ÇOCUĞUMUZU NASIL TAKDİR EDELİM!

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ÇOCUĞUMUZU NASIL TAKDİR EDELİM!"

Emre Aktuna
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 1

2 Hazırlayan : Okul Eğitim Kurulu Rehberlik Servisi ÇOCUĞUMUZU NASIL TAKDİR EDELİM! Çocuğunuzun olumsuz davranışlarını değiştirmekte zorlanıyor musunuz? Onu eleştirmekten ve yanlışlarını göstermekten bıktınız mı? Belki de artık sizin bir tutum değişikliği yapmanızın ve eleştirmek yerine takdir etmeye yoğunlaşmanızın zamanı gelmiştir. Bu ayki bültenimizde olumlu disiplin yöntemlerinden biri olan takdir konusunu işleyerek daha az kırgınlık ve yorgunlukla çocuklarda olumlu davranışları artırarak onların kişilik gelişimlerine nasıl destek olunabileceği konusunu sizlerle paylaşmak istedik. Çocuklar yaramazlık yaptığında doğal olarak müdahale edilir. Hem yanlış davranışı önlenmeye hem de doğrusu anlatılmaya çalışılırken farkında olmadan çocuğun bu davranışı üzerinde uzun uzun durulmuş olur. Örneğin çocukların kavga etmesi ya da yapmamaları gereken başka bir şeyi yapmaları halinde bu davranışı engelleyebilmek için bol bol ilgi 2

3 gösterilir. Bu ilgi çoğunlukla negatif bir ilgi olsa da, çocuklar bazı davranışların dikkat çektiğini öğrenirler. Öte yandan çocuklar iyi davranırken çoğunlukla aynı ölçüde tepki verilmez. Çocuklar yaptıklarıyla soruna neden olmuyorsa onlara herhangi bir şekilde karışma ya da yorumda bulunma gereği dahi hissedilmez.oysa çocukların en hoşlandığı şey annebabalarının ilgisini çekmektir. İlgiyi en kolay ve en fazla hangi davranış ile çekebiliyorsa, o davranışı tekrarlama olasılığı da yüksek olacaktır. Çocukları doğru şeyi yaparken, iyi davranırken yakalamak ve bunu takdir etmek olumlu davranışları pekiştirme olanağı verir. Takdir edilmek çocukları iyi davranışları devam ettirmek için motive eder. Ayrıca bu olumlu etkileşim tarzı çocukların anne-babalarına daha fazla dikkat vermelerini sağlar ve başkaları ile daha iyi etkileşim kurmayı öğrenmelerine yardımcı olur. Küçük yaşlardan itibaren çocuğun olumlu davranışlarını takdir etmek hem çocuğu mutlu eder hem de bu olumlu davranışların sürmesini sağlar. Çocuklar hangi davranışın olumlu olduğunu, takdir edildiklerinde fark edebilirler. Takdir edilmeye değer bir olumlu davranışı başarabilmiş olmaktan dolayı yaşadıkları duygu özgüven gelişimlerini destekler. Davranışlarının birlikte yaşadığı yetişkinler tarafından fark edildiğini bilmeleri ise çocukların çevrelerine güven duymaları açısından olumlu bir etki yaratır. Yeterince takdir ifadeleri alamayan çocukların kendilerini tanıma (neyi yapabiliyorum, yaptığım hangi davranış başkalarını nasıl etkiliyor gibi..) fırsatları daha az olacak, bu durum özgüven duygularında yetersizlik ortaya çıkaracaktır. Ayrıca takdir edilmedikleri halde ne kadar kötü davranışlarda bulunduklarını sık sık işiten çocuklar, çok geçmeden öyle olduklarına inanmaya başlayacak ve kendilerinden beklenen olumsuz rolü benimseyeceklerdir. Takdir etmek uzun vadede maddi ödüllerden çok daha fazla etkili olur. Olumlu davranışlarından dolayı ödüllendirilen çocuklar sadece karşılığında bir şey alacakları şeyleri yapmayı öğrenirler. Oysa takdir edilen çocuklar, kendileri hakkında bir şey öğrenme fırsatı buldukları gibi yeteneklerinin de keyfini çıkarırlar. Peki, çocuklar takdir edilirken nelere dikkat edilmelidir? Takdir ederken karmaşık olmayan, çocuğun anlayacağı seviyede, sade cümleler kullanılmalıdır. Takdire, eskiden yaşanmış olumsuz yaşantılar karıştırılmamalıdır. 3

4 Örneğin sabah eşofmanlarını dolabına kaldırmadan evden çıkarak okula giden çocuğumuz akşam eve sınavdan aldığı yüksek notun sevinçli haberi ile geldiğinde ona; sınavdan aldığın yüksek not beni çok mutlu etti ama sabah eşofmanlarını toplamadığın için hala kızgınım demek hem olumlu davranışına gölge düşürmüş olur hem de çocuğun mutluluğunu öfkeye dönüştürme riskini taşır. Standart takdir ifadeleri yerine kişiye özel takdir ifadeleri kullanılmalıdır. Örneğin; "aferin benim kızıma" demek yerine "ders çalışman beni çok mutlu ediyor" demek çocuğun kendi davranışına olan farkındalığını artıracaktır. Çocuğun hem kişiliği hem davranışı takdir edilmelidir. Örneğin; "Senin gibi sportmen bir çocuğum olmasından dolayı çok mutluyum. Ayrıca arkadaşlarının canını yakmamak için özen göstermen de beni çok mutlu ediyor" ya da "ne iyi bir kızsın sen" demek yerine "kitaplarını kitaplığa yerleştirmen çok güzel, işte sorumlu olmak budur" diyebilirsiniz. Takdir edilen davranışı betimlenmesine özen gösterilmelidir. Örneğin kardeşine vurmamana sevindim cümlesi yerine; Kardeşin oyuncağı elinden çektiği halde ona vurmadığın için çok sevindim. cümlesini tercih etmek çocuğun davranışının gerçekten takdir edildiği duygusunu yaşamasını sağlayacaktır. Takdir ifadeleri hem başka kişilerin de bulunduğu bir grup önünde hem de çocukla baş başayken kullanılabilir. Takdirin nedenini açıklayarak, olumlu davranışın bize olan etkisini, bize hissettikleri söylenmelidir. Örneğin; "Odanı topladığında ben toplamak zorunda kalmıyorum. Başka işlerimi yapmaya zamanım kalıyor. Bu da beni mutlu ediyor" Çocuk güzel bir şey yaptığında anında takdir edilmelidir. Davranışı sergiledikten uzun süre sonra yapılan takdirin etkisi azalmış olur. Sözle duyguları ifade ederken, ses tonu ve beden dili de bunu desteklemelidir. Duyguları ifade ederken sergilenen tavır içten ve candan olmalıdır. Eğer çocuğun davranışının takdir edilmeye değmediği düşünülüyorsa yapmacık takdir cümleleri sarf edilmemelidir. Ortada takdir edecek bir şey olmadığı halde abartılı, gerçekçi olmayan övgüler takdirin gücünü zayıflatacaktır. Çocuklar anne babalarının duygularını hissetmekte ustadırlar. Bu nedenle yapmacıklı davranıldığında fark edeceklerdir. Takdir etme konusunda aşırıya gidilmemelidir. Çocuğun hak ettiği durumlarda fırsat değerlendirilmelidir ancak içi boş, hak edilmemiş göklere çıkarmadan ise uzak durulmalıdır. Çocuklar yapmadıkları davranışlardan dolayı takdir edildiklerinde kendileri ile ilgili yanlış algılar geliştirebilirler. Yapamadıklarında bu durum onlara anlatılabilir, yardımcı olunabilir fakat haksız takdir ifadeleri almak çocuğun kendisini tanımasını engelleyebilir, yanlış kimlik algısına sebep olabilir. 4

5 Beden dili bazen sözlerden bile daha etkili olur. Bu nedenle takdir ederken yetişkinler çocuğa yaklaşmalı, gülümsemeli ve direkt olarak çocuğa bakmalıdırlar. Çocuk küçükse onun seviyesine göre çömelmeniz gerekebilir. Çocuklar yaş dönemine bağlı olarak farklılıklar gösterseler de kucaklamak ya da sarılmak gibi yollarla takdirin fiziksel olarak belirtilmesinden de hoşlanırlar. Takdir cümlesinin sonuna, yemeğini hep böyle bitirmelisin gibi ilaveler, davranışı güçlendirmez, aksine takdirin değerini düşürür. Çocuğu takdir etmek için övgü ifadeleri kullanmak mecburi değildir. Hissedilen güzel duyguları ifade ederek takdir etmek, çocuğu çok daha özgüvenli yapacaktır. Kendini değerli hissettirecektir. Örneğin "Bu akşam bana çok yardım ettin, çok düşüncelisin" cümlesinde bir övgü ifadesine yer verilmişken, "Bu akşamki yardımın benim için çok değerliydi, çünkü çok yorulmuştum." cümlesinde duygulara vurgu yapılmıştır. ÇOCUKLAR PROBLEMLERLE KARŞILAŞTIKÇA GELİŞİRLER.BUNLAR DEĞİŞİM FIRSATIDIR VE İYİ KULLANILMALIDIR. ÇOCUKLARINIZ HAYATI ÖĞRENİRKEN ONLARA YARDIMCI OLMAYA ÇALIŞALIM! ÇOCUKLARINIZ İLE BERABER GÜZEL VE MUTLU GÜNLER GEÇİRMENİZ DUASI VE DİLEĞİ İLE. REHBERLİK SERVİSİ 5

6 ANA BABANIN HAKLARI Ana babanın çocuğu üzerinde on hakkı vardır: 1. Yiyecek bir şeye muhtaç olsalar onları doyurmak, 2. Giyecek bir şeye muhtaç olsalar giydirmek, Lokman Suresinin Onlara dünyada iyilik ile muamele et mealindeki 15. âyetini Peygamber Efendimiz (s.a.v) şöyle tefsir buyurdular: Ġyilikle muamele, acıktıkları zaman karınlarını doyurmak, giyeceğe ihtiyaçları olduğu zaman giydirmektir. buyurmuştur. 3. Bir hizmete muhtaç olduklarında hizmet etmek, 4. Çağırdıkları zaman hemen cevap verip yanlarına gitmek, 5. Günah, gıybet gibi dine aykırı olan işler hariç bir şey emrettikleri zaman itaat etmek yerine getirmek, 6. Onlarla güzel konuşmak, kaba ve sert sözler söylememek, 7. Onları isimleriyle çağırmamak, 8. Onların arkalarından yürümek, 9. Onların razı olduğu şeye razı olmak, çirkin gördüklerini de çirkin görmek. 10. Kendisi için Allâhü Teâlâ ya dua ettiği gibi onlar için de mağfiret dileyip dua etmek. Ashâb-ı Kirâm dan bir zât: Ana babaya duayı terk eden evlat maîşet (geçim) sıkıntısı çeker buyurdu. Vefat ettikten sonra onları razı etmek mümkün müdür? denilince Evet, şu üç şeyle mümkündür, dedi. Anne-Babanın rızası Allah ın rızasıdır. Birincisi, evlat sâlih olmalıdır. Evladın sâlih olması kadar onlara sevimli bir şey yoktur. İkincisi, onların akraba ve arkadaşlarını ziyaret etmelidir. Üçüncüsü, Allâhü Teâlâ nın onları bağışlaması için istiğfarda bulunmalı, duâ etmeli ve onlar adına sadaka vermelidir. SAĞLIĞIMIZ: ÜÇ BÜYÜK DOKTOR Bir tabip, ölüm döşeğinde etrafında toplanan talebelerine, - Dünyada üç büyük tabip bırakarak ölüyorum! demiş. Talebelerden her biri, bu üç büyük tabipten birinin mutlaka kendisi olacağını umarak, - Bunlar kimlerdir? Lütfen söyler misiniz? demişler. Tabip: - Peki söyleyeyim: biri temizlik, biri hareket, biri de perhizdir, demiş. 6

Benzer belgeler

Okul Çağı Çocuğunda Sevgi Yetersizliği Çalma Davranışına mı Neden Oluyor? Pazartesi, 02 Eylül 2013 06:14

Okul Çağı Çocuğunda Sevgi Yetersizliği Çalma Davranışına mı Neden Oluyor? Pazartesi, 02 Eylül 2013 06:14 Hiçbir ihtiyacı olmadığı halde sürekli arkadaşlarının kalem ve silgilerini çalan çocukla yaptığım görüşmede, çocuğun anlattıkları hem çok ilginç hem de Kleptomani Hastalığına çok iyi bir örnektir. Çocuk