MALİYET ANALİZİ. Dr. Emin KURTCEBE Denizli SMMM Odası Genel İdare Müdürü

Transkript

1 MALİYET ANALİZİ Dr. Emin KURTCEBE Denizli SMMM Odası Genel İdare Müdürü

2 Maliyet Sistemleri Birim Maliyet Belirleme. Planlama ve Kontrol Fonksiyonu. Maliyet sistemleri yöneticilerin işletmenin başarısı için alacakları kararları denetler. Faaliyetlerin verimliliğini tespit etmek. Müşterilere ürün ve hizmet sağlamak.

3 Maliyet Nedir? Bir malı veya hizmeti yapmak ve satmak için, doğrudan veya dolaylı olarak yapılan masrafların tümüdür. Maliyet Analizi Maliyet analizi; bir malın veya hizmetin maliyetinin belirlenmesini, incelenmesini sağlayan bir analiz, bir hesaplama işlemidir.

4 Maliyet Analizinin Firmalara Sağladığı Faydalar Şirketin rekabet gücünü artırarak, her alanda (piyasada, satış rakamlarında vb.) büyümesini sağlar, Üretilen ürünün satış fiyatını belirlemekte başvurulacak en büyük yol göstericidir, Şirketin kârının ortaya çıkarılmasını sağlar, Katma değer yaratan ürünleri belirleme ve seçmede yardımcı olarak şirketi hangi ürünlerin daha fazla üretileceğini belirler.

5 MALİYET MUHASEBESİ NİN AMAÇLARI Üretilen mal ve hizmetlerin birim maliyetlerini ölçmek, Stokların değerlerini hesaplamak, Geleceğe yönelik planların yapılmasına yardımcı olmak, Giderlerin kontrolünü ve kalite standardını korumak koşulu ile imkanlar dahilinde maliyetlerin düşürülmesini sağlayacak yöntemleri geliştirmek, Seçenekler arasında karar vermek durumunda olan yöneticilere maliyetle ilgili düzenli etkili ve güvenilir bilgiler vermek.

6 GERÇEK MALİYETİ BİLMEK NEDEN ÖNEMLİ? - KÂRLI ÜRÜNLERİ AYIRT ETMEK İÇİN - BAŞABAŞ NOKTASINI BELİRLEMEK İÇİN - FARKLI SEÇENEKLERİ KIYASLAMAK İÇİN - MALİYET AZALTMA FIRSATLARINI GÖRMEK İÇİN - GERÇEKÇİ BİR PLAN YAPABİLMEK İÇİN - STRATEJİK KARAR SÜRECİNİ GELİŞTİRMEK İÇİN

7 MALİYET YAPISININ UNSURLARI Faaliyet hacmi ile ilişkisine göre maliyetler; değişken, sabit, ve karma maliyetler olarak üç başlık altında ele alınmaktadır. a. Sabit Maliyetler Faaliyet hacmi ne kadar artarsa artsın faaliyet hacmine bağlı olmayan ve sürekli toplam olarak sabit kalan maliyetlerdir. Sabit maliyetlere örnek olarak bina, makine, taşıt, personel, amortisman maliyetleri verilebilir. Belli bir faaliyet hacmi aralığında toplam sabit maliyetler değişmeyecektir. Ancak birim başına sabit maliyetler faaliyet hacmindeki değişmelere bağlı olarak azalıp artacaktır. b. Değişken maliyetler Üretim miktarındaki değişmelerle doğrudan doğruya ilişkili olan değişken maliyetler, üretim miktarı arttığında artar ve üretim miktarı sıfır olduğunda sıfır olurlar. Örnek olarak ise direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik işletme malzemesi, satış elemanı komisyonları vb. verilebilir.

8 Karma Maliyetler: Karma maliyetler; bünyelerinde hem sabit hem de değişken maliyetleri içeren maliyetlerdir. Karma maliyetler yarı değişken maliyetler olarak da adlandırılırlar. Hem sabit hem de değişken maliyet özelliği gösteren karma maliyetlerde faaliyet hacmi sıfır olduğunda sabit maliyete katlanılacak, faaliyet hacmi artığında karma maliyetler toplamda artacaktır. En güzel örneği tamir bakım maliyetidir. Üretim yokken tamir bakım departmanının maliyetleri arıza olmadığı için sabittir. Üretim başladığında ortaya çıkacak arızalarla beraber sabit olan tamir bakım maliyeti değişken hale gelecektir.

9 ÜRÜN MALİYETİ ve FİYATLAMA

10 MALİYET UNSURLARI Direkt İlk Madde Ve Malzeme Gideri Direkt ilk madde ve malzeme gideri; üretilen mamulün önemli bir parçasını oluşturan ve kolaylıkla tespit edilebilen maddelerdir. İlk madde ve malzeme giderleri teorik olarak bir ürünün üretiminde veya bir hizmetin yerine getirilmesinde kullanılan bütün hammadde maliyetlerini kapsar. Direkt İşçilik Gideri Mamul maliyetinin temel unsurlarından birisi de direkt işçilik giderleridir. Direkt işçilik gideri, üretilen mamullerle direkt ilişki kurulabilen tüm işçilik giderlerini kapsar. Genel Üretim Gideri Genel üretim gideri, direkt ilk madde ve malzeme gideri ile direkt işçilik gideri dışındaki bütün üretim giderlerini kapsamaktadır. Genel üretim gideri içerisinde birbirinden farklı gider türleri yer alır. Bunlardan bir kısmı değişken, bir kısmı sabit, bir kısmı da karma nitelik gösteren giderlerdir. Genel üretim giderlerinin bir kısmı zaman içerisinde düzensiz seyir gösterebilir. (Aydınlatma ve yakıt giderleri gibi). Genel üretim giderlerinin bir kısmının kesin tutarları ancak yıl sonunda belli olabilir. (Örneğin; bakım onarım maliyetleri gibi).

11 Temel Maliyet Sistemleri Safha Maliyeti Sipariş Maliyeti Yüksek maliyetli ve büyük hacimli ürünlerde kullanılır. Seri üretimden ziyade siparişe dayalıdır. Birçok maliyet doğrudan yüklenebilir. Sipariş Maliyeti Uygulamaları: Özel-sipariş matbaa, baskı işleri İnşaat yapımı Ayrıca Hizmet Sektöründe Kullanılır.

12 Sipariş Maliyeti Sistemi Direkt madde Genel üretim maliyeti (GİG) Her bir siparişe önceden tahmin edilen oranda yüklenir. SİPARİŞ Direkt işçilik

13 Temel Maliyet Sistemleri Safha Maliyeti Sipariş Maliyeti Her seferinde aynı, küçük, düşük maliyetli ürünlerde kullanılır. Seri üretim sürekli aynı ürün. Maliyet doğrudan ürüne yüklenemez. Safha Maliyeti Uygulanır : Petrokimya rafinerisi Boya üretimi Kağıt fabrikaları

14 Maliyet Unsurları İşyeri Kira Gideri, Telefon, İnternet, Elektrik, Doğalgaz ve Su giderleri, Personel Giderleri (Maaş, sigorta, vergi, yemek vb.) Ulaşım giderleri (Araç, yakıt, vergi, sigorta, bakım vb.) İşyeri sigorta, demirbaş, bakım-onarım gideri, Ar-Ge ve Pazarlama giderleri Sarf malzeme ve İkram giderleri Mesleki giderler (Üyelik, Eğitim, Abonelik vb.) Esas Faaliyete ilişkin giderler Sözleşmelerden doğan Damga Vergisi Kazanca ilişkin diğer Vergiler (Gelir, Kurumlar Vergisi vb.) SGK Primi SMMM Hizmet Gideri

15 MALİYET DÜŞÜRME Maliyet düşürme; Malın veya hizmetin kalitesini bozmaksızın, işletmenin elindeki kaynakların en rasyonel kullanımı sayesinde, işletme maliyetini oluşturan kalemlerden, hangilerinin ne düzeye kadar azaltılabileceğinin araştırılması ve maliyeti, en uygun yollarla, olabildiğince düşük düzeyde tutabilmektir. Vergi Muafiyetleri ve Vergisel Teşvikler, Sigorta Prim Destekleri, İşgücü Destekleri, Diğer Devlet Destekleri

16 İŞBAŞI EĞİTİM PROGRAMI Programdan Hangi İşverenler Yararlanabilirler? Mevcut düzenlemeler kapsamında; sayılı İş Kanunu veya 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4/a. maddesine tabi olarak en az iki sigortalı çalışanı bulunan, - Kuruma kayıtlı işverenler, dernekler, vakıflar, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, meslek birlikleri, sendikalar, ticaret ve sanayi odaları, noterler, kamunun payının % 50 nin altında olduğu iktisadi teşekküller, v.b. işverenler -işbaşı eğitim programlarından faydalanabilmektedir. Programa Kimler Katılabilirler? İşbaşı eğitim programına katılmak için gerekli şartlar; -15 yaşını doldurmak, - Kuruma kayıtlı olmak - İşsiz olmak Ön lisans dahil üniversite öğrencisi olanlar da programa katılabilir. Ancak; - işverenin birinci veya ikinci derece kan hısımı veya eşi olanlar ile, - programın başlama tarihinden önceki 3 aylık dönemde programı düzenleyecek olan işverenin çalışanı olan kişiler, bu işveren ile düzenlenecek olan işbaşı eğitim programına katılamamaktadırlar.

17 Programa Katılacak Kişiler Nasıl Belirlenir? Program düzenlemek isteyen işverenler programa katılacak kişileri doğrudan kendileri seçerek program düzenleyebilirler. Eğer işverenler tarafından program düzenlenecek kişi bulunamamışsa ve Kurumumuzdan katılımcı talep edilmişse kendilerinin belirlemiş olduğu özel şartları taşıyan kişiler arasından işverene yönlendirilen katılımcı adaylarından işveren istediğini seçerek program düzenleyebilirler. Programın Süresi Ne Kadardır? İşbaşı Eğitim Programı en fazla 160 fiili gün olarak düzenlenebilir. Program; günde en az 5 en fazla 8 saat olmak üzere ve haftada 6 günü aşmamak kaydıyla haftalık 45 saati geçmeyecek şekilde planlanabilir. Yani günde en az beş saat olması durumunda haftada bir gün bile program düzenlenmesi mümkündür. Bunun yanı sıra İl Müdürlüğünce uygun görülmesi halinde vardiyalı olarak çalışılan işyerlerinde normal mesai saatleri dışında da program düzenlenmesi mümkündür.

18 Programın İşverene Faydaları Nelerdir? İşverenler, programa katılan işsizlere ve üniversite öğrencilerine işi öğreterek istihdam etmek istedikleri kişiyi işbaşında görme ve mesleki deneyim ve becerilerinin gelişip gelişmediğini gözlemleme şansına sahip olmakta ve bu sayede doğru işçiyi seçme imkanına kavuşarak hem işçi arama maliyetlerinden kurtulmakta hem de işçi ararken zaman kaybetmemektedir. Diğer yandan program kapsamında işverenlerin herhangi bir maddi yükümlülüğünün olmaması işverenlere işgücü maliyet avantajını da sağlamaktadır. Programın Katılımcıya Faydaları Nelerdir? İşbaşı Eğitim Programı katılımcılara eğitim aldıkları meslekte veya başka bir alanda mesleki deneyim ve beceri kazanma şansı sunmaktadır. Program süresine bağlı olarak katılımcılara net asgari ücret düzeyinde (1.300 TL) gelir elde etme imkanı da verilmektedir. Halen günlük 50 TL zaruri gider ödemesi İŞKUR tarafından yapılmaktadır. Diğer yandan üniversite öğrencilerinin program süresince burs veya öğrenim kredileri kesilmediğinden öğrenciler burs veya kredilerini almaya devam edebilmektedirler. Ayrıca program süresince katılımcılar adına iş kazası ve meslek hastalığı ile genel sağlık sigortası primleri Kurum tarafından karşılanarak katılımcıların sağlık hizmetlerinden faydalanmaları sağlanmaktadır.

19 Programa Katılan Kişilerin İstihdam Edilmesi Durumunda Sağlanan Teşvikler Nelerdir? tarihine kadar başlayan işbaşı eğitim programını tamamlayan; 18 yaşından büyük, 29 yaşından küçük olanlardan program sonrasında üç ay içinde işe alınması durumunda işe alan işverenler imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteriyorsa 42 ay, diğer sektörlerde faaliyet gösteriyorsa 30 ay süre ile SGK işveren primi İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır. 30 yaşından büyüklerin istihdam edilmesi durumunda ise, katılımcının cinsiyetine göre 6 aydan 30 aya kadar işveren sigorta primi İŞKUR tarafından karşılanmaktadır. Ayrıca, Programa katılan kişilere İŞKUR un yaptığı ödemeler dışında programın düzenlendiği işveren tarafından yapılan ve aylık brüt asgari ücretin yarısını geçmeyen fiili ödemelerin gelir vergisi kanunu gereğince vergi matrahından indirilmesi imkânı getirilmektedir.