Cengiz TAŞKIN 1 Önder KARAKOÇ 2 Selami YÜKSEK 3 İŞİTME ENGELLİ VOLEYBOL ve HENTBOL ERKEK SPORCULARIN STATİK DENGE PERFORMANS DURUMLARININ İNCELENMESİ

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 17, Eylül 2015, s Cengiz TAŞKIN 1 Önder KARAKOÇ 2 Selami YÜKSEK 3 İŞİTME ENGELLİ VOLEYBOL ve HENTBOL ERKEK SPORCULARIN STATİK DENGE PERFORMANS DURUMLARININ İNCELENMESİ Özet Bu araştırma ile işitme engelli erkek voleybol ve hentbol sporcuların denge performansları incelenmesi amaçlanmıştır. Bu Araştırmaya, işitme engelli aktif spor yapan 20 i voleybol ve 20 i hentbol branşından toplam 40 işitme engelli erkek sporcu gönüllü olarak katılmıştır. engelli erkek voleybolcular; 21,60 ±1,42 yıl, yaş ortalamasına, boy ortalaması 180,45 ± 6,00 cm ve vücut ağırlığı ortalaması ise 62,70 ± 14,32 kg dır. engelli erkek hentbolcular ise; 21,75 ± 2,02 yıl yaş ortalamasına, 173,85 ± 10,10 cm boy ortalamasına, 74,60 ± 17,07 kg vücut ağırlığına, sahiptiler. Araştırmamızda Flamingo denge testi skorları ortalamalarında işitme engelli erkek voleybol spocuları; 8,00 ± 4,02 dk/adet işitme engelli erkek hentbol sporcularında ise 12,00 ± 3,79 dk/adet olarak tespit edilmiştir. İstatiksel yönden denge skorlarının voleybolcuların lehine anlamlı olduğu tespit edilmiştir p<0.01. engelli erkek voleybol ve hentbol sporcuları için statik denge skorları durumları arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır p<0.01. Anahtar Kelimeler: Denge,,, Performans INVESTIGATING STATIC BALANCE PERFORMANCE STATUS of DEAF HANDICAPPED MALE VOLLEYBALL and HANDBALL PLAYERS Abstract The purpose of the study is to investigate the balance performance of deaf handicapped male volleyball and handball players. In this study,20 volleyball and 20 handball players for a total of 40 deaf handicapped male athletes who do sports 1 Yrd. Doç. Dr. Batman Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, taskin.c@hotmail.com 2 Yrd. Doç. Dr. Gaziantep Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, onderkarakoc@hotmail.com 3 Doç. Dr. Karadeniz Teknik Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu

2 249 ve Sporcuların Statik Denge Performans Durumlarının İncelenmesi actively were participated voluntarily. Deaf handicapped volleyball players have 21,60 ±1,42 average age, 180,45 ± 6,00 cm average height and 62,70 ± 14,32 kg average weight. Deaf handicapped handball players have 21,75 ± 2,02 average age, 173,85 ± 10,10 cm average height and 74,60 ± 17,07 kg average weight. Average score of the FlamingoBalance Test for deaf handicapped male volleyball players are 8,00 ± 4,02 min/units and for deaf handicapped male handball players are12,00 ± 3,79 min/units. Statistically balance scores were significant in favor of volleyball players p<0.01.a significant correlation was found between the static balance scores for deaf handicapped male volleyball and handball players p<0.01. Key Words: Balance, Volleyball, Handball,Performance GiRiŞ engellilerde, egzersiz ve spor çalışmaları yaşam kaliteleri için kazanımlar sağlamaya yöneliktir. engelliler, engelleri dolayısıyla sedanter bireyler kadar olanaklara sahip değildirler. Genellikle işaret dili ile birbirleriyle iletişim kurmayı tercih ederler. Sedanter bireyler ile etkileşimde güçlük çekerek, sportif çalışmalarda yer almak istemezler. Ancak egzersizlerde ve spor yarışmalarında yüksek düzeydeki motorik uygulamaları gerçekleştirmeyi, statik, dinamik dengenin her ikisini de eş zamanlı olarak sürdürmeyi içermektedir. Birçok spor dalında başarılı performans için gereklidir (Erkmen, 2006). Denge, bütün spor branşlarında hareketler için önemlidir. Sedanter ve sporcularda nöromüsküler sistem tarafından dinlenme veya hareket anında yer çekimi merkezinin değişikliklerine karşı hızlı bir uyum gerçekleşir. Denge, hareket ve dinlenme esnasında yerçekimine karşı gösterilen vücut kompozisyonuna uyum olarak tanımlanabilmektedir (Sandrey, 2006). Fizyolojik olarak aktiviteleri sonrasında yorgunluk ortaya çıkmaya başlar. Bu durumdan dolayı, egzersizler ve spor uygulamalarında postüral kontrolde kayıp oluşmaya başlar. Antrenman esnasında oluşan yorgunluk istenilen performans düzeyini engellemeye başlar. Denge kaybıyla sakatlık durumları olabilir (Nokes, 2000). Denge performansları üzerine, çeşitli spor branşları ile azda olsa yapılan araştırmalar bulunmaktadır. Araştırmacılar üst düzey sporcularda gerekli olan psikolojik, fizyolojik ve fiziksel değerleri araştırmaktadırlar. Antrenmanlarda ve yarışmalar esnasında yüksek kalitede hareketler ve başarı performansı için, statik ve dinamik dengenin kontrolü çok önemlidir (Sucan, 2005) Bu araştırma ile işitme engelli erkek voleybol ve hentbol sporcuların denge performansları durumlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem Araştırmada spor yapan gönüllülerden araştırmaya katılmayı kabul eden işitme engelli, 40 erkek voleybol ve hentbol sporcusu katılmıştır. Araştırma grubu için 20 si voleybol işitme engelli erkek sporcu ve 20 si hentbol işitme engelli erkek sporcu seçilmiştir. engelli erkek voleybolcular; 21,60 ±1,42 yıl, yaş ortalamasına, boy ortalama değerleri 180,45 ± 6,00 cm ve vücut ağırlığı ortalama değerleri ise 62,70 ± 14,32 kg. dır. engelli erkek hentbolcular ise; 21,75 ± 2,02 yıl yaş ortalamasına, 173,85 ± 10,10 cm boy ortalamasına, 74,60 ± 17,07 kg vücut ağırlığına, sahiptiler.

3 Cengiz Taşkın - Önder Karakoç - Selami Yüksek 250 Araştırma grupları için, son 6 ay içinde ciddi bir sakatlığı olup olmadığı bir bilgi formu ile işaret dili tercümanınca sorularak belirlenmiştir. Araştırma gruplarına, araştırmaya gönüllü olduklarını belirten ve uygulanacak testler hakkında bilgilendirme için bir belge verilmiş ve imza alınmıştır. Araştırma, Gaziantep Ali Süzer ler Okulu Spor Kulübünden izin alınarak, Gaziantep Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu spor salonunda yapılmıştır. Araştırmada, sporcuların hazırlık dönemi antrenman programları yaptıkları dönemde test uygulanmıştır. Boy Ölçümü: Boy uzunluk ölçümleri, 0.01 m hassaslık derecesine sahip olan stadiometre (SECA, Almanya) ile ölçme tekniğine uygun olarak yapılmıştır(gordon, 1988). Vücut Ağırlığı Ölçümü: Deneklerin ayakları çıplak ve ayakkabısız olup, üzerlerinde sadece şort ve tişört ile 0.1 kg hassaslık derecesine sahip elektronik baskülle (SECA, Almanya) ölçülmüştür (Gordon, 1988). Denge (Flamingo Denge Testi - FDT) Araştırmada belirlenmiş işitme engelli voleybol ve hentbol sporcularının statik dengelerini belirlemek amacıyla Flamingo Denge Testi kullanılmıştır. Araştırma grubu, spor kıyafetiyle 10 dakika koşu bandı üzerinde ısınma ve esneme hareketleri yaparak teste hazırlanarak alınmışlardır. Sporcular 50 cm. uzunluk, 3 cm. genişlikte ve 4 cm. yükseklikte olan denge tahtasının üzerine dominant ayağı ile çıkıp dengede durmaya çalışır. Boşta kalan ayağı dizden bükerek, Diğer ayakla dizden bükülüp, kalçaya doğru bükerek, aynı yöndeki el ile tutar. 1 dk süresince dengede kalmaya çalışırlar. Tuttuğu ayağını bırakırsa ya da tahtadan düşüp yere dokunursa süre-zaman durdurulur. Sporcular tekrar denge tahtasına çıkıp dengesini sağlama durumunda süre tekrar kaldığı yerden başlatılmıştır. Bir dakika boyunca test uygulanır. Süre bitince, deneğin her denge sağlama kaybı test tamamlandıktan sonra sayılır ve rakamsal değer, denge skoru olarak kaydedilir(tamer,2000). Verilerin Analizi: İstatistiksel analizler SPSS 16.0 paket programıyla yapılmıştır. İstatistiksel sonuçlar %95 güven aralığıyla ve p<0.05 ve P<0.01 anlamlılık düzeylerinde değerlendirilmiştir. Grupların ölçümleri normallik ve homojen dağılım göstermesi sebebiyle aralarındaki anlamlılık için Paired Samples T-Testi uygulanmıştır. engelli voleybol ve hentbol sporcuları arasındaki farklılığın analizi için Independent Samples T-Testi uygulanmıştır. Bulgular Tablo 1. Normallik testi Tests of Normality Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Statistic Df Sig. Statistic df Sig. Dengesonuç,127 40,105,974 40,464 Yapılan analiz sonucunda elde edilen verilerin normal dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. p>0.05

4 251 ve Sporcuların Statik Denge Performans Durumlarının İncelenmesi Tablo 2. Branşlara göre olguların tanımlayıcı istatistikleri ve gruplar arasındaki, farklar ile bu farkların anlamlılık düzeyleri Branş N M. ± S.D. M. D. ± S.D. T Sig. (2-tailed) YAŞ Yıl 20 21,60 ±1, ,75 ± 2,02-0,15 ±0,55 -,271 0,788 BOY cm ,45 ± 6, ,85 ± 10,10 6,60±2,63 2,512 0,016* VÜCUT AĞIRLIĞI Kg 20 62,70 ± 14, ,60 ± 17,07-11,90±4,98-2,388 0,022* DENGE SONUÇ dk/adet 20 8,00 ± 4, ,00 ± 3,79-4,00±1,23-3,232 0,003** SPOR YAŞI 20 6,40±2, ,50±1,67 1,90±0,66-2,876 0,007** Yapılan istatistiksel değerlendirme sonucunda işitme engelli voleybol sporcularının yaş ortalama değerleri ile hentbol sporcularının yaş ortalama değerleri arasında fark bulunamadı p>0.05 Araştırmaya katılan işitme engelli voleybol sporcularının boyları ortalama değerleri;180,45 ± 6,00cm., işitme engelli hentbol sporcularının ise173,85 ± 10,10 cm. olduğu

5 Cengiz Taşkın - Önder Karakoç - Selami Yüksek 252 ve iki grup arasındaki farkın anlamlı olduğu belirlenmiştir p<0.05. Yapılan değerlendirme sonucunda voleybol sporcuları denge skoru ortalama değerleri 8,00 ± 4,02 dk/adet hentbol sporcuları denge skorunun ise 12,00 ± 3,79 dk/adet olduğu belirlendi. İki grup arasındaki fark -4,00±1,23 dk/adet olduğu ve bu farkın voleybolcuların lehine anlamlı olduğu tespit edilmiştir p<0.01. Araştırmaya katılan işitme engelli voleybol sporcularının spor yaşlarının; 4,50±1,67 yıl, işitme engelli hentbol sporcularının ise; 6,40±2,43 yıl olduğu ve yapılan istatistiksel değerlendirilmesi sonucunda anlamlı iki grup arasında anlamlı fark olduğu belirlenmiştir p<0.01. Tartışma ve Sonuç Bu araştırmada; işitme engelli erkek voleybol sporcuları ve erkek işitme engelli hentbol branşları yapan sporcuların denge performans durumlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Denge, sporda başarı ve vücut kompozisyonunu koruyabilmek için önemli bir faktördür. Özellikle ani hareketler içeren dinamik sporlar ve hareketli yapılan sporlar içinde, hareketin temelini oluşturmaktadır. Tüm sporlarda denge performansı gereklidir (Eler,1996). Yağcı ve arkadaşları, sağlıklı çocuklar ve işitme engelli çocuklar üzerinde yaptığı bir araştırmada, sağlıklı çocuklardan oluşan grupta denge yeteneklerinde (p<0,001) düzeyinde anlamlı artış bulmuş, en az anlamlılık ise işitme engelli grupta tespit etmiştir. Araştırmadan elde dilen veriler, işitme engeli olmanın denge ve hareket sistemi yeteneklerini olumsuz yönde etkilediğini göstermiştir (Yağcı,2004). Vuilema ve Nougier çalışmalarında, cimnastik, futbol ve hentbol sporcularını karşılaştırmıştır. Denge ile ilgili ölçümlerde gruplar arasında fark olmadığını belirtmişlerdir (Vuillerme, 2004). Timothy ve ark. nın yaptığı araştırmada futbol ve basketbol sporcuları için yaptıkları bir araştırmayla denge için yapılan egzersizlerle, ayak bileği için burkulma oranlarında anlamlı şekilde azalma kaydetmişlerdir (McGuine, 2006). Erkmen ve arkadaşları tarafından yapılan bir araştırmada farklı branşlardaki sporcular egzersizden sonra denge skorları karşılaştırılarak Jimnastik sporcularının denge skorlarını basketbol sporcularından daha yüksek çıktığını belirtmişlerdir (Erkmen, 2007). Özellikle denge ile ilgili sporlar incelendiğinde, ferdi sporlarda daha olumlu sonuçların bulunması, takım sporları için yapılan antrenman metodunda denge antrenmanlarının yeterince yapılmamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bizim araştırmamızdaki işitme engelli erkek voleybol sporcuları spor yaşlarının, işitme engelli erkek hentbol sporcularından fazla olması yapılan antrenmanlar neticesinde statik denge performanslarında önemli artış sağladığı düşünülmektedir. Kurt A. yaşları olan 15 aktif olarak spor yapan, 15 sedanter yaşayan işitme engelli birey üzerinde yaptığı çalışmada, spor yapan grubun sedanter yaşayan gruba oranla denge becerisinde oldukça ilerde olduğunu kaydetmiş ve düzenli yapılan egzersizin denge üzerine olumlu etki yarattığını tespit etmiştir (Kurt, 2007). Yapılan başka bir araştırmada ise Holm ve ark. Tarafından kadın hentbol oyuncularında uyguladıkları 8 haftalık antrenman programıyla denge, kas kuvveti ve alt ekstrimite fonksiyonlarına etkisi üzerine yaptıkları araştırmada, denge ile ilgili skorda anlamlı bir farklılık

6 253 ve Sporcuların Statik Denge Performans Durumlarının İncelenmesi bulunmuş ancak kuvvet ve diz fonksiyon testlerinde anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (Holm,2004). Karakoç Ö. yaptığı araştırmada düzenli yapılan denge ve koordinasyon antrenmanlarının, işitme engelli sporcuların performanslarını artırdığı, statik denge antrenmanları ve dinamik denge antrenmanlarının performansı etkilediğini belirtmiştir (Karakoç, 2014). Literatürdeki bu çalışmalar denge antrenmanları ve spor yapan bireylerde gelişim sağlandığını ortaya koymaktadır. Bizim çalışmamızda işitme engelli erkek voleybol sporcularının, işitme engelli erkek hentbol sporcularına göre spor yaşı antrene olma konusunda bizim çalışmamızla paralellik göstermektedir. Dengenin korunmasında kas kuvveti oldukça önemlidir. lerin daha yüksek kas kuvvetine sahip olmasıyla, daha iyi bir denge performansına sahip olduklarını göstermektedir (Yağız-On, 2008). Era ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmada, vücut ağırlığının artmasıyla statik denge skorları durumlarının artması, vücut ağırlığı artmasıyla denge performansının düşmesi durumunu belirtmişlerdir (Era, 1996). Literatürde vücut ağırlığı ve boy uzunluğunun denge performans durumları için etkisi konusunda sınırlı sayıda araştırmaya rastlanmıştır. Ancak araştırmamızda işitme engelli erkek voleybol sporcuları boy otalama değerlerinin, işitme engelli erkek hentbol sporcuları değerlerine göre yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Buna göre normalde uzun boylu olan sporcuların denge performansı değerlerinin, boy kısa olan sporcuların denge performansı değerlerinden daha düşük çıkabileceği düşünülmektedir. Fakat voleybol sporunda statik olarak yapılan çalışmaların hentbol branşına göre daha fazla olması ve spor yaşı ilişkisiyle bu durumun değişebileceği düşünülmektedir. Can B. tarafından yapılan araştırmada voleybolcularda uygulanan 6 haftalık denge antrenmanlarıyla, yorgunluk sonrasında denge kaybını azaltmış ve çok etkilemiştir. Ayrıca, düzenli yapılan denge antrenmanlarının voleybolcularda denge performansında ön test ve son testler arasında anlamlı bir gelişme gösterdiğini belirtmiştir (Can, 2008). Literatürdeki bu çalışmada voleybol antrenmanlarının denge üzerine olumlu etkilerinin olduğu görüşünü ve çalışmamızla paralellik göstermesi açısından önemli bulgular içermektedir. Hrysomallıs, araştırmasında sportif performans ve motor becerileri üzerine denge antrenmanlarıyla etkisini araştırmış, motor becerilerdeki ve güç artışında etkin olduğunu belirtmiştir. Elit sporcularda motor beceriler üzerine etkisini gösteren sınırlı araştırma olmasına rağmen, denge performansının antrenmanlarla daha fazla artış olduğunu belirtmiştir (Hrysomallis, 2011). da, oyun içindeki hareketler veya voleybolda, atılan servisi karşılamak gibi durumlarda, oyuncunun daima topla ilişkili bir konumda kalması gerekir. Bazen gol kurtarmak veya gol atmak için sporcu yere düşer. Postural kontrol için her bir hareket değişimi ile stabilite ve oryantasyonun gereksinimleri de değişir (Altay, 2001). oyuncularının, voleybol oyununun karakteristik özelliğinden dolayı, statik olarak bekleme zamanlarının, hentbol oyununa göre daha fazla olduğundan ataklara karşı, iyi bir dengeye sahip olmaları gerekmektedir. Bu durum statik denge bakımından sporcularında gelişmenin oldukça fazla olduğunu düşündürmektedir.

7 Cengiz Taşkın - Önder Karakoç - Selami Yüksek 254 Sporda başarılı olmak için hem statik denge, hem de dinamik denge gereklidir. Spor uygulamalarında motor yeteneklerin iyi kullanılmasında, denge kontrolü, yer değiştirme, hareket adaptasyonu ve ağırlık merkezinin yer değiştirmelerini en aza indiren sinerjist kaslara dayanmaktadır (Altay, 2001). Rajendran V. nin işitme engelli çocuklarda egzersiz programının etkisi üzerine yapılan çalışmada, egzersiz programının görsel motorik özellikleri etkilediği ve vestibülüter sistemle ilgili eksikliklerinin giderilmesi konusunda etkin olduğunu bulmuştur (Rajendran, 2013) Literatürdeki birçok çalışmada, egzersizin işitme engellilerde motorik özelliklerin gelişmesinde ve yapılan çalışmalarda özellikle denge, postür ve koordinasyon problemleri üzerine etkileri üzerine yapılan araştırmalar çalışmamızla parelellik göstermesi açısından önemlidir. Sonuç olarak; işitme engelli erkek voleybol ve hentbol sporcuları için statik denge skorları durumları arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır. p<0.01 KAYNAKLAR ALTAY, F. (2001). "Ritmik Jimnastikte İki Farklı Hızda Yapılan Chaine Rotasyon Sonrasında Yan Denge Hareketinin Biyomekanik Analizi." Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. Ankara. CAN, B.(2008)."Bayan voleybolcularda denge antrenmanlarının yorgunluk ortamında propriosepsiyon duyusuna etkisi." Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, 2-4. Ankara. ELER, Serdar,: Yıldıran İbrahim, and Sevim Yaşar. (1996). "Bir sezonluk Antrenman Periyotlaması boyunca üst düzey erkek hentbolcuların bazı motorik ve fizyolojik parametrelerinin incelenmesi." Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi, (1996) Ankara ERA, Pertti, et al. (1996)"Postural balance and its sensory-motor correlates in 75-year-old men and women: a cross-national comparative study." The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences 51.2: M53- M63. ERKMEN Nurtekin.(2006). Sporcuların denge performanslarının karşılaştırılması. Doktora tezi. Gazi üniversitesi. Ankara. ERKMEN, N., et al. (2007)."Farklı branşlardaki sporcuların denge performanslarının karşılaştırılması." Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi 3: Ankara GORDON, C. C.; W. C. CHUMLEA, and A. F. ROCHE. (1988). "Stature, recumbent length, and weight." Anthropometric standardization reference manual. Champaign: Human kinetics Books: 3-8. HOLM, Inger, et al. (2004)."Effect of neuromuscular training on proprioception, balance, muscle strength, and lower limb function in female team handball players."clinical Journal of Sport Medicine 14.2 (2004):

8 255 ve Sporcuların Statik Denge Performans Durumlarının İncelenmesi HRYSOMALLİS, Con.(2011) "Balance ability and athletic performance." Sports medicine41.3: KARAKOÇ Ö.(2014). Judocularda Sekiz Haftalık Denge Ve Koordinasyon Antrenmanlarının Performans Üzerine Etkileri. Yayınlanmış Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı. KURT A. (2007). Düzenli Egzersizin ve Normal Bireylerde Denge Parametreleri Üzerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı. Kayseri. MC GUİNE, TİMOTHY A., and JAMES S. KEENE. "The effect of a balance training program on the risk of ankle sprains in high school athletes." The American journal of sports medicine NOAKES, T. D. (2000) "Physiological models to understand exercise fatigue and the adaptations that predict or enhance athletic performance." Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports 10.3: RAJENDRAN, Venkadesan, Finita Glory Roy, and Deepa Jeevanantham. (2013)."Effect of exercise intervention on vestibular related impairments in hearing-impaired children." Alexandria Journal of Medicine 49.1: SANDREY MA. (2006).The Comparative Effects Of A Six-Week Balance Training Program, Gluteus Medius Strengthtraining Program, And Combined Balance Training/Gluteus Medius Strength Training Program On Dynamic Postural Control, Master Of Science İn Athletic Training, School Of Physical Education, Morgantown, West Virginia. SUCAN, Serdar; et al. (2005) "Aktif futbol oyuncularinin çeşitli denge parametrelerinin değerlendirilmesi." Sağlık Bilimleri Dergisi: TAMER, Kemal.(2000). Sporda fiziksel-fizyolojik performansın ölçülmesi ve değerlendirilmesi. Bağırgan Yayınevi. VUİLLERME, Nicolas, and VİNCENT Nougier. (2004) "Attentional demand for regulating postural sway: the effect of expertise in gymnastics." Brain Research Bulletin63.2: YAĞCI, N., U. CAVLAK, and G. Şahin.(2004). " engellilerde denge yeteneğinin incelenmesi üzerine bir çalışma." KBB forum. Vol. 3. YAĞIZ-ON A. (2008). Beyazova M. Normal Yürüme: Tanımı, Nitelikleri ve Görsel Değerlendirilmesi. İçinde: Sarıca Y, editör. Postür, Denge ve Yürüme Bozuklukları, Güneş Tıp Kitabevleri ; s Ankara