HAFTA 13 YÖNETĠM VE ORGANĠZASYON HEDEFLER ĠÇĠNDEKĠLER SAĞLIK KURUMLARINDA DESTEK HĠZMETLERĠN YÖNETĠMĠ

Transkript

1 SAĞLIK KURUMLARINDA DESTEK HĠZMETLERĠN YÖNETĠMĠ YÖNETĠM VE ORGANĠZASYON HEDEFLER Bu üniteyi çalıģtıktan sonra; 1. Sağlık kurumlarındaki destek hizmetleri 2. Destek hizmetlerin hemģirelik hizmetlerine etkisini öğrenmiģ olacaksınız. ĠÇĠNDEKĠLER A) Sağlık hizmetlerinde destek hizmetlerin yönetimi 1. Çevreyle ilgili destek hizmetler 2. Ġdari- mali destek hizmetler 3. Tıbbi destek hizmetler B) HemĢireleri ilgilendiren yasal düzenlemelerde hemģirelerin görevi olarak belirtilen destek hizmetlere örnekler ve hemģireliğe etkileri HAFTA 13

2 A) SAĞLIK HĠZMETLERĠNDE DESTEK HĠZMETLERĠN YÖNETĠMĠ Hastanelerin temel iģlevi olan tedavi, eğitim ve araģtırma gibi faaliyetlerin yürütülebilmesi için bazı destek hizmetlerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Hasta ya da sağlam bireyin bakımına dolaylı yoldan katkıda bulunan bu destek hizmetler hastanelerde ayrı bir bölüm halinde organize edilmekte ve ayrı bir yöneticinin ( hastane müdürü, müdür yardımcısı) sorumluluğunda yürütülmektedir. Hastanelerde üç tür destek hizmet verilmektedir. Bunlar; 1. Çevre ile ilgili destek hizmetler 2. Ġdari- mali destek hizmetler 3. Tıbbi destek hizmetler dir. Organizasyon açısından bu hizmetler tek bir yöneticiye ( hastane müdürüne) bağlı olabileceği gibi hastanenin büyüklüğüne bağlı olarak birden fazla yöneticiye ( hastane müdür yardımcısına) de bağlı olabilir. 1. Çevreyle ilgili destek hizmetler: Bir mekan olarak hastane ve çevresinin tedavi, eğitim ve araģtırma faaliyetlerine uygun nitelikte bulundurulmasına yönelik hizmetlerdir. Bu hizmetler, ev idaresi hizmetleri, çamaģırhane hizmetleri ve teknik hizmetler olmak üzere üçe ayrılır. Ev idaresi hizmetleri, hastane ve çevresinin hijyen koģullarına uygun olarak, temiz ve bakımlı tutulması, temizlik hizmetlerinin yürütülmesi, servislerde kullanılan çamaģırlar, çarģaflar vb. malzemelerin temizlik kontrollerinin yapılması, miktarının belirlenmesi, kirli çamaģırların toplanması ve temizlerinin dağıtılması gibi hizmetlerdir. Bu hizmetler dıģarıdan satın alınabilir bir hizmettir ve housekeeper adı verilen ev idaresinden sorumlu personel tarafından yürütülmektedir. Ancak maliyetinin fazla olmasından dolayı pek çok hastanede hastane personeli tarafından yürütülmektedir. Her hastanenin bir çamaģırhanesi bulunmaktadır. ÇamaĢırhanenin iģlevi servislerden gelen kirlileri temizleyip, dezenfekte ettikten sonra ütüleyip servislere geri göndermektir. Bazı hastanelerde çamaģırların toplanıp dağıtılması görevi çamaģırhane personeli Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi 2

3 tarafından yürütülürken bazı hastanelerde de bu görev ev idaresi personeline (housekeeper) verilmiģtir. Teknik hizmetler, hastane binasının mekan olarak aktif bir Ģekilde bulundurulmasını sağlayan tamir, bakım onarım hizmetlerini kapsamaktadır. Hastanedeki su, elektrik, ısınma, havalandırma, asansör vb. tesisatların bakım onarım iģleri, marangozhane, terzihane, taģıma hizmetleri, santral hizmetleri, güvenlik hizmetleri, bahçe ve dekorasyon hizmetleri, elektrik ve kazan dairesi vb. teknik hizmetler kapsamındadır. 2. Ġdari - mali destek hizmetler: Satın alma hizmetleri ( ihtiyaç duyulan malzeme, cihaz ve hizmetlerin satın alınması veya kiralanması), muhasebe, tıbbi istatistik, bilgi iģlem, hasta kabul iģleri, personel iģleri, depo hizmetleri, ayniyat, dini hizmetler vb. içeren destek hizmetlerdir. Satın alma birimi, depo, hasta kabul, ayniyat birimleri hastanenin diğer tüm birimleri ile iliģki halinde olan birimlerdir. Personel bölümü de hastanede çalıģan kiģilerin özlük iģlerini takip eden bölümdür. Personel yönetimi ile ilgili bazı görevler ( performans değerlendirme, hizmet içi eğitimler vb.) hastanedeki diğer bölüm yöneticileri ( baģhekim, baģhemģire vb.) tarafından yapıldığı için personel bölümünün görev alanı sınırlanmıģtır. Bu birimde sadece kayıtlar tutulmakta, tayin ve terfi iģlemleri vb. yapılmaktadır. 3. Tıbbi destek hizmetler: Tedavi hizmetlerini destekleyici hizmetlerdir. Bu hizmetler diyetetik hizmetleri, sosyal hizmetler, tıbbi sekreterlik, eczacılık, fizyoterapi, radyoloji, hizmetleri, kan bankası, laboratuar hizmetleri, solunum terapistleri vb.dir. Sağlık hizmeti verilen ortamlarda hem insan gücü planlamasının yetersizliği hem de yöneticilerin insan kaynaklarını iyi kullanamaması nedeniyle hemģirelerin bu destek hizmetlerde de zaman zaman rol aldıkları ve temel görevleri olan hasta bakımı nı yeteri kadar yerine getiremedikleri görülmektedir. Hasta bakımının istenen düzeyde yerine getirilememesi de hasta bakım kalitesini düģürmektedir. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi 3

4 B) HEMġĠRELERĠ ĠLGĠLENDĠREN YASAL DÜZENLEMELERDE HEMġĠRELERĠN GÖREVĠ OLARAK BELĠRTĠLEN DESTEK HĠZMETLERE ÖRNEKLER VE HEMġĠRELĠĞE ETKĠLERĠ Ülkemizde halen yürürlükte olan çok sayıda kanun, yönetmelik, yönerge vb. yasal düzenlemelerde hemģireler, meslek amaçları ile örtüģmeyen farklı görevlerden sorumlu tutulmaktadır. Örneğin; 1. Yataklı Tedavi Kurumları ĠĢletme Yönetmeliği ne göre; hemģirenin - Ġlaçları eczaneye göndermek ve teslim almak - Temizlik kontrolü yapmak - Hastaların normal ve rejim yemeklerini listelemek ve teslim etmek - Zimmet karģılığında çamaģır eģya teslim almak - Servisin temizlik maddesi ihtiyacını günlük tespit etmek - Temizlik maddeleri listesini hastane müdürüne teslim etmek - Temizlik maddelerini servislere dağıtmak - Eczacının olmadığı kurumlarda eczacılık hizmetlerini yürütmek - Yemeklerin dağıtımına nezaret etmek - Klinik ve polikliniklerin genel temizlik ve düzenini sağlamak - Hasta ziyaretlerinin kontrolünü yapmak - Hasta yatıģ ve çıkıģ iģlemlerini yapmak - Servis istatistiklerini bildirmek - Analiz edilecek materyali laboratuara göndermek - Kendisine teslim edilen demirbaģ eģya, ilaç, malzeme vb. kullanıma hazır bulundurmak, saklamak, kaybından sorumlu olmak - Ameliyathane teknisyeninin bulunmadığı yerlerde onun görevini yapmak - Sorumlu görevlisi bulunmadığı durumlarda sterilizatör ve otoklavların bakımı ve iģletilmesinden yükümlü olmak - Uzmanların gözetimi altında gerekli tahlilleri yapmak, sonuçlarını kaydetmek ve uzmana imzalattıktan sonra servise göndermek gibi görevleri vardır. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi 4

5 2. Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Yönetmeliğe göre aile sağlığı elemanı olarak hemģire, - Aile hekimine yardımcı olmak -Laboratuar tetkikleri için numune almak - Basit laboratuar tetkiklerini yapmak durumundadır. 3. Aile Hekimliğinin Pilot Uygulandığı Ġllerde Toplum Sağlığı Merkezleri Kurulması Ve ÇalıĢtırılmasına Dair Yönerge ye göre aile sağlığı elemanı olarak hemģire, - Hizmetlerin yürütülmesi ile ilgili olarak aile hekiminin verdiği diğer görevleri yapmak Görevlendirildiği hizmetlerle ilgili malzemelerin temizliği, dezenfeksiyonu ve sterilizasyonunu yapmak ve yaptırmak - Kullanılan araç-gerecin sürekli kontrolünü yapmak, tüketim malzemelerini hazır bulundurmak, ihtiyaçları zamanından önce tespit ederek sorumlu hekime bildirmek - Formların eksiksiz doldurulmasını sağlamak zorundadır. 4. Sosyal Hizmetler Ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü Göreme Özürlüler Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği ne göre hemģire, - Mutfakta hazırlanan yemekleri kalite ve ısıları bozulmadan servise gelmesini sağlamak, yemek servis bölümünün ve mutfağın hijyen Ģartlarına uygun olmasını, mutfak personelinin temizliğe uymasını sağlamak - Fizyoterapistin yardımcısı olmak - Odaların temizliği, bakımı ve düzeltilmesinden sorumlu olmak, eksiklerin giderilmesini sağlamak ya da gidermekle görevlidir. 5. Diğer yönetmeliklere göre de hemģireler, - Hastane kanser kayıt elemanı olarak çalıģmak ( Kanser Kayıt Merkezi Yönetmeliği) - Ġlaçlama faaliyetlerini yürütecek ekipte ekip sorumluları içinde yer almak ( Halk Sağlığı Alanında HaĢerelere KarĢı Ġlaçlama Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik) Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi 5

6 - Ġlaçlama faaliyetleri için gerekli hazırlıkların yapılması, her türlü güvenlik tedbirlerinin alınması ve atıkların düzenli toplanmasından sorumlu olmak( Halk Sağlığı Alanında HaĢerelere KarĢı Ġlaçlama Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik) -Hizmetlerde gerekli olacak araç- gereç malzemeler için istek yapmak, bunların yeterli ve çalıģır Ģekilde bakımı için görüģ bildirmek.( Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik) - Araç gereçleri kullandıktan sonra temizlemek, dezenfekte etmek gerektiğinde sterilizasyon için hazırlamak ( Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik) - DiĢ hekiminin gözetiminde verilen görevleri yapmak ( Ağız Ve DiĢ Sağlığı Hizmeti Sunulan Özel Sağlık KuruluĢları Hakkında Yönetmelik) - Sterilizasyon ve yüzey dezenfeksiyon iģlerini yürütmek (Diyaliz Merkezleri Hakkında Yönetmelik) gibi destek hizmetlerden sorumlu tutulmuģtur. Ülkemizde 2010 yılına kadar hemģirelerin görev tanımlarının ayrıntılı bir Ģekilde ele alındığı tek yasal düzenleme Yataklı Tedavi Kurumları ĠĢletme Yönetmeliği idi. Bu yönetmelikte tanımlanan görev, yetki ve sorumluluklar arasında yer alan ve yukarıda belirtilen görevler, hemģirelerin çağdaģ görevleri arasında değildir. Ancak bu yönetmeliğe göre, hemģirelerin esas iģi olan hasta bakımı dıģındaki bu görevlerden (sekreter, eczacı, diyetisyen, vb.) sorumlu tutulması onun istenilen nitelikte bakım vermesini ve kendisini bu alanda geliģtirmesini engellemektedir. Ayrıca, hemģirelerin kendilerine destek olması gereken bu hizmetleri de üstlenmeleri onların emek kaybı, zaman kaybı, görev karmaģası, çatıģma, anlaģmazlıklar, iģ doyumsuzluğu gibi olumsuz durumlara neden olmaktadır. HemĢirelerin büyük çoğunluğunun yataklı tedavi kurumlarında çalıģtığı ve hasta bireye hizmet verdiği düģünüldüğünde bu durum toplumun, hemģireyi hasta bakımı ile değil destek hizmetlerle uğraģan ve bazı rutin iģleri yerine getiren bir kiģi olarak görmesine neden olmaktadır yılında çıkan HemĢirelik Yönetmeliği ile hemģirelerin görev, yetki ve sorumlulukları yeniden düzenlenmiģtir. Bu yönetmeliğe göre hemģireler bu destek hizmetler yerine asıl görevleri olan hasta bakımı, eğitim, araģtırma, yönetim vb. görevleri yerine getirmekten sorumlu tutulmaktadırlar. Bu yasal düzenlemeler doğrultusunda hemģirelerin kendi meslekleri ile ilgili ve kendilerini geliģtirip ilgi duydukları alanlarda Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi 6

7 görevlendirilmeleri hem verilen hizmetin kalitesini, verimi olumlu yönde etkileyecek hem de hemģirelerin daha doyumlu bir Ģekilde çalıģmalarını sağlayacaktır. ÖZET Bu derste sağlık kurumlarındaki destek hizmetler ele alınmıģ ve bu destek hizmetlerin hemģirelik hizmetlerine etkisi değerlendirilmiģtir. KAYNAKLAR 1. Özçelik Z., Karaduman B., Bafra K., Yıldırım A., Çelik S.ġ., Ülker S. ( 2006) HemĢirelikte Haklar ve Sorumluluklar, Türk HemĢireler Derneği Yayınları, Ankara. 2. Seçim H. (1991). Hastane Yönetim ve Organizasyonu. Ġstanbul Üniversitesi ĠĢletme Fakültesi Yayınları, Ġstanbul. 3. Velioğlu P., Oktay S. ( 1995). Sağlık Kurumları Yönetimi. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.No:715. EskiĢehir. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi 7

8 DEĞERLENDĠRME SORULARI 1. AĢağıdakilerden hangisi çevreyle ilgili destek hizmetler kapsamındadır? a) Radyoloji hizmetleri b) Personel iģleri c) ÇamaĢırhane hizmetleri d) Ayniyat e) Bilgi iģlem 2. AĢağıdakilerden hangisi Yataklı Tedavi Kurumları ĠĢletme Yönetmeliği ne göre hemģireden yapması beklenen görevler arasında değildir? a) Kanser kayıt elemanı olarak çalıģmak b) Eczacının olmadığı kurumlarda eczacılık hizmetlerini yürütmek c) Servis istatistiklerini bildirmek d) Ameliyathane teknisyeninin bulunmadığı yerlerde onun görevini yapmak e) Hasta yatıģ ve çıkıģ iģlemlerini yapmak 3. HemĢirelerin görev, yetki ve sorumluluklarını ayrıntılı olarak ele alan yasal düzenlemelerden hangisinde hemģirelere destek hizmetlerle ilgili roller verilmiģtir? a) Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Yönetmelik b) Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik c) Kanser Kayıt Merkezi Yönetmeliği d) Yataklı Tedavi Kurumları ĠĢletme Yönetmeliği e) HemĢirelik Yönetmeliği CEVAP ANAHTARI 1. C 2. A 3. D Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi 8