Dünya Ekonomisinde Yakın Tarihli Krizler. Dünya Ekonomisinde Gruplaşma Eğilimleri. Dünya Ekonomisinde Gruplaşma Eğilimleri

Transkript

1 Dünya Ekonomisinde Yakın Tarihli Krizler & Petrol Fiyatı Krizleri Borç Krizi (L. Amerika) 1992 Avrupa PM Krizi 1995 Meksika Krizi T. C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı G Bilgilendirme Toplantısı G Gündemi Hakkında Türkiye Perspektifinden Kısa Bir Değerlendirme Prof. Dr. Aykut Kibritçioğlu Ankara Üniversitesi SBF İktisat Bölümü Ankara, 10 Şubat 2011, 14:00 16: Asya ve Rusya Krizleri Gıda Krizi ABD Finans Krizi * Küresel Büyük Durgunluk * Avro Alanı Krizi ** Gıda Krizi (?) * Ek Bilgi: ** Ek Bilgi: Dünya Ekonomisinde Gruplaşma Eğilimleri Dünya Ekonomisinde Gruplaşma Eğilimleri 1976 Group of Seven G7 = Canada + France + Germany + Italy + Japan + UK + USA 1997 Group of Eight (G8 = G7 + Russia) 1998 G G Group of Twenty G20 = Argentina + Australia + Brazil + Canada + China + France + Germany + India + Indonesia + Italy + Japan + Mexico + Russia + Saudi Arabia + South Africa + Rep. of Korea + Turkey + UK + USA G20 Chairs: Canada, 2002 India, 2003 Mexico, 2004 Germany, 2005 China, 2006 Australia, 2007 South Africa, 2008 Brazil, 2009 United Kingdom, 2010 Republic of Korea, 2011 France 2009 Pittsburg Summit: (1) Framework for Strong, Sustainable, and Balanced Growth, (2) Strengthening the International Financial Regulatory System, (3) Modernizing our Global Institutions to Reflect Today s Global Economy, (4) Reforming the Mandate, Mission, and Governance of the IMF, (5) Reforming the Mission, Mandate, and Governance of Our Development Banks, (6) Energy Security and Climate Change, (7) Strengthening Support for the Most Vulnerable, (8) Putting Quality Jobs at the Heart of the Recovery, (9) An Open Global Economy Noriel Roubini (Jan. 31, 2011): A G-Zero World: The New Economic Club Will Produce Conflict, Not Cooperation (!) Küresel ekonomik ortam değişip gruptaki ülke sayısı arttıkça ve çıkarlar farklılaştıkça G20 çözüm yerine, lidersiz bir uzlaşmazlık platformu haline gelebilir! O halde: Türkiye nin çıkarları nelerdir? G20 deki stratejisi nasıl olmalıdır? B planı? Kaynak: & Kaynak: Roubini (2011),

2 The priorities for the French presidency of the G20 in Coordinating economic policies and reducing global macroeconomic imbalances 2. Strengthening financial regulation 3. Reforming the International Monetary System (IMS) 4. Combating commodity price volatility 5. Improving global governance 6. Working on behalf of development Fransa nın G İçin Gündem Öncelikleri 1. İktisat nın Uluslararası Koordinasyonu ve Küresel Makroekonomik Dengesizliklerin Azaltılması 2. Finansal Düzenlemeler in Güçlendirilmesi 3. Uluslararası Para Sistemi nin Reformu 4. Emtia Fiyatlarındaki Dalgalanmalar la Mücadele 5. Küresel Yönetim in İyileştirilmesi 6. Kalkınma İçin Çalışma Kaynak: Kaynak: Fransa nın G İçin Gündem Öncelikleri [1] 1. İktisat nın Uluslararası Koordinasyonu ve Küresel Makroekonomik Dengesizliklerin Azaltılması Küresel ekonomik kriz ( ) ve uluslararası koordinasyon gereksinimi (!) Güçlü, Sürdürülebilir ve Dengeli Büyüme Çerçevesi (Pittsburg, 2009 & Seul, 2010) Büyük cari hesap dengesizliklerinin yarattığı kırılganlık ve istikrarsızlıkların azaltılması 2. Finansal Düzenlemeler in Güçlendirilmesi Finansal sistemin çökmesine yol açan/açabilecek aşırı-risk üstlenme davranışlarını dizginleyecek önlemler ve düzenlemeler Krizler yeni değildir. (Kindleberger, 1989, & Reinhart & Rogoff, 2009) Krizler kader değildir. Hatalı hükümet tercihlerinin ve yanlış iktisat politikalarının sonucudur. (Beattie, 2009) Banka-dışı finans kuruluşlarına (gölge bankacılık) yönelik düzenlemeler Yolsuzlukla (corruption) ve rüşvetle mücadele (UN & OECD; Türkiye!) Fransa nın G İçin Gündem Öncelikleri [2] 3. Uluslararası Para Sistemi nin (UPS) Reformu Güncel finansal ve ekonomik kriz UPS nin yeniden organize edilmesini gerektiriyor. Mevcut UPS büyük ölçekli sermaye kaçışlarını önleyemiyor ve ülkeler krize girebiliyor. Dış ticaret fazlaları yoluyla aşırı rezerv biriktirme küresel dengesizliklere yol açabilir. Dolar ın ana para olduğu bir ortamda, çeşitliliğin olmaması Dolar la ilgili şoklar karşısında kırılganlığı artırıyor. Dünya ekonomisinin istikrarı ve büyümesi açısından çok önem arz eden ulusal döviz kuru rejimleri ve kur dalgalanmaları konusunda yeterli uluslararası koordinasyon mevcut değil. Küresel dengesizliklerin oluşmasını/artmasını önleyebilmek için, UPS deki mevcut açıkların/aksaklıkların sebep ve sonuçlarının ortak teşhisi gerekiyor. Belirli ulusal paralardaki aşırı dalgalanma veya katılıkların küresel ekonomi üzerindeki olumsuz sonuçlarının sınırlanması için ortak yollar bulunması gerekiyor.

3 Fransa nın G İçin Gündem Öncelikleri [4] 4. Emtia Fiyatlarındaki Dalgalanmalar la Mücadele Özellikle 2007 den bu yana tarım (ve enerji) emtiası fiyat dalgalanmaları küresel sorunlara (belirsizlik artışı, büyümede dalgalanma, gıda güvensizliği, vb.) yol açmaktadır. Gıdada fiyat dalgalanmaları, tüketicilerin alım gücünü ve üreticilerin gelirini düşürmekte ve geniş kesimlerin gıda güvenliği ni tehlikeye sokmaktadır. (Türev) emtia piyasalarında, fiyat dalgalanmalarına karşı etkili düzenleme araçları bulunmamaktadır. Oysa, bu dalgalanmalar küresel büyümeyi ve kitlelerin gıda güvenliğini tehdit etmektedir. Fransa, aşırı emtia fiyatı dalgalanmalarına (özellikle de tarımda) ve bunların olumsuz etkilerine karşı ortak çözümler bulunmasına önem vermektedir. Emtia (özellikle tarım ve petrol) piyasalarının düzenlenmesi, işler hale getirilmesi ve şeffaflaştırılması, 2009 Pittsburg toplantısında da önemli bir sorun olarak kabul edilmiştir. (Özellikle en yoksul ülkelerdeki) açlıkla (MDG, 2015: %50 ) mücadele ve gıda güvenliğinin sağlanması açısından, tarımda sürdürülebilir yatırımlar teşvik edilmelidir. Sarkozy nin özel vurgusu: Global Partnership for Agriculture, Food Security and Nutrition Basın: France to press G20 to curb speculation-fuelled food price hikes Oysa, mevcut gıda fiyatı artışlarının temel sebebinin spekülasyon olduğu bir hayli şüpheli (Krugman, 2011, stoklar?). Fransa nın G İçin Gündem Öncelikleri [5] 5. Küresel Yönetim in İyileştirilmesi/Reformu Birleşmiş Milletler (UN) Güvenlik Konseyi nin reformu G20 nin, dünyanın geri kalan kısmına açılması Kısa vadede reform gerektiren olası alanlar (WB, IMF, FAO, vb.) G20 nin kendisinin reformu (kaynak gereksinimi, başkanlıklar arası geçiş sorunları, vb.) 6. Kalkınma Adına Çalışma Kalkınma ve yoksulluğun önlenmesi önemlidir. Altyapı, vergi kaynaklarının mobilizasyonu, özel sektörün geliştirilmesi, ticaret, refahın korunması ve tarımsal malların fiyatlarındaki dalgalılık konuları önemlidir. Kalkınma yardımları (Dikkat: Sachs vs. Easterly tartışması!) Kalınmanın yenilikçi (innovative) finansman ı Sarkozy nin tasarısı (Toronto, 2010): finansal işlemler üzerine vergi koyulması Dünyada İktisadi Büyüme Olgusunun Geleceği? Dünya Nüfusunun Seyri Kişi başına reel çıktı ($) Çevre Kirliliği Kaynakların Yenilenebilirliği Sürdürülebilir Büyüme Yoksulluk ve Gelir Dağılımı Teknolojik Gelişme Kurumların Önemi Ekonomik Özgürlük Yolsuzluk Demokrasi Refah Artışı İktisadi büyüme süreci, özellikle son iki yüzyılda iyice hızlanmış ve belirginleşmiştir. Fakat Zaman Kaynak: Maddison (2001) den aktaran Van den Berg (2001: 557). Kaynak: Brakman et al. (2006): Nations and Firms in the Global Economy: An Introduction to International Economics and Business. CUP, s. 7. PDF:

4 Ekonomik ve Ekolojik Akım Şeması Dünya Enerji Tüketiminin Yapısal Gelişimi (%) Odun => Kömür => Petrol => Doğalgaz =>? Standart (Neoklasik) Ekonomik Akım Şeması Kaynak: Harris (2006: Böl. 1, s. 7-8) veya Harris & Codur (2004) Kaynak: Dalloz (1986) dan aktaran Yücel (1994: 68). Küresel Enerji Sistemleri Arasında Geçişler ( ) Türkiye nin Enerji Arz Güvenliği İçin Politika Tasarımı Enerji tüketiminde verimliliğin ve tasarrufun artırılması (yıllık tasarruf potansiyeli: %15-20 = 14 Mtep) Sanayide enerji kullanımında verimlilik artırılmalı Tüketimde tasarruf artırılmalı ve kaçak elektrik kullanımı olabildiğince önlenmeli Fosil yakıtlarla (ham petrol ve doğalgaz) ilgili stratejik depolama İthalatta ülke bağımlılığından doğabilecek darlıklara karşı stratejik depolama yapılmalı Enerji kaynaklarının Türkiye üzerinden (güvenli) taşınması olanakları geliştirilmeli Yenilenilebilir enerji kaynaklarına (YEK e) ağırlık verilmesi Sera gazı emisyonu, küresel ısınma ve iklim değişikliği olgusunu dikkate/ciddiye alan temiz enerji politikaları geliştirilmeli ve uluslararası anlaşmalara katılınmalı YEK alanında kaynak çeşitliliğine önem verilmeli YEK e önem verilerek fosil yakıtlardaki dışa bağımlılıktan olabildiğince kurtulunmalı Doğalgazla çalışan termik santraller, olabildiğince, YEK le çalışır hale getirilmeli Kendimizi küçümsemeden, YEK e yönelik teknoloji geliştirme çabaları güçlendirilmeli Hidroelektrik, jeotermal, güneş, hidrojen ve rüzgar enerjilerine daha çok önem verilmeli Nükleer enerjiden yararlanılması Seçim ve kullanım aşamasında teknolojik açıdan dışa bağımlılık a dikkat edilmeli Reaktörlerin kullanımı sırasında doğabilecek kaza riskleri ciddiye alınmalı Nükleer atıkların yaratacağı imha/depolama/kirlilik sorunu önemsenmeli Kaynak: Dunn (2001: s. 14), Kaynak: Aykut Kibritçioğlu ( ),

5 enerji & ekonomi İnsan Etkinlikleri (Enerji Üretimi, Tüketimi ve İktisadi Büyüme) Enerji, Ekoloji ve Ekonomi Etkileşimi Son Üç Yıldaki İkinci Gıda Fiyatı Krizi? çevre Kirlenme (Pollution) Antropojenik (İnsan-Kaynaklı) Etki Seragazı Oluşumu Sera Etkisi (Greenhouse Effect) Küresel Isınma (Global Warming) İklim Değişikliği (Climate Change) Diğer (= Doğal) Etkiler Nesilleri Tükenen Canlılar (Yeni) Hastalıklar hükümet/ler Maliye Sağlık Teknoloji (Temiz) Enerji Yeni Çevre/Ekoloji Yeni Ticaret Kaynak: The New York Times, Nüfus Artışı,Gıda Krizi ve Açlık Kaynak: Çin & Hindistan ın Yükselişleri Birincil Enerji Kaynaklarının Aşırı Tüketimi & Kıtlığı Finansal Spekülasyon Aşırı Nüfus Artışı Küresel Isınma Küresel Gıda Güvenliği ve Dünya Ekonomisi Et Tüketimi Artışı Fransa Kısıt: Su & Diğer Doğal Kaynakların Kıtlığı İklim Değişikliği Güncel Orta Doğu Krizi (Tunus, Mısır, )? Enerji Krizi (Fiyat Artışları) Gıda Talebi Artışı (Yetersiz) Gıda Üretimi Artışı Hava Koşullarında İstikrarsızlık: Seller & Kuraklık Sonuç: Çözüm için disiplinler ve kurumlar arası işbirliği şart!!? Biyoyakıt Talebi Artışı Tarımda Şirket Tekelleşmesi KRİZ Gıda Fiyatı Artışları? Önlem: Uluslararası Gıda Yardımları (Easterly vs. Sachs: Zorunlu? Başarısız?) Fransa Kısa-Uzun Vadeli Çözüm Yolları? Sosyal/Ekonomik Çalkantılar Yoksulluk & Açlık Enflasyonda Artış? Küresel Ticarette Korumacılık? İktisadi Büyümede Yavaşlama

6 G Gündemi: Sonuç Düşünceleri? 1. İktisat nın Uluslararası Koordinasyonu ve Küresel Makroekonomik Dengesizliklerin Azaltılması 2. Finansal Düzenlemeler in Güçlendirilmesi 3. Uluslararası Para Sistemi nin Reformu 4. Emtia Fiyatlarındaki Dalgalanmalar la Mücadele 5. Küresel Yönetim in İyileştirilmesi 6. Kalkınma İçin Çalışma