El Temizliği ÖĞRENME ULUSAL MÜFREDAT. Eskerikya koli

Transkript

1 El Temizliği Bu bölüm öğrencilere kötü el tenizliğinin nasıl mikropların ve hastalıkların yayılmasına yol açabileceğini öğretmeyi amaçlamaktadır. 2.1 El Temizliğinde öğrenciler deney yaparak mikropların insandan insana sadece el sıkışmakla nasıl geçtiğini gösteren deneyler yapacaklardır. Öğrenciler aynı zamanda el yıkamakta hangi metodun kullanılmasının en iyisi olduğuna karar vereceklerdir. Eskerikya koli ÖĞRENME SONUÇLARI Tüm Öğrenciler: Bazen mikropların bizi hasta edebileceklerini anlarlar Enfeksiyonların önlenmesinin, mümkün olduğu zaman, tedavi etmekten daha iyi olduğunu öğrenecekler Kendi zararlı mikroplarını başkalarına nakletmemeyi öğrenecekler. Nasıl, ne zaman ve neden ellerini yıkamaları gerektiğini öğrenecekler. ULUSAL MÜFREDAT BAĞLANTILARI Ana Aşama 3 Çalışma Programı 3. Aralığı ve İçeriği 3.3 Organizmalar, davranışlar ve sağlık Yaklaşık Eğitim Süresi 50 dakika

2 2.1 Enfeksiyonların Yayılması El Temizliği Geçmiş Bilgiler Anahtar Kelimeler Anti bakteriyel Sabun Koloni Bulaşıcı Hijyen Enfeksiyon Yayılabilen Transfer Gerekli Malzemeler Her Öğrenci için SW 1 Kopyası SW 2 Kopyası 3 Petri kabı agar besinli Her Grup için SH 1 Kopyası SH 2 Kopyası Havlu/el kurutucu/kağıt havlular Sabit Marker kalem Sabun Ilık su Sağlık ve Güvenlik Mikropları incelerken petri kapları kapalı olmalıdır. Aktiviteye katılan tüm öğrencilerin aktivite sonrası ellerini yıkadığından emin olun. Mevcut Web Kaynakları SONUÇLARI Bir film gösterimi SH 1 ve SH 2 ın resimleri Alternatif Aktivite Okullar insandan insana dokunma yoluyla zararlı mikropların yayılması için bir depodur. Ellerimizi yıkamak zararlı mikropların yayılmasını engellemek için ve insanların hasta olmasını engellemek için en iyi taktikdir. Genellikle ellerimiz yağ salgılayarak cildimizin nemli olmasını ve çok fazla kurumamasını sağlar. Bu yağ mikropların saklanması çoğalması ve aynı zamanda cildimize tutunması için ideal bir zemindir. Ellerimiz aynı zamanda iyi bakteriler tarafından da çevrelenmiştir. Stafilokokların yararlı türleri. Ellerimizin muntazam olarak yıkanması çevreden aldığımız mikropların yok edilmelerini sağlar (örneğin, evden, okuldan, bahçeden, hayvanlardan, evcillerden, yiteceklerden). Bu mikroplardan bazıları yutulduğu zaman bizlerin hasta olmasına yol açar. Ellerimizi yalnızca su ile yıkamak veya soğuk su yalnızca kir ve pislik temizlenir, ellerimizin yüzeyindeki mikropları koruyan yağ tabakasını kırabilmemiz için sabuna ihtiyacımız vardır. Eller aşağıdaki koşullarda yıkanmalıdır: - Yemek hazırlamadan önce, özellikle çiğ et, hazırlarken ve hazırladıktan sonra, - Tuvaleti kullandıktan sonra, - Hayvanlarla veya hayvan artıklarıyla temastan sonra, - Öksürdükten, hapşırdıktan veya burnumuzu sümkürdükten sonra, - Hastaysanız veya hastalarla beraberseniz. İlave Hazırlıklar 1. SW 1, SW 2, SH 1 ve SH 2 yi her öğrenci için kopyalayın. 2. El yıkama yerlerini hazırlayın, (sabun, ılık su, elleri kurulamak için gerekenleri). 3. Her öğrenci için Agar besini olan 2/3 Petri kabı hazırlayın Alternatif Öneriler BAĞLANTILARI İnce Beyaz ekmek dilimleri agar besinli petri kabları için alternatif olarak kullanılabilir. Öğrenciler ekmek dilimleri üzerine el izlerini bırakarak bir gıda koyma torbası içine birkaç damla su ilave edilerek koyulur. Bu torbaları yukarıya doğru olarak petri kablarında olduğu gibi karanlık bir yere yerleştirin. NOT: Bu metot mantar kolonilerinin mikropların karşısında ürediği petri kabları kullanımı kadar hassas değildir. Öğrenci çalışma raporları düzeltilmelidir.

3 2.1 Enfeksiyonların Yayılması El Temizliği Giriş 1. Derse, öğrencilere şu soruyu sorarak başlayın Eğer milyonlarca hastalığa yol açan mikroplar dünyanın her yerinde her zaman bulunuyorsa, niçin sürekli olarak hasta olmuyoruz? Öğrencilere SH 1 (Enfeksiyon zinciri) ve SH 2 (Zinciri kırma) tablolarını verin. de bulunan MS PowerPoint sunumunu kullanarak bu sorunun cevabını açıklayın. 2. Mikropların insanlara bulaşması için çok çeşitli yollar bulunduğunu açıklayın. Öğrencilere düşündükleri yolları sorun. Örneklere, yediğimiz yiyecekleri, içtiğimiz su ve soluduğumuz havayı, dokunduğumuz şeyleri ve hapşırmalarınızı dahil edin. 3. Öğrencilere şunu sorun: Kaç taneniz bugün ellerinizi yıkadınız? Ellerini niçin yıkadıklarını sorun (ellerinde bulunan mikropları yıkayıp atmak için), ve eğer elindeki mikropları yıkamazlarsa ne olur (hasta olabilirler). 4. Öğrencilere elimizi sürekli olarak kullandığımızı bulunan bir kısmı zararlı ve çoğu zararsız olan mikropları toplayabileceklerini anlatın. 5. Dokunma yoluyla arkadaşlarımıza ve diğerlerine nasıl mikropları bulaştırabileceğimizi anlatın ve bu nedenle ellerimizi yıkamamız gerektiğini anlatın. 6. Öğrencilere ellerinde bulunması olası olan mikropları en iyi nasıl yıkayarak uzaklaştıracaklarını gösteren bir aktivite yapacaklarını anlatın. NOT 1 Eğer süre tüm aktivitenin yapılmasına yetmezse, sonuçlar web sitesinden izlenebilir. Bölüm A Ana Aktivite 1. Sınıftaki her öğrenciye SW 1 nin bir kopyasını ve bir agar besinli Petri Kabı temin edin. Öğrencilere Petri Kabı tabanına bir çizgi çizerek ikiye bölmelerini söyleyin. Bir tarafını temiz diğer tarafını kirli olarak işaretleyin. NOT 2 Öğrenciler kapağı işaretlememeliler. NOT 3 Kirli ve temiz tarafların karıştırılmamasına özen gösterin. Bu sonuçların karışmasına yol açacaktır. Aslında 2 kabın biri temiz el diğeri kirli el için kullanılması bu sorunu çözecektir. 2. Her öğrenci kirli yazan kaba parmak izini bırakmalıdır. Daha sonra öğrenciler ellerini iyice yıkamalıdır ve sonra temiz yazan tarafa parmak izlerini bırakmalıdır. 3. Petri kablarını ılık karanlık bir yerde 48 saat süreyle dinlenmeye alın ve daha sonraki derste Petri kaplarını inceleyin. Öğrenciler gözlemlediği sonuçlarını SW 1 tablosuna yazsınlar. Petri kabının kirli yazılan tarafında öğrenciler farklı bakteriler ve mantar kolonilerini gözlemlemelidir; her farklı koloni türü farklı bir bakteri veya küf türünü temsil eder bunlar ya vücut salgısında bulunan veya dokundukları kirli alanlardan gelen mikroplardan oluşmuşlardır. Öğrenciler bunları dikkatlice incelemeli morfolojilerini ve her bir organizma çeşitlerinden kaçar tane gördüklerini açıklamalıdır. Petri kabının temiz tarafında, öğrenciler kabta oluşan farklı türlerdeki koloni sayısında önemli ölçüde bir azalma olduğunu gözlemlemeleri gerekmektedir. Bunun nedeni, elle yıkamanın öğrencilerin dokunma yoluyla topladıkları mikropların çoğunu götürmesindendir. Petri kabında büyüyen organizmalar ise vücudun doğal salgısındaki organizmalardır. Bu kolonilerin sayısı kirli taraftaki koloni sayılarından fazla olabilirler. Bu yıkamanın tüyler üzerindeki muhtemelen tek bir çeşit zararlı mikrobun yıkanarak uzaklaştırılması anlamındadır. Faydalı ve zararlı mikroplar arasındaki farkları anlatabilirsiniz Zararlı mikropların birçok çeşidi görülebilir.

4 2.1 Enfeksiyonların Yayılması El temizliği Ana Aktivite Bölüm B 1. Sınıfı 4 eşit öğrenci grubuna ayırın (a, b, c, d). 2. Her gruba ellerini yıkamayacak olan bir lider seçmesini söyleyin. Gruptaki lider hariç herkezden iyice bol bol sabunlayarak ellerini yıkamalarını isteyin. Öğrenciler ellerini ya bir otomatik el kurutucusuyla veya temiz bir havlu kağıtla kurulamalıdır. Ellerini yıkamayan öğrenci sınıfta birçok dokunabileceği yerlere kapı kollarına, lavoba kenarlarına, ayakkabılara v.b. dokunmalıdır. 3. Öğrencileri 4 sırada tutun her biri diğerinin arkasında olacak şekilde ve şu şekilde gruplandırın. a. El yıkamayanlar Kontrol grubu b. Sıcak suda ellerini acele yıkayanlar Ellerinizi suya daldırıp çabucak kurulayın c. Ellerini sıcak suda iyice temizleyenler d. Ellerini sıcak suda su ve sabunla iyice yıkayanlar 4. Sınıftaki her öğrenciye 2 agar besinli kap ve SW 2 kopyasını verin. 5. Her öğrenci el izini bir agar kabına bıraksın ve uygun şekilde işaretlendirsin. 6. Lider öğrenci (Öğrenci 1) ellerini bulunduğu grubun şekline uygun olarak yıkasın ve sonra dönerek Öğrenci 2 ile mümkün olduğu kadar el teması olacak şekilde el sıkışsın. Öğrenci 2 sonra dönerek Öğrenci 3 ile aynı şekilde el sıkışsın. Bu şekilde sıra sonuna kadar devam edilsin. 7. Her öğrenci el izlerini şimdi ikinci agar besinli kaba bıraksın ve uygun bir şekilde işaretlesin. 8. Agar besin kaplarını sıcak ve kuru bir yerde 48 saat bekletin. Öğrencilerden gördükleri sonuçları SW 2 Kağıdına doldurmalarını isteyin. Genel 1. ı öğrencilerle tartışın. En sürprizli sonuç olarak hangisi buldular? Mikropların cildinizde bulunan doğal yağlara yapıştığını anlatın. Yalnız suyla yıkama bu yağın üstünü yıkar ama yağı götürmez. Sabunla yıkamak bu yağ tabakasını kırar ve altındaki mikropları da temizler. 2. Ellerindeki mikropların nereden geldiklerini tartışın. Öğrencilere ellerindeki mikropların tümüyle kötü olmadıklarını vücutta bulunan yararlı mikropların bu nedenle eller yıkandıktan sonra arttığını anlatın. İlave aktivite Öğrencilerden anti-bakteriyel sabunları kullanmanın olumlu ve olumsuz yönlerini araştırmalarını isteyin. Öğrencileri 4 kişilik gruplara bölmek ve her bir gruba bir konu seçmelerini ve sınıfta araştırma sonuçlarını tartışmalarını istemek iyi bir fikir olabilir. Alternatif olarak öğrencilerden kısa bir makale yazıp tezlerini sınıfta tartışmalarını ve kendi çıkardıkları sonuçları savunmalarını isteyebilirsiniz.

5 2.1 Enfeksiyonların Yayılması 2.1 Enfeksiyonların Yayılması El temizliği El Temizliği Aktivite 1. Bu aktivite 2-4 kişilik öğrenci gruplarında veya tüm sınıfta tartışılmalıdır. 2. Öğrencilere hiç midelerinin bozulup bozulmadığını sorun. SH 1 ve SH 2, yardımıyla, öğrencilere gastroenteritis (mide bozulması) nin nasıl bir tek enfeksiyonlu öğrenciden tüm sınıfa nasıl yayılabileceğini anlatın. 3. Sınıfa, sınıftaki günlük yaşamı göz önüne alarak karşılaşılan durumları özetleyin ( tuvaletlerde ellerin yıkanmaması veya sabun kullanılmadan temizlenilmesi, okul kantininde yemek yeme, kalem veya başka araçları ödünç alma, tokalaşma, ortak kompüter kullanımı).. 4. Grup veya sınıftan hangi yollarda sınıflarında veya okullarında enfeksiyonun yayılabileceğini ve hangi hızda yayılabileceğini rapor halinde belirtmelerini isteyin. 5. Okulda, El hijyeninde karşılaşılabilecek sorunlar hakkında düşünmelerini ve mevcut imkanları daha iyi nasıl kullanabilecekleri konusundaki önerilerini tartışmalarını isteyin Enfeksiyon riskindeki insanlar Enfeksiyon Kaynağı Mikropların Giriş Yolları Mikropların Çıkış Yolları Enfeksiyon Geçişi

6 Enfeksiyonların Yayılması El Temizliği temizliği Petri kabında ne gözlemlediğinizi çizin ve tarif edin Kirli Bölüm Koloni 1 Beyaz merkezli geniş yuvarlak krem renkli Koloni 2 Küçük sarı koloniler Koloni 3 Düzensiz çok küçük krem renkli koloniler Koloni 4 Yuvarlak oval küçük krem renkli koloniler Koloni 5 küçük yuvarlak beyaz koloniler Temiz bölüm Koloni 1 küçük yuvarlak beyaz koloniler Koloni 2 Yuvarlak oval küçük krem renkli koloniler Gözlemler 1. Petri kabının hangi tarafında daha çok sayıda koloni var? Temiz 2. Petri kabının hangi tarafında çok farklı koloniler oluştu? Kirli 3. Kaç çeşit farklı koloni çeşidi bulunmaktadır: Temiz 2 Kirli 5 1. Bazı insanlar Petri kabının temiz tarafında kirli tarafına nazaran daha çok mikroplar görebilirler. Neden? Kirli tarafa nazaran temiz tarafta daha fazla mikroplar olabilir ancak ellerini doğru olarak yıkadılarsa mikrop çeşidi sayıları daha az çıkmalıdır. Mikrop sayılarındaki artışın nedeni sudaki mikroplardan veya ellerini kurulamak için kullanılan kağıt havludaki mikroplardandır. 2. Hangi kolonileri dost mikroplar olarak düşünürsünüz neden? Ellerimizde bulunan dost mikroplar genelde temiz tarafta toplanan mikroplardır. 1. Hangi el yıkama metodunda daha fazla mikrop yok edilmiştir? Sabun ve sıcak su kullanarak el yıkama. 2. Neden sabun yalnızca su ile yıkamaya nazaran daha çok mikrobun yok edilmesini sağlamaktadır? Sabun cildimizdeki doğal yağları parçalayarak ona yapışan mikroplarında ölmesini sağlar. 3. El yıkarken anti-bakteriyel sabun kullanmanın avantajları ve dezavantajları nelerdir? Avantajlar: istenilmeyen mikropları öldürürler Dezavantajları: Doğal cilt mikropları da ölür 4. Mikropların elle taşındığına dair ne tür kanıtlarınız var? İlk kapta bulunan mikrop çeşitleri diğer kaplarda azalan bir trend de görülmektedir. 5. Ellerin hangi alanlarının en çok mikrobu bulundurduğunu tahmin ediyorsunuz neden? Tırnakların altı, parmak aralıkları daha az yıkandıkları için veya iyi yıkanmadıkları için. 6. Ellerinizi yıkamanın önemli olduğu 5 zamanı belirtiniz. a. Yemek pişirmekten önce b. Evcil hayvanlara dokunduktan sonra c. Tuvaletten sonra d. Yemekten Önce e. Ellerimize hapşırdıktan sonra

7 El Temizliği Enfeksiyon Zinciri Enfeksiyon kaynağı Enfeksiyon riskinde olan insanlar Hepimiz enfeksiyon riskindeyiz. Yüksek riskteki insanlar Halen tıbbi tedavide bulunanlar Çocuklar Yaşlılar Mikropların giriş yolları Zararlı mikroplar hastalığa neden olmadan önce vücuda girmenin bir yolunu bulmalıdırlar. Bu aşağıdaki yollarda olabilir: Yediğimiz yiyecekler Havadaki zerrelerin solunması Açık yaralar Ağzımıza soktuğumuz şeylerden Zararlı mikropları taşıyan birisi veya başka bir şey enfeksiyonun yayılmasına neden olurlar. Çok çeşitli enfeksiyon kaynakları vardır, bunlar; Halen hasta olan insanlar Evcil veya diğer hayvanlar Temiz olmayan yüzeyler ( Kapı kolları, klavyeler, tuvaletler v.b.) Mikropların Çıkış Yolları Zararlı mikroplar hasta bir insandan veya bir kaynaktan çıkabilmek ve başka birine enfeksiyon geçirebilmek için bir yol bulmalıdır. Bu yollar; Hapşırma ve öksürme Vücut sıvısı yollarıdır. Enfeksiyonun Yayılması Zararlı mikroplar insandan insana transfer edebilmek için bir yol bulmalıdırlar. Bu şu şekilde olabilir; Dokunma Cinsel temas

8 Enfeksiyon riskinde olan insanlar Herkez Uygun aşılama yapmalıdır Yüksek Riskteki Kişiler Bulaştırıcı hastalardan uzak durmalı Temizlik için özel önem göstermeli Pişirirken ve yiyecek hazırlarken özel önem göstermelidir. El Temizliği Enfeksiyon Zincirinin Kırılması Enfeksiyon Kaynakları Hasta insanları izole edin Çiğ gıdalarda dikkatli olun Evcil hayvanları sıklıkla yıkayın Kirli bezleri dikkatice ve uygun olduğu şekilde atın Mikropların Çıkış Yolları Öksürük ve hapşırıkların Dışkıların Kusmaların Vücut sıvılarının Yüzeylere ve ellere bulaşmasını engelleyin. Mikropların giriş yolları Kesikleri ve açık yaraları su geçirmez sargıyla kapatın Yemekleri iyi pişirin Yalnız temiz su içmekte özenli olun. Enfeksiyonun yayılması Ellerinizi muntazam olarak tamamıyla yıkayın Kesikleri ve açık yaraları kapatın Seks aktivitesi esnasında gerekli tedbirleri alın.

9 El Temizliği Petri kabında ne gözlemlediğinizi anlatın ve çizin Kirli Bölüm Koloni 1 TEMİZ KİRLİ Koloni 2 Koloni 3 Koloni 4 Koloni 5 Koloni 1 Koloni 2 Koloni 3 Koloni 4 Koloni 5 Temiz Bölüm Gözlemler 1. Petri kabının hangi tarafında daha çok sayıda koloni var? 2. Petri kabının hangi tarafında çok farklı koloniler oluştu? 3. Kaç çeşit farklı koloni çeşidi bulunmaktadır? Temiz Bölüm Kirli Bölüm 1. Bazı insanlar Petri kabının temiz tarafında kirli tarafına nazaran daha çok mikroplar görebilirler. Neden? 2. Hangi kolonileri dost mikroplar olarak düşünürsünüz neden?

10 El Temizliği Kurallar 1. Öğretmenin tariflerine göre deneyi gerçekleştirin. 2. Aşağıdaki tabloda, Petri kabınızda kaç tane farklı çeşitte koloni saydığınızı belirtin ve sonuçları bir grafik ile gösterin. Yıkamadan (veya yıkamadan) ve el sıkışmadan sonra Öğrenci 1 Öğrenci 2 Öğrenci 3 Öğrenci 4 Öğrenci 5 Öğrenci 6 Yıkama yok (kontrol) Acele Yıkama İyice yıkama Sabunla çok iyi yıkama 1. Hangi el yıkama metodunda daha fazla mikrop yok edilmiştir? 2. Neden sabun yalnızca su ile yıkamaya nazaran daha çok mikrobun yok edilmesini sağlamaktadır? 3. El yıkarken anti-bakteriyel sabun kullanmanın avantajları ve dezavantajları nelerdir? Avantajlar: Dezavantajlar: 4. Mikropların elle taşındığına dair ne tür kanıtlarınız var? 5. Ellerin hangi alanlarının en çok mikrobu bulundurduğunu tahmin ediyorsunuz neden? 6. Ellerinizi yıkamanın önemli olduğu 5 zamanı belirtiniz. a. b. c. d. e.