III. ULUSAL LİMNOLOJİ SEMPOZYUMU AĞUSTOS 2008 URLA, İZMİR ÇAĞRILI SUNUM

Transkript

1 ÇAĞRILI SUNUM 1

2 2

3 Limnolojide Gelişmeler Nilgün Kazancı Hacettepe Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Beytepe-Ankara Limnoloji, tatlı suları konu alan en eski bilim dallarından biridir. Bu sunumda, limnolojinin dünyada ve Türkiye de gelişimi ile günümüzdeki önemine ilişkin bilgiler verilmiştir. Özellikle, küresel iklim değişikliğinin tatlı su kaynaklarına etkileri nedeniyle bu bilim dalının artan önemi vurgulanmıştır. Ayrıca, 2007 yılında yapılan son dünya limnoloji kongresine de değinilmiştir. 3

4 4

5 SÖZLÜ SUNUMLAR 5

6 6

7 Türkiye İçsularındaki İstilacı Balık Türlerinin Biyolojik Çeşitlilik ile Balıkçılığa Etkileri ve Ulusal Eylem Planının Oluşturulması F. Güler EKMEKÇİ, Şerife Gülsün KIRANKAYA Hacettepe Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Böl., Hidrobiyoloji A.D., Beytepe-Ankara İnsanların dolaylı etkileri sonucunda dağılımını doğal yayılış alanı dışındaki bir alanda genişleten türler olarak tanımlanan İstilacı türler gerek biyolojik çeşitliliği, gerekse balıkçılığı olumsuz yönde etkilemektedir. İstilacı tür, bulunduğu su ortamında yaşayan ekonomik öneme sahip balık türleri ve biyolojik çeşitlilik açısından önem taşıyan endemik balık türleri ile besin ve yaşam alanı bakımından rekabete girer. Girdiği su ortamlarında yaşayan doğal balık ve omurgasızların kommunite yapısını değiştirebilir. Ortamda yeterli besin bulunmadığı zaman, diğer balıkların yumurta ve larvaları üzerinden beslenebilmektedir. İstilacı türlerin, girdikleri su ortamına yeni patojenleri, egzotik hastalık ve parazitlerin taşıma riski yüksektir. Son yıllarda çeşitli araştırıcıların yaptığı birçok çalışmada, ülkemiz içsularında bazı balık türlerinin yayılışının değiştiği ve istilacı özellik taşıdıkları dikkati çekmektedir. Çalışmakta olduğumuz, Kızılırmak Havzası üzerinde yer alan Gelingüllü Baraj Gölü ve Hirfanlı Baraj Göllerindeki Pseudorasbora parva, Carassius gibelio ve Atherina boyeri populasyonlarından elde edilen ön sonuçlar, bu türlerin ortama adaptasyon konusundaki başarısını işaret etmektedir. Ülkemizde çeşitli araştırıcıların yürüttükleri çalışmaların bir plan ve program içerisinde yürütülmesine acilen gerek duyulmaktadır. Başta Pseudorasbora parva, Carassius gibelio, Atherina boyeri, Gambusia holbrooki, Lepomis gibbosus olmak üzere birçok balık türünün doğal ihtiyofauna ve balıkçılık üzerindeki etkilerinin saptanabilmesi için istilacı türlerin ekolojik özelliklerini aydınlatılmak üzere ayrıntılı çalışmaların yapılması gerekmektedir. İstilacı türlere karşı etkin önlemler alınması için geniş katılımlı bir ortamda ortak çalışma programını kapsayan ulusal eylem planı oluşturulmasında büyük yarar vardır. ULS28 7

8 Anadolu'da Yayılış Gösteren Capoeta (Teleostei: Cyprinidae) Türlerine Ait Osteolojik Özelliklerinin Karşılaştırılması Fahrettin KÜÇÜK 1, Davut TURAN 2, İsmail İ. TURNA 1 1 Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi, Eğirdir-Isparta 2 Rize Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Rize Araştırmada Anadolu da yayılış gösteren Capoeta cinsine ait türlerin; operkulum, çene ve sirkumorbital kemikleri, sırt yüzgeci ışını ve omurga sayısı karşılaştırılmıştır. Oluşturulan üç farklı grubu; C. bergamae-gediz Nehri ve C. angorae-seyhan Nehri (I. Grup), C.tinca Nilüfer Çayı ve C. baliki-sakarya Nehri (II. Grup), C. trutta-fırat Nehri ve C. pestai-eğirdir Gölü (III. Grup) populasyonlarına ait örnekler oluşturmuştur. Tip yerlerinden (Type locality) avlanan örneklere ait; operkulum, çene, sirkumorbital ve sırt yüzgeci ışını kemikleri arasında belirgin farklılıklar bulunurken, omurga sayısı ve diziliminde önemli bir farklılaşma belirlenememiştir. ULS09 8

9 Afyonkarahisar İli Barajları Balık Faunası Vedat YEĞEN 1, Süleyman BALIK 2, Hasan BOSTAN 1, Hasan M. SARI 2, Abdulkadir YAĞCI 1, Ali İLHAN 2 1 Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Eğirdir-Isparta 2 Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, İçsular Biyolojisi Anabilim Dalı, Bornova-İzmir Bu çalışmada, Afyonkarahisar ili sınırları içerisinde yer alan Örenler, Selevir ve Seyitler barajları balık faunası araştırılmıştır. Araştırma 2003 ve 2006 yıllarında gerçekleştirilmiştir. Örneklemelerde 32, 36, 40, 44, 50, 60, 70 ve 40 mm göz açıklığındaki galsama ağları ile 90, 100, 110 ve 120 mm göz açıklığındaki fanyalı ağlar ve tül ığrıp kullanılmıştır. Örneklemeler sonucunda elde edilen numuneler Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ne getirilmiş, tür teşhisleri enstitümüz ve Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Temel Bilimler Bölümü İçsular Biyolojisi laboratuarlarında metrik ve meristik özelliklerine göre yapılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda, Cyprinidae, Percidae, Gobiidae, Poecilidae ve Cobitidae familyalarına ait 10 takson belirlenmiştir. Elde edilen türlerden Capoeta tinca, Gobio gobio, Alburnus orontis, Cobitis simplicispina ve Knipowitschia caucasica türleri bu barajlardan ilk defa bildirilmektedir. Altı türle temsil edilen Cyprinidae familyasının populasyon yoğunluğu ve tür çeşitliliği açısından bölgenin en zengin familyası olduğu tespit edilmiştir. ULS23 9

10 Uluabat Gölü ndeki Kızılkanat (Scardinius erythrophthalmus L., 1758) Populasyonunun Büyüme Parametrelerinin Araştırılması Şakir ÇINAR 1, Ramazan KÜÇÜKKARA 1, Mustafa CEYLAN 1 Hıdır ÇUBUK 2, Kamile Gonca EROL 1, Ufuk AKÇİMEN 1 Soner SAVAŞER 1 1 Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Eğirdir-Isparta 2 Tarım İl Müdürlüğü, Kontrol Şube Müdürlüğü, Eskişehir Bu çalışmada, Uluabat Gölü nde yaşayan Kızılkanat populasyonu (Scardinius erythrophthalmus L., 1758) nun büyüme özellikleri incelenmiştir. Ocak 2006-Aralık 2006 tarihleri arasında yakalanan 650 adet Kızılkanat balığının yaşları 0+-VI arasında dağılım göstermiştir. Denemelerde yakalanan örneklerin %23,38 ini IV yaş grubuna ait bireyler oluşturmuştur. İncelenen balıkların %72,46 sı dişi, %27,54 ü ise erkek (1:0,38) bireylerden oluşmaktadır. Örneklerin çatal boy dağılımı dişilerde 9,9-25,2 cm, erkeklerde 10-23,2 cm, ağırlık dağılımı dişilerde g, erkeklerde ise g arasında değişmiştir. Boy ağırlık ilişkisi denklemi W=0,00991L 3,217, ortalama kondisyon faktörü dişilerde 1,846±0,008, erkeklerde 1,810±0,011, dişi+erkek bireylerde ise 1,833±0,006 olarak belirlenmiştir. ULS27 10

11 Türkiyede yayılış alanı genişleyen yabancı bir balık türü olan Carassius gibelio (Bloch,1782) nun Gelingüllü Baraj Gölü (Yozgat) populasyonunun büyüme, üreme ve beslenme özellikleri Şerife Gülsün KIRANKAYA, F. Güler EKMEKÇİ Hacettepe Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Böl., Hidrobiyoloji A.D., Beytepe-Ankara Tatlısu ekosistemlerine balık aşılama çalışmaları, birçok ülkede balıkçılık yönetiminde sıkça başvurulan bir uygulamadır. Ancak bu aşılama girişimleri, yetiştirilmesi hedeflenen değerli türlerin yanı sıra, istilacı özellikteki türlerin de su ortamlarına kasten veya istenmeden sokulması nedeniyle ekolojik açıdan istenmeyen sonuçlar da doğurabilmektedir. Bu nedenle, sürdürülebilir balıkçılık faaliyetleri için, tatlısu ortamına aşılanan yabancı türlerin biyolojik özelliklerinin incelenerek, gerek doğal fauna gerekse yetiştiriciliği amaçlanan türlerle ekolojik ilişkilerinin belirlenmesinde yarar vardır. Günümüzde, bu şekilde tatlısu ortamlarına girerek yayılış alanı büyük ölçüde genişleyen türlerden biri de Carassius gibelio dur. Sunulan çalışmada, literatürde istilacı özellik gösterdiği belirtilen C. gibelio nun Gelingüllü Baraj Gölü populasyonunun büyüme, üreme ve beslenme özellikleri incelenerek, bu türün ortama yetiştiricilik amacıyla aşılanmış aynalı ve pullu sazan populasyonları ve ekonomik öneme sahip doğal ihtiyofauna elemanları üzerinde yaratabileceği olumsuz etkiler tartışılmıştır. Gelingüllü Baraj Gölü ne de yılları arasında aynalı sazan aşılanmış, 2001 yılından sonra aynalı sazanın yerine pullu sazan aşılanmaya başlamıştır. Haziran 2002 döneminde baraj gölünde ilk defa C. gibelio (gümüşi havuz balığı) ya rastlanmıştır. Avlanan örneklerin yaşlarının 0-V, çatal boylarının 5,6-27 cm, ağırlıklarının 3,8-597 g arasında değiştiği saptanmış; boy ağırlık ilişkisi W = 0,032 L 2,90 olarak hesaplanmıştır. Populasyonun ortalama kondisyon faktörü 2,45±0,38 11

12 bulunmuştur. Populasyonun eşey oranı 1,39:1 (E:D) olduğu saptanmış; populasyonda I. yaştan itibaren hem erkek hem de dişiler arasında eşeysel bakımdan olgun bireylere rastlanmıştır. Elde edilen GSİ değerleri, üreme döneminin Nisan dan Ağustos a kadar sürdüğünü göstermiştir. Mide analizleri sonucunda, bu türün Cladocera, Copepoda, Rotifera, Ostracoda ya ait türler, çeşitli diyatomlar, balık ve balık yumurtası gibi besin çeşitlerini içeren geniş bir besin yelpazesine sahip olduğu belirlenmiştir. ULS29 12

13 Hazar Gölü Kuzey Kıyısının Bazı Su Kalitesi Özellikleri ve Trofik Durumu M. Tahir ALP 1, Bülent ŞEN 2, M.Ali.T. KOÇER 3 1 Mersin Üniversitesi, Su Ürünleri Fak, Temel Bilimler Böl., Yenişehir Kampüsü, Mersin-İçel 2 Fırat Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Temel Bilimler Bölümü, Elazığ 3 Akdeniz Su Ürün. Araştırma Üretim ve Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü, Kepez-Antalya Bu çalışmada Hazar Gölü kıyısında bazı fiziksel ve kimyasal su kalitesi özellikleri araştırılmıştır. Bu amaçla, gölün kuzey kıyısında seçilen beş farklı istasyonda sıcaklık, ph, oksidasyon ve redüksiyon potansiyeli, çözünmüş oksijen, permanganat tüketimi, nitrit, nitrat, reaktif fosfor, toplam fosfor, sülfat, silika ve klorofil a izlenmiştir. Elde edilen verilerle gölün araştırılan kısmının su kalitesi ve trofik durumu tahmin edilmiştir. Elde edilen verilere göre, Hazar Gölü nün kuzey kıyısının toplam fosfor bakımından Whittaker (1975) e göre mezotrofik, OECD (1982) ye göre ötrofik ve Vollenweider ve Kerekes (1980) e göre ise mezotrofikten ötrofiğe geçiş aşamasında olduğu; klorofil a nın yıllık ortalaması bakımından her üç literatüre göre de mezotrofik bir karaktere sahip olduğu belirlenmiştir. ULS75 13

14 Manyas Gölü Kerevitlerinin (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) Bazı Biyometrik Özellikleri Deniz Anıl ODABAŞI, Murat YİĞİT, Serpil SAĞIR ODABAŞI Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Terzioğlu Kampüsü, Çanakkale Manyas Gölü nde ve tarihleri arasında gerçekleştirilen bu çalışmada, seçilen istasyonda örneklenen kerevitlerin (Astacus leptodactylus) et verimlilikleri, boy-ağırlık ilişkileri gibi bazı biyometrik özellikleri incelenmiştir. Yürütülen bu çalışmada örnekler 22 mm ağ göz açıklığına sahip pinterlerden alınmıştır. Laboratuara getirilen örnekler dondurularak, total boy, karapas boy, karapas genişliği, abdomen boy, abdomen genişliği, kıskaç boy, kıskaç ayak boyu, kıskaç genişliği ve yaş ağırlık gibi biyometrik ölçümler yapılmıştır. Biyometrik ölçümleri yapılan kerevitler et verimliliklerinin tespiti için kaynar suda 10 dakika pişirilmiştir. 123 adet dişi birey ve 116 adet erkek birey olmak üzere toplam 239 adet kerevit (A. leptodactylus) kullanılmıştır. Erkek ve dişi kerevitlerde, karapas boyu ile vücut ağırlığı arasında doğrusal bir ilişkinin olduğu saptanmıştır (r 2 erkekler= 0,9285, n=116 ve r 2 dişiler= 0,9574, n=123). Tüm bireyler, ortalama vücut ağırlığı bakımından karşılaştırıldığında bu parametreler arasında istatistiksel olarak önemli bir farkın olmadığı (P>0,05), fakat ortalama total boyları bakımından dişilerin erkeklerden önemli derecede küçük olduğu görülmektedir (P<0,05). Yapılan regresyon analizleri sonucunda karapas uzunluğu ile abdomen et, kıskaç et ve toplam et verimleri arasında tüm bireyler için pozitif yönde kuvvetli bir ilişki olduğu saptanmıştır (r 2 abdomen=0,8012, r 2 kıskaç=0,6991 ve r 2 toplam=0,8495). Yakalanan erkek kerevitlerin oransal kıskaç et verimi dişilerden daha fazla, dişi kerevitlerin ise oransal abdomen et veriminin erkek kerevitlere oranla daha yüksek olduğu görülmüştür (P<0,05). Buna rağmen erkek ve dişi bireylerin oransal toplam (kıskaç+abdomen) et verimleri arasında istatistiksel bir fark bulunamamıştır. ULS18 14

15 Bolu Bölgesi (Türkiye) Tatlısu Ostrakotlarının (Crustacea) Ekolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Necmettin SARI, Okan KÜLKÖYLÜOĞLU Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Bolu Bu çalışmada, Bolu iline bağlı 9 ilçeden rastgele seçilen 144 farklı sucul ortamdan (yalak, kaynak, birikinti, akarsu, göl, gölet vb.) Haziran- Ağustos 2006 tarihleri arasında örnekleme yapılmıştır. Toplam 21 cinse ait 41 taksa (Psychrodromus olivaceus, Ps. fontinalis, Candona neglecta, C. candida, C. weltneri, C. sanociensis, C. lactea, Pseudocandona compressa, Pse. albicans, Pse. cf. semicognita, Fabaeformiscandona fabaeformis, F. cf. breuili, F. balatonica, F. brevicornis, F. protzi, F. latens, Schellencandona cf. belgica, Heterocypris incongruens, H. salina, H. rotundata, Ilyocypris bradyi, I. gibba, I. getica, I. inermis, Herpetocypris chevreuxi, Hr. reptans, Hr. brevicaudata, Potamocypris villosa, P. similis, P. fulva, P. smaragdina, Cypridopsis vidua, Cypria ophthalmica, Scottia pseudobrowniana, Prionocypris zenkeri, Trajancypris serrata, Cyclocypris laevis, Eucypris virens, Physocypria kraepelini, Cavernocypris sp., Darwinula aff. stevensoni) ostrakot tanımlanmıştır. Bunlardan, I. inermis in biseksüel populasyonu ilk kez literatüre sunulurken, 12 tür ise (C. weltneri, C. sanociensis, C. lactea, F. cf. breuili, F. balatonica, F. brevicornis, F. protzi, F. latens, Schellencandona cf. belgica, Pse. cf. semicognita, P. similis, P. smaragdina) Türkiye ostrakot faunası için ilk kayıttır. Ayrıca tanımlanan türlerden 17 tanesi Bolu bölgesi için yeni kayıttır. Ağırlıksız Basit Çift Grup Ortalama Analizi sonuçlarına göre 11 tür 5 grupta bulundukları istasyonlara göre akrabalık benzerlikleri göstermiştir. Dokuz ilçe arasındaki tür dağılımına göre birbirine uzak Yeniçağa ve Göynük ilçeleri arasındaki tür benzerliği %75 olurken, en az benzerlik gösteren ilçeler ise %20 benzerlik oranı ile Seben ve Merkez ilçeleridir. Her türün tolerans ve optimum değerleri farklılık gösterirken, özellikle 15

16 kozmopolitan türlerin (örn., H. incongruens) tolerans değerleri daha geniş bulunmuştur. Spearman Korelasyon Analiz sonuçlarına göre iki tür (Pro. zenkeri, Ps. fontinalis) ph ile negatif bir ilişki gösterirken, aynı türler redoks potansiyeli ile pozitif bir ilişki göstermiştir. Türler arasında sadece C. candida ve Ps. olivaceus elektrik iletkenliği ile önemli pozitif ilişki ifade etmiştir. Bunun dışında bazı türlerin aralarındaki korelasyonda istatistik açıdan önemli olduğu görülürken, çevresel değişkenlerin kendi aralarındaki ilişki de beklenen seviyelerde bulunmuştur. Çok Yönlü Bağlantılı Uyum Analizi nin (CCA) ilk ekseni türler ile çevresel değişkenler arasındaki ilişkinin %52 kadarını açıklayabilmiştir. Buna göre, türler üzerinde en etkin üç değişken sırasıyla hava ve su sıcaklığı, ph ve elektriksel iletkenliktir. Bu sonuçlar genel anlamda ETİ ve Spearman korelasyon sonuçlarıyla uyum gösterirken, kozmopolitan türlerin tolerans seviyelerinin yüksek olduğunu savunan görüşü de desteklemektedir. ULS40 16

17 Sarıkum Gölü (Sinop) Mollusca ve Crustacea Faunası Öztekin YARDIM, Elif ŞENDOĞAN, Levent BAT, Murat SEZGİN Mehmet ÇULHA Sinop Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Temel Bilimler Bölümü, Akliman-Sinop Sinop ili Sarıkum gölü makrobentik omurgasız faunasını tespit etmek amacıyla Kasım 2004-Ekim 2005 tarihleri arasında örneklemeler yapılmıştır. Örneklemeler, gölü temsil eden 4 istasyonda aylık olarak gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, örneklemelerden elde edilen makrobentik omurgasız faunasından Crustacea ve Mollusca gruplarına ait veriler değerlendirilmiştir. Çalışma sonunda Mollusca şubesine ait 13 tür ve Crustacea alt şubesine ait 13 tür tespit edilmiştir. Araştırma bölgesinin sıcaklık, tuzluluk, ph ve oksidasyon redüksiyon değerleri ölçülerek sediman ve su kalitesi hakkında fikir edinilmiştir. Tespit edilen türlerin çoğunluğunun euriform olduğu gözlenmiştir. Yapılan organik madde ve oksidasyon redüksiyon ölçümleri sonucunda ise 1 nolu istasyonun organik madde bakımından düşük, 4 nolu istasyonun ise organik madde miktarının yüksek olduğu belirlenmiştir. ULS42 17

18 Atikhisar Baraji ve Sarıçay ın (Çanakkale) Mollusca Faunasının Su Kalitesine Bağlı Olarak Tür Kompozisyonu ve Aylık Değişimleri Mehmet AKBULUT 1, Deniz Anıl ODABAŞI 1, Hasan KAYA 1 Ekrem Şanver ÇELİK 1, M. Zeki YILDIRIM 2, Serpil Sağır ODABAŞI 1, Kahraman SELVİ 1 1 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Çanakkale 2 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Biyoloji Böl. Öğr., Burdur Çanakkale ili sınırları içinde bulunan Sarıçay ve bu çay üzerindeki Atikhisar Barajı nda yaşayan molluska faunasının ve ekolojik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla Eylül 2005 Ağustos 2006 belirlenen 8 istasyondan (1-4 Atikhisar barajı ve 5-8 Sarıçay da) aylık olarak bentik örnekler alınmıştır. Akarsulardaki molluska örnekleri, istasyonun habitatına bağlı olarak 500 µ göz açıklığına sahip el kepçeleri, kuadrat ve Van Veen Grab ile alınmıştır. Belirlenen örneklerin nitel ve nicel verileri su kalitesi değerleri ile karşılaştırılarak, habitatların ekolojik özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda, Gastropoda ya ait Planorbidae familyasından 3, Hydrobiidae den 2, Valvatidae den 3, Lymnaeidae den 4, Thriaridae den 1; Bivalvia ya ait Unionidae den 2, Sphaeridae den 3, Dreissaenidae, Mytilidae, Cardiidae ve Solenidae den 1 er olmak üzere toplam 22 molluska türü belirlenmiştir. Sonuç olarak, elde edilen molluska türlerinin sayısal değerlerinin biyotik indeks (Shannon Wiener, Margalef, Simpson ve Pielou) katsayıları ile oransal baskınlık ve oransal frekans değerleri hesaplanmıştır. ULS58 18

19 İkizcetepeler Barajı (Balıkesir) nda Klorofilin Yatay ve Dikey Düzlemde Dağılımı Kemal ÇELİK, Tuğba ONGUN, Deniz LAÇİN Balıkesir Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Çağış Kampüsü, Balıkesir Şubat 2007 ile Ocak 2008 tarihleri arasında aylık olarak üç istasyonda üç farklı derinlikten klorofilin dikey ve yatay düzlemdeki dağılımı, su sıcaklığı, bulanıklık, nitrat ve fosfat parametreleri ışığında incelendi. Birinci ve ikinci istasyonlarda yıllık ortalama klorofil değerleri 3,5 µg/l, üçüncü istasyonda ise 3,2 µg/l olarak tespit edildi. Gerek OECD gerekse Carlson Trofik Durum İndeksine göre, İkizcetepeler Barajı oligotrof ile mezotrof karakter arasında bir geçiş aşamasında bulunmaktadır (TSI=45). Birinci istasyonda klorofil ile fosfat (R=0,4, p=0,05) ve bulanıklık (R=0,6, p=0,006) arasında istatistiksel olarak kayda değer bir korelasyonlar tespit edildi. İkinci istasyonda, klorofil ile bulanıklık (R=0,39, p=0,05) ve fosfat (R=0,5, p=0,008) arasında istatistiksel olarak kayda değer bir korelasyon tespit edildi. Üçüncü istasyonda klorofil ile su sıcaklığı arasındaki (R=0,5, p=0,03), bulanıklık (R=0,04, p=0,05) ve fosfat (R=0,41, p=0,05) arasında önemli derecede korelasyonlar tespit edildi. İstasyonlar arasında klorofil değerleri arasındaki farklılıklar istatistiksel olarak önemli (P<0,05) bulundu. Her istasyonda 1 ve 5 m derinlikleri arasındaki klorofil değerleri arasındaki farklılıklar istatistiksel olarak önemli (P>0,05) değilken, 10 m ile 1 m ve 5 m değerleri arasında istatistiksel olarak önemli derecede farklılıklar (P<0,05) kaydedildi. Analizler sonucunda, İkizcetepeler Barajında birinci üretimin bir göstergesi olan klorofilin azottan çok fosfor ve ışık tarafından kontrol edilebileceği kanısına varıldı. ULS03 19

20 Seyhan Baraj Gölü (Adana) Sedimentinin Fosfor Fraksiyonları O. Barış DERİCİ, Fatma ÇEVİK Çukurova Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Balcalı-Adana Bu çalışmada, Akdeniz bölgesinin önemli içsularından biri olan Seyhan Baraj Gölü nün sedimanında, toplam fosfor ve fosfor fraksiyonları ile organik madde, tekstür, sıcaklık ve ph sı Aralık 2005-Ekim 2006 tarihleri arasında mevsimsel olarak incelenmiştir. Göl ortalaması ele alındığında toplam fosforun %84 ünün inorganik, geri kalan %16 lık bölümün ise organik fosfordan oluştuğu, tüm fosfor fraksiyonları içinde %68 ile apatit fosforun dominant olduğu saptanmıştır. Organik fosfor dışında diğer fraksiyonlarda mevsimsel değişim önemli olmaz iken, toplam fosfor ve tüm fosfor fraksiyonlarında istasyonlar arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli olmuştur. Fosfor fraksiyonlarının kil ve organik madde ile ilişkisi pozitif, kum ile negatif olmuştur. ULS02 20

21 Gala Gölü (Edirne) nün Bazı Fizikokimyasal Özellikleri ile Planktonik Organizma ve Bentik Makroomurgasız İlişkileri Üzerine Bir Ön Çalışma Belgin ÇAMUR-ELİPEK 1, Timur KIRGIZ 1, Hüseyin GÜHER 1 Naime ARSLAN 2, Burak ÖTERLER 1 1 Trakya Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Edirne 2 Osmangazi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Eskişehir Bu çalışma, Uluslararası A sınıfı sulak alanlar listesinde yer alan Meriç Deltası nın önemli bir parçası olan ve 2005 yılında Milli Park olarak ilan edilen Gala Gölü nde gerçekleştirilmiştir. Gölün fizikokimyasal özellikleriyle sucul organizmaları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmada, gölden seçilen 4 istasyondan Mart Şubat 2005 tarihleri arasında aylık periyotlarla fitoplankton, zooplankton, bentoz ve su örneklemesi yapılmıştır. Her bir istasyonda derinlik, bulanıklık, sıcaklık, ph, elektriki iletkenlik, Klorofil-a, çözünmüş oksijen, Magnezyum, Kalsiyum, Nitrat Azotu, Nitrit Azotu, Sülfat ve Fosfat gibi fizikokimyasal parametreler aylara göre kaydedilirken, organizma örneklerinin dağılımları da yine istasyon ve aylara göre belirlenmiştir. Ayrıca, organizma gruplarının içerdiği birey sayıları ile fizikokimyasal veriler arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığı, Spearman korelasyon indeksi uygulanarak, istatistiksel açıdan da belirlenmeye çalışılmıştır. Buna göre, fitoplanktonik ve zooplanktonik organizma sayılarıyla su sıcaklığı arasında (sırasıyla: r=0,809, p<0,01 ve r=0,691, p<0,05) ve makroomurgasız sayısı ile bulanıklık arasında (r=0,658; p<0,05) doğru orantılı bir ilişki olduğu saptanmıştır. ULS04 21

22 Burdur Gölü'nde Sıcaklık, Çözünmüş Oksijen, ph ve Elektriksel İletkenlik Değerlerinin Dikey Yönde Değişimi İskender GÜLLE 1, İsmail İbrahim TURNA 2, Salim Serkan GÜÇLÜ 2 Fahrettin KÜÇÜK 2, Pınar GÜLLE 2, Zekiye GÜÇLÜ 2 1 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Burdur 2 Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi, Eğirdir-Isparta Bu çalışma, Göller Bölgesi nde yer alan, 140 km 2 yüzölçümünde, 70 m derinliğinde, Na-Mg-(Cl)-SO 4 -HCO 3 tipinde ve alkalin özellikteki Burdur Gölü nde yürütülmüştür. Aralık 2003-Kasım 2004 tarihleri arasında, aylık olarak, yüzeyden 30 m derinliğe (tabakalaşma döneminde 60 m) kadar göl suyunun sıcaklık, ph, çözünmüş oksijen, elektriksel iletkenlik ve tuzluluk değişimleri ölçülmüştür. Ilık monomiktik tipteki gölün epilimniyon sıcaklığı, mevsimsel olarak, 6-25,3 C arasında değişmesine rağmen hipolimniyon sıcaklığı genellikle yıl boyunca 6-8 C arasında sabit olup, göl suyu tam bir karışım göstermemektedir. Gölde Haziran Kasım ayları arasında ısıl tabakalaşma durumu saptanmıştır. Isıl tabakalaşma sırasındaki çözünmüş oksijenin dikey değişim eğrisi, genellikle ötrofik göllerde görülen, Klinograt Tip tedir. Isıl tabakalaşmanın oluştuğu ve oluşmadığı dönemlerin her ikisinde de genellikle 20 m den sonra çözünmüş oksijen içeriğinin ani biçimde düştüğü ve 24 m den sonra anoksik koşulların egemen olduğu belirlenmiştir. Yıllık ortalama değerlere göre, epilimniyon tabakasının 0-7,5; termoklin tabakasının 7,5-12,5 ve hipolimniyon tabakasının 12,5 m den sonraki derinlikleri kapsadığı belirlenmiştir. 02 Temmuz 2004 tarihinde 60 m derinliğe kadar yapılan ölçümlerde, ph yüzeyde 9,15, 35 m de 9,35 ve 60 m de 9,15; elektriksel iletkenlik yüzeyde 28,9 ve 60 m de 30,86 ms/cm; tuzluluk ise yüzeyde 17,8, 50 m de 19,6 ve 60 m de 19,1 ppt olarak belirlenmiştir. 22

23 Ülkemizin en önemli sulak alanlarından biri olan, endemik bitki ve hayvan türlerini barındıran, uluslararası koruma statüleri kapsamında bulunan Burdur Gölü nün yukarıda sözü edilen özellikleri tuzlu-acı göllerin genel özellikleriyle benzeşmektedir. Ancak, hipolimniyondaki anoksik koşulların zooplankton ve balıkların göldeki dağılımını sınırlandırdığı düşünülmektedir. ULS20 23

24 Ülkemiz Sığ Göllerin Ekolojik Yapısında Ötrofikasyon ve İklim Değişiminin Olası Rolleri Meryem BEKLİOĞLU 1, Arda ÖZEN 1, Ayşe İdil ÇAKIROĞLU 1 Didem OĞUZKURT 2, Korhan ÖZKAN 1, Nihan TAVŞANOĞLU 1 Eti LEVİ 1, Mengü TÜRK 1 1 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Limnoloji Laboratuarı, Ankara 2 İnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Malatya Dünyada ve ülkemizdeki göllerin büyük bir kısmı sığdır ve biyolojik çeşitlilik merkezleri olarak insan faaliyetlerinin neden olduğu antropojenik değişimlere ekolojik yapıları çok hassastır. Sığ göllerin ekolojik yapısını belirlemede aşağıdan-yukarıya [besin tuzları (azot ve fosfor: N ve P, sırasıyla)] ve yukarıdan aşağıya (balık avlanma baskısı) kontrolleri önemlidir. İnsan faaliyetleri, özellikle tarım ve şehirlerden gelen artan besin tuzları bu kontrol mekanizmalarının rolünü değiştirerek fitoplankton kaynaklı bulanık su durumu veya ötrofikasyona neden olmaktadır. Öte yandan, çoğunlukla yarı kurak ve kurak Akdeniz iklimi koşullarının hakim olduğu ülkemiz sığ göllerinde ekolojik yapıların belirlenmesinde iklim, hidrolojik etkilerle kendini göstermektedir. Bu kontrol mekanizmalarının değişen rolleri, ülkemizde mekanı-zamanıyerine konulması stratejisine dayanılarak kuzey-güney enlemleri arasında seçilen 21 sığ gölde araştırılmıştır. Bu göllerde anlık fotoğraf çekme yöntemine göre 2006 ve 2007 yılı yaz aylarında besin tuzları (N ve P), klorofil-a, fitoplankton, zooplankton tür çeşidi ve yoğunlukları, littoral ve pelajik balık populasyonu ve suiçi bitki çeşitliliği ve toplam kaplama alanları standart bir protokole göre belirlenmiştir. Kuzey-güney enlemleri arasında bu göllerde ekolojik yapıyı belirlemedeki mekanizmalar ve biyoçeşitlilik açısından detaylı olarak tartışılacaktır. ULS49 24

25 Sığ ve Derin Göllerde Besin Ağının Karbon ve Azot Kalıcı İzotopları Kullanarak Belirlenmesi Meryem BEKLİOĞLU 1, Ayşe İdil ÇAKIROĞLU 1, Korhan ÖZKAN 1 Didem OĞUZKURT 2, Lisa DONER 3, Arda ÖZEN 1 Ceran ŞEKERYAPAN 1, Yetkin ALICI 1, Erik JEPPESEN 4 1 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Limnoloji Laboratuarı, Ankara 2 İnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Malatya, 3 Center for the Environment, MSC 63, Plymouth State University, Plymouth, USA 4 Dept. of Freshwater Ecology, National Environ. Res. Inst., Aarhus Univ,.Denmark Göllerde, türlerin dokularında biriken karbon (δc 13 ) ve azot (δn 15 ) kalıcı izotop oranları besin ağı ilişkilerini ve enerji akışını tanımlamak için yaygın olarak kullanılmaktadır. Geleneksel mide ve bağırsak içeriği analizi ile karşılaştırıldığında, kalıcı izotoplar analizleri bir ekosistemin besin ağı yapısının belirlenmesinde çok sayıda türün; özellikle plankton gibi klasik mide analizlerin de gözlemlenemeyecek kadar küçük türleri ve sindirildiği için tanımlanamayan türleri de değerlendirmeye kattığı için çok güvenilirdir. Ayrıca, mide/bağırsak içeriği organizmanın anlık beslenme alışkanlığını gösterirken; canlıların dokusunda biriken kalıcı izotop dokuların yenilenme zamanına bağlı olarak daha uzun bir dönem içinde beslenme alışkanlıkları, besin ağı ilişkileri ve enerji akışının tanımlamasına imkan sağlar. Bu araştırmada, ötrofik ve oligotrofik karakterde, 2 si sığ göl (Hamam ve Poyrazlar gölleri, sırasıyla) ve 2 si de derin göl (Büyük ve Abant gölleri, sırasıyla) olmak üzere toplam 4 göl çalışılmıştır. Her gölden, çökel, perifiton, epifiton, bentik alg, fitoplankton, suiçi bitkileri, zooplankton (140 ve 500 μm), detaylı littoral ve pelajik makroomurgasızlar ile baskın olan balık türleri herhangi bir kontaminasyona neden olmayacak şekilde 3 tekrarlı olarak örneklenmiştir. Arazide -20ºC de dondurularak laboratuara getirilen örneklerden uygun miktarlar alınarak, süblimleştirme cihazında kurutulup, toz haline getirilip, steril kalay kapsüllere yerleştirilmiştir. 25

26 Örneklerdeki karbon (δc 13 ) ve azot (δn 15 ) kalıcı izotop oranları California University Davis, Stable Isotope Facility de ( yaptırılmıştır. Hamam ve Poyrazlar göllerinde δn 15 zenginleşmesi -4 ile 9 arasında değişirken besin zincirinin en üstünü temsil eden en yüksek N zenginleşmesinin sülük ve avcı/omnivor balık, sırasıyla olduğu belirlenmiştir. Her iki gölde de δc 13 sinyallerinin -40 ve -15 arasında değiştiği; oldukça sığ ve küçük olan Hamam Gölü nde littoral ve pelajik ayrımı sınırlıyken, Poyrazlar Gölü nde belirgin bir ayrılma gözlenmiştir. Öte yandan Abant ve Büyük göllerinde δn 15 zenginleşmesi -4 ile 11 arasında değişmekte olup, her iki gölde de en yüksek N zenginleşmesine avcı alabalık (Salmo trutta) ile ulaşmakta ve Büyük Göl de zenginleşme oranı Abant Gölü nden daha az gözlenmektedir. Her iki gölün δc 13 sinyalleri -38 ve -7 arasında değişmekte ve belirgin littoral pelajik ayrımı gözlenmektedir. Sinyal değişimlerinin göllerin besin ağı yapısının detaylı olarak belirlenmesindeki rolü ayrıntılı olarak tartışılacaktır. ULS53 26

27 Kemer Baraj Gölü (Aydın) Fitoplanktonunun İncelenmesi Serdar ÖZYALIN 1, M. Ruşen USTAOĞLU 2 1 Çanakkale Onsekizmart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale 2 Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, İçsular Biyolojisi Anabilim Dalı, Bornova-İzmir Kemer Baraj Gölü (Aydın) nde gerçekleştirdiğimiz bu çalışmada, baraj gölünün daha önce incelenmemiş olan fitoplankton kompozisyonu ve mevsimsel değişiminin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla Aralık 2004-Kasım 2005 tarihleri arasında baraj gölünde belirlenen 4 farklı istasyondan aylık olarak fitoplankton örnekleri alınmıştır. Kemer Baraj Gölü nde gerçekleştirilen çalışma sonucunda 33 ü Chlorophyta, 22 si Bacillariophyta, 10 u Cyanophyta, 7 si Euglenophyta, 4 ü Dinophyta ve 1 i Chrysophyta bölümlerine ait olmak üzere toplam 77 fitoplankton taksonu tespit edilmiştir. Chlorophyta bölümünden Pediastrum simplex var. duodenarium çalışma boyunca dominant olan taksondur. Sonbahar aylarında fitoplankton takson sayısı ve yoğunluğunda belirgin bir artış gözlenmiştir. Özellikle, Eylül ve Ekim aylarında Pediastrum simplex var duodenarium aşırı derecede çoğalarak suyun yemyeşil bir renge bürünmesine neden olmuştur. ULS12 27

28 Gala Gölü (Edirne) nün Epifitik Algleri ve Su Kimyasıyla Olan İlişkilerinin İncelenmesi Burak ÖTERLER 1, Timur KIRGIZ 1, Meriç ALBAY 2 1 Trakya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Edirne 2 İstanbul Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, İstanbul Bu araştırmada, Mart 2004-Ocak 2005 tarihleri arasında Gala Gölü nden seçilen 4 istasyondan alınan makrofit örneklerinde epifitik alglerin tür çeşitliliği, biyoması, mevsimsel değişimi ve ayrıca alınan su örneklerinde göl suyunun fiziko-kimyasal özellikleri incelenmiştir. Gölden seçilen istasyonlarda bulunan makrofitlerin metrekaredeki sayıları hesaplanarak bu makrofitler (Ceratophyllum demersum, Myriophyllum spicatum, Tyhpa latifolia, Phragmites australis, ve Potamageton crispus) çalışma periyodu süresince aylık olarak toplanmışlardır. Toplanan bu makrofitler üzerinde bulunan epifitik alglerin tür çeşitliliği, biyoması ve mevsimsel değişimleri incelenmiştir. Ayrıca, bu istasyonlardan su örnekleri de alınarak su sıcaklığı, çözünmüş oksijen, elektriksel iletkenlik, klorofil-a, toplam sertlik, nitrat azotu (NO 3 -N), nitrit azotu (NO 2 -N), orto-fosfat, sülfat ve hava sıcaklığı olmak üzere birçok fiziksel, kimyasal ve meteorolojik parametreler de ölçülmüştür. Çalışma sonunda, büyük çoğunluğu Diatomae ye (39 takson) ait olmak üzere 76 takson bulunmuştur. Diyatomların yanı sıra Gala Gölü epifitik algleri, Chlorophyta grubuna ait 28 takson, Cyanophyta grubuna ait 5 takson ve Euglenophyta grubuna ait 4 taksonla temsil edilmiştir. Gala Gölü epifitik alg kompozisyonu mevsimlere göre ve üzerinde bulundukları makrofit türlerine göre farklılıklar göstermiştir. Gölde epifitik alg gruplarının dağılımına bakıldığında Diatomae baskın grup olarak tespit edilmiştir. Epifitik floraya Chlorophyta ve Cyanophyta ikinci ve üçüncü derecede baskın grup olarak katılmışlardır. ULS21 28

29 Stigeoclonium nanum (Dillwyn) Kützing 1849 un Fourier- Transform Infrared Spektroskopisi ile Tanımlanması Dilek Yalçın DUYGU 1, Tülay BAYKAL 2, İlkay AÇIKGÖZ 3 Abel UDOH 4, Kazım YILDIZ 4 1 KOSGEB OSTİM İGEM, Cevat Dündar Cad., No:156, Ankara 2 Ahi Evran Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Öğretmenliği, Kırşehir 3 Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara 4 Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Orta Öğr. Fen ve Mat. Alanları, Ankara Son zamanlarda FTIR spektroskopisi (Fourier Transform Infrared Spectroscopy) ve optik araçları biyolojik analizler için geliştirilerek kullanılmaya başlanmış olup, FTIR spektroskopisi ile biyolojik örneklerdeki vibrasyonel aktif fonksiyonel gruplar (O-H, N-H, =C-H, - CH 2 ve >P=O) hakkında geniş çaplı bilgi alınmaktadır. Bu çalışmada, FTIR spektroskopisi kullanılarak Stigeoclonium nanum (Dillwyn) Kützing 1849 un tanımlanması ve kimyasal kompozisyonunun ileri ve aletsel ölçüm teknikleri kullanılarak, daha kısa zamanda, güvenirliği ve tekrar edilebilirliği yüksek sonuçlar elde edilmesi amacıyla denemeler yapılmıştır. Stigeoclonium nanum tatlı su kaynağından izole edilip, laboratuar koşullarında Allen besi ortamı kullanılarak kesikli kültür sisteminde üretilmiştir. FTIR spektroskopi analizleri havada kurutularak hazırlanmış örneklerden KBr pellet hazırlanarak gerçekleştirilmiştir. Stigeoclonium nanum kültürlerinin FTIR absorbsiyon spektrumları, cm -1 aralığında, 4 cm -1 çözünürlükte, 64 scan ile alınmış ve 10 belirgin bant elde edilmiştir. Kimyasal grupların aralığı, su ve protein (dalga boyu 3392 cm -1 ), lipit ve karbonhidrat (2925 cm -1 ), amid (protein, 1656 ve 1544 cm -1 ), protein ve lipit (1447 cm -1 ), protein (1377 cm -1 ), nükleik asit (1313 cm -1 ), karbonhidrat (1161 ve 1060 cm -1 ), finger print bölgesi (668 cm -1 ) olarak bulunmuştur. ULS22 29

30 Yeni Oluşturulmuş Sığ Bir Gölette Fitoplanktonik Organizmaların Süksesyonu Deniz LAÇİN, Tuğba ONGUN, Kemal ÇELİK Balıkesir Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Balıkesir Balıkesir Üniversitesi Çağış yerleşkesinde rekreasyon amaçlı oluşturulmuş sığ bir gölette, fitoplankton tür kompozisyonu fiziksel ve kimyasal parametreler ışığında Temmuz-2006 ile Haziran-2007 yılları arasında belirlenen tek istasyondan aylık olarak örneklenmiştir. Fitoplanktonun örneklenmesinde, Utermöhl sedimentasyon yöntemi kullanılmıştır. Su sıcaklığı, elektriksel iletkenlik, oksidasyon redüksiyon potansiyeli, toplam çözünmüş katı madde, ph, klorofil-a değerleri YSI multiprob ile, ışık geçirgenliği Secchi diski ile örneklemeler sırasında ölçülmüştür. Çalışma süresi boyunca, toplam 79 takson tespit edilmiştir. Kış aylarında Cyclotella meneghiniana (fonksiyonel grup A), ilkbahar aylarında Limnothrix planctonica (fonksiyonel grup R), yazın ilk aylarında Microcytis aeuruginosa (fonksiyonel grup M), Microcytis protocystis (fonksiyonel grup M), Limnothrix planctonica, yaz sonlarına doğru Microcystis aeuruginosa, Aphanothece clathrata (fonksiyonel grup K), Raphidiopsis mediterranea (fonksiyonel grup S2), Anabaenopsis ballygungii, sonbahar aylarında ise Spirulina platensis (fonksiyonel grup S2), Oscillatoria subbrevis (fonksiyonel grup R) türleri süksesyonda baskın olan türler olarak bulunmuştur. Fitoplankton kommunite analizleri, ilerki aşamalarda Shannon-Weaver tür indeksi, Canonical Correspondance Analysis (CCA) ve Cluster Analysis (CA) teknikleri kullanılarak yapılacaktır. Bu çalışmanın amacı sığ bir gölette fitoplanktonun tür kompozisyonunda ve biyokütlesinde görülen değişimleri fiziksel ve kimyasal parametreler ışığında istatistiksel programlar kullanarak açıklamaktır. ULS46 30

31 Küçükçekmece Gölü (İstanbul) nde Baskın Fitoplankton Türleri ve İndikatör Bakteri Sayısı Üzerine Su Kalitesinin Etkisi Meriç ALBAY 1, Ayten Kimiran ERDEM 2, Cenk GÜREVİN 1 Reyhan AKÇAALAN 1, Sevan GÜRÜN 2, Başak OĞUZ 1, Latife KÖKER 1 1 İstanbul Üniversitesi., Su Ürünleri Fakültesi, Laleli-İstanbul 2 İstanbul Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Vezneciler-İstanbul Küçükçekmece Gölü nde ortaya çıkan baskın fitoplankterler ve Toplam Koliform (TK), Fekal Koliform (FK), Fekal Streptokok (FS) ve Toplam Mezofilik Aerobik Bakteri (TMAB) sayısı üzerine seçilen bazı su kalitesi değişkenlerinin etkisi Temmuz 2006 Aralık 2007 tarihleri arasında incelenmiştir. Bu amaçla gölün en derin bölümünden seçilen bir istasyondan yüzey, 5, 10 ve 15 m derinlikten su örnekleri alınmış ve baskın alg türlerinin biyomas değerleri ve TK, FK, FS ve TMAB sayıları hesaplanmıştır. Fitoplankton ve bakteri örneklemesi ile eşzamanlı olarak yerinde ve laboratuarda bazı fiziksel ve kimyasal değişkenlerin (sıcaklık, ışık yoğunluğu, besin tuzları, tuz konsantrasyonu, Secchi diski derinliği gibi) ölçümleri de yapılarak CANOCO analizi yardımı ile baskın fitoplankterler ve bakteri sayısı üzerine su kalitesinin etkisinin ortaya konması amaçlanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre baskın fitoplankterlerin gelişimi, bakteri sayısı ve su sütunundaki dağılımları üzerine besin tuzları ile birlikte fotosentetik aktif radyasyonun önemli derece de etki yaptığı tespit edilmiştir. ULS52 31

32 Sapanca Gölü nde Fitoplankton Dinamiği Üzerine Cyanobacteria Aşırı Artışının ve Çevresel Parametrelerin Etkisi Reyhan AKÇAALAN, Latife KÖKER, Başak OĞUZ, Cenk GÜREVİN, Meriç ALBAY İstanbul Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Laleli-İstanbul Sapanca Gölü hem Kocaeli ve Sakarya illerinin içme suyu kaynağı olması hem de dinlence amaçlı kullanımı nedeniyle Marmara bölgesinin en önemli göllerinden biridir. Gölde son on yıldan beri aşırı Cyanobacteria artışları tespit edilmekte zaman, zaman da balık ölümlerine rastlanmaktadır. Göllerde meydana gelen aşırı alg artışları hem sucul biyotayı olumsuz etkilemekte hem de suyun insan tarafından kullanımını sınırlandırmaktadır. Ayrıca, ürettikleri toksinler su canlıları ve insan yaşamını tehdit etmektedir. Sapanca Gölü de son on yıldan beri toksik Cyanobacteria türü olan Planktothrix rubescens türünün aşırı artışının görüldüğü bir göl özelliği taşımaktadır. Bu tür genellikle yaz ayları boyunca gölün metalimniyon tabakasında yüksek biyomas değerlerinde tespit edilirken, 2007 yılı Şubat ayında yüzey suyunda çok büyük sayılara ulaşarak suyun rengini tamamen değiştirecek duruma gelmiştir. Bu tarihte klorofil-a miktarı 101 µg/l ye ulaşmıştır. Şubat Nisan döneminde yüzey suyunda ölçülen ortalama kl-a miktarı 30 µg/l olurken Mayıs ile Aralık döneminde ise sadece 2,3 µg/l olarak tespit edilmiştir. Planktothrix rubescens in aşırı artış gösterdiği dönemlerde diğer alg gruplarının biyomas değerlerinde önemli azalmalar görülürken ilkbahar sonu-yaz sonu arasında göldeki baskın alg grubunu genellikle diyatomeler oluşturmuştur. Özellikle sentrik diyatomelerden Cyclotella sp., Aulocoseira spp.; pennat diyatomelerden Synedra acus ve Asterionella formosa baskın olmuşlardır. Cyanobacteria grubundan ise P.rubescens in Şubat ayındaki dominantlığına karşın, yaz sonu-sonbahar 32

33 döneminde Aphanizomenon sp. ve Planktolyngbya limnetica yüksek sayılara ulaşmıştır. Plagioselmis nannoplanctica ve Cryptomonas spp. ise sonbaharda sayıca artış göstermişlerdir. Bu çalışmada, gölde P. rubescens in yüzey suyunda aşırı artış yaptığı 2007 yılında hem mevsimsel hem de derinliğe bağlı olarak fitoplankton çeşitliliği üzerine etkisi ve su kalitesi ile ilişkisi ortaya konulmuştur. ULS54 33

34 Civil Irmağı (Ordu, Türkiye) Fitoplankton Komünitesinin 2005-Sonbahar ve 2006-İlkbahar Dönemlerindeki Durumu Beyhan TAŞ Ordu Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Perşembe-Ordo 2005 yılı sonbahar mevsimi ile 2006 yılı ilkbahar mevsiminde, Ordu il merkezinden geçerek Karadeniz e dökülen Civil Irmağı nın fitoplankton komünitesi incelenmiştir. Araştırma sonucunda bölgede, Bacillariophyta dan (54), Chlorophyta dan (19), Cyanophyta dan (11), Euglenophyta dan (4) ve Chrysophyta dan (1) olmak üzere toplam 89 takson tespit edilmiştir. Diyatomelerin bulunuş sıklığı ve birey sayıları bakımından algler arasında en dikkat çekici grup olduğu tespit edilmiştir. Civil Irmağı fitoplanktonunun Eylül ayında en yüksek sayıya ulaştığı, bu ayda klorofil-a miktarının da en yüksek değerde (4,20 µg/l) olduğu kaydedilmiştir. Bunlara ilaveten, Civil Irmağı fitoplanktonuna Bray- Curtis benzerlik indeksi ve Shannon-Weaver çeşitlilik indeksi de uygulanarak komünite yapısı değerlendirilmiştir. ULS31 34

35 Sapanca Gölü-Yanık Dere den Yakalanan Gambusia holbrooki Girard,1859 nin Sindirim Kanalı Muhteviyatı Hakkında Bir Ön Çalışma Özcan GAYGUSUZ 1, Gülşah SAÇ 2, Ali Serhan TARKAN 3 Çiğdem GÜRSOY GAYGUSUZ 4 1 İstanbul Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Laleli-İstanbul 2 İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Vezneciler-İstanbul 3 Muğla Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Kötekli-Muğla 4 Trakya Üniversitesi, Keşan Meslek Yüksek Okulu, Keşan-Edirne Bu çalışmada, özellikle Türkiye içsularına sivrisinek mücadelesi amacıyla atılan ancak beslenme biyolojisi hakkında hala çok az şey bilinen Gambusia holbrooki nin, Sapanca Gölü ndeki beslenme tercihinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu nedenle, mevcut çalışmada Sapanca Gölü ne akan en önemli derelerden biri olan Yanık Dere nin, göle döküldüğü noktadan dere içine doğru olan bölgesinden Ekim 2007 tarihinde 58 adet Gambusia holbrooki elektroşok cihazı ile yakalandı. Balıkların boy ve ağırlık değerleri ölçüldü. Ölçülen en küçük ve en büyük boy-ağırlık değerleri sırasıyla 1,8-6,5 cm ile 0,0729-1,1557 gr dır. Balıklar laboratuarda sindirim kanallarının dolu ve boş olmasına, ayrıca doluluk oranına göre incelendi. Yapılan incelemede 38 bireyin sindirim kanalının dolu, 3 bireyin boş, 17 bireyin ise sindirim kanalındaki besinlerin sindirilmiş olduğu görüldü. Mikroskopla yapılan incelemede sindirim kanalında en fazla sivrisinek larvası bulunurken, zooplankton ve böcek parçalarına da rastlanıldı. ULS67 35

36 Işıklı (Çivril) Baraj Gölü ndeki (Çivril-Denizli) Turna (Esox lucius L., 1758) Populasyonunun Büyüme Özellikleri Rahmi UYSAL 1, Meral (APAYDIN) YAĞCI 1, Vedat YEĞEN 1 Ahmet ALP 2, Abdulkadir YAĞCI 1 1 Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Eğirdir-Isparta 2 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Ziraat Fak., Su Ürünleri Böl., Kahramanmaraş Işıklı (Çivril) Baraj Gölü nde Mart 2003-Şubat 2005 tarihleri arasında yapılan bu çalışmada, Turna (Esox lucius L., 1758) balığının büyüme özellikleri araştırılmıştır. Toplam 313 adet turna incelenmiş ve örneklerin çoğunluğunu dişi bireyler oluşturmuştur. Dişi-erkek oranı 0,59:1,00 olarak hesaplanmıştır. İncelenen örnekler 21,0 cm (68,0 g) ile 66,0 cm (3342,0 g) arasında değişmiştir. Belirlenen 7 yaş grubundan dişiler I-VII ve erkekler ise I-VI yaşları arasındadır. Boy ağırlık ilişkileri erkeklerde W= 0,003*L 3,298, dişilerde W= 0,005*L 3,186 ve tüm örneklerde ise W=0,004*L 3,208 olarak bulunmuştur. Populasyonda büyüme parametreleri erkekler için; L = 118,1, k= 0,067, t o = -1,966, dişiler için L = 117,8, k= 0,067, t o = -2,358 ve tüm örneklerde ise L = 106,8, k= 0,077, t o = -2,134 olarak hesaplanmıştır. Ortalama kondisyon faktörü erkekler için 0,884±0,013, dişiler için 0,863±0,007 ve tüm örnekler için 0,870±0,007 olarak hesaplanmıştır. ULS08 36

37 Eğirdir Gölü'nün Farklı Su Kesimlerinde Yaşayan Aphanius anatoliae anatoliae (Cyprinodontidae) ve Knipowitschia caucasica (Gobiidae) Türlerinin Beslenme Özellikleri Salim Serkan GÜÇLÜ, Ömer ERDOĞAN, Fahrettin KÜÇÜK İskender GÜLLE, Zekiye GÜÇLÜ Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi, Eğirdir-Isparta Eğirdir Gölü nde yaşayan Aphanius anatoliae anatoliae (Leidenfrost, 1912) ve Knipowitschia caucasica (Berk, 1916) taksonlarının beslenme özellikleri ve göl ekosistemine etkilerinin belirlenmesi amacı ile Mayıs 2007-Mart 2008 tarihleri arasında her ay, gölün farklı bölgelerinden 465 adet A.a. anatoliae ve 377 adet K. caucasica örneği yakalanarak incelenmiştir. İncelenen A.a. anatoliae populasyonunun, puldan okuma yöntemi kullanılarak; I-IV ve K. caucasica nın ise 0-III yaş aralığında olduğu tespit edilmiştir. Su kolonun tamamında yaşayan A.a. anatoliae nın Rotifera, Cladocera, Copepoda, Cyanobakteri, Gastropoda, Bivalvia, Amphipoda, Isopoda, Trichoptera, Diptera ve Hemiptera gruplarına ait organizmalar ile, bentik bölgede yaşayan K. caucasica nın ise Gastropoda, Isopoda, Bivalvia, Amphipoda, Bacillarophyta, Cyanobakteri ve Trichoptera ile beslendikleri belirlenmiştir. A.a.anatoliae nın en çok Crustacea (Copepoda ve Cladocera), Amphipoda (Gammarus spp.) ve Isopoda (Asellus aquaticus) ya ait besinleri tükettikleri, K.caucasica nın ise Bacillarophyta, Bivalvia larvası (Dreissena polymorpha) ve Amphipoda (Gammarus spp.) besinlerini tercih ettikleri belirlenmiştir. A.a. anatoliae populasyonu yaz ve sonbahar aylarında bentik ağırlıklı, kış ve ilkbahar aylarında ise zooplanktonik beslenme tarzını tercih ederken; K. caucasica ise yıl boyu ağırlıklı olarak bentik beslenme şeklini tercih etmektedir. ULS10 37

38 Atatürk Baraj Gölü'ndeki Balık Stoklarının Klasik ve Akustik Yöntemlerle İncelenmesi Ekin AKOĞLU, Ferit BİNGEL, Ali Cemal GÜCÜ Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Deniz Bilimleri Enstitüsü, P.K 28, Erdemli- Mersin Bu çalışma, 1990 yılında yapımı tamamlanan Atatürk Baraj Gölü'nde gerçekleştirilmiştir. Zaman içerisinde balıkçılığa son derece uygun bir özellik kazanmış olan gölde balık stokları, balıkçılık akustiği ve klasik yöntemler kullanılarak araştırılmıştır. Akustik yöntem için bilimsel bir eko-sounder, klasik yöntem için de solungaç ağı kullanılmıştır. Ayrıca, solungaç ağı verileri, gölde bulunan balık stoklarının tahminine katkı sağlayacak olan balıkların büyüme sabitlerinin belirlenmesi için klasik metotlarla analiz edilmiştir Nisan ve Eylül aylarında gerçekleştirilen iki uygulamada, göldeki balık biyokütlesinin Nisan ayında 30 kg/ha, Eylül ayında ise 10 kg/ha olduğu tahmin edilmiştir. Hesaplanan biyokütlenin büyük bir kısmının küçük bir tür olan Acanthobrama marmid ve nispeten daha büyük boylu Chalcalburnus mossulensis in oluşturulduğu belirlenmiştir. Bu iki tür, solungaç ağı örneklemesinde de en çok gözlenen türleri oluşturmuştur. Nisan ve Eylül aylarında balıkların önemli bir kısmının yüzeyden 20 metre derinliğe kadar dağılım gösterdiği belirlenmiştir. Balıkların bolluk ve biyokütle dağılımları benzerlik göstermiştir. Balıkçılık içerisinde az avlanan Acanthobrama marmid, Chalcalburnus mossulensis, Carasobarbus luteus ve Mugil abu büyüme ve ürün analizlerinin uygulanabilmesine olanak verecek kadar yeterli sayıda örneklenmiştir. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda, göldeki balık stoklarının sürdürülebilir balıkçılıkta kullanılabilmesi ve uygulanması için önerilerde bulunulmuştur. ULS26 38

39 Işıklı (Çivril ) Baraj Gölü ndeki (Çivril-Denizli) Sazan (Cyprinus carpio L., 1758) Populasyonunun Büyüme Özellikleri Meral (APAYDIN) YAĞCI 1, Vedat YEĞEN 1, Ahmet ALP 2, Rahmi UYSAL 1, Abdulkadir YAĞCI 1, Mustafa CEYLAN 1 1 Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Eğirdir-Isparta 2 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Ziraat Fak., Su Ürünleri Böl., Kahramanmaraş Bu çalışmanın amacı Işıklı (Çivril) Gölü ndeki sazan populasyonunun (Cyprinus carpio L., 1758) büyüme özelliklerini incelemektir. Mart 2003 ve Şubat 2005 tarihleri arasında yakalanan toplam 158 adet sazan örneğinin %47,6 sı erkek ve %52,4 ü dişi bireylerden oluşmuştur. Erkek:dişi oranı istatistiksel açıdan 1,00:1,00 oranından farksız bulunmuştur. Çatal boylar 11,8 cm (36,0 g) ile 80,0 cm (9700,0 g) arasında değişmiş ve bireylerin yarısından fazlası (%53,2) 21,0-41,0 cm arasındaki boy gruplarında temsil edilmiştir. İncelenen örnekler I-XIV yaşları arasında 11 yaş grubu ile bulunmuştur. Populasyonun yarıya yakını (%48,9) II ve III yaşlarında olup özellikle VI. yaştan itibaren birey sayısı oldukça azdır. Dişi erkek karışımı tüm bireyler için boy-ağırlık ilişkisi W=0,035*FL 2,841 ve büyüme parametreleri ise; L = 108,40, k=0,101ve t o = -0,221 olarak hesaplanmıştır. Ortalama kondisyon faktörü ise 2,032±0,025 olarak bulunmuştur. ULS07 39

40 Sapanca Gölü nde Eğrez Balığı (Vimba vimba LINNAEUS, 1758) nın Besin Tipleri ve Beslenmesindeki Mevsimsel Değişimleri Hacer OKGERMAN, H. Cumhur YARDIMCI, Neşe YILMAZ Zeynep DORAK İstanbul Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Laleli-İstanbul Sapanca Gölü nde Haziran 2003-Temmuz 2004 tarihleri arasında aylık olarak yakalanan 130 eğrez balığı (Vimba vimba L., 1758) nın sindirim kanalındaki besin maddelerinin tipi ve mevsimsel değişimleri incelenmiştir. Eğrez balığı dört farklı boy grubuna ayrılmış ve bu boy gruplarına göre beslenme analizleri yapılmıştır. Yakalanan eğrez balıklarının yoğunlukları cm lik (ÇL) (%48) boy grubu arasındadır. Sapanca Gölü nden yakalanan eğrez balığının diyetinde 44 takson bulunmuştur. Bu balık türünün sindirim kanalında Ostracoda, Gastropoda, Bivalvia, Makrofit, Detritus, Balık kemiği, Oligochaeta, Chironomidae; Alglerden Bacillariophyta, Dinophyta, Cryptophyta, Euglenophyta, Cyanophyta, Chlorophyta grupları tespit edilmiştir. Eğrez balığının sindirim kanalı doluluk indeksi (SFI) tespit edilmiştir. Sindirim kanalı doluluk indeks değerine göre eğrez balığının Temmuz (2,51±1,21) ayında beslenme aktivitesi artmıştır. Bu türün besinini oluşturan makrofitin ana besin maddesi olduğu tespit edilmiş ve bunu Bacillariophyta, Dreissena polymorpha ve Ostracoda takip etmiştir. Spearman-rank korelasyon analizine göre eğrez balığının boy grupları arasındaki beslenme aktivitesinde önemli derecede pozitif bir korelasyon olduğu tespit edilmiştir (p<0,01). Eğrez balığının mevsimlere ve boy gruplarının %IRI değerlerine göre benzerlik analizi (Cluster analizi) yapılmıştır. Bu benzerlik analizine göre eğrez balığının diyetinde bütün mevsimler ve boy grupları arasındaki benzerlik oranının çok değişken olduğu saptanmıştır (%11,76-%98,63). Sapanca Gölü ndeki eğrez 40

41 balığının besin tipleri bentik organizmalardır. Bu balık türü, hem bitkisel hem de hayvansal besinleri tüketmektedir. Bundan dolayı, eğrez balığının beslenme tarzı hem bentik hem de omnivordur. Bu balık türünün geniş besin toleransından dolayı, bu göldeki makrofit artışına uyum gösterdiği ve çoğunlukla makrofiti tükettiği belirlenmiştir. ULS34 41