Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar

Transkript

1 Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Bu bölüm öğrencilere cinsel aktivitelerin mikropların ve bakterilerin yayılmasına nasıl neden olacağını öğretmeyi amaçlamaktadır. Bölüm 2.3, Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar bölümünde öğrencilere potansiyel olarak zararlı mikropların ne kadar kolaylıkla insandan insana bilmeden geçebileceğini göstermektedir. Öğrenciler kimyasal bir deney yaparak ne kadar insanın bilmeden korumasız cinsel temasta bulunarak enfeksiyon alabileceğini ve bundan korunmak için neler yapması gerektiğini öğrenecektir. Bir çizgi roman serisi ilave aktivitenin temelini oluşturacaktır. Çizgi romanın her sahnesinde iki ana karakterimiz Amy ve Harry vardır bazen iyi bazen de kötü kararlar almaktadır. Öğrenciler daha sonra bu kararların ne ölçüde akıllıca olup olmadıklarını ve kendileri ile ne ölçüde ilgili olabileceğini tartışacaklardır. Herpes virüsü ÖĞRENME SONUÇLARI Tüm Öğrenciler: Enfeksiyonların cinsel temas yoluyla kolaylıkla yayılabileceğini öğrenecekler. CYB (STI) enfeksiyonlardan Kendilerini korumak için neler yapmaları gerektiği öğrenecekler. ULUSAL MÜFREDAT BAĞLANTILARI Ana Aşama 3 Çalışma Programı 3. Aralığı ve İçeriği 3.3 Organizmalar, davranışlar ve sağlık Yaklaşık Eğitim Süresi 50 dakika

2 2.3 Enfeksiyonların Yayılması Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYB) Anahtar Kelimeler AIDS Anal seks Kilamidya Genital sivilceler Bel soğukluğu Hepatit B Herpes HIV Oral seks Seks STI Frengi Yayılma Gerekli Malzemeler Her Öğrenci için 3 temiz test tüpü Fotokopi SW 1 Fotokopi SH 1 Fotokopi SH 2 Sınıf için Test tüp tutacağı İyot solüsyonu Nişasta Su Eldivenler Cling film veya pamuk tıkaçlar Sağlık ve Güvenlik İyot ve nişastanın gözlere gelmemesine dikkat edin ve bu maddeleri tutan öğrenciler ellerini yıkamalılar. Mevcut Web Kaynakları Bu aktivitenin bir gösterim filmi. Bir MS PowerPoint sunum bu konunun öğretimi ile ilgili SH 1 ve SH 2 MS PowerPoint olarak Geçmiş Bilgiler CYB hastalıklar daha önce enfeksiyon kapmış kişilerle yakın cinsel temasta bulaşan enfeksiyonlardır. Bazı CYB hastalıklar antibiyotik ilaçları ile tedavi edilebilir ama bazıları edilemezler. Tedavi edilemeyen CYB hastalıkları bu hastalıklarla daha rahat yaşanabilmeleri için tedavi edilebilirler. 25 den fazla, farklı CYB hastalık bulunmaktadır. Bakterisel CYB hastalıklar, bakterilerin enfekte bir insan ile vajinal, oral veya anal cinsel temastan sonra yayılırlar. Bu enfeksiyonlar kilamidya, bel soğukluğu ve frengidir ve genellikle antibiyotik kürü ile tedavi edilir. Viral enfeksiyonlarda bakterisel enfeksiyonlar gibi aynı yollardan yayılırlar aynı zamanda enfekte insanın kan, semen ve savla gibi vücut sıvılarıyla doğrudan temas ile ve hasta olmayan insanın kan sistemine bulaşması yoluyla da yayılırlar. Viral enfeksiyonlar, cinsel bölge sivilceleri, hepatit B, herpes ve tedavi edilemeyen ancak bakımı yapılabilen HIV dir. CYB hastalıkların çoğu cinsel temas yoluyla bulaştıkları gibi, bazı CYB hastalıklar diğerlerini aynı şırınga iğnesinin kullanılması, ciltten cilde temas ile (bir insanın elindeki bakterinin diğerine geçmesi gibi) bulaşabilir veya hamilelik süresinde doğmamış bebeğe ve doğum esnasında bulaşabilir. HIV aynı zamanda anne sütünden de geçebilir. En yaygın CYB hastalıklar e-bug web sitesindeki PowerPoint sunumda bulunmaktadır. Şunu belirtmek önemlidir bazı insanlar belirgin bir semptomları olmamasına rağmen ve hatta kendilerinin enfekte olduklarını bilmemelerine rağmen CYB hastalıkları taşıyor olabilirler. Herkes bir CYB hastalık ile karşılaşabilir. Bu bir kişinin ne kadar temiz olmasıyla ve bu kişinin nasıl giyindiği ile ve hareketleri ile hiçbir bağlantısı yoktur. Birçok insan cinsel temasta bulunduğu kişinin CYB hastası olduğunu bilmemektedir. İlave Hazırlıklar 1a. Her bir öğrenci için yarısı su ile doldurulmuş test tüpü hazırlayın 1b. Test tüplerinden birisini nişastalı tüple değiştirin 2a. İkinci bir test tüpleri setinin yarısını su ile doldurun 2b. Test tüplerinden birisini nişastalı tüple değiştirin 3a. 4 Test tüpünü su ile doldurun 3b. Pamuk tıkaç veya cling film ile 2 test tüpünün ağzını kapatın. 4. Her öğrenci için SW 1 fotokopisi hazırlayın NOT: Bu aktivite diğer enfeksiyon çeşitlerinin yayılmasını göstermek için de kullanılabilir. Grip virüsünün yayılmasını göstermek için nasıl uygulanacağı görmek için Bölüm 2.2 ye bakın.

3 2.3 Enfeksiyonların Yayılması Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYB) Giriş 1. Derse başlarken öğrencilere mikropların yayılabilmesi için çok çeşitli yollar olduğunu hatırlatınız. Örneğin, dokunmayla, hapşırmayla veya kirlenmiş yiyecek ve içme suyu ile v.b. Mikropların yayıldığı diğer önemli bir yolun vücut salgıları yoluyla mesela korunmasız cinsel birleşme ile gerçekleştiğini belirtin. 2. Öğrencilerin konudan dolayı çekinmelerini önlemek için bildikleri CYB hastalık ismi bilip bilmediklerini ve bunlara nelerin sebep olduğunu sorun. web sitesindeki PowerPoint aktiviteyi kullanarak bu konuyu açıklayın. 3. CYB hastalıkların bazı durumlarda aynı şırınga iğnesinin kullanılması, cilt teması, anneden doğmamış çocuğa bulaşması anne sütü gibi yollardan bulaşmasına rağmen, genel olarak korunmasız cinsel birleşme yoluyla yani prezervatif kullanılmamasından yayıldığını açıklayın. Bunun nedeni bazı CYB hastalıkların kan ve vücut sıvısının içerisinde taşındığını ve bunlar tarafından nakledilebileceğidir. 4. Koruyucu engeli olmayan doğum kontrolünün, doğum kontrol haplarının CYB hastalıkları önlemeyeceğini anlatın. Ana Aktivite 1. Bu aktivite en iyi bir şekilde bir sınıf aktivitesi olarak yapılır. Bölüm A 2. Öğrencilere; cinsel teması temsil etmek için ellerinde bulunan test tüplerindeki sıvıları değişeceklerini (vücut sıvısı olarak) anlatın. Test tüplerini sınıfa dağıtın ve her öğrencinin dolu bir test tüpü aldığından emin olun. Hangisinde olduğunu öğretmen bilmesine rağmen test tüplerinden birinin içinde nişasta olduğundan sınıfa bahsetmeyin, NOT kendi test tüpünün kirli olduğu ortaya çıkınca diğer örgenciler tarafından taşıyıcı olduğundan dolayı seçilmemesi gibi bir sorunun ortaya çıkması önemli bir sorun olabilir. 3. Her öğrenciye elindeki test tüpündeki sıvıyı 5 ayrı öğrencinin elindeki sıvıyla değiştirmesini söyleyin (25 kişiden daha küçük sınıflarda değiştiricilerin sayısını her 3 veya 4 kişiye düşürün) Öğrencilere sıvıları kiminle değiştirdiklerini, daha sonra SW 1 e yazacakları için hatırlamalarını söyleyin. Öğrencileri seçimlerinde kendi normal gruplarının dışına çıkmaya ve kız ve erkek karışımını sağlamalarına teşvik edin. 4. Bittikten sonra öğrencilere bir SW 1 kopyası verin ve öğrencilerden bir tanesinde CYB hastalığı temsil eden bir tüp olduğunu anlatın. Öğretmen sınıftaki her bir test tüpüne bir damla iyot çözeltisi damlatmalıdır. Eğer test tüpünün rengi siyahlaşırsa o kişi enfeksiyon kapmış demektir. Sınıf bu koşullarda orijinal olarak enfeksiyonlu olan kişiyi belirleyebilir mi? Bölüm B 5. Aktiviteyi öğrencilerin sıvı değiştirme sayısını 1 veya 2 ye düşürerek (cinsel ilişki) tekrar edin. Sınıf bu koşullarda orijinal olarak enfeksiyonlu olan kişiyi belirleyebilir mi? Bölüm C 6. Bir gösteri yapmaları için sınıftan 5 öğrenci seçin. Sınıfa hangi öğrencinin enfekte olan test tüpüne sahip olduğunu gösterin. Geri kalan 4 öğrenciye ikisinin üstü cling film ile kapatılmış test tüplerini verin. 7. enfekte olan öğrenciden geri kalan 5 diğer öğrenci ile cinsel temas ta bulunmasını isteyin. Bu sefer sıvıları karıştırmayın ancak damlalıkla bir damla sıvı ilave edin ve tüpleri iyice karıştırın. 8. İyot solüsyonunu kullanarak her öğrencinin test tüplerini CYB hastalıklar için kontrol edin. 9. Cinsel temasta cling film kullanılmasının prezervatif kullanılması anlamında olduğunu ve bu öğrencilerin enfeksiyon almadıklarını belirtin.

4 2.3 Enfeksiyonların Yayılması Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYB) Anlamalarını kontrol etmek için öğrencilere aşağıdaki soruları sorun: a. CYB hastalık ne demektir? Cinsel Yolla Bulaşan enfeksiyonlar (CYB) bir insandan diğerine genel olarak cinsel temas esnasında transfer olan hastalıklardır. Farklı semptomları olan en az 25 farklı CYB enfeksiyonu bulunmaktadır. Bu hastalıklar vajinal, anal veya oral seks yoluyla yayılabilir. b. Kimler CYB enfeksiyonlarına yakalanabilir? CYB enfeksiyonu taşıyan herhangi birisiyle korunmasız cinsel temasta bulunan herkes CYB enfeksiyonlara yakalanabilir. CYB enfeksiyonları yalnızca kolay, fahişeler, homoseksüeller veya uyuşturucu bağlılarına ait hastalıklar değildir, Yakalanmak için enfekte olmuş her hangi bir kişiyle korunmasız cinsel temasta bulunulması yeterlidir. c. CYB hastalıklara yakalanma riskini nasıl azaltabiliriz? CYB bir enfeksiyona yakalanmamak için çeşitli yollar bulunmaktadır. i. Bulunmamak: Bir CYB enfeksiyona yakalanmamak için en emniyetli yol oral, anal, vajinal cinsel temasta bulunmamaktır. ii. Prezervatif Kullanmak: Prezervatifler koruyucu bir önlem olarak önerilmektedir. Ancak, prezervatifler kapladıkları cildi bu bulaşmadan korurlar, her hangi bir yara ve siğil bu hastalıkların yayılmasına neden olabilirler.. iii. Partnerinizle konuşmak: Partnerinizle konuşarak daha güvenli seks uygulamaları konusunda örneğin prezervatif kullanılması konularında anlaşın. Eğer yeni bir partner ile ilişki kuracaksınız, ilişki öncesi her ikinizinde CYB hastalıkları için test edilme iv. Genel opsiyonunu tartışın. Kendinizi test ettirin ve muntazam olarak çek-up yaptırın: Seksüel olarak aktifseniz, herhangi bir semptomunuz olmamasına rağmen, muntazaman çek-up yaptırmanız ve test olmanız ve herhangi bir enfeksiyonunuzun olmadığınızdan emin olmanız son derece önemlidir. CYB hastalıkların tümü bazı semptomlar göstermezler. d. Prezervatif dışındaki diğer doğum kontrol önlemleri CYB hastalıklara karşı korunma sağlar mı? HAYIR. Doğum kontrol önlemleri yalnız hamile kalmayı engeller, herhangi bir CYB hastalığa karşı korunma sağlamaz. e. Bir CYB enfeksiyonun semptomları nelerdir? Cinsel yolla bulaşan hastalıkların semptomları farklılıklar gösterir. En yaygın olanları ağrı, alışılmadık şişlik ve yaralar, kaşıntı, idrar zorluğu ve/veya genital bölgeden alışık olmayan akıntı şeklinde olabilir. f. CYB hastalık taşıyan herhangi biri bu semptomları gösterir mi? HAYIR, CYB hastalıklarında genel bir problemdir çünkü bir çok insan bu enfeksiyonu taşıdığını fark etmeyebilir. Bazı durumlarda daha sonra kısırlık sorunu ile karşılaştığında böyle bir CYB hastalık taşıdığını fark eden kadınlar bulunmaktadır. g. Daha fazla bilgi ve tavsiyeler için nereye ulaşabilirim? Okul Hemşiresine veya Genel Pratisyene (GP) sorabilirsiniz. İlave Aktivite a. Genel toplumu CYB hastalıklar hakkında eğiten posterler yapın. VEYA b. Öğrencilere birer kopya SH 1 ve SH 2 verin ve her bir çizgi romandaki cümleler hakkında yorumda bulunmalarını isteyin. Bu bireysel olarak veya grup aktivitesi olarak veya bir sınıf tartışması olarak gerçekleştirilebilir.

5 2.3 Enfeksiyonların Yayılması Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYB) Eğer Harry başka insanlarla korunmasız seks yapmış olsaydı, cinsel yolla bulaşan bir hastalığı kapma olasılığı olacaktı. CYB enfeksiyonlar herhangi bir kesin semptom göstermezler bu nedenle Harry bir CYB enfeksiyon taşıyıp taşımadığını bilemez. Amy yi sevebilir ancak normal olarak korunmalı seks ile ona bir enfeksiyon bulaştırıp bulaştıramayacağından emin olamaz. Amy çok yanlış bir karar alıyor. Prezervatif kullanılması yalnızca hamile kalma riskini azaltmakla kalmaz aynı zamanda bir CYB enfeksiyon kapma riskini de azaltır. Bir çok hamilelikler ve CYB enfeksiyonlar bu sefer her şey yolunda olacak diye düşünen insanlarda meydana gelmiştir. Bu sahnede Amy ve Harry istenilmeyen hamilelikleri önlemek için hamileliği engelleyici hap kullanımı konusunda oldukça hassas oldukları görünüyor. Ancak haplar ve implantların hamileliği engelleyici ilaçlardan oldukları unutulmamalıdır, CYB hastalıkların bulaşmasını engellemezler. Birçok insan hangi yaşta olurlarsa olsunlar Doktora ve hemşireye veya Kliniğine gitmekten utanabilirler. Öğrencilere bu konuda utanmak için herhangi bir neden olmadığını belirtmek önemlidir. Bir CYB enfeksiyonu bulaşması ve bu hastalığın tedavi edilmemesi nedeniyle sevdiklerinize bulaştırılması daha çok utanç verici ve üzüntü verici olacaktır. Bu birçok yetişkin ve öğrenciler arasında genel bir görüştür. Herkes daha önce enfekte olmuş olan herhangi birisinden eğer uygun önlemler alınmadıysa her an bir CYB enfeksiyonu alabilir. Öğrencilere CYB hastalıkların artan bir şekilde önem kazandığının söylenmesi önemlidir. Maalesef Kilamidya günümüzde gençler arasında en sık görülen bir CYB enfeksiyondur bunun nedeni başlangıçta hastalığın hiç veya çok az belirti göstermesidir. Kilamidya bununla birlikte ileriki yaşlarda kısırlığa neden olabilir.

6 Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Her senaryoyu inceleyin. Buradaki konuşmalar hakkındaki görüşleriniz nelerdir? Seni seviyorum. Sana enfeksiyon bulaştırmam. Amy ve Harry seks yaşantısı beklentilerini tartışmaktadırlar. Harry nin daha önce partnerleri olmuştur ve Amy herhangi bir CYB enfeksiyon taşıma olasılığından endişe etmektedir. Yalnızca bu sefer bir zarar vermez, merak etme Harry ve Amy bir prezervatifleri olmadığından endişelenmektedir. Zaten doğum kontrolü uyguluyoruz Amy ve Harry prezervatif almalılar mı? condoms?

7 Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Her senaryoyu inceleyin. Buradaki konuşmalar hakkındaki görüşleriniz nelerdir? Bence beraber yatabiliriz ancak önce test olmak istiyorum Harry, GUM (Genital Üriner Tıp) Kliniğine Amy ile birlikte gitmekten çok utanıyor. İlk defasında buna yakalanmazmışsınız diye duydum Amy ve Julia ilk defa bu işin nasıl olduğunu tartışmakta ve herpes hakkında endişe duymaktadır. Klamidya! Bizim eğlenmemizi engellemek için sürekli bundan bahsediyorlar Harry ve Sandy sınıftaki seksüel eğitim ve Kilamidya hakkında konuşmaktadırlar.

8 2 3 4 Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Bölüm A Cinsel temasta bulunduğun kişilerin isimlerini ve CYB hastalığı olup olmadıklarını yazın: Cinsel Birleşme Kişinin ismi Enfeksiyon var mı? Sınıftaki kaç kişiye enfeksiyon bulaştı? Sana enfeksiyon bulaştı mı? Enfeksiyonu bulaştıran kimdi? Bölüm B Cinsel temasta bulunduğun kişilerin isimlerini ve CYB hastalığı olup olmadıklarını yazın: Cinsel Birleşme Kişinin ismi Enfeksiyon var mı? 1 2 Sınıftaki kaç kişiye enfeksiyon bulaştı? Sana enfeksiyon bulaştı mı? Bu sefer enfeksiyon bulaşan insanların sayısı bu sefer neden azaldı? Enfeksiyonu bulaştıran kimdi? Bölüm C Sonuçlar Kişi Önceki Renk Sonraki Renk Renk değişiminin nedeni Cling film veya pamuk toplar neyi temsil etmektedirler? CYB hastalığı olan birisiyle cinsel teması olmasına rağmen bazılarının enfeksiyon almamasının hangi nedeni olduğunu düşünüyorsunuz?