Önder KARAKOÇ 1 Cengiz TAŞKIN 2 Maya BUDAK 3 İŞİTME ENGELLİ OLAN ve OLMAYAN JUDOCULARDA KAS KUVVETİNİN İNCELENMESİ

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 17, Eylül 2015, s Önder KARAKOÇ 1 Cengiz TAŞKIN 2 Maya BUDAK 3 İŞİTME ENGELLİ OLAN ve OLMAYAN JUDOCULARDA KAS KUVVETİNİN İNCELENMESİ Özet Bu çalışmada elit düzeyde judo sporu yapan işitme engelli ve işitme engelli bayan ve erkek sporcuların kas kuvvetine ait parametrelerin engellilik değişkeni açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya judo sporu yapan 42 sporcu gönüllü olarak katılmıştır. Sporcuların kas kuvvetleri; bacak kuvveti, 30 saniye şınav, mekik, dikey sıçrama, durarak uzun atlama, sağ el ve sol pençe kuvveti ölçümleri ile test edilmiştir. Araştırmaya katılan işitme engelli ve işitme engelli bayan ve erkek sporcuların kas kuvvetlerine ait performanslarının, karşılaştırılmasında, istatiksel olarak anlamlı derecede farklılık olmadığı tespit edilmiştir (P>0,05). Buna karşın, sadece 30 saniye mekik ölçüm değeri engelli erkek sporcularda anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur (P<0,05). Sonuç olarak elit düzeydeki aktif sporcuların antrenman düzeylerinin birbirine yakın olmasından dolayı işitme engeli unsurunun, fiziksel gelişim ve kas kuvveti performans düzeyleri üzerine negatif bir etkisi olmadığı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: İşitme engelli, Judo, Kas kuvveti EXAMINE MUSCLE STRENGTH IN JUDOKAS WITH HEARING IMPAIRMENT and NON-HEARING IMPAIRMENT Abstract The aim of this study was to examine muscle strength in women and men judokas with hearing impairment and non-hearing impairment. Total forty two judoka participated as volunteer Participants were assessed on several strength measurements including standing long jump, the right hand grip, left hand grip, 1 Yrd. Doç. Dr., Gaziantep Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, onderkarakoc@hotmail.com 2 Yrd. Doç. Dr., Batman Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, taskin.c@hotmail.com 3 Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, mayasin_27@hotmail.com

2 221 İşitme Olan Ve Olmayan Judocularda Kas Kuvvetinin İncelenmesi vertical jump, leg strength, sit-up and push up. We found differences between in sit-up for men judokas with hearing impairment and non-hearing impairment (P<0,05). Men judokas with non-hearing impairment had higher sit-up than men judokas with hearing impairment. On the other hand, there was a not difference between women and men judokas with hearing impairment and non-hearing impairment standing long jump, the right hand grip, left hand grip, leg strength, vertical jump and push up (P>0,05). In conclusion, due to the close proximity of the athletes training at the elite levels of the active elements of the level of hearing impairment it is considered to have a negative effect on muscle strength and physical development and performance levels. Key words: Hearing impairment, Judoka, Muscle strength GİRİŞ Doğuştan ya da sonradan meydana gelen sağlık durumu nedeniyle normal yaşam imkanlarından yararlanamayan ya da sınırlı bir şekilde yararlanabilen bireyler engelli bireyler olarak tanımlanmaktadır (Küçük ve Arıkan, 2006). bireyler; zihinsel engelliler, bedensel engelliler, görme engelliler ve işitme engelliler olarak sınıflandırılmaktadır (Venkatesan, 2004). Çalışma grubumuz olan işitme engelli bireylerin işitsel sistemi karmaşık bir yapıya sahiptir. İşitme duyusu, sağ ve sol kulak üstü hizasındaki temporal alanlarda bulunan beynin işitme merkezi tarafından, dışarıdan algılanıp, kulak bölümlerinden geçen sesin algılanması sonucunda gerçekleşmektedir (Tatar, 1995). İşitme engelli bireyleri işitme kaybının derecesine göre sınıflandırdığımızda: çok hafif derece işitme kaybı (16-25 db) olan bireyler, hafif derece işitme kaybı (26-40 db) olan bireyler, orta derece işitme kaybı (41-65 db) olan bireyler, ileri derece işitme kaybı (66-95 db) olan bireyler ve çok ileri derece işitme kaybı (95 db ve üstü) olan bireyler olarak gruplandırabiliriz (Depauw ve Gawron, 1995). İşitme engelli bireylerde algılamada meydana gelen yetersizlikten dolayı fiziksel, fizyolojik ve motorsal gelişim ve davranışlarında engelli bireylere nazaran yetersizlikler meydana gelmektedir. Çünkü işitme engelli bireyde duyu-sinir işitme kaybı olduğundan merkezi sinir sistemindeki hasarların sonucunda hava ve kemik iletimi yolu ile incelen sesleri duyma yeteneğinde azalma ya da tam kayıp vardır (Guyton, 2001). Schlumberger vd. (2004) sağırlığın, koklea implant kullanılsa da kullanılmasa da, motor becerilerde, özellikle motor dizilimlerde ve denge yeteneğinde, bir gecikme olduğunu bulmuşlardır. İşitme engelli bireyler, engellerinden dolayı içinde bulundukları bunalımlı zihinsel durumlarını ve normal bireylerin sergiledikleri davranışların sonucu olarak ortaya çıkan saldırganlık, öfke ve kıskançlık gibi duygularını fiziksel aktivite yaparak kontrol etmektedirler (İlhan, 2008). Ayrıca, fiziksel aktivite engellilerde kontrol mekanizmasının yanında kaynaştırma (bütünleştirme) ve rehabilitasyon süreçlerini direkt etkileyen bir faktördür (Gür, 2001). bireylerle engelli bireyler arasındaki; fiziksel, zihinsel ve motorsal gelişim düzeylerindeki farklılıkların araştırılması ve bilinmesi uygulanacak antrenman planlamaları açısından önemli bir yere sahip olduğu düşünülmektedir. Dolayısıyla yapılan bu

3 Önder Karakoç - Cengiz Taşkın - Maya Budak 222 çalışmanın amacı aktif spor yapan işitme engelli ve işitme engelli judocularda fiziksel ve anaerobik güç parametrelerinin incelenmesidir. Gereç ve Yöntem Araştırmaya, elit düzeyde aktif olarak judo sporu yapan 7 işitme engelli ve 6 işitme engelli 13 bayan ile 14 işitme engelli ve 15 işitme engelli 29 erkek sporcu olmak üzere toplam toplamda 42 sporcu gönüllü olarak katılmıştır. Sporcular araştırma protokolleri hakkında bilgilendirilmiş olup, ölçümlerden 24 saat öncesinde alkol vb. içeceklerin içilmemesi hususunda dikkat etmeleri istenmiştir. Ölçüm Protokolleri Boy Uzunluğu Sporcuların boy uzunlukları hassaslık derecesi 0.01 m olan stadiometre (SECA, Almanya) ile ölçme tekniğine uygun olarak alınmıştır (Lohman vd., 1988). Vücut Ağırlığı Vücut ağırlığı (VA) ölçümleri sporcular ayakkabısız spor kıyafeti (şort, tişört) ile hassaslık derecesi 0.1 kg olan elektronik baskülle (SECA, Almanya) ölçülmüştür. Mekik Testi Sporcuların 30 sn mekik testi için 1/1000 hassasiyetli el kronometresi kullanıldı. Sporculara, sırt üstü yatar durumda, dizler bükülü, eller ensede ve ayak tabanları yere temasta iken başla komutuyla 30 saniye süreyle tekrar edebildikleri kadar mekik yaptırıldı. Mekik çekme esnasında ayakların yerden temasının kesilmemesi için ayaklar tutuldu. Sporcuların yere yattıklarında omuzlarının yere, doğrulduklarında ise dirseklerinin dizlerine değmesine dikkat edildi. 30 saniye içerisinde tekrar edebildiği mekik sayısı bilgi formuna kaydedildi (Pekel, 2007). Bacak Kuvveti Ölçümü Çalışmada, bacak kuvvetini ölçen Takei marka bacak dinamometresi kullanılmıştır. Katılımcılar dizleri bükük durumda dinamometre sehpasının üzerine ayaklarını yerleştirerek, kollar gergin, dizleri dereceler arasında bükülü durumda, sırt düz ve gövde hafifçe öne eğikken, elleri ile kavradığı dinamometre barını dikey olarak maksimum oranda bacaklarını kullanarak yukarı çekerler. Relatif bacak kuvveti = kuvveti/vücut ağırlığı (Özer, 2001). Dikey Sıçrama Sporcuların dikey sıçrama testinde Takai marka jump metre kullanıldı. Dizler 90 0 fleksiyonda squat pozisyonunda ve eller belde iken yukarı doğru olarak tam bir sıçrama gerçekleştirme şeklinde uygulandı. Her ölçüm 3 defa tekrar edildi ve en iyi değer kaydedildi (Açıkada, 2008). Her deneme arasında 2 dakika dinlenme verildi. Şınav Testi Sporcuların 30 sn şınav testi için 1/1000 hassasiyetli el kronometresi kullanıldı. Sporculara, başla komutuyla 30 sn süreyle şınav yaptırıldı. Sporcular yere uzanmış vaziyette yüzleri yere bakacak şekilde, ayaklar dizlerden gergin ve diz yere temas etmeden gergin

4 223 İşitme Olan Ve Olmayan Judocularda Kas Kuvvetinin İncelenmesi vaziyette vücut ağırlığı ayakuçları ile kollar üzerinde iken vücutlarını kaldırıp indirerek yapıldı. 30 saniye içerisinde tekrar edebildiği şınav sayısı bilgi formuna kaydedildi (Pekel, 2007). Pençe Kuvveti Ölçümleri Pençe kuvveti (Takei marka dijital) dinamometre ile ölçülmüştür. Her sporcunun ölçümü sırasında dinamometrenin kalibrasyonu yapılmış ve dinamometre sporcunun el ve parmak özelliklerine göre ayarlanmıştır. Kuvvet ölçümleri iki kez tekrarlandı. Ölçümler, ölçüm yapılmayan kol herhangi bir yerden destek almayacak şekilde gerçekleştirilmiştir. İki deneme yapılmış ve daha iyi olan kuvvet değeri, kilogram cinsinden kaydedilmiştir (Tamer, 2000). Durarak Uzun Atlama Testi Ayakta hız almadan duruş pozisyonundan çift bacak birbiri ile bağlantılı yapılan uzun atlama sonunda sıçrama noktasındaki çizgi ile sporcunun en son iz bıraktığı mesafe arası cm cinsinden ölçülmüştür. Çalışmaya katılanlara test iki defa tekrar edilmiş ve en iyi sonuç kaydedilmiştir (Sevim, 1997). Her deneme arasında 2 dakika dinlenme verildi. İstatistiksel Analiz Elde edilmiş verilerin hesaplanmasında ve değerlendirilmesinde SPSS istatistik paket programı kullanılmıştır. Veriler ortalama ve standart sapma verilerek özetlenmiştir. Verilerin normallik dağılımına göre, bağımsız guruplarda T testi kullanılmıştır. Bu araştırmada hata düzeyi 0,05 olarak kabul edilmiştir. Bulgular İşitme engelli olan judocular Tablo 1. Araştırmaya katılan sporcuların fiziksel özellikleri Değişkenler (N=14 erkek; N=7 kadın) İşitme engelli judocular (N=15 erkek; N=6 kadın) Erkek (N=29) Ortalama Std. Sapma Ortalama Kadın (N=13) Std. Sapma Yaş (yıl) 17,43 1,34 16,43 0,77 Boy (cm) 173,93 6,31 161,57 3,21 Vücut ağırlığı (kg) 72,36 10,15 56,14 5,01 Spor yaşı (yıl) 5,57 1,28 4,43 0,53 Yaş (yıl) 19,40 0,83 17,33 0,82 Boy (cm) 172,00 6,12 161,67 5,54 Vücut ağırlığı (kg) 75,00 19,64 57,17 7,83 Spor yaşı (yıl) 8,73 3,10 6,83 4,12 Tablo 1 incelendiğinde, araştırmaya katılan sporcuların fiziksel özelliklerine ait parametre ortalamaları işitme engelli bayanların ortalamaları; yaş 16,43±0,77 yıl, boy 161,57±3,21 cm, kilo 56,14±5,01 kg, spor yaşı 4,43±0,53 yıl, işitme engelli bayanların yaş 17,33±0,82 yıl, boy 161,67±5,54 cm, kilo 57,17±7,83 kg, spor yaşı 6,83±4,12 yıl olarak, işitme engelli erkeklerin yaş 17,43±1,34 yıl, boy 173,93±6,31 cm, kilo 72,36±10,15 kg, spor yaşı 5,57±1,28 yıl, işitme engelli erkeklerin yaş 19,40±0,83 yıl, boy 172,00±6,12 cm, kilo 75,00±19,64 kg, spor yaşı 8,73±3,10 yıl olarak bulunmuştur.

5 Önder Karakoç - Cengiz Taşkın - Maya Budak 224 Tablo 2. Araştırmaya katılan erkek sporcuların kas kuvvetleri performanslarının engelli olup olmama durumuna göre karşılaştırılması Değişkenler Erkek Judocular N Ortalama Std. Sapma T P Bacak Kuvveti Otuz saniye sınav Sağ el pençe kuvveti Sol el pençe kuvveti Otuz saniye mekik Dikey sıçrama Durarak uzun atlama olan ,13 134,72 43,02 51, ,00 11,75 olan 14 29,14 8, ,07 6,74 olan 14 41,09 7, ,93 5,76 olan 14 40,60 8, ,40 5,5 olan 14 24,21 4, ,60 7,76 olan 14 41,36 7, ,26 0,25 olan 14 2,15 0,26 0,986 0,333 1,546 0,134 0,370 0,714 0,501 0,620 2,317 0,028* 0,991 0,330 1,104 0,279 *P<0,05 Tablo 2 incelendiğinde, araştırmaya katılan işitme engelli ve işitme engelli erkek sporcuların kas kuvvetlerine ait performanslarının engelli olup olmama durumuna göre karşılaştırılmasında, bacak kuvveti, dikey sıçrama, durarak uzun atlama, otuz saniye şınav, sağ ve sol el pençe kuvvetlerinin engelli judocularla engelli judocularda anlamlı derecede farklılık göstermediği tespit edilmiştir (P>0,05). Buna karşın, otuz saniye mekik sayısında engelli sporcuların engelli olan sporculara göre anlamlı derecede daha üstün oldukları tespit edilmiştir (P<0,05).

6 225 İşitme Olan Ve Olmayan Judocularda Kas Kuvvetinin İncelenmesi Tablo 3. Araştırmaya katılan kadın sporcuların kas kuvvetleri performanslarının engelli olup olmama durumuna göre karşılaştırılması Değişkenler Kadın Judocular N Ortalama Std. Sapma T P Bacak Kuvveti Otuz saniye şınav Sağ el pençe kuvveti Sol el pençe kuvveti Otuz saniye mekik Dikey sıçrama Durarak uzun atlama olan ,58 58,57 16,11 32, ,00 4,29 olan 7 18,86 3, ,13 6,53 olan 7 24,74 4, ,91 6,08 olan 7 24,19 3, ,00 6,20 olan 7 17,71 4, ,33 3,78 olan 7 27,29 2,29 6 1,86 0,14 olan 7 1,81 0,04 0,001 0,999 0,416 0,685 0,466 0,650 0,270 0,792 0,451 0,661 1,204 0,254 0,843 0,417 Tablo 3 incelendiğinde, araştırmaya katılan işitme engelli ve işitme engelli kadın sporcuların kas kuvvetlerine ait performanslarının engelli olup olmama durumuna göre karşılaştırılmasında, istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı tespit edilmiştir (P>0,05). Tartışma ve Sonuç Yapılan bu araştırmada, judo Türk Milli Takımında aktif sporcu olarak yer alan işitme engelli ile işitme engelli bayan ve erkeklerin kas kuvvetlerine ait parametre sonuçlarının engelli olup olmama açısından karşılaştırma sonuçları incelenmiştir. Araştırmaya katılan işitme engelli ve işitme engelli bayan ve erkek sporcuların kas kuvvetlerine ait performanslarının, engelli ve engelli ların test sonuçlarına göre karşılaştırılmasında, istatiksel olarak anlamlı derecede farklılık göstermediği tespit edilmiştir (P>0,05). Buna karşın, sadece 30 saniye mekik sayısı engelli sporcularda anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur (P<0,05).

7 Önder Karakoç - Cengiz Taşkın - Maya Budak 226 Ellis vd. (2000) yapmış oldukları çalışmalar sonucunda, işitme engelli çocukların fiziksel uygunluk düzeylerinin işitme engelli yaşıtlarına göre daha düşük gelişim gösterdiği tespit edilmiştir. İşitme engellilerde tespit edilen bu düşük gelişim düzeyi onların özgüven eksikliği, sosyalleşme sürecinde içe kapanık ruh halleri ve sportif etkinliklere katılım düzeylerinin yeteri kadar olmamasından da kaynaklanmaktadır (Çiftçi, 2006). Kaga vd. (1988) işitme engelli çocukların vestibüler bozukluklara bağlı olarak motor gelişim sürecinde yaşıtlarına göre gecikme gösterdiklerini belirtmektedirler. Araştırmaya katılan işitme engelli ve işitme engelli erkek ve bayan sporcuların kas kuvvetlerine ait performanslarının engelli olup olmama durumuna göre karşılaştırılmasında, bacak kuvveti, dikey sıçrama, durarak uzun atlama, otuz saniye şınav, sağ ve sol el pençe kuvvetlerinin engelli judocularla engelli judocularda anlamlı derecede farklılık göstermediği tespit edilmiştir (P>0,05). Buna karşın, otuz saniye mekik sayısında engelli erkek sporcuların engelli olan erkek sporculara göre anlamlı derecede daha üstün oldukları tespit edilmiştir (P<0,05). Çocuklarda kavrama kuvvetinin karşılaştırıldığı bir çalışmada İşitme engelli ve işitme engelli gruplar arasında anlamlı bir fark olmadığı tespit edilmiştir (Ellis vd., 2000). Buna karşılık yapılan diğer çalışmalarda ise (Hartman vd., 2007; Şirinkan, 2010). İki grup arasında anlamlı farklılıklar ortaya çıkmıştır. Wieczorek ve Zajqc (2008) tarafından yapılan çalışmada işitme engelli ve işitme engelli kız ve erkek çocuklarında denge ve reaksiyon parametreleri test sonuçları arasında kızlarda anlamlı bir fark bulamamışlar ancak işitme engeli bulunan erkeklerin değerlerinde işitme engeli erkeklere göre denge testinde daha yüksek değerler elde etmişlerdir. Franchini vd. (2005) elit ve elit judocularda yaptıkları çalışmada elit judocularda sağ el pençe kuvveti ortalamalarını 51.01±10.0 kg. olarak, sol el pençe kuvveti ortalamalarını 49.01±10.0 kg. olarak bulmuş, elit judocularda sağ el pençe kuvveti ortalamalarını 42.01±11.0 kg. ve sol el pençe kuvveti ortalamalarını 40.01±10.0 kg. olarak bulmuştur. Fagerlund ve Hakkinen, (1991) tarafından yapılan bir çalışmada ise uluslararası judocularda bacak kuvveti ortalamalarını 185.1±25 kg, ulusal judocularda bacak kuvveti ortalamalarını 166±32.7 kg. rekreasyonel judocularda bacak kuvveti ortalamalarını 140±36 kg. olarak bulunmuştur. ve engelli gruplarının fiziksel ve fizyolojik özelliklerinin karşılaştırıldığı çalışmada; vücut ağırlığı, sırt kuvveti, bacak kuvveti, dikey sıçrama ve aerobik güç açısından engelli lar lehine gruplar arasında bir fark tespit edilirken, boy ortalamalarına ait ölçümlerde ise engelli grup lehine fark tespit edilmiştir (Işık, 2013). Batya vd. (2009) öğretmen raporları ve MABC (The Movement Assessment Battery For Children) test sonuçlarına göre işitme engelli çocukların motor becerilerinin işitme engelli çocuklara göre daha geride olduğunu bulmuşlardır. Boyd (1967) işitme engeli bulunan ve işitme engeli bulunmayan çocukların motorik özelliklerinin yasa bağlı olarak önemli farklılıklar gösterdiklerini belirtmişlerdir. Literatürde yapılan çalışmalara baktığımızda engelli gruplar ile engelli olamayan gruplar arasında çıkan sonuçlarda genelde engelli gruplar lehine sonuçlar görülse de

8 227 İşitme Olan Ve Olmayan Judocularda Kas Kuvvetinin İncelenmesi bazı çalışmalarda engelli gruplar lehine de sonuçlar görülmüştür. Literatürde yapılan çalışmalarda ortaya çıkan bu değişkenlik çalışmamızda görülmemektedir. Çalışmamızda sadece erkeklerde mekik parametresinde engelli grup lehine anlamlı bir farklılık ortaya çıkmıştır. grup lehine çıkan bu farklılığın uygulana farklı antrenman programlarından kaynaklandığı söylenebilir. Çalışmamızda çıkan sonuçlarla diğer çalışmaların sonuçlarını karşılaştırdığımızda ortaya çıkan bu farklılığın sebebinin çalışmamızda yer alan sporcuların aktif olarak ve elit düzeyde sporcu olmalarından, ayrıca düzenli beslenme ve bilimsel antrenman programlarına tabii tutulmalarından kaynaklandığını söyleyebiliriz. Sonuç olarak elit düzeydeki aktif sporcuların antrenman düzeylerinin birbirine yakın olmasından dolayı işitme engeli unsurunun, fiziksel gelişim ve kas kuvveti performans düzeyleri üzerine negatif bir etkisi olmadığı düşünülmektedir. KAYNAKLAR AÇIKADA C, Editör., (2008), Atletizm yetenek modeli raporu, Atletizm Federasyonu Eğitim Kurulu Yayınları. Ata ofset Matbaacılık, Ankara. BATYA E.Y.; DAPHNA W., (2009), A Comparison of Motor Abilitiesand Perceived Self-efficacy Between Children with Hearing Impairments and Normal Hearing Children, Disability and Rehabilitation, 31(5): BOYD J., (1967), Comparison of Motor Behavior in Deaf and Hearing Boys, American Annals of the Deaf. 112, ÇİFTÇİ D., (2006), İşitme ler İlköğretim Okulu 1. Sınıf ve 8. Sınıf öğrencilerinin 8 Haftalık antrenman Programına Yanıtı, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya. DEPAUW, K.P.; GAWRON, SJ., (1995), Disability and Sport, Champaign: Human Kinetics. ELLİS, K.; BUTTERFİELD, S.A.; LEHNHARD, R., (2000), Grip-Strength Performance by 6- to 19 yr Old Children with and without Hearing İmpairments, Perceptual and Motor Skills, 90, FAGERLUND, R.; HAKKİNEN, H., (1991), Strength Profile of Finnish Judoists- Measurement and Evaluation, Biology of Sport, 8.03: FRANCHINI, E., (2005), Physical Fitness and Anthropometrical Differences Between Elite and Non-Elite Judo Players, Biology of Sport, 22,4: 315. GÜR, A., (2001), Özürlülerin Sosyal Yaşama Uyum Süreçlerinde Sportif Etkinliklerin Rolü, T.C. Başbakanlık Özürlüler İd. Bşk. Yayın No:16, Ankara. GUYTON, AC., (2001), Hall John E. Medical Physiology. Çev. Hayrünnisa Çavuşoğlu Tavaslı Matbaacılık, Ankara. HARTMAN, E.; VİSCCHER, C.; HOUWEN, S., (2007), The Effect of Age on Physical Fitness of Deaf Elementary School Children, Pediatric Exercise Science, 19(3):

9 Önder Karakoç - Cengiz Taşkın - Maya Budak 228 IŞIK, A., (2013), İşitme ve İşitme Olmayan Spor Yapan Çocukların Fiziksel ve Motorik Özelliklerinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Niğde. İLHAN, L., (2008), Eğitilebilir zihinsel engelli çocuklarda beden eğitimi ve sporun sosyalleşme düzeylerine etkisi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(1): KAGA, K.; MAED, H.; SUZUKI, J., (1988), Development of Righting Reflexes, Gross Motor Functions And Balance İn İnfants With Labyrinth Hypoactivity With Or Without Mental Retardation, Advances İn Oto-Rhino Laryngology, 41: 152. KÜÇÜK, Y.; ARIKAN, D., (2006), İşitme engelli çocukların topluma uyum sorunlarının incelenmesi, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(4), 23. LOHMAN, TG.; ROCHE Af &MARORELL, R., (1988), Anthropometric standar dization reference manual, Illinois: Human Kinetics Books ÖZER, K., (2001), Fiziksel Uygunluk. Ankara: Nobel Yayınları. PEKEL, HA.,(2007), Atletizmde yetenek aramasına bağlı olarak taş grubu çocuklarda bazı değişkenler üzerinde normatif çalışma, Yayınlanmamış doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. SCHLUMBERGER, E.; NARBONA, J.; MANRIQUE, M., (2004), Non-Verbal Development of Children with Deafness with and Without Cochlear Implants, Develop Med Child Neurol, 46: SEVİM, Y., (1997), Antrenman Bilgisi, Tutibay Ltd. Şti. Ankara, s TAMER, K., (2000), Sporda fiziksel-fizyolojik performansın ölçülmesi ve değerlendirilmesi. Bağırgan Yayım evi, Ankara, 36: 48 49, TATAR, Y., (1995), İşitme Özürlülerde Spor ve Ruhi Faydalar, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, İstanbul. VENKATESAN, S., (2004), Children with Developmental Disabilities, Sage Publication. London, WIECZOEK, M.; ZAJIC, M., (2008), Zdolnosei Koordynaeyjne Dzieei Zdrowyeh I niestyszqcyeh, Annal. Univer. Mariae Curie-Sktodowska, 60:8/867, supl. 16,