T.C. TRABZON VALİLİĞİ İl Çevre ve Orman Müdürlüğü TRABZON İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 T.C. TRABZON VALİLİĞİ İl Çevre ve Orman Müdürlüğü TRABZON İL ÇEVRE DURUM RAPORU TRABZON-2010

2 HAZIRLAYANLARIN LİSTESİ Fahrettin ULU İl Müdürü Alpaslan KALEMCİ ÇED ve Planlama Şube Müdürü Fevzi YILMAZ Çevre Yönetimi Şube Müdürü Firdes AYAZ Jeoloji Yüksek Mühendisi Gökhan KURAK Çevre Mühendisi S. Erinç AHISKALI Çevre Mühendisi Bülent SAĞIR Ziraat Mühendisi Derya HATİNOĞLU Çevre Yüksek Mühendisi Alper Burak HATİNOĞLU Çevre Mühendisi Hasan TERZİOĞLU Ziraat Mühendisi Erson ALTINBAŞ Kimyager Nilüfer KUTUROĞLU Kimyager İhsan GÜNAYDIN Ziraat Mühendisi Yıldız KARAHAN Kimyager Mete GÜVEN Ziraat Mühendisi Pınar BULUT Peyzaj Mimarı Abdurrahman SEMERCİOĞLU Orman Mühendisi

3 İL ÇEVRE DURUM RAPORU REHBERİ Sayfa A. COĞRAFİK KAPSAM 1 B. DOĞAL KAYNAKLAR 17 C. HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) 52 D) SU 77 E) TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI 115 F) FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER 119 G) TURİZM 182 H) TARIM VE HAYVANCILIK 196 I) MADENCİLİK 206 J) ENERJİ 213 K) SANAYİ VE TEKNOLOJİ 219 L) ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME 227 M) YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS 241 N) ATIKLAR 254 O) GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM 267 P) AFETLER 275 R) SAĞLIK VE ÇEVRE 281 S) ÇEVRE EĞİTİMİ 288 T) ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA 291

4 A. COĞRAFİ KAPSAM İÇİNDEKİLER Sayfa A.1. Giriş 1 A.2. İl ve İlçe Sınırları 1 A.3. İlin Coğrafi Durumu 1 A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu 2 A.5. Jeolojik yapı ve Stratigrafi 7 A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma 14 A.5.2. Teknotik ve Paleocoğrafya 14 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynakları 17 B.1.1. Güneş 17 B.1.2 Su Gücü 17 B.1.3 Kömür 17 B.1.4 Doğalgaz 17 B.1.5 Rüzgar 17 B.1.6. Biyokütle 17 B.1.7. Petrol 17 B.1.8. Jeotermal Sahalar 17 B.2. Biyolojik Çeşitlilik 17 B.2.1. Ormanlar 18 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları 18 B.2.2. Çayır ve Mera 18 B.2.3. Sulak Alanlar 18 B.2.4. Flora 19 B.2.5. Fauna 19 B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiat Koruma Alanları ve 19 Diğer Hassas Yöreler B.3. Toprak 27 B.4. Su Kaynakları 31 B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar 31 B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları 32 B.4.3. Akarsular 36 B.4.4. Göller ve Göletler 36 B.5. Mineral Kaynaklar 38 B.5.1. Sanayi Madenleri 38 B.5.2. Metalik Madenler 39 B.5.3. Enerji Madenleri 42 B.5.4. Maden Kanununa Tabi Olan Doğal Malzemeler 42 C. HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) C.1. İklim ve Hava 52 C.1.1. Doğal Değişkenler 52 C Rüzgar 52 C Basınç 52 C Nem 53 C Sıcaklık 53

5 C Buharlaşma 54 C Yağışlar 54 C Yağmur 54 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı 54 C Seller 55 C Kuraklık 55 C Mikroklima 55 C.1.2. Yapay Etmenler 55 C Plansız Kentleşme 55 C Yeşil Alanlar 57 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar 59 C Endüstriyel Emisyonlar 60 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 60 C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar 62 C.2.1. Kükürdioksit Konsantrasyonu ve Duman 68 C.2.2. Partikül Madde Emisyonları 71 C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları 73 C.2.4. Azotoksit (NOx) Emisyonları 73 C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları 74 C.3. Atmosferik Kirlilik 74 C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri 74 C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri 74 C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan etkileri 74 C.4.1. Doğal Çevreye Etkileri 74 C Su Üzerindeki Etkileri 74 C Toprak Üzerindeki Etkileri 75 C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri 75 C İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri 75 C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği)Etkileri 76 D. SU D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı 77 D.1.1. Yeraltı Suları 77 D.1.2 Jeotermal Kaynaklar 78 D.1.3. Akarsular 78 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar 83 D.1.5. Denizler 86 D.2. Doğal Drenaj Sistemleri 96 D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 97 D.3.1 Yeraltı Suları ve Kirlilik 97 D.3.2. Akarsularda Kirlilik 98 D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 106 D.3.4. Denizlerde Kirlilik 111 D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları 112 D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 113 D.5.1 Tuzluluk 113 D.5.2. Zehirli Gazlar 113 D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik 114 D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler 114

6 D Siyanürler 114 D Petrol ve Türevleri 114 D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller 114 D Pestisitler ve Su Kirliliği 114 D Gübreler ve Su Kirliliği 114 D Deterjanlar ve Su Kirliliği 114 D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler 114 D.5.7. Patojenler 114 D.5.8. Askıda Katı Maddeler 114 D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği 114 E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI E.1. Genel Toprak Yapısı 115 E.2. Toprak Kirliliği 115 E.2.1. Kimyasal Kirlenme 117 E Atmosferik Kirlenme 117 E Atıklardan Kirlenme 117 E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme 117 E.3. Arazi 117 E.3.1. Arazi Varlığı 117 E Arazi Sınıfları 117 E Kullanma Durumu 118 E.3.2. Arazi Problemleri 118 F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. Ekosistem Sistem Tipleri 119 F.1.1 Ormanlar 119 F Ormanların Ekolojik Yapısı 119 F İlin Orman Envanteri 119 F Orman Varlığının Yararları 120 F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları 121 F.1.2. Çayır ve Meralar 122 F.1.3. Sulak Alanlar 122 F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.) 122 F.2. Flora 122 F.2.1. Habitat ve Toplulukları 123 F.2.2. Türler ve Populasyonları 130 F.3. Fauna 131 F.3.1. Habitat ve Toplulukları 131 F.3.2. Türler ve Populasyonları 131 F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları 145 F Evcil Hayvanlar 146 F Sahipli Hayvanlar 146 F Sahipsiz Hayvanlar 146 F Nesli tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban 146 Hayvanlar F Hayvan Hakları İhlalleri 146 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği 147 F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin 147

7 İsteneceği Alanlar F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 147 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu 147 Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman 152 Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Maddesinin a - Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal 153 ve Üreme Sahaları F /9/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su 153 Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava 153 Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu 153 Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar 153 F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler 153 F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar 154 F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında 154 Kanunda Belirtilen Alanlar F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 154 F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak 157 Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar F.4.2 Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması 157 Gerekli Alanlar F /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları 157 F /6/1981 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak 157 Yürürlüğe Giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar F /10/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan 157

8 Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak Belirlenmiş Alanlar F /9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler 157 Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar F Cenova Deklerasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e 157 Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak 157 Yürürlüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak 157 Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar F.4.3 Korunması Gereken Alanlar 157 F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan 157 Olarak Tesbit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması 157 Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı F Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların 158 Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler F Göller, Akarsular, Yeraltısuyu İşletme Sahaları 158 F Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye 158 Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda 158 Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar (*) Hassas Yöreler Kapsamına Giren Diğer Alanlar Alanın Resmi Adı Coğrafi Konumu ve Koordinatları (Rakım vb bilgiler dahil) Alanı Toplam Alanı (km 2 ) 161

9 3.2. Kara Yüzeyi (km 2 ) Su Yüzeyi (km 2 ) Kıyı Uzunluğu (m) Alanın Açıklamalı Tanıtımı Yasal Konumu Yerleşimler ve Nüfusları Sosyo-ekonomik-kültürel-tarihsel özellikler Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel) İklim Özellikleri Jeomorfoloji (Topoğrafya vb. morfolojik özellikler) Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dahil) Hidroloji-Hidrojeoloji (Yerüstü ve yeraltısuları, varsa jeotermal 163 kaynaklar dahil) 8.5. Toprak Yapısı Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve içsular kapsamında, özellikleri, 163 endemik ve tehdit altındaki 9. Alan kullanımı ve nevcut durumu (Tarım-envanter ve mülkiyet 163 bilgileri varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulaşım ve altyapı, vb) 10. Mevcut sorunlar (Hassas Bölgenin Doğal Yapıdan Uzaklaştığı 164 Alanlar, vb) G. TURİZM G.1. Yörenin Turistik Değerleri 182 G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri 182 G Konum 182 G Fiziki Özellikleri 182 G.1.2 Kültürel Değerler 184 G.2. Turizm Çeşitleri 192 G.3 Turistik Altyapı 193 G.4. Turist Sayısı 195 G.5. Turizm Ekonomisi 195 G.6. Turizm Çevre İlişkisi 195 H. TARIM VE HAYVANCILIK 196 H.1. Genel Tarımsal Yapı H.2. Tarımsal Üretim 197 H.2.1 Bitkisel Üretim 198 H Tarla Bitkileri 198 H Buğdaygiller 198 H Baklagiller 198 H Yem Bitkileri 198 H Endüstriyel Bitkiler 198 H Bahçe Bitkileri 198 H Meyve Üretimi 198 H Sebze Üretimi 199 H Süs Bitkileri 200 H.2.2. Hayvansal Üretim 200 H Büyükbaş Hayvancılık 200

10 H Küçükbaş Hayvancılık 200 H Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretim) 200 H Su Ürünleri 200 H Kürk Hayvancılığı 201 H Arıcılık ve İpekböceği Yetiştiriciliği 201 H.3. Organik Tarım 201 H.4. Tarımsal İşletmeler 201 H.4.1. Kamu İşletmeleri 201 H.4.2. Özel İşletmeler 201 H.5. Tarımsal Faaliyetler 202 H.5.1. Pestisit Kullanımı 203 H.5.2. Gübre Kullanımı 204 H.5.3. Toprak Kullanımı 205 I. MADENCİLİK I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları 206 Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler I.1.1. Sanayi Madenleri 206 I.1.2. Metalik Madenler 206 I.1.3. Enerji Madenleri 207 I.1.4. Maden Kanununa Tabi Olan Doğal Malzemeler 207 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 207 I.3. Cevher Zenginleştirme 209 I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 210 I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları 211 J. ENERJİ J.1. Birincil Enerji Kaynakları 213 J.1.1 Taşkömürü 213 J.1.2 Linyit 213 J.1.3 Asfaltit 213 J.1.4. Bitümlü Şist 213 J.1.5 Hampetrol 213 J.1.6 Doğalgaz 213 J.1.7 Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 213 J.1.8. Orman 213 J.1.9 Hidrolik 213 J.1.10 Jeotermal 213 J.1.11 Güneş 213 J.1.12 Rüzgar 214 J.1.13 Biyokütle 214 J.2. İkincil Enerji Kaynakları 214 J.2.1 Termik Enerji 214 J.2.2. Hidrolik Enerji 214 J.2.3 Nükleer Enerji 218 J.2.4 Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi 218 J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 218 J.4 Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar 218

11 K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ 219 K.1 İl Sanayi Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler K.2 Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 220 K.3 Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı 221 K.4 Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları ve İstihdam Durumu 224 K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 225 K.6 Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 225 K.6.1 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 225 K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 225 K.6.3 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 225 K.6.4 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 225 K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 225 K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 226 L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME 227 L.1. Altyapı L.1.1. Temiz Su Sistemi 227 L.1.2 Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 227 L.1.3. Yeşil Alanlar 233 L.1.4. Elektrik İletim Hatları 234 L.1.5. Doğal Gaz Boru Hatları 235 L.2. Ulaşım 235 L.2.1. Karayolları 235 L Karayolları Genel 235 L Ulaşım Planlaması 236 L Toplu Taşım Sistemleri 236 L Kentiçi Yollar 236 L Araç Sayıları 237 L.2.2. Demiryolları 237 L Kullanılan Raylı Sistemler 237 L Taşımacılıkta Demiryolları 237 L.2.3. Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı 237 L Limanlar 237 L Taşımacılık 238 L.2.4. Havayolları 239 L.3. Haberleşme 239 L.4. İlin Plan Durumu 239 L.5. İldeki Baz İstasyonları 240 M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS 241 M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama M.1.1. Kentsel Alanlar 243 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 243 M Kentsel Büyüme Deseni 243 M Planlı Kentsel Gelişme Alanları 243

12 M Kentsel Alanlarda Yoğunluk 243 M Kentsel Yenileme Alanları 243 M Endüstri Alanlarda Yer Seçimi 243 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 243 M.1.2. Kırsal Alanlar 244 M Kırsal Yerleşme Deseni 245 M Arazi Mülkiyeti 245 M.2. Altyapı 245 M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri 245 M.3.1. Kamu Binaları 245 M.3.2. Okullar 245 M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 247 M.3.4. Sosyal ve Kültürel tesisler 247 M.3.5. Endüstriyel Yapılar 248 M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar 248 M.3.7. Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 248 M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar 248 M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma 248 M Yerel Mimari Özellikler 248 M Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller 248 M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı 249 M.4.1 İş Alanları ve İşsizlik 249 M.4.2 Göçler 249 M.4.3. Göçebe İşçiler (Mevsimlik) 249 M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı 250 M.4.5. Konut Yapım Süreçleri 250 M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 250 M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 250 M.5.1. Görüntü Kirliliği 250 M.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu 250 M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları 250 M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü 250 M.5.5. Kentsel Atıklar 251 M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı 251 M.6. Nüfus 251 M.6.1 Nüfusun Yıllara Göre Değişimi 251 M.6.2 Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 252 M.6.3 İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları 252 M.6.4 Nüfus Değişim Oranı 253 N. ATIKLAR N.1. Evsel Katı Atıklar 254 N.2. Tehlikeli Atıklar 254 N.3. Özel Atıklar 257 N.3.1. Tıbbi Atıklar 257 N.3.2. Atık Yağlar 257 N.3.3 Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar 258 N.3.4. Pil ve Aküler 259 N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 259 N.3.6. Tarama Çamurları 259

13 N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar 259 N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar 259 N.3.9. Radyoaktif Atıklar 259 N.4. Diğer Atıklar 260 N.4.1. Ambalaj Atıkları 260 N.4.2. Ömrünü tamamlamış Lastikler 260 N.4.3. Hayvan Atıkları 260 N.4.4. Mezbaha Atıkları 260 N.5. Atık Yönetimi 261 N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 261 N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma 262 Merkezleri N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri 262 N.8.1. Katı Atıkların Depolanması 262 N.8.2. Katı Atıkların Yakılması 265 N.8.3. Kompost 265 N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi 265 N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri 266 O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM O.1. Gürültü 267 O.1.1. Gürültü Kaynakları 267 O Karayolu Çevresel Gürültü Kriterleri 267 O Endüstriyel Tesisler İçin Gürültü 268 O Şantiye Alanları İçin Gürültü Kriterleri 269 O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler 269 O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültüler 271 O.1.2. Gürültü İle Mücadele 272 O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 272 O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 272 O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri 272 O.1.4. Gürültünün İnsanlar Üzerine Olan Etkileri 272 O Fiziksel Etkileri 272 O Fizyolojik Etkileri 273 O Psikolojik Etkileri 273 O Performans Üzerine Etkileri 273 O.2. Titreşim 273 O.2.1 Yerleşim Alanlarında Çevresel Kaynaklar İçin Titreşim Kriterleri 273 P. AFETLER P.1. Doğal Afetler 275 P.1.1. Depremler 276 P.1.2. Heyelan ve Çığlar 276 P.1.3. Seller 277 P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları 278 P.1.5 Ormanlar Üzerinde Biyotik ve Abiyotik Faktörlerin Etkileri 278 P.1.6. Fırtınalar 278 P.2. Diğer Afetler 278 P.2.1. Radyoaktif Maddeler 278 P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 278

14 P.2.3. Tehlikeli Maddeler 278 P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 278 P.3.1. Sivil Savunma Birimleri 278 P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 278 P.3.3. İlkyardım Servisleri 278 P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı 279 P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşımını İçin Alınan 280 Tedbirler P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 280 R. SAĞLIK VE ÇEVRE R.1 Temek Sağlık Hizmetleri 281 R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı 281 R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar 282 R İçme,Kullanma ve Sulama Suları 282 R Denizler 283 R Zoonoz Hastalıklar 283 R.1.3. Gıda Hijyeni 284 R.1.4. Aşılama Çalışmaları 285 R.1.5. Bebek Ölümleri 286 R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 286 R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları 286 R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 286 R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 286 R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 286 R.2.3 Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 286 R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 287 R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 287 R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma 287 R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 287 S. ÇEVRE EĞİTİMİ S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile İlgili Faaliyetleri 288 S.2. Çevre İle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri 289 S.2.1. Çevre Vakıfları 290 S.2.2. Çevre Dernekleri 290 S.2.3. Çevreyle İlgili Federasyonlar T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 291 T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli 291 Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma 294 Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması T.4. Çevrenin İnsan Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 294 T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 295 T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi 302

15 TABLO, ŞEKİL, GRAFİK, HARİTA, ŞEMA VE RESİMLER Sayfa Tablo A.2.1. Trabzon ili, merkez ve ilçelerindeki köy sayısı ve yüzölçümleri 1 Harita A.4.1. Trabzon ili haritası 2 Şekil A.5.1. Trabzon ilinin stratigrafik dikey kesiti 8 Harita A.5.2. Trabzon ilinin jeoloji haritası 9 Tablo B Çayır ve mera arazilerin ilçelere göre dağılımı 18 Resim B Altındere vadisi milli parkından görünüm 19 Resim B Uzungöl tabiat parkından görünüm 20 Resim B Sera Gölü tabiat parkından görünüm 22 Tablo B Trabzon ili orman içi dinlenme yerleri 23 Resim B Çamburnu mesire yerinden görünüm 24 Resim B Kayabaşı mesire yerinden görünüm 24 Resim B Sazalan mesire yerinden görünüm 25 Resim B Çal-camili mesire yerinden görünüm 25 Resim B Ağaçbaşı (Savandoz) mesire yerinden görünüm 26 Resim B Tilkibeli mesire yerinden görünüm 26 Resim B Görnek Mesire Yerinden Görünüm 27 Tablo B.3.1. Büyük toprak gruplarının ilçelere göre dağılımı 30 Tablo B.3.2. Büyük toprak gruplarına göre arazi kullanma 30 Resim B.4.1. Trabzon ili Atasu Barajı ve HES inşaatı genel görüntüsü 31 Tablo B Trabzon ilinin başlıca akarsuları ve ortalama akımları 36 Tablo B Trabzon ilindeki akarsuların toplam yüzeyleri 36 Resim B Sera gölünden görünüm 37 Resim B Uzungöl gölünden görünüm 37 Tablo B Trabzon ilindeki göller ve toplam yüzeyleri 38 Tablo B Trabzon ili endüstriyel hammadde yatak ve zuhurları 39 Tablo B Trabzon ili metalik maden yatak ve zuhurları 40 Tablo B Trabzon ili maden suyu alanları 42 Tablo B ÇED Yönetmeliğine tabi olan aktif ocak (taş, kum-çakıl)faaliyetleri 42 Tablo C.1.1. Yağış ve klima istasyonlarının çalışmaya başladığı tarihler 52 Tablo C Rüzgar değişimleri 52 Tablo C Hava değişimleri 53

16 Tablo C Nem değişimleri 53 Tablo C Sıcaklık değişimleri 53 Tablo C Buharlaşma değişimleri 54 Tablo C Yağmur değişimleri 54 Tablo C Kar, dolu, sis ve kırağı 55 Tablo C İlimiz, Merkez ve Akçaabat İlçesinde kullanılacak yerli kömürlerin özellikleri ve sınır değerleri 57 Tablo C Akçaabat İlçesi dışındaki ilçelerde kullanılacak yerli kömürlerin özellikleri ve sınır değerleri 57 Tablo C Belde ve köylerde kullanılacak yerli kömürlerin özellikleri ve sınır değerleri 58 Tablo C Isınma amaçlı ithal taş ve linyit kömürün özellikleri ve sınır değerleri 58 Tablo C Briket kömürün özellikleri ve sınır değerleri 58 Tablo C ÇKAGİLHK Yönetmelik kapsamında emisyon iznine tabi tesislerin sektörel dağılımı 59 Tablo C tarihi itibarıyla Trabzon ilinde trafiğe kayıtlı araç sayısı 60 Tablo C yılı itibarıyla Trabzon ilindeki akaryakıt tüketim miktarı 61 Tablo C Trabzon hava limanına 2010 yılı içerisinde gelen/giden uçak sayısı 62 Tablo C Trabzon limanına 2010 yılı içerisinde gelen gemilerin cins ve adetleri 62 Tablo C.2.a. Hava kirleticiler için uyulması gereken uzun ve kısa vadeli sınır değerleri 64 Resim C.2.a. Gezici hava kalitesi ölçüm aracı 66 Resim C.2.b. Hava kalitesi izleme istasyonlarının kent merkezinde yerleşimlerine ilişkin genel görünüm 67 Resim C.2.c. Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonunun (Trabzon-2) genel görünümü 68 Tablo C Trabzon ilinde 2010 yılında sabit ölçüm istasyonlarında yapılan ölçümlerin SO2 gazı ölçüm sonuçlarının günlük ve aylık ortalama 68 değerleri Grafik C a 2010 yılında sabit ölçüm istasyonlarından elde edilen aylık SO2 değişimi 69 Tablo C Trabzon ilinde kış dönemi SO2 ölçüm sonuçları 69 Grafik C b Trabzon ilinde kış dönemine ait SO2 değişimi 70 Şekil C yılları arasındaki ortalama SO2 e ait eş kirlilik eğrileri 70 Tablo C Sabit ölçüm istasyonlarında yapılan ölçümlerin PM açısından değerlend. 71

17 Grafik C a 2010 yılında sabit ölçüm istasyonlarından elde edilen aylık PM değişimi 72 Grafik C b Trabzon ilinde kış dönemine ait PM değişimi 72 Tablo C Trabzon ilinde kış dönemi PM ölçüm sonuçları 72 Şekil C yılları arasındaki ortalama PM e ait eş kirlilik eğrileri 73 Şekil C yılları arasındaki ortalama NO2 e ait eş kirlilik eğrileri 73 Tablo C Kirletici parametreler ve sağlık etkileri 75 Tablo D.1.1. Trabzon ilinde DSİ ce açılan yer altı suyu sondaj kuyuları 78 Tablo D Akarsuların mansap akiferlerinin YAS rezervleri ve kullanılan miktarları 79 Tablo D Akhisar deresi mansap akiferi 79 Tablo D Fol deresi mansap akiferi 79 Tablo D Çarşıbaşı deresi mansap akiferi 80 Tablo D Söğütlü deresi mansap akiferi 80 Tablo D Değirmendere çayı mansap akiferi 80 Tablo D Yomra deresi mansap akiferi 81 Tablo D Yanbolu deresi mansap akiferi 81 Tablo D Karadere çayı mansap akiferi 81 Tablo D Manahoz çayı mansap akiferi 81 Tablo D Solaklı çayı mansap akiferi 82 Tablo D Baltacı deresi mansap akiferi 82 Tablo D İyidere çayı mansap akiferi 82 Tablo D İlimizdeki akarsulara ait yağış alanı ve yıllık ortalama su potansiyeli 83 Tablo D.1.4. Trabzon ili gölleri 83 Tablo D Denizlerde son besin zincirini oluşturan ekonomik türlere ait av verileri 86 Tablo D Karadeniz in yıllık su bilançosu 88 Şema D Karadeniz deki akıntıların şematik görünümü 88 Şema D Karadeniz deki siklonik dönüşten oluşan dört ana akıntı 89 Tablo D Derinliklere göre akıntı hızları 89 Şema D Karadeniz in güney yarısına ait yüzey tabakası tuzluluk dağılımı 90 Şema D Karadeniz deki yüzey sularının ortalama yıllık oksijen içerikleri 91 Tablo D Karadeniz deki sıcaklığın düşey dağılımı 91 Tablo D Karadeniz yüzey suyu ort., en yüksek ve en düşük deniz suyu sıcaklıkları 92 Şema D m eş derinlik çizgilerinin olduğu haritada Karadeniz deki O2 içeriği 92 Tablo D Marmara ve Karadeniz in iyon içeriği (% toplam iyon) 93

18 Tablo D Ortalama inorganik besleyici elementler ile toplam organik C.N ve P 94 Şema D Karadeniz de derinliğe bağlı olarak fotosentezin meydana gelişi 94 Tablo D Demersel balık türleri ve biyokütle yüzdeleri 95 Tablo D Biomas ve üretim miktarları 96 Tablo D.2.1. İl sınırları içerisinde kalan yer altı sularının drenaj alanları 96 Tablo D Bazı akifer alanlarındaki yer altı suyu kalite değerleri 97 Resim D Derin Deniz Deşarj Sistemlerinin denetimi esnasında çekilmiş fotoğraf 99 Resim D Kırsal yerleşimlerden kaynaklanan atıksuların bertaraf görünümü 100 Resim D Derelerde kirlilik çalışılması esnasında çekilmiş fotoğraf 101 Resim D Derelerde kirlilik çalışılması esnasında çekilmiş fotoğraf 102 Resim D Derelerde kirlilik çalışılması esnasında çekilmiş fotoğraf 102 Resim D Derelerde kirlilik çalışılması esnasında çekilmiş fotoğraf 103 Tablo D Kıta içi su kaynaklarının sınıflarına göre kalite değerleri 104 Tablo D Ortalama analiz sonuçları (Akarsularda kirlilik durumu-2010) 105 Tablo D Sera gölüne ait analiz sonuçları (2010) 107 Resim D Göllerde yapılan kirlilik çalışması esnasında Sera gölünden görünüm 108 Resim D Göllerde yapılan kirlilik çalışması esnasında Uzungöl den görünüm 108 Tablo D Uzungöle ait analiz sonuçları (2010) 110 Tablo D Turizm tesisleri ve bu tesislere ait arıtma tesisi kapasiteleri (2010) 112 Tablo E.2.1. Trabzon ili tarım topraklarının bünyesi 115 Tablo E.2.2. Trabzon ili tarım topraklarının reaksiyonu (ph) 115 Tablo E.2.3. Trabzon ili tarım topraklarının kireci (%CaCO3) 115 Tablo E.2.4. Trabzon ili tarım topraklarının organik maddesi 116 Tablo E.2.5. Büyük toprak grupları itibarıyla ortalama analiz değerleri 116 Tablo F Orman Kan. 2/B maddesine göre orman sınırları dışına çıkartılan alanlar 121 Tablo B.2.2. Çayır ve meraların ilçelere göre dağılımı 122 Tablo F.2.2. Taksonların bölüm, sınıf ve altsınıflara göre dağılımı 131 Tablo F Trabzon da mevcut memeli hayvan türleri 132 Resim F İlimizde mevcut kuş resimleri 144 Tablo F av döneminde ilimizde koruma altına alınmış hayvan türleri 146 Resim F Altındere vadisi milli parkından görünüm 148 Resim F Uzungöl tabiat parkından görünüm 149 Resim F Sera Gölü tabiat parkından görünüm 151

19 Tablo F Kentsel sit 153 Tablo F Tarihi sit 153 Tablo F Doğal sit 153 Tablo F Trabzon orman envanteri 154 Tablo F Mera alanlarına ilişkin yapılan tespit ve tahdit çalışmaları 155 Tablo F Trabzon ili mesire (orman içi dinlenme) yerleri 158 Resim F Kayabaşı mesire yerinden görünüm 159 Resim F Tilkibeli mesire yerinden görünüm 159 Resim F Çal-camili mesire yerinden görünüm 160 Resim F Sazalan mesire yerinden görünüm 160 Resim F Görnek mesire yerinden görünüm 161 Tablo F Taksonların flora bölgelerine göre dağılımı 177 Resim F Trabzon Florasından görünüm 180 Tablo G Trabzon ili maden suyu kaynakları 182 Tablo G Trabzon ili yayla merkezleri 182 Harita G.1.1. Trabzon ili yaylaları ve diğer turistik sahalarına ait harita 183 Resim G.1.2. Uzungöl gölünden görünüm 184 Tablo G.1.2. Fuar, festival, şenlik, kurtuluş, anma günleri 191 Resim G.2.1. Sümela manastırından görünüm 192 Tablo G.3.1. Trabzon da bulunan turizm işletme belgeli oteller 194 Tablo G.3.2. Trabzon da bulunan turizm yatırım belgeli oteller 194 Tablo G.3.3. Trabzon da bulunan turizm işletme belgeli lokantalar 194 Tablo G.3.4. Trabzon da bulunan turizm yatırım belgeli lokantalar 195 Tablo G.3.5. Trabzon da bulunan turizm işletme belgeli bar 195 Tablo G.3.6. Trabzon da bulunan işletme belgeli hamam 195 Tablo G.3.7. Trabzon da bulunan belediye belgeli oteller 195 Tablo G.3.8. Trabzon da bulunan Uzungöl konaklama tesisleri 195 Tablo G yılında Trabzon da konaklayan turist sayısı 195 Tablo H yılında bitkisel üretimden elde edilen ürünler 197 Tablo H.2.2. Tarım arazisinin dağılımı 197 Tablo H yılında Trabzon ilinde mısır ekiliş, üretim durumu 198 Tablo H Trabzon ilinde 2010 yılı itibarıyla baklagiller 198 Tablo H yılında Trabzon ilinde yem bitkileri 198

20 Tablo H yılında Trabzon ilinde endüstriyel bitkiler 198 Tablo H yılında Trabzon ilinde meyve üretimi 199 Tablo H yılında Trabzon ilinde sebze üretimi 199 Tablo H yılında Trabzon ilinde süs bitkileri üretimi 200 Tablo H Trabzon ilinde yapılan büyükbaş hayvancılık üretimi (2010) 200 Tablo H Trabzon ilinde yapılan küçükbaş hayvancılık üretimi (2010) 200 Tablo H Trabzon ilinde yapılan kümes hayvancılığı (kanatlı) üretimi (2010) 200 Tablo H Trabzon ilinde yapılan su ürünleri üretimi (2010) 200 Tablo H Trabzon ilinde yapılan arıcılık üretimi (2010) 201 Tablo H.3. Trabzon ilinde yapılan organik tarım 201 Tablo H.4.1. Kamu işletmeleri 201 Tablo H.4.2. Özel işletmeler 201 Tablo H Yılı Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz-Ağustos- Eylül-Ekim-Kasım-Aralık aylarına ait kimyevi gübre tüketimi 204 Tablo H Yılı Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz-Ağustos- Eylül-Ekim-Kasım-Aralık aylarına ait organik gübre tüketimi 204 Tablo H.5.3. Trabzon ilindeki arazinin ilçelere göre dağılımı 205 Tablo I.1.1. İlimizde sanayi madeni adı altında işletilen ocaklar 206 Tablo I.1.2. İlimizde metalik madenler kapsamında işletilen ve işletilecek madenler 206 Tablo J İlimizdeki güneşlenme süresi ve aylık ışınım şiddeti 214 Tablo J.2.2. İlimizdeki hidroelektrik amaçlı enerji projeleri 214 Tablo K.2.1. Maden rezervleri 220 Tablo K.3.1. Sanayinin ilçelere göre dağılımı 221 Tablo K.4.1. Sanayi gruplarına göre işyeri sayıları ve istihdam durumu 224 Tablo K.4.2. İlimizdeki iktisadi faaliyet kolları ve çalışan nüfus 224 Tablo K.4.3. İktisaden faal olan nüfusun yıllara göre değişimi 224 Tablo K.5. Sanayi gruplarına göre üretim teknolojisi ve enerji kullanımı 225 Tablo L Merkez Moloz mevkiindeki derin deniz deşarjı terfi merkezinin fotoğrafı 228 Tablo L Değirmendere derin deniz deşarjı terfi merkezi ve ön arıtma ünitesinin fotoğrafı 229 Tablo L Havaalanı derin deniz deşarjı terfi merkezi ve ön arıtma ünitesinin fotoğrafı 229 Tablo L Of derin deniz deşarjı terfi merkezi ve ön arıtma ünitesinin fotoğrafı 230