AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Prof.Dr.Günay Aydın İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp F.Göğüs Hast AD

Transkript

1 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Prof.Dr.Günay Aydın İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp F.Göğüs Hast AD

2 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı ilaç kullanımı öncelikli olarak halkın sağlığını ve toplumun çıkarını gözetir. Bu iki kavramın birbirini desteklediği; örneğin: toplumun çıkarı diye yapılan maliyet düşürücü önlemlerin; sonuçta halkın-özellikle de en çok gereksinimi olan sosyoekonomik düzeyi düşük kesimin- sağlığına katkıda bulunacağı unutulmamalıdır.

3 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Günümüzde yaklaşık her önemli hastalığın tedavisi için etkili ilaçlar mevcut hale gelmiştir. Mevcut ilaç sayısını hızla artışı,bir takım problemleri de beraberinde getirmektedir. Bu problemleri çözmeye yönelik olarak 1975 Dünya Sağlık Toplantısında temel ilaçlar ve ulusal ilaç politikası kavramları gündeme getirilmiş

4 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Birçok ülkede piyasada bulunan ilaç sayıları binlerle ölçülürken WHO nun bir toplumun ilaç gereksinimlerinin büyük çoğunluğunu karşılayabilecek olan temel ilaçlar listesinde yaklaşık üç yüz ilaç vardır. Bu da toplumlardaki bilinçsiz ve gereksiz ilaç kullanımın ne boyutta olduğunun bir kanıtıdır.

5 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı olmayan ilaç kullanım örneklerini araştıran çalışmalarda belirlenen temel sorunlar: gereğinden fazla ilaç reçetelendirilmesi,ilaçların bilinçsiz ve yanlış biçimde kullanılması, gereksiz yere pahalı ilaçların kullanılması, gereksiz yere antibiyotik kullanımı ya da gereksiz yere enjeksiyon olarak gözlemlenmiştir.

6 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı ilaç kullanımının uygulanamamasının altında yatan sebeplerin temelinde iki başlık bulunmaktadır: 1)İyi eğitim almamış ve kendini yeterince geliştirmemiş hekimlerimizin yazdığı uygunsuz reçeteler 2)Hekiminin verdiği reçeteye uymayan ya da hekime başvurmadan ilaç kullanan bilinçsiz yetişmiş halkımız

7

8 En çok satılan ilaçlar (Dünya genelinde) Kalp-damar hastalıkları % 19.3 Santral sinir sistemi hastalıkları % 15.8 Metabolik hastalıklar % 15.3 Antibiyotikler % 9.9 ** Solunum sistemi hastalıkları % 9.3 En çok satılan ilaçlar (Türkiye de) Antibiyotikler % 19.0 ** Ağrı kesiciler % 12.0 Antiromatizmal ilaçlar % 11.0 Soğuk algınlığı ilaçları % 8.6 Vitaminler % 7.3

9 SORUMLULUK SAHİBİ TARAFLAR Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/ hasta yakını Üretici Düzenleyici Otorite Diğer (Medya, Akademi vb.) 9

10 UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI ŞEKİLLERİ (1) Çoklu ilaç kullanımı İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..) Uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması

11 UYGUN OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI ŞEKİLLERİ (2) Gereksiz yere antibiyotik tüketimi Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi

12 AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI Akılcı ilaç kullanımı tanımında yer alan maddelerden herhangi birinin veya birkaçının karşılanamaması durumu, Hastaların tedaviye uyuncunun azalmasına, İlaç etkileşimlerine, Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine, Hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına, Advers olay görülme sıklığının artmasına, Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olur.

13 TANI VE TEDAVİ SÜRECİNDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI (1) Hastanın sorununun tanımlanması, Hekim tarafından doğru tanının konulması, İlaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması, Tedavinin gerçekleşebilirliğinin ve maliyetinin değerlendirilmesi, Tedavinin başarısı ve hastanın uyuncunun değerlendirilmesi, 13

14 TANI VE TEDAVİ SÜRECİNDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI (2) Eğer ilaçla tedavi uygulanacaksa uygun ilaçların seçimi, Çoklu ilaç kullanımlarında etkileşimlerin öngörülmesi, Her bir ilaç için uygun dozun ve uygulama süresinin belirlenmesi ve uygun reçetenin yazılması gerekmektedir. Bu aşamada güncel tanı ve tedavi kılavuzları esas alınmalıdır. Hasta ve hasta yakını tedavi hakkında bilgilendirilmelidir. 14

15 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımına ilişkin çalışmaların derlenmesi, toplanması ve ülkenin ihtiyaçlarına, önceliklerine ve kaynaklarına uygun stratejik planlar haline getirilmesi için geniş kapsamlı ulusal politikalar belirlemek ve hayata geçirebilmek amacıyla 12 Ekim 2010 tarihinde Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde; Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü kurulmuştur

16 Akılcı ilaç kullanımı Doğru endikasyonda, doğru hasta Doğru ilaç Doğru doz/doğru kullanım yolu Doğru ve yeterli bilgilendirme Tedaviyi sonlandırma veya değiştirme açısından doğru zaman

17 AKILCI İLAÇ KULLANIMI İLKELERİ Etkililik Güvenlilik Uygunluk Maliyet

18 ETKİLİLİK Tedavi amaçlarını ve tedavide belirlenen hedefleri sağlamada en etkili ilaç

19 GÜVENLİLİK İyileşmeyi sağlayacak ve yan etki açısından en güvenli ilaç. Yan etkiler Başka ilaçlar/maddelerle etkileşim

20 UYGUNLUK Aktif madde ve dozaj şekli uygun mu? Doz şeması uygun mu? Süresi yeterli mi? Kontrendikasyonlar? Özel durumlarda kullanım?

21 MALİYET Jenerik ürün olarak bulunabilen, en ucuz ilaç Kanıta dayalı güvenilir çalışmalarla biyoyararlanımı (biyoeşdeğerliği) daha yüksek bulunmuş olan ilaç pahalı da olsa tercih edilir!

22 Özel durumlar Bebekler ve çocuklar Yaşlılar Gebeler Emzirme dönemindeki kadınlar Organ yetmezliği olanlar (böbrek, karaciğer) Kronik hastalığı olanlar İlaç ve besin allerjisi öyküsü olanlar

23 Hastayı Bilgilendirin Yan Etkileri Hangi yan etkiler oluşabilir? Hasta bunları nasıl fark edecek? Ne yapmalı?

24 Hastayı Bilgilendirin Talimatlar İlaç ne zaman ve nasıl alınmalı? Tedavi ne kadar devam etmeli? İlaç nasıl saklanmalı? Kalan ilaçları ne yapmalı?

25 Hastayı Bilgilendirin Uyarılar İlaç ne zaman alınmamalı? Azami doz nedir? Tedavinin tümünün uygulanması neden gereklidir?

26 Hastayı Bilgilendirin Kontrol Hasta hekime ne zaman tekrar gelmeli? Hangi durumlarda daha önce gelmeli?

27 Hastayı Bilgilendirin Her Şey Açık mı? Hasta her şeyi anladı mı?

28 İş Yükü ve Personel Sıkıntısı Yasal Etmenler Alışkanlıklar Yetersiz ve Eksik Bilgi İlaç Endüstrisinin Etkileri Sosyo-Kültürel Etmenler Ekonomik Etmenler TEDAVİ SEÇENEKLERİ Diğer Etmenler 28

29 DSÖ TARAFINDAN AKILCI İLAÇ KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN 12 TEMEL MÜDAHALE* İlaç kullanım politikalarını koordine edecek ve bunların etkilerini izleyecek kurum 2. Eğitim denetim ve karar alma süreçlerinin desteklenmesine yönelik Klinik Tanı ve Tedavi Rehberlerinden yararlanma 3. İlk seçenek tedavileri esas alan temel ilaçlar listesi oluşturma 4. Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma 5. Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama 6. Bir gereklilik olarak hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi *WHO Policy Perspectives on Medicines; September

30 DSÖ TARAFINDAN AKILCI İLAÇ KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN 12 TEMEL MÜDAHALE* Kurumsal çerçevede izleme, denetim ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi 8. İlaçlar konusunda bağımsız (tarafsız bilgi) bilgi kaynaklarını kullanma 9. Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi 10. Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması 11. Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme 12. İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına almaya yönelik yeterli devlet harcamalarının sağlanması *WHO Policy Perspectives on Medicines; September

31 ÜLKEMİZDE Sağlık Bakanlığı bünyesinde, akılcı ilaç kullanımı ile ilgili çalışmalar, yaklaşık yıllardır sürmektedir. 12 Ekim 2010 tarihinde Bakan Oluru ile, Akılcı İlaç Kullanımı Birimi kurulmuştur. 19 Mart 2012 tarihinde Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Bünyesinde Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi kurulmuştur. 31

32 AKILCI İLAÇ KULLANIMI TEMSİLCİLERİ ve İŞBİRLİĞİ İllerde koordinasyonu sağlamak amacıyla 81 ilde İl Sağlık Müdürlüklerinde Akılcı İlaç Kullanımı İl Temsilcisi bulunmaktadır. Hastane Hizmet Kalite Standartları gereğince, hastanelerde planlama yapmak ve faaliyetlerde bulunmak amacıyla Akılcı İlaç Kullanımı Ekipleri oluşturulmuştur. 32

33