Annual Report & Financial Statement World Lung Foundation Hana Zarubova Ross, PhD, Epidemiology and Surveillance Research, American Cancer Society, Atlanta, Georgia Samina Shariff, MPH, Epidemiology and Surveillance Research, American Cancer Society, Atlanta, Georgia Anna Gilmore, PhD University of Bath & European Centre on Health of Societies in Transition, London School of Hygiene and Tropical Medicine, London, UK

25 Çin de tütün vergisi ve potansiyel etkileri Sigaraya bağlı ölümlerin en yüksek olduğu ülke: yılda 1 milyon erken ölüm ve 2020 yılında 2 milyona ulaşması bekleniyor Bir paket sigaraya uygulanan özel tüketim vergisinde 1RMB artış ile: Vergi geliri 7.9 milyar US$ artacak 3.4 milyon hayat kurtulacak Sağlık giderleri 325 milyon US$ azalacak Çin ekonomisine daha verimli çalışma ile 1.2 milyar US$. kazandıracak" Teh-wei Hu, Professor Emeritus of Health Economics, University of California, Berkeley Zhengzhong Mao, Professor and Chair, Department of Health Economics, Sichuan University Jian Shi, Associate Director, Research Institute of Taxation Science, State Administration of Taxation, Beijing Wendong Chen, Research Associate, Taxation Branch Institute, State Administration of Taxation, Beijing

26 Dünya üzerinde sigara fiyatları ve sağlık indeksleri ÇĠN: %10 luk artış tüketimi %5 azaltmakta ve elde edilen gelirle kırsal kesimden 33 milyon insanın temel sağlık giderleri karşılanabilmekte

27 Rusya da tütün vergisi ve potansiyel etkileri Eğer Rusya da vergi satış fiyatının %70 ine çıkarılırsa: 2.7 milyon sigara kaynaklı ölüm önlenebilecek Ek olarak hükümet 6 milyar US$ vergi geliri elde edecek Hana Zarubova Ross, PhD, Epidemiology and Surveillance Research, American Cancer Society, Atlanta, Georgia Samina Shariff, MPH, Epidemiology and Surveillance Research, American Cancer Society, Atlanta, Georgia Anna Gilmore, PhD University of Bath & European Centre on Health of Societies in Transition, London School of Hygiene and Tropical Medicine, London, UK

28 Endonezya da tütün vergisi ve potansiyel etkileri yasal olarak uygulanabilir maksimum vergi oranları uygulandığında: Yaklaşık milyon ölüm önlenebilir milyar US $ ek gelir elde edilebilir Sarah Barber, University of California, Berkeley Abdillah Ahsan, Demographic Institute, Faculty of Economics, University of Indonesia Sri Moertiningsih Adioetomo, Demographic Institute Faculty, of Economics, University of Indonesia Diahhadi Setyonaluri, Demographic Institute Faculty, of Economics, University of Indonesia