Yýllýk Ekonomik Rapor

Transkript

1 Yýllýk Ekonomik Rapor 2012

2 T.C. MALYE BAKANLII YILLIK EKONOMK RAPOR 2012 i

3 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 Yllk Ekonomik Rapor, Maliye Bakanl internet sitesinde ( yer almaktadr. ii

4 İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ...1 I. KÜRESEL EKONOMİK GELİŞMELER... A. KÜRESEL EKONOMİDE GENEL DURUM... B. SON DÖNEM KÜRESEL RİSKLER Gelişmiş Ekonomilerde Zayıf Büyüme ve Yüksek İşsizlik...16 i. Avro Bölgesi nde Durgunluk ve Devam Eden Borç Sarmalı...16 ii. ABD deki Belirsizlikler Gelişmekte Olan Ülkelerde Büyümenin Sert Biçimde Yavaşlaması Küresel Ekonomideki Yavaşlamaya Rağmen Artan Emtia Fiyatları...22 II. BÜYÜME...2 A. YUMUŞAK İNİŞ VE İÇ TALEPTE DENGELENME SÜRECİ Kriz Sonrası Güçlü Büyüme ve İç Talep Yumuşak İniş Süreci Yeniden Dengelenme İç Talep ve Özel Tüketimde Yavaşlama...1 B. SON GELİŞMELER... III. İŞGÜCÜ PİYASASI...41 A. İŞGÜCÜ PİYASASINDA SON GELİŞMELER Genel Değerlendirme Sektörlere Göre İşgücü Verileri Eğitim Durumuna Göre İşgücü Verileri Cinsiyete Göre İşgücü Verileri...0. Kayıt Dışı İstihdam...1 B. İŞKUR VERİLERİ...2 IV. ÖDEMELER DENGESİ, REEL DÖVİZ KURU VE DIŞ BORÇ... A. ÖDEMELER DENGESİ Cari İşlemler Hesabı... i. Dış Ticaret Dengesi... ii. Hizmetler Dengesi, Gelir Dengesi ve Cari Transferler Sermaye ve Finans Hesabı...6 B. REEL DÖVİZ KURU...2 C. TOPLAM DIŞ BORÇ STOKU VE ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU...4 iii

5 Yıllık Ekonomik Rapor Dış Borç Stokundaki Gelişmeler Dış Borç Servisindeki Gelişmeler.... Uluslararası Yatırım Pozisyonu...8 V. ENFLASYON VE PARA POLİTİKASI...8 A. PARA POLİTİKASI...8 B. ENFLASYON Tüketici Fiyatlarındaki Gelişmeler Üretici Fiyatlarındaki Gelişmeler...4 VI. YURTİÇİ MALİ PİYASALAR... A. GENEL DEĞERLENDİRME... B. İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI (İMKB)... C. TAHVİL VE BONO PİYASALARI İMKB Tahvil-Bono Piyasası Yıllık Tahvil Faizi ve Yıllık CDS Primi...6 D. DÖVİZ KURLARINDAKİ GELİŞMELER...8 E. İSTANBUL ALTIN BORSASI (İAB)...1 F. VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASI (VOB)...1 G. FİNANSAL DERİNLEŞMEYİ SAĞLAMAK İÇİN ATILAN ADIMLAR Bireysel Emeklilik Sistemi Girişim Sermayesi.... İş Melekleri Sukuk... VII. BANKACILIK SEKTÖRÜ... Temel Ekonomik Göstergeler...12 KAYNAKÇA...12 KUTULAR Küresel Ekonomide Temel Öncelik: Kriz Yönetimi Dünya da Genç İşsizlik Sorunu... 4 İstanbul Finans Merkezi Projesi...4 iv

6 SUNU Bu Rapor, Türkiye ve dünya ekonomisi hakknda bilgi vermek amacyla, 018 sayl Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 18 inci maddesi gereince 201 Yl Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasars ekinde sunulmutur. v

7 vi Yıllık Ekonomik Rapor 2012

8 YÖNETC ÖZET Küresel Görünüm Küresel krizin üzerinden yaklak be yl geçmi olmasna ramen; bata gelimi ekonomiler ve Avro Bölgesi olmak üzere birçok ülke, temel makroekonomik ve finansal sorunlarn halen çözememitir. Avro Bölgesi ndeki borç krizi ve ABD deki belirsizliklerin devam etmesi ve özellikle jeopolitik risklere bal olarak yüksek seyreden petrol fiyatlar nedeniyle 2012 ylnda da küresel ekonomideki performans kayb devam etmitir. Küresel büyüme beklentileri de son dönemde uluslararas kurulular tarafndan aa yönde revize edilmektedir. Örnein; IMF nin son tahminlerine göre küresel büyümenin 2012 ve 201 yllarnda srasyla yüzde, ve yüzde,6 olmas beklenmektedir. Kriz sonras gelimi ülkelerde büyüme performansnn düük seyretmesi sonucu, söz konusu ekonomilerin hala kriz öncesi seviyelerini yakalayamadklar görülmektedir. Avro Bölgesi ekonomilerinde daralma halen devam ederken ABD de ise henüz isizlii azaltacak bir büyüme seviyesine ulalamamtr. Son dönemde küresel büyümenin motoru olan gelimekte olan ekonomilerin de ivme kaybettii görülmektedir ylnda Avro Bölgesi nin yüzde 0,4 orannda daralmas beklenirken ABD nin yüzde 2,2 orannda, gelimekte olan ekonomilerin ise yüzde, orannda büyümesi öngörülmektedir yl küresel beklentilerde iyileme salayan gelimelerle balam olsa da yln devamnda aa yönlü riskler yeniden belirginlemitir. Bu riskleri u ekilde snflandrabiliriz: 1. Gelimi Ekonomilerde Zayf Büyüme ve Yüksek sizlik i. Avro Bölgesi nde Durgunluk ve Devam Eden Borç Sarmal ii. ABD deki Belirsizlikler 2. Gelimekte Olan Ülkelerde Büyümenin Sert Biçimde Yavalamas. Küresel Ekonomideki Yavalamaya Ramen Artan Emtia Fiyatlar 1 IMF Dünya Ekonomik Görünüm Raporu, Ekim

9 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 Türkiye Ekonomisi Küresel krizin etkilerinden hzla kurtulan Türkiye ekonomisi kriz döneminde ertelenmi iç talebin de etkisiyle, 20- yllarnda özel sektör öncülüünde güçlü ve iç talep kaynakl bir büyüme süreci yaamtr. 20 ve 20 yllarnda ortalama yüzde 8,8 büyüyen Türkiye ekonomisi, bu performans ile dünyada kriz sonras en hzl büyüyen ekonomiler arasnda yer almtr. Bu dönemde özel sektör tüketim ve yatrm harcamalarndaki art, özellikle iç talep kaynakl canlanmann itici gücü olmu ve büyümeyi önemli ölçüde etkilemitir. Anlan dönemde Türkiye ekonomisi iç talebe dayal büyürken d talep büyümeyi olumsuz yönde etkilemitir. Ancak, büyümenin kompozisyonu 20 ylnn ikinci yars ile küresel ekonomideki yavalama ve içeride de alnan önlemler neticesinde yeniden dengelenme sürecine girmitir. Ekonomiyi soutmak için alnan önlemlerin etkisiyle birlikte dengeli bir biçimde yavalamaya balayan Türkiye ekonomisi, 20 in ikinci yarsndan itibaren yumuak ini patikasna doru yönelmitir. Yumuak ini süreci, büyümenin kompozisyonunun iç ve d talep arasnda dengelenmesi ve dolaysyla büyümenin normallemesidir. 20 ylnn ilk yarsnda yüzde, olan büyüme yavalayarak yln ikinci yarsnda yüzde 6,8 olmutur ylnn ilk yarsnda ise bu rakam yüzde,1 e kadar gerilemitir. Bu süreçte iç talebin katks azalm, d talep ise büyümeye önemli katklarda bulunmutur ylnn ilk yarsnda iç talep büyümeyi 0, puan aaya çekerken d talep ayn dönemde büyümeye,1 puan katkda bulunmutur. Küresel ekonomide belirsizliklerin artarak devam ettii bu dönemde Türkiye ekonomisi yumuak ini sürecini baaryla devam ettirmektedir. Bu çerçevede 2012 ylnda yüzde,2 lik bir büyüme tahmin edilmektedir. En önemli ticaret ortamz Avro Bölgesinin resesyonda olduu bir dönemde Türkiye nin bu performans önemli bir baardr. Türkiye ekonomisinde 20 ylnn ikinci yarsndan itibaren yaanan yumuak ini sürecine paralel olarak cari açkta da önemli bir daralma görülmektedir. Kriz sonras dönemde Türkiye ekonomisinin iç talep eksenli büyümesi, Arap Bahar nedeniyle d ticaret fazlas verdiimiz baz ülkelerde yaanan skntlar, en büyük ticaret ortamz olan AB deki iç talebin zayf seyri ve yüksek emtia fiyatlar nedeniyle cari açn GSYH ye oran 20 ylnda yüzde lara kadar yükselmiti. Ancak 20 ylnn sonundan itibaren 2

10 alnan önlemler ve ekonomide yaanan dengelenmeye paralel olarak cari açk, özellikle 20 ylnn son çeyreinden itibaren düüe geçmitir. Bu eilimin yln geri kalannda da devam ederek cari ilemler açnn GSYH ye orannn, 2012 yl sonunda yüzde, e inecei tahmin edilmektedir. Küresel krizden çk sürecinde Türkiye, güçlü büyüme performans ve alnan tedbirler sayesinde istihdam yaratma konusunda dünyada en fazla mesafe kaydeden ülkelerden birisi olmutur. stihdamda ciddi oranda artlar meydana gelmitir. 20 ylnn ikinci yarsndan itibaren ekonomide yaanan yumuak ini süreci, 2012 ylnda igücü piyasasna yansmtr. 20 ylnn ilk yarsnda bir önceki yln ayn dönemine göre 1,4 milyon istihdam yaratlmken 2012 ylnn ilk yarsnda bir önceki yln ayn dönemine göre 66 bin kiilik ilave istihdam yaratlmtr. Gelimi birçok ülkede istihdam kayplarnn telafi edilemedii bir ortamda Türkiye de istihdam, 200 den Haziran 2012 dönemine kadar 4,8 milyon kii artmtr. Ayn dönemde Avro Bölgesi nde yaklak 2, milyon, ABD de ise 2,8 milyon istihdam kayb yaanmtr. Bu rakamlardan da görülebilecei üzere, Türkiye ekonomisi istihdam art açsndan gelimi ülkelerden olumlu yönde ayrmtr. stihdam piyasasnn canlanmas ile birlikte isizlik oranlar da hzl bir ekilde gerilemitir. Böylece 200 yl sonunda yüzde 14 e yükselen manet isizlik oran 20 yl sonunda tek haneye düerek yüzde,8 olarak gerçeklemitir. Bu oran, Haziran 2012 itibaryla yüzde 8 e dümütür. Böylece, isizlik oran son on yln en düük seviyesine gelmitir. 20 ylnda isiz says bir önceki yla göre 41 bin kii azalarak 2 milyon 61 bin kiiye dümütür. Mevsimsellikten arndrlm isizlik oranlarnn lml büyüme döneminin yansmas olarak yüzde seviyesinde yatay bir seyir izledii görülmektedir. Ancak kriz srasnda yüzde 1 düzeyine sçrayan isizlik oran, Haziran 2012 de yüzde 8, a gerileyerek serinin tutulmaya baland 200 den bu yana görülen en düük isizlik oran olmutur. ABD ve Avro Bölgesi nde ise isizlik oran hala kriz öncesi seviyenin üstündedir. Küresel kriz sonrasnda gelimi ülke merkez bankalarnn krizin etkilerini snrlamak amacyla uyguladklar parasal genileme politikalarnn, gelimekte olan birçok ülkede olduu gibi, Türkiye üzerinde de önemli yansmalar olmutur. Nitekim bu dönemde merkez bankalarnn fiyat istikrar ile birlikte finansal istikrara da odaklanmalar gerei

11 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 ortaya çkmtr. Dolaysyla TCMB, merkez bankaclna dair yeni anlay ve küresel ekonominin etkisiyle 20 ylnn sonlarndan itibaren yeni bir para politikas çerçevesi uygulamaya koymutur. Bu politika çerçevesinde enflasyon hedeflemesine finansal istikrar amac eklenmi ve bu amaca yönelik zorunlu karlklar ve faiz koridoru gibi yeni politika araçlar kullanlmaya balanmtr ylnn ilk çeyrei itibaryla belirginleen iç talepteki yavalama ve geçici fiyat hareketlerinin yllk enflasyon üzerindeki etkilerinin kademeli olarak ortadan kalkmas sonucu enflasyon düü eilimine girmitir. ç ve d talep arasndaki dengelenme öngörüldüü ekilde devam ederken enflasyondaki düüün de yln son çeyreinde belirginleecei tahmin edilmektedir. Bununla birlikte enerji fiyatlarnn yüksek seyri ve enflasyonun bir süre daha hedefin üzerinde seyredecek olmas temkinli bir duru gerektirmektedir yl Austos ay itibaryla yüzde 8, olarak gerçekleen enflasyonun OVP ye göre ylsonunda yüzde,4 olarak gerçeklemesi beklenmektedir. 20 ylnn ikinci yarsndan itibaren Avro Bölgesi ndeki mali sorunlarn derinlemesi yurtiçi mali piyasalarda dalgalanmalar yaanmasna neden olmutur. Ancak bata cari açktaki daralma olmak üzere olumlu makro göstergeler ve güven ortam sayesinde mali piyasalar yurt d piyasalardan pozitif yönde ayrmtr. Nitekim yavalayan ekonomiye ramen MKB de 20 ylnda yaanan kayplarn büyük ölçüde telafi edildii görülmektedir. Dünya ekonomisinde aa yönlü risklerin önümüzdeki dönemde de devam etmesi beklenmektedir. Küresel ekonomide risklerin giderek arlk kazanmas ve küresel büyüme görünümünün daha da zayflamas, gelimekte olan ülkelerin mali dengelerini olumsuz etkileyebilecektir. Önümüzdeki dönemde küresel belirsizliklere ramen Türkiye ekonomisinin dayankllnn korunmas açsndan son yllarda uygulanan ihtiyatl maliye politikalarnn önümüzdeki dönemde de devam etmesi kritik önem tamaktadr. Mali disiplinin kalitesini artracak ve tasarruf açn azaltacak yapsal reformlarn sürdürülmesi ekonomide istikrar destekleyecektir. 4

12 2 0 I 1 2 KÜRESEL EKONOMİK GELİŞMELER

13 6 Yıllık Ekonomik Rapor 2012

14 Küresel Ekonomik Gelişmeler I. KÜRESEL EKONOMK GELMELER A. KÜRESEL EKONOMDE GENEL DURUM Küresel krizin üzerinden yaklak be yl geçmi olmasna ramen; bata gelimi ekonomiler ve Avro Bölgesi olmak üzere birçok ülke temel makroekonomik ve finansal sorunlarn halen çözememitir. Gelimi ekonomilerde düük büyüme, yüksek isizlik ile devam eden mali ve finansal sorunlar, 20 ylndaki güçlü toparlanmann 20 ylnn ikinci yarsndan itibaren ivme kaybetmesine neden olmutur. 20 ylnda yüzde,1 orannda gerçekleen küresel büyüme, 20 ylnda yüzde,8 e gerilemitir ylnda küresel büyümede görülen bu performans kaybnn temel nedeni, yln ikinci yarsndan itibaren derinleen Avro Bölgesi borç krizi olmutur. Avro Bölgesi ve ABD deki belirsizliklerin devam etmesi ve özellikle jeopolitik risklere bal olarak yüksek seyreden petrol fiyatlar nedeniyle 2012 ylnda da küresel ekonomideki performans kayb devam etmitir. Nitekim kriz sonras gelimi ülkelerde büyüme performansnn düük seyretmesi sonucu, söz konusu ekonomilerin hala kriz öncesi seviyelerini yakalayamadklar görülmektedir. Avro Bölgesi ekonomilerinde daralma halen devam ederken Japonya ve ABD de büyüme kriz öncesi seviyelerine yakn seyretmektedir. Gelimi ekonomilerde 20 ylnda yüzde 1,6 olarak gerçekleen büyümenin 2012 ylnda yüzde 1, e gerilemesi öngörülmektedir. 20 ylnda yüzde 1,4 orannda büyüyen Avro Bölgesi nin 2012 ylnda yüzde 0,4 orannda daralmas beklenmektedir. ABD de ise bu oran 20 ylnda yüzde 1,8 iken 2012 ylnda yüzde 2,2 olmas beklenmektedir. 2 1 IMF Dünya Ekonomik Görünüm Raporu, Ekim IMF Dünya Ekonomik Görünüm Raporu, Ekim 2012.

15 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 Grafik I.A.1 Gelimi Ekonomilerde GSYH (200-Ç4=0) Ç Ç1 Ç2 Ç Ç4 200-Ç1 Ç2 Ç Ç4 20-Ç1 Ç2 Ç Ç4 20-Ç1 Ç2 Ç Ç Ç1 Ç2 Kaynak: Eurostat ABD Avro Bölgesi Japonya Kriz sonras hzl bir ekilde yükselen isizlik oranlar; ABD, Avro Bölgesi ve Japonya da hala kriz seviyesinin çok üzerinde seyretmektedir. 20 ylnda gelimi ülkelerde isizlik oran yüzde 8, iken 2012 ylnda yüzde,1 e yükselmesi öngörülmektedir. Uluslararas Çalma Örgütü (ILO) Küresel stihdam Trendleri Raporu, Nisan 2012 Güncellemesi. 8

16 Küresel Ekonomik Gelişmeler Grafik I.A sizlik Oranlar (Aralk 200=0, yüzde, m.a.) Kaynak: Eurostat, BLS ABD Avro Bölgesi Japonya Ülke gruplar itibaryla bakldnda ise küresel büyümenin motorunun gelimekte olan ekonomiler olduu gözlenmektedir. 20 ylnda, gelimi ekonomiler yüzde 1,6 orannda büyürken gelimekte olan ekonomiler yüzde 6,2 lik bir büyüme göstermitir. Bu ayrma, 2012 ylnda da devam ediyor olmakla birlikte gelimekte olan ekonomilerde de önemli oranda yavalama gözlenmektedir ylnda Avro Bölgesi nin yüzde 0,4 orannda daralmas beklenirken ABD nin yüzde 2,2 orannda, gelimekte olan ekonomilerin ise yüzde, orannda büyümesi öngörülmektedir. 4 4 IMF Dünya Ekonomik Görünüm Raporu, Ekim 2012.

17 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 Grafik I.A. 8 Ülke Gruplar tibaryla Yl Büyüme Oranlar (Yüzde),8,2 6, ,8,,6 2,2 2,2 1,8 2,1 1,2 1,4 0,2, 2,6 2,0 4,,,2-2 -0,8-0,4 Dünya ABD Japonya Avro Bölgesi Orta ve Dou Avrupa Gelimekte Olan Asya Latin Amerika Kaynak: IMF, WEO Ekim Gelimekte Olan Ülkeler 20 ylnda olduu gibi 2012 ylnda da Avro Bölgesi ndeki gelimeler küresel ekonomik görünümün temel belirleyicisi olmutur ylnn ilk aylarnda Avrupa da borç krizine kar atlan yapsal, mali ve parasal admlarn neticesinde uluslararas platformda nispeten olumlu bir hava hakim olmutur. Yunanistan n kemer skma tedbirleri, özel sektörün elindeki Yunan tahvillerinden oluan borcun büyük bir ksmn silmesi (borç yaplandrmas), Avrupa Finansal stikrar Fonu (EFSF) nun büyüklüünün 800 milyar avroya çkarlmas ve Avrupa Merkez Bankas (ECB) nn 1 trilyon avroyu bulan LTRO (uzun vadeli yeniden finansman) operasyonu geçici de olsa piyasalarda bir rahatlama salamtr. Ancak tüm bu önlemlere ramen, Avro Bölgesi nde kriz derinleerek ekonomik resesyona dönümütür ylnn ikinci yarsnda, öncelikle jeopolitik riskler nedeniyle artan petrol ve dier emtia fiyatlar, ardndan da spanya da patlak veren bankaclk ve borç krizi makroekonomik ortamn tekrar bozulmasna neden olmutur. Bu dönemde Avro Bölgesi nde çevre ülkelerin yansra çekirdek ülkelerden olan Almanya da dahi ekonomik faaliyet yavalamtr. Bu tarihten itibaren Avro Bölgesi Satnalma Yöneticileri

18 Küresel Ekonomik Gelişmeler Endeksi (PMI) devaml düü kaydetmitir. Avro Bölgesi isizlik oran da trmanarak rekor seviyelere ulamtr. Grafik I.A Küresel Ekonomik Faaliyet (Satnalma Yöneticileri Endeksi, PMI) Gelimi Ekonomiler (imalat endeksi) Gelimekte Olan Ekonomiler (imalat endeksi) Küresel (bileik endeks) Kaynak :IMF WEO Ekim 2012, Bloomberg ABD ekonomisi ise 2012 ylnda Avro Bölgesi ne kyasla daha iyi bir performans sergilemi olmakla birlikte istenen ivmeyi yakalayamamtr. Yln ilk çeyreinde, ABD den gelen büyüme ve istihdam verileri olumlu bir hava yaratm olsa da bu toparlanma sinyalleri kalc olmamtr. ABD ekonomisinde 2012 ylnn ilk çeyreinde yüzde 2 orannda büyüme gerçeklemi ve isizlik son üç yln en düük seviyesine gerilemitir; ancak ikinci çeyrekte yalnzca yüzde 1, orannda büyüyen ekonomide isizlik de yüksek seyretmektedir. 6 ABD PMI da, 20 yl ikinci çeyreinden bu yana düüünü sürdürmektedir. Gelimi ülkelere kyasla ekonomik görünümün daha güçlü olduu gelimekte olan birçok ekonomide ise 2012 ylnda da büyüme bakmndan ayrma devam etmi; ancak lml bir büyüme gözlenmitir. Bu ekonomilerde gelimi ülkelerdeki sorunlara bal Satnalma Yöneticileri Endeksi (PMI) için 0 eik deer olarak kabul edilmitir. Endeksin bu deerin altna inmesi imalat sektöründe daralma, üstüne çkmas ise genileme anlamna gelmektedir. 6 The Economist.

19 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 olarak 2012 ylnn ilk yarsnn sonlarna doru yavalama iaretleri görülmeye balamtr. Dünyann en büyük ikinci ekonomisi ve en büyük emtia tüketicisi Çin in ise 2012 ylnn ikinci yarsnda son yln en düük büyümesini kaydettii gözlenmitir. Avrupa ve ABD'den gelen talepteki düü, Çin ekonomisinin temel motorlarndan biri olan ihracat aa çekerken ülkenin iç talep büyümesi aç kapatacak boyutlarda ilerleme kaydedememitir. stihdam tarafna bakldnda ise büyüme ile yakn ve ters yönlü ilikisi dolaysyla 20 ylnda, özellikle gelimi ekonomilerde olmak üzere, isizliin yükseldii görülmektedir yl rakamlar da bunun devamna iaret etmektedir. Uluslararas Çalma Örgütü (ILO) gelimi ülkelerdeki zayf ekonomik performans dolaysyla 20 ve 2012 yllarna ilikin isizlik oranlarn geçtiimiz Nisan aynda yukar yönlü olarak revize etmitir. Gelimi ekonomiler isizlik oran, 20 ylnda yüzde 8, e çkmtr; 2012 için ise bu orann yüzde,1 e yükselmesi öngörülmektedir. stihdamdaki aa yönlü gidiat gelimi ekonomiler açsndan açklayan iki önemli mekanizma mevcuttur. Buna göre; artan borçlanma maliyetleri bu ekonomileri daha fazla kemer skma önlemi almaya iterek talebi ksmaktadr. Dier yandan Avro Bölgesi nde mevcut zayf iç talep ve döviz kurlarndaki esneksizlik nedeniyle düen ihracat da büyümeyi olumsuz etkilemektedir. Gelimekte olan ekonomiler ise manevra alanlarnn daha yüksek olmas ve büyüme açsndan çok daha iyi bir performans göstermeleri sayesinde nispeten daha az etkilenmi görünmektedir. Bu grupta isizlik oranlar küresel isizlik orannn altnda seyretmektedir. Küresel isizlik oran 20 ylnda yüzde 6 iken 2012 ylnda bu orann yüzde 6,1 olmas beklenmektedir. 12

20 Küresel Ekonomik Gelişmeler Grafik I.A. Ülke Gruplar tibaryla Dönemi sizlik Oranlar (Yüzde),1 8,8 8, 8 6 6,1 6,0 6,1 4,2 4,2 4, 4,8 4, 4, 4 Dünya Gelimi Ekonomiler ve Avrupa Birlii Dou Asya Güneydou Asya ve Pasifik Kaynak: ILO Borç krizinin çözümü amacyla 20 yl son çeyrei ve 2012 yl ilk çeyreinde alnan kararlar ilk etapta piyasalarda iyileme salasa da yln devamnda bölge ekonomilerinde politika yapclarn piyasalar tatmin edici kararlar alamamas risk algsnn bozuk seyretmesine neden olmutur. Özellikle spanya ve talya nn borçlanma maliyetleri mali sürdürülebilirlik endiesi ile dönem dönem keskin artlar göstermitir. spanya da mali sistemin sal ve bunun olas mali etkileri hakkndaki üpheler piyasalarda çalkant yaratmtr. Bu dönemde Avro Bölgesi borç krizindeki ekonomiler ve bankalar, kredi derecelendirme kurulular tarafndan ard ardna not indirimleri görmütür. 1

21 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 Tablo I.A.1 PIIGS Ülkeleri* Kredi Notlar 200 Son Durum Basamak Fark Yunanistan A CCC talya AA- A- rlanda AAA BBB+ 8 spanya AAA BBB 6 Portekiz AA BB+ 8 Kaynak: Fitch Ratings *Portekiz, talya, rlanda,yunanistan, spanya spanya nn yllk tahvil faizinin, özellikle ülkenin ve bankalarnn kredi notlarnn düürüldüü Ekim 20, Mays 2012 ve Haziran 2012 tarihlerinde kritik seviye olan yüzde 6 y at gözlenmitir. Borç krizine kar atlan olumlu admlarn ertesinde ise faizin tekrar dütüü gözlenmektedir yl ikinci çeyreinde Yunanistan da artan politik ve finansal belirsizlik, spanya nn bankaclk sektörü problemleri ve hükümetlerin mali uyumda gösterecekleri ilerleme hususundaki üpheler finansal piyasalarda stresi tetikleyen temel unsurlar olmutur. Austos aynda ise ECB den gelen konjonktürün gerektirdii politikalar uygulama konusundaki kararllk açklamalar ve yeni bir tahvil alm plannn duyurulmas ile spanya ve talya nn yllk tahvil faizlerinde düü gözlenmitir. Söz konusu faizler, Eylül aynn ortalarnda -Haziran ayndan beri ilk defakritik seviye olan yüzde 6 nn altna inmitir. 14

22 Küresel Ekonomik Gelişmeler Grafik I.A.6 Avro Bölgesi'nde Risk Takvimi ( Yllk Tahvil Faizi, Yüzde), Borçkrizininyaylmasnn getirdiipanik(ilketki) Eurogroup'unEFSF vespanyakararlar ECBTahvil alm program duyurusu 6, Yunanistan,EFSFveLTROkararlar ilegelennormalleme, 4, Kaynak: Bloomberg spanya talya Küresel kriz sürecinde ECB ve Fed, finansal piyasalarn toparlanmasn salamak ve dolaysyla ekonomiyi canlandrmak amacyla dönem dönem uyguladklar parasal genileme operasyonlarna 2012 ylnda da devam etmitir. Eylül aynda ECB, yeni bir tahvil alm program açklam; Fed de bir parasal genileme operasyonu (QE-) duyurusu yapmtr. ECB bilançosu, yalnzca 2012 ylnn ilk dokuz aynda yüzde 14, orannda büyümütür. 1

23 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 Grafik I.A. 0 Fed ve ECB Bilançolar (Eylül 2008=0) Eylül 2012: QE- duyurusu Kasm 2008: QE-1 Kasm 20: QE-2 Mart 2012: LTRO-2 Aralk 20: LTRO Kaynak: Bloomberg Fed ECB Eylül 2012: Yeni tahvil alm program duyurusu B. SON DÖNEM KÜRESEL RSKLER 2012 yl küresel beklentilerde iyileme salayan gelimelerle balam olsa da yln devamnda aa yönlü riskler yeniden belirginlemitir. Halihazrda; Avro Bölgesi ndeki borç krizi, ABD ekonomisinin tekrar yavalayarak ikinci bir resesyon yaamas, Çin ekonomisinde sert ini ve emtia fiyatlarndaki yükseli en önemli riskleri oluturmaktadr. 1. Gelimi Ekonomilerde Zayf Büyüme ve Yüksek sizlik i. Avro Bölgesi nde Durgunluk ve Devam Eden Borç Sarmal Avro Bölgesi nde halihazrda en temel sorun güven ortamnn yokluudur. Bölge ekonomisi için alnan kararlar ve uygulanan politikalara ramen gerekli güven henüz olumamtr. Bu nedenle de ekonomi ajanlarnn yüksek risk alglamas sürmektedir. Bunun yansra, Bölge de yavalayan büyüme ve yüksek isizlik, mali disiplini salama amacn zora sokmaktadr. Yavalayan büyüme nedeniyle hükümet gelirleri azalrken yüksek isizlik dolaysyla da giderler artmaktadr. Böyle bir konjonktürde, ar sk maliye politikalar da ekonomiyi resesyona sürüklemektedir. 16

24 Küresel Ekonomik Gelişmeler Avro Bölgesi nde derinleecek bir borç krizi, ticaret ve finansman kanallar ile küresel ekonomik faaliyeti de aa çekecektir. ABD den sonra dünyann ikinci büyük ekonomisi olan Avro Bölgesi, küresel ekonominin yüzde 18,8 ini oluturmaktadr. Bu durum göz önünde bulundurulduunda, borç krizinin derinlemesinin küresel ekonomi bakmndan tekil ettii riskin büyüklüü de ortaya çkmaktadr. Son yllarda borç krizi ile bouan Avrupa da, birçok gelimi ülkenin borç stoku, kriz öncesine kyasla dramatik artlar kaydetmitir. Yunanistan ve rlanda nn borç stoku/gsyh oranlar 200 ylnda srasyla yüzde,4 ve yüzde 2 iken 20 ylnda bu oranlar yine srasyla yüzde 16,4 ve yüzde 6, e ulamtr. Bir baka ifadeyle, bu süre içerisinde Yunanistan n borç stoku oran yar yarya art kaydederken rlanda nnki dört katna çkmtr. Ayn ekilde Portekiz in borç stoku oran da yar yarya artarken spanya nnki neredeyse iki katna çkmtr. Borç krizinin alabilmesi için temel öncelik çözüm yolunda ortak bir siyasi iradenin ortaya konulmasdr. Bu nedenle bütün AB kurumlarnn beraber hareket etmesi ve alnan kararlarn ciddiyetle uygulanmas büyük önem tamaktadr. Avro Bölgesi nde alnan kararlar ve bunlarn tamamyla uyguland dikkate alndnda dahi döneminde borç stokunun, hz keserek de olsa, artaca öngörülmektedir. Sorunlu ekonomilerin uyguladklar mali uyum paketlerine ramen, geçmiten gelen sorunlarn yaratt harcama basks sürmektedir. 1

25 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 Grafik I.B Avro Bölgesi'nde Borç Stoku/GSYH (200=0) Kaynak: IMF WEO Ekim 2012 spanya Avro Bölgesi talya Avro Bölgesi nde çözüm için politika faiz oranlarnn düük tutulmaya ve geleneksel olmayan para politikalarnn uygulanmaya devam edilmesi; ksa dönemde snrl, orta ve uzun dönemde ise daha kuvvetli bir mali uyumun sürdürülmesi büyük önem tamaktadr. ii. ABD deki Belirsizlikler ABD ekonomisinde büyüme zayf seyretmektedir. Bu nedenle Fed, beklendii üzere, Eylül aynda üçüncü bir parasal genileme operasyonu (QE-) karar almtr. ABD de 2012 ylnda büyümenin yüzde 2,2 orannda, isizliin ise yüzde 8,2 orannda gerçekleecei öngörülmektedir. IMF Dünya Ekonomik Görünümü Raporu, Ekim

26 Küresel Ekonomik Gelişmeler Grafik I.B.2 8 ABD'de Büyüme ve sizlik (Yüzde),6,,0 8, , , sizlik Oran GSYH Büyüme (sa eksen) Kaynak: IMF WEO Ekim ABD de ekonomik faaliyetin krlgan görünümünün yansra, orta dönemde en önemli risk, mali uçurum 8 olumas olarak belirmektedir. ABD de karar alclarn 20 ylnda devreye sokulan vergi kesintilerinin uzatlmas ve harcama kesintilerinin kaldrlmas hususlarnda anlaamamas olasl küresel tansiyonu artrmaktadr. Bu olaslk ise, ABD de büyümenin yavalamas ve bulaclk etkisi ile dünyann geri kalann da olumsuz etkilemesi anlamna gelmektedir. Bunun yansra, federal borç tavannn artrlamamas halinde de geçtiimiz yl Austos aynda yaand üzere, finansal piyasalarda bir çöküntü yaanabilir ve ayn zamanda tüketici ve i çevresi güveninde bozulma görülebilir. 8 Mali Uçurum (fiscal cliff), ABD de vergiler ve harcamalar olmak üzere iki balk altnda alnmas beklenen kararlarn hem ABD ekonomisi hem de dier ekonomiler üzerinde yaratmas muhtemel olumsuz etkileri ifade etmek üzere kullanlan kavramdr. 1

27 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 Grafik I.B. ABD Yllar tibaryla Bütçe Aç/GSYH (Yüzde) 1, 1,2,1 8, 6, 2, Kaynak: IMF WEO Ekim Gelimekte Olan Ülkelerde Büyümenin Sert Biçimde Yavalamas Gelimekte olan ekonomiler bakmndan yakn dönem için en temel aa yönlü risk d talepteki zayflama olarak görülmektedir. Gelimekte olan ekonomiler 20 ylndaki yüksek büyümenin ardndan 2012 ylnda normalleme sürecine girmi ve lml bir büyüme performans sergilemilerdir. Bunun yansra gelimi ekonomilerdeki durgunluk sebebiyle gelimekte olan ekonomilerin birçounda ihracat performans da ciddi biçimde dümütür. Halihazrda gelimekte olan ekonomilerde politika sklamasnn yerini gevemeye brakmasyla birlikte 2012 ylnn ikinci yarsnda büyümenin tekrar ivme kazanaca öngörülmektedir. Ancak büyümenin, ksmen finansal derinleme ksmen de hzl kredi büyümesi ile yl akn bir süredir tarihi trendin üzerinde seyrettii ve mevcut zayf küresel büyüme ortam dikkate alndnda 2012 ylnda da beklentinin altnda kalmas muhtemel görünmektedir. 20

28 Grafik I.B.4 Gelimekte Olan Ekonomilerde Büyüme (Yüzde) Brezilya Çin Hindistan Endonezya Meksika Rusya Kaynak: IMF WEO Ekim 2012 Tamamen ihracata bal büyüyen bir ekonomi olan Çin ise gelimi ekonomilerdeki durgunluktan nasibini en çok alan ekonomi olmutur. Avro Bölgesi ve ABD gibi ekonomilerden ald talepteki sert düü dolaysyla ülkede ihracat 20 ylnda büyük oranda gerilemitir. D talep ve dolaysyla ihracattaki zayflama nedeniyle ülkenin yatrmlarnda yaanacak olas bir yavalama ise kendisinin yansra hem bulaclk etkisi ile içinde bulunduu bölgedeki dier ülkeler için hem de emtia bamls ekonomiler için önemli bir tehdit oluturacaktr. 21

29 Yıllık Ekonomik Rapor 2012 Grafik I.B GSYH Büyümesi (yüzde) Cari Fazla (sa eksen, milyar dolar) Kaynak: IMF WEO Ekim 2012 Çin'de Büyüme ve D Ticaret Mal ve Hizmet hracat Hacmi (yüzde) Bu riski bertaraf edebilmek amacyla; Çin ekonomisinde yurtiçi tasarruftan yurtiçi tüketime kayma anlamna gelen bir yeniden dengelenme bata Çin ve bulaclk etkisi nedeniyle olumsuz etkilenebilecek dier ekonomiler için olmazsa olmaz art olarak görülmektedir. Böyle bir dengelenmenin ksa vadede yarataca olumsuz etkiler olmakla birlikte uzun vadede Çin in artan iç tüketim talebi ve azalan emtia fiyatlar sayesinde hem küresel büyüme hem de emtia ihracatçs ekonomiler olumlu etkilenecektir. Dier yandan Çin de ekonomik konjonktür gerei merkez bankasnn uygulad politikalarla bir yandan faizler inerken dier yandan konut fiyatlar çok yükselmitir. Hükümet bu konuda yeni sklatrc önlemlere bavurabilecektir ancak büyümeyi olumsuz etkileme olasl nedeniyle bunun da snrl kalaca tahmin edilmektedir.. Küresel Ekonomideki Yavalamaya Ramen Artan Emtia Fiyatlar 2012 ylna yükseli yönünde bir giri yapan emtia fiyatlar, yln ikinci çeyreinde zayf küresel talep öngörüleri, ran kaynakl jeopolitik petrol arz riskinde hafifleme ve Petrol hraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) tarafndan sürdürülen kota üstü üretim politikas nedenleri ile düüe geçmitir. Bu dönemde fiyat en çok düen emtia da ham petrol olmutur. Yln üçüncü çeyreinde ise ABD ve Hindistan da ba gösteren kuraklk 22

30 nedeniyle gda fiyatlar, jeopolitik risklerin devam ediyor olmas nedeniyle de ham petrol fiyatlar trmana geçmitir. Önümüzdeki dönemde emtia fiyatlar bakmndan en büyük iki risk; petrol arzndaki kesintiler ve jeopolitik nedenler ile ABD ve Hindistan da ba gösteren kuraklk olarak görülmektedir. Petrol fiyatlar son dönemde zayf küresel ekonomik faaliyete ramen, arz yönlü skntlar sebebiyle oldukça yükselmitir. ABD ve Hindistan daki kuraklk dolaysyla yükselen temel gda fiyatlar yüzünden ise yeni bir gda krizi oluabilecei ifade edilmektedir. Grafik I.B.6 Gda ve Enerji Fiyatlar (Günlük) Kaynak: Bloomberg Enerji Gda (sa eksen) 2