Broyler Rasyonlar ı na Kat ı lan A, D3 ve E Vitaminlerinin Gereksinim Sürelerinin Saptanmas ı Üzerine Bir Ara ştı rma'

Transkript

1 TARIM BIL İMLER İ DERG İ S İ 1997, 3 (3) Broyler Rasyonlar ı na Kat ı lan A, D3 ve E lerinin Gereksinim Sürelerinin Saptanmas ı Üzerine Bir Ara ştı rma' Engin YEN İ CE2 M.Rifat OKUYAN 2 Geli ş Tarihi : Özet: Bu ara şt ı rma, broyler rasyonlar ına kat ı lan A, D3 ve E vitaminlerinin gereksinim sürelerini saptamak amac ı yla düzenlenmi ştir. 4 grup halinde yürütülen deneme 7 hafta sürmü ş; bu vitaminler 1. grubun rasyonlar ı na deneme süresince, 2. grubun rasyonlar ı na ilk 6 hafta, 3. grubun rasyonlar ı na ilk 4 hafta, 4. grubun rasyonlar ı na ise ilk 2 hafta ön karma olarak kat ı lm ışt ı r. Deneme sonu itibariyle broylerlerin ortalama canl ı ağı rl ı klar ı 1., 2., 3. ve 4. gruplarda s ı ras ı yla, g, g, g, g (P>0.05); ortalama canl ı ağı rl ık art ışlar ı, g, g, g, g (P>0.05);. ortalama yem tüketimleri g, g, g, g (P>0.05); yem de ğerlendirme say ı lar ı, , , , (P>0.05); ölüm oranlar ı ise % 7.8, % 5.6, % 7.8, % 13.3 (P>0.05) olmu ştur. Birim canl ı a ğı rl ık yem maliyeti bak ı m ı ndan gruplar aras ı ndaki fark önemsiz bulunmu ştur (P>0.05). Anahtar Kelimeler: Broyler, vitamin A, vitamin D 3, vitamin E A Research on the Determination of the Requirement Periods of A, D3 and s E Supplemented to Broiler Rations Abstract : This research was conducted to determine the requirement periods of A, D3 and E vitamins supplemented broiler rations. The duration of the experiment was 7 weeks and it was carried out with 4 groups. These vitamins were added to the 1 st group's rations for whole experimental period, 2 nd group's rations for first 6 weeks of experimental period, 3 rd group's rations for first 4 weeks of experimental period and to 4 th group's rations for first 2 weeks ofexperimental period as a vitamin premix. According to the results obtained at the end of the research, the average live weights for the experimental groups' were , , and g (P>0.05); the average live weight gains were , , and g (P>0.05); the average feed consumptions were , , and g (P>0.05); the feed conversions were , , and (P>0.05); mortalities were 7.8, 5.6, 7.8 and 13.3 % for the 1., 2., 3. and 4. groups respectively. The differences among the experimental groups were insignificant for feed cost of one kg of live weight gain (P>0.05). Key Words: Broiler, vitamin A, vitamin D3, vitamin E Giri ş Broylerler için protein, enerji, mineral madde ve vitamin gereksinimleri çok de ğ i şik çevre ko şullar ı ile değ işik genotip gruplar ı nda saptanm ış olmakla birlikte, kesin de ğerler elde edilememi ştir. Bu besin maddelerinden vitaminler, içerisinde çözündükleri solvent sistemlerine göre ya ğda yada suda erir vitaminler şeklinde iki ayr ı gruba ayr ı lm ışlard ır. Ya ğda eriyen vitaminlerden özellikle A, D3 ve E vitaminleri hayvan besleme için büyük öneme sahiptir. Bu vitaminler hayvan vücudunda, en çok karaci ğerde olmak üzere, önemli miktarlarda depo edilirler. Hayvanlar bu vitaminleri yetersiz düzeylerde içeren rasyonlarla beslendiklerinde, vücutlar ı ndaki rezervleri kullan ı rlar ve yetersizlik semptomlar ı rezervler tükeninceye kadar görülmez (Abawi ve ark. 1984, Özkan ve Bulgurlu 1988, Reshetova ve Dvinskaya 1987, Do ğan 1993). Yem katk ı maddesi olarak kullan ı lan vitaminlerin maliyetleri yüksek oldu ğundan, rasyon maliyetini de yükseltirler. Ya ğda eriyen A, D3 ve E vitaminleri vücutta depo edildikleri için, broyler rasyonlar ı ndan bu vitaminlerin geç büyüme döneminde yada bitirme döneminde ç ı kar ı lmas ı yem maliyetini dü şürebilir. Skinner ve ark. (1991), broylerler üzerinde yapt ı klar ı ara şt ırmada, % 5 hayvansal protein içeren broyler rasyonlar ı ndan, 49 günlük besi süresinin 7., 14. ve 21. günlerinde vitamin ve iz mineral ön karmalar ı n ı n ç ıkar ı lmalar ı n ı rı broylerlerde canl ı a ğı rl ık art ışı, yem tüketimi, yem de ğerlendirme say ı s ı, ölüm oran ı ve kar ı n yağlar ı n ı n bile ş imi üzerine olumsuz bir etkisini gözlememi şlerdir. 1 Yüksek Lisans Tezi Özeti 2 Ankara Üniv. Ziraat Fak. Zootekni Bölümü - Ankara.

2 TARIM BILIMLERI DERGISI 1997, Cilt 3, Say ı 3 79 Teeter ve Deyhim (1994), yürüttükleri bir denemede, broylerleri 28 günlük ya şa kadar vitamin ve iz mineral ön karmas ı içeren normal bir ba şlatma rasyonu ile beslemi şlerdir günlük büyüme döneminde, broylerleri 4 gruba ay ı rarak; bir grubu vitamin ve iz mineral ön karmas ı içeren bir rasyonla, di ğer gruplar ı ; vitamin ön karmas ı, iz mineral ön karmas ı ve hem vitamin hem de iz mineral ön karmalar ı n ın kat ı lmad ığı rasyonlarla beslemişlerdir. Deneme sonucunda, vitamin içermeyen rasyonla beslenen grubun yemden yararlanma ve canl ı a ğı rl ık art ışı n ın vitamin içeren rasyonla beslenen gruba göre daha az oldu ğunu (P<0.05),ölüm oran ın ın ise artt ığı n ı saptam ışlard ı r. Ferket ve Qureshi (1992), broylerler üzerinde yapt ı klar ı ara şt ırmada içme sular ı n ı optim ıim vitamin ihtiyaçlar ına oranla vitaminlerce zenginle ştirmi şler ve canl ı a ğı rl ık art ışı n ın %6.7, yemden yararlanman ın %5.6 iyile ştiğini gözlemlemi şlerdir. Bu ara şt ı rman ın amac ı, broylerler için daha dü şük maliyetli rasyonlar haz ırlamak dü şüncesiyle, ya ğda. eriyen A, D3 ve E vitaminlerine olan gereksinim sürelerini ara şt ı rmakt ı r. Materyal ve Yöntem Ara şt ırmada, hayvan materyali olarak 360 adet Lohman et tipi hibrid günlük civciv kullan ı lm ışt ı r. Ara şt ı rmada kullan ılan rasyonlar ı n yap ı lar ı nda yer alan yem ham maddeleri piyasadan, vitamin ön karmalan Roche A. Ş.'den temin edilmi ştir. Deneme rasyonlar ı n ı n yap ı s ında yer alan yem ham maddeleri; Weende analiz yöntemine göre (Aky ı ld ız 1984) analiz edilerek sonuçlar Çizelge 1'de gösterilmi ştir. ön karmalar ı n ın yap ı lar ı Çizelge 2'de dört ayr ı dönemde (0-2, 3-4, 5-6 ve 7. haftalar) uygulanan deneme rasyonlar ı n ın yap ı lar ı ve kimyasal bile şimleri ise Çizelge 3'de verilmi ştir. Deneme rasyonlar ı, Çizelge 4'de gösterildi ği gibi, Ön Karma-1 ve Ön Karma-2 kullan ılarak olu şturulmu ştur. Farkl ı dönemler için besin maddeleri gereksinimleri Anonim (1984), Summers ve Leeson (1985), Nbrth ve Bell (1990) ve Anonim'in (1990) bildiri şleri dikkate al ınarak belirlenmi ştir. Deneme rasyonlar ı n ın kg maliyetleri dönemlere göre hesaplanm ış ve sonuçlar. Çizelge 5'de verilmi ştir. Denemede, vitamin ön karmalar ı n ın rasyona getirdikleri maliyetler aç ıs ından dönemler itibariyle ayr ı ayr ı hesaplamalar yap ılm ışt ır. Ayr ıca gruplarda dönemlere göre 1 kg canl ı a ğı rl ık art ışı için ortalama yem maliyetleri hesaplanm ışt ı r. Ara şt ırma, tarihleri aras ı nda yürütülmü ştür. Deneme ba şı nda civcivler, ba şlang ıç canl ı a ğı rl ıklar ı tespit edilerek Tesadüf Parselleri Deneme Tertibinde her alt grupta 30 adet civciv bulunacak şekilde tesadüfi olarak 3 tekerrürlü 4 gruba da ğıtılm ışlard ı r. Civcivler, denemenin başlang ıc ından üçüncü haftan ın sonuna kadar ana makinalar ında büyütülmü şler ve üçüncü haftan ın sonunda büyütme kafeslerine al ı nm ışlard ı r. Gruplardaki hayvanlar ın canl ı a ğı rl ı klar ı ve yem tüketimleri haftal ık tart ılarla tespit edilmi ştir. Çizelge 1. Rasyonlar ı n yap ısı nda yer alan yem ham maddelerinin kimyasal bile şimleri (%) Yem ham maddeleri Kuru madde Ham protein Ham Ham selüloz Ham N'siz öz maddeler yağ kül M ıs ı r Soya küspesi Bal ı k unu Çizelge 2. ve vitamin ön karma 2'nin bile şimi (2.5 kg'da) ler ön karma 1'in içeri ğ i ön karma 2'nin içeriğ i A IU - D IU - E mg - K mg mg B, mg mg B mg mg Niasin mg mg Kalsiyum D-pantotenat mg mg B mg mg B mg 22.5 mg Folik asid mg mg D-Biotin 75 mg 75 mg C mg mg

3 80 YEN İCE, E., M.R.OKUYAN, "Broyler rasyonlar ı na kat ı lan A, D3 ve E v taminlerinin gereksinim sürelerinin saptanmas ı üzerine bir ara şt ı rma" Çizelge 3. Denemede kullan ı lan rasyonlar ı n yap ı lar ı ve kimyasal bile ş imleri (%) Yem ham maddeleri Broyler ba ş latma yemi, 0-2 hafta. Broyler geli ştirme yemi, 3-4 hafta Broyler büyütme yemi, 5-6 hafta Broyler bitirme yemi, 7. hafta M ı s ı r Soya küspesi Bal ı k unu Bitkisel ya ğ Kireç ta şı DCP Tuz Metionin Vit. Ön karma Min.ön karma(reminal 1)* Toplam Kimyasal bile şimler Metabolik enerji kcal/kg Hani protein (%) Ham yağ (%) Ham sellüloz (%) Ham kül (%) Kuru madde (%) N.'s ı z öz maddeler (%) Ca (%) P (Faydalan ı labilir) (%) Metionin (%) Met.+sistin (%) Lisin (%) *Mineral ön karma (Reminal 1)'n ı n 1 kg' ı mg manganez, mg demir, mg çinko, mg bak ı r, 500 mg kobalt, 2000 mg iyot ve mg kalsiyum karbonat içermektedir. Çizelge 4. Guplar ı n rasyonlar ı na dönemlere göre kat ı lan vitamin ön karmalar ı DENEME GRUPLARI I Il III IV DENEME DÖNEMLERI I il III IV Çizelge 5. Dönemlere göre rasyonlar ı n maliyetleri (TL/kg) Baş latma 0-2 hafta Geliştirme 3-4 hafta Büyütme, 5-6 hafta Bitirme 7. hafta V.Ö.K'l'li yem V.Ö.K'2'li yem n ı n canl ı a ğı rl ı klar ı, canl ı. a ğı rl ı k art ışlar ı, yem tüketimleri, yem de ğerlendirme say ı lar ı ve 1 kg canl ı a ğı rl ık art ışı için ortalama yem maliyetleri aras ı ndaki farkl ı l ıklar, varyans analizi (Düzgüne ş ve ark. 1993) ile belirlenmi ş, istatistiki farkl ı l ı klar ın önem derecelerinin tespitinde Duncan testi (Duncan 1955) uygulanm ışt ır. Ölüm oranlar ı n ı n istatistiki kontrolünde ise Khi-Kare Metodu (Düzgüne ş ve ark. 1993) kulan ı lm ışt ı r. Bulgular ve Tart ışma Gruplar ın, deneme ba şlang ı c ında ve haftal ı k tart ı larla belirlenen ortalama canl ı a ğı rl ı klar ı Çizelge 6'da verilmi ştir. Denemenin 1. haftas ından deneme sonuna kadar gruplar aras ında canl ı a ğı rl ık ortalamalar ı bak ı m ı ndan istatistiki önemli bir fark bulunmam ışt ı r (P>0.05). Yani 2.,

4 " TARIM BILIMLERI DERGISI 1997, Cilt 3, Say ı ve 6. haftalar ın sonunda yap ı lar ından A, D3 ve E vitaminleri ç ı kar ı lm ış olan rasyonlarla beslenen gruplar ı n canl ı a ğı rl ı klar ında 7 haftal ık deneme süresince bu vitaminleri içeren rasyonlarla beslenen kontrol grubu ile kar şı la şt ı r ı ld ığında, herhangi bir olumsuz etki görülmemiştir. n ı n de ğ i şik yaş dönemlerine göre hesaplanan ortalama canl ı a ğı rl ı k art ışlar ı, yem tüketimleri ve yem de ğerlendirme say ı lar ı Çizelge 7'de verilmi ştir. Canl ı a ğı rl ık art ışı, yem tüketimi ve yem değerlendirme say ı s ı na ait ortalamalar, ya ş dönemlerine göre incelendi ğinde, gruplar aras ında istatistiki önemli farkl ı l ı k ortaya ç ı kmad ığı görülmektedir (P>0.05). Canl ı a ğı rl ık art ışı ve yem de ğerlendirme say ısı bak ı m ından dönemlere göre elde edilen sonuçlar, Skinner ve ark.(1991)'n ı n bildiri şlerine uymakta, Teeter ve Deyhim (1994) ile Ferket ve Qureshi (1992)'nin bildiri şlerine ise uymamaktad ı r..gruplarda ölüm oranlar ı, s ı ras ıyla, % 7.8, % 5.6, 7.8 ve % 13.3 olmu ş ve gruplar aras ındaki farkl ı l ı k önemsiz bulunmu ştur (P>0.05). Ancak istatistiksel olarak önemli olmasa da, 4. grubun ölüm oran ı say ısal olarak di ğer gruplardan daha yüksektir. Gruplar ı n ölüm oranlar ı aras ı nda istatistiki önemli fark bulunmamas ı, Skinner ve ark. (1991)'n ı n bildirişleri ile uyum halinde oldu ğu halde, Teeter ve Deyhim (1994)'in rasyondan vitaminlerin uzakla şt ı r ı lmas ı ile ölüm oran ı n ı n artt ığı bildirişlerine benzememektedir. Gruplarda, dönemlere göre 1 kg canl ı a ğı rl ı k art ışı n ı n ortalama yem maliyetleri Çizelge 8'de verilmi ştir. Rasyondan A, D3 ve E vitaminlerinin ç ı kar ılmas ı ile 1 kg yem maliyetinde 173 TL'l ık bir azalma sa ğlanm ışt ı r. Ancak, gruplar ı n dönemlere göre 1 kg canl ı a ğı rl ık art ışı için ortalama yem maliyetleri hesapland ığı nda, farkl ı l ı klar ı n önemli olmad ığı görülmektedir (P>0.05). Yani rasyondan, A, D3 ve E vitaminlerinin ç ı kar ı lmas ı ile 1 kg rasyon maliyetinde meydana gelen ekonomik kazanç, 1 kg canl ı a ğı rl ık art ışı için hesaplanan yem maliyetinde ortadan kalkm ıştır. Deneme süresince say ısal olarak 1 kg canl ı a ğı rl ık art ışı için en dü şük yem maliyeti 2. grupta görülmü ş, bunu s ıras ıyla 4. grup, 1. grup ve 3. grup izlemi ştir. Çizelge 6. n ı n deneme ba şı ve haftalara göre belirlenen ortalama canl ı a ğı rl ı klar ı (g) Yaş dönemleri (haftalar) I (kontrol) Il _ III IV Deneme ba şı ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±51, ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± Çizelge 7. n ı n değ işik ya ş dönemlerine göre ortalama canl ı a ğı rl ık art ışlar ı, yem tüketimleri ve yem de ğerlendirme say ı lar ı Ya ş dönemi F (hafta) Ortalama canl ı a ğı rl ı k art ışı (g) ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± Ortalama yem tüketimi (g) ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± Ortalama yem de ğerlendirme say ı s ı ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±0.0781' ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±

5 82 YEN İCE, E., M.R.OKUYAN, "Broyler rasyonlar ı na kat ı lan A, D3 ve E vitaminlerinin gereksinim sürelerinin saptanmas ı üzerine bir ara ştı rma Çizelge 8. Gruplarda dönemlere göre 1 kg canl ı a ğı rl ı k art ışı n ı n ortalama yem maliyetleri (TL/kg) Ya ş dönemleri (hafta) ı II ili IV F Ba şlatma (0-2) ± ± ± ± Geliştirme (3-4) ± ± ± ± Büyütme (5-6) ± ± ± ±2449 0,53 Bitirme (7.) ± ± ± ± Besi sonu (0-7) ± ± ± ± Sonuç Denemenin sonucu, ya ğda eriyen A, D3 ve E vitaminlerinin rasyondan 2. haftan ı n sonundan itibaren ç ı kar ı labileceğini, ancak bu vitaminlerin rasyondan ç ı kar ı lmas ı ile sa ğlananacak ekonomik kazanc ın ön karman ı n maliyetine ba ğ l ı oldu ğ unu göstermi ştir. Kaynaklar Abawi, F. G., T.W. Sullivan and S.E., Scheideler, Interaction of dietary fat with levels of vitamins A and E in broiler chicks. Poultry Science, 64: Aky ı ld ız, A.R., Yemler Bilgisi Laboratuvar Klavuzu. A.Ü.Zir.Fak. Yay ı nlar ı 895, Uygulama Klavuzu 213, ANKARA, 236s. Anonim, Nutrition Requirements of Poultry, National Academy of Sciences. NRC, Washington. D.C., 71 s. Anonim, Broiler Feeding and Management. Arbor Acres Farm. Inc. Glastonbury, Connecticut 06033, U.S.A. Doğan, K., Kümes Hayvanlann ı n Beslenmesi.A.Ü.Zir:Fak. Yay ı nlar ı Ders Kitab ı 368, ANKARA, 355s. Duncan, D.B., Multiple Range and Multiple F Tests. Biometrics. 11:1-42. Ferket, P.R. and M.A. Qureshi, Performance and lmmunity of heatstressed broilers fed vitamin and electrolyte supplemented drinking water. Poultry Sci. 71: North, M.O. and D.D. Bell, Commerical Chicken Production Manual. An Avi Book by Van Nostrand Reinhold. New York. Özkan, K. ve Ş. Bulgurlu, Kümes Hayvanlar ı n ın Seslenmesi. E.Ü.Zir.Fak. Yay ı nlar ı 26, İ ZM İ R, 174 s. Reshetova, L.V. and L.M. Dvinskaya, D avaitability in broiler chicks on diets containing various amounts of calciferol. Nutrition Abstracts and Reviews Series B 57 (3): 142. Skinner, J.T., A.L. Izat and P.W. Waldroup, Effect of duration of removal of vitamin and trace mineral supplements from broiler diets on performance and carcass characteristics. Poultry Science, 70:112. Summers, J.D. and S. Leeson, Poultry Nutrition Handbook. University of Guelph Ontario. Canada NIG 2 Wl. Teeter, R.G. and F. Deyhim, Cheaper chicken feed. Feed International 15(6): Düzgüne ş, O., T. Kesici ve F. Gürbüz, istatistik Metodlar ı I, Il. Bask ı. A.Ü.Zir.Fak. Yay ı nlar ı 1291, Ders Kit2D1 369, ANKARA, 218s.