YURTDIŞI GEÇİCİ GÖREV RAPORU

Transkript

1 PERSONELE AİT BİLGİLER: Adı Soyadı: Mehmet Cengiz DOĞAN; Cevat CAYMAZ; Mehmet DEMİRCİ; Nazmi KOÇ T.C. Kimlik No: Ünvanı: Daire Başkan Yardımcısı; Mühendis; Yüksek Mühendis; Orman ve Su İşleri Uzmanı Görev Yeri: Fidanlık ve Tohum İşleri Dairesi Başkanlığı; Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı; Eskişehir Orman Bölge Müdürlüğü Orman Fidanlık Müdürlüğü; Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Memuriyetteki Hizmet Süresi: 15 yıl; 28 yıl; 10 yıl; 5 yıl Bildiği Dil/Diller ve Derecesi: İngilizce-Orta; İngilizce-Orta; İngilizce-YDS 82,5; İngilizce-? Mezun Olduğu Üniversite ve Bölümü: İ.Ü. OF Orman Mühendisliği; D.Ü. Ziraat Fakültesi Ziraat Mühendisliği; İ.Ü. OF Orman Mühendisliği; A.Ü. Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Mezuniyet Yılı: 199?; 19??; 2000; 200? GÖREVE AİT BİLGİLER: Görev Oluru Tarihi ve No su: 24/03/2016 ve 48 sayılı Olur Görevlendirilen Ülke ve Yer: Bişkek, Oş, Celalabad ve Isık Göl Kırgızistan Görev Tarihi: Nisan 2016 (yol hariç) Görev Türü: Arazi ve büro çalışmaları Görev Teması: Orman fidanlıklarının rehabilitesi ve fidan üretimi konusunda bilgi paylaşımı. Görev Konusu: Kırgızistan da mevcut fidanlıkların rehabilitesi ve fidan üretimi konusunda kapasite geliştirme ve teknik destek sağlanması. Görevin Maksadı: Kırgızistan daki yerel şartlar altında mevcut fidanlıkların rehabilitesi konusunda teknik destek sağlanması ve fidan üretimi konusunda kapasite geliştirme maksadıyla Kırgız hükümeti, FAO GEF proje ekibi ve Türk uzmanlarının mutabık kalacağı yıllık eğitim ve iş planının hazırlanması, eğitimler için gerekli malzemelerin tespit edilmesi ve tedariki konusunda hazırlıkların başlatılması. GÖREV RAPORU: ÖZET FAO Kırgızistan Ofisi nden alınan tarihli yazıda; Türkiye de tohum ve fidan üretimi konusunda Ülkemizin uzmanlığından faydalanılmak ve Kırgızistan da uygulanmakta olan bir GEF projesi ile de hayata geçirme konusundaki talepleri iletilmektedir. Söz konusu talepler Makam tarafından uygun görülmüş olup, bu kapsamda FAO Kırgızistan Ülke Ofisi ve bahse konu GEF Projesi ekibinden yetkililer, tarihlerinde Eskişehir de bulunan fidanlığı ziyaret ederek yetkililerden bilgi almıştır. 1

2 FAO Kırgızistan Ofisi nden alınan tarihli yazıda ise Kırgızistan daki mevcut fidanlıkların iyileştirilmesi konusunda teknik destek sağlanması ve fidan üretimi konusunda kapasite geliştirme maksadıyla eğitim ve iş planının hazırlanması, eğitimler için gerekli malzemelerin tespit edilmesi ve tedariki konusunda hazırlıkların başlatılması gayesiyle Ülkemiz heyeti Kırgızistan a davet edililmiştir. Bu vesileyle; Kırgızistan daki fidanlık şartları ve fidan üretimi konusunda, FAO-Türkiye Ormancılık Programı için temel oluşturabilecek kapsamlı bir raporun hazırlanması için daha önce Kırgız tarafı ile ilgili çalışmaları yürüten Fidanlık ve Tohum İşleri Daire Başkan Yardımcısı Mehmet Cengiz DOĞAN, Eskişehir Fidanlık Müdür Yardımcısı Cevat CAYMAZ ve Orman Genel Müdürlüğü ve TİKA işbirliği ile Kırgızistan da planlama alanında yürütülen çalışmalarda görev almış Orman Mühendisi Mehmet DEMİRCİ ile Orman ve Su İşleri Uzmanı Nazmi KOÇ, Nisan 2016 tarihlerinde Kırgızistan a görevlendirilmiştir. GENEL BİLGİLER Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile Türkiye Cumhuriyeti arasında tarım ve ormancılık konularında ortaklık programları imzalanmıştır. Bu ortaklık programları Orta Asya ve komşu ülkelerde gıda güvenliği ve beslenme, tarım ve kırsal kalkınma, doğal kaynakların korunması ve yönetimi, tarım politikaları ve gıda güvenilirliği konularına yoğunlaşmaktadır. Bu minvalde projelendirilecek öncelikli konuların belirlenmesi amacıyla 2015 yılı Aralık ayında Kırgızistan ın başkenti Bişkek te Türkiye Cumhuriyeti Orman ve Su işleri Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık bakanlığı temsilcilerinin yanı sıra Orta Asya hükümetleri temsilcilerinin katılımları ile bir çalıştay gerçekleştirilmiştir. Bu toplantı da Orman ve Su İşleri bakanlığı temsilcileri tarafından bakanlığın Orta Asya ülkeleri ile uzmanlığını paylaşabileceği fidanlık, ağaçlandırma, erozyon kontrolü, orman yönetimi ve planlaması, havza yönetimi ve sulama sistemleri vb. konular hakkında sunum yapılmıştır. Hali hazırda Kırgızistan da FAO ve Kırgızistan hükümeti Ormancılık ve Çevre koruma ajansının öncülüğünde FAO-GEF Projesi İklim şartları altında Dağlık Orman ve Arazi Kaynaklarının Sürdürülebilir Yönetimi yürütülmektedir. Bu proje ulusal bir proje olup, yıllarını kapsamaktadır. Projenin ulusal hedefi: Dağlık alanlardaki tarım, mera ve orman kaynaklarının (ekosistemlerin) sürdürülebilir yönetimi sağlayarak, bu alanlardaki üretimi arttırmak ve bu alanlarda yaşayan insanların hayat şartlarını iyileştirmektir. Ormancılık alanındaki hedefi kurak alanlarda yer alan ormanlarda karbon depolama alanlarının geliştirilmesidir. Bu bileşen kapsamında mevcut ormanların çok fonksiyonlu ve katılımcılığı sağlayacak şekilde planlanması ve kurak alanlardaki ormanların yenilikçi teknoloji ve uygulamaların geliştirilmesi, ülkeye getirilmesi vasıtasıyla bu ormanların rehabilitesi ve ağaçlandırılması planlanmıştır. Proje kapsamında Kırgızistan genelinde sekiz adet pilot bölge seçilmiştir yılı Aralık ayında yapılan çalıştay sürecinde Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Kırgızistan FAO temsilcisi arasında gerçekleştirilen ikili görüşmelere binaen, resmi olarak FAO Kırgızistan Ofisi tarafından Orman ve Su İşleri Bakanlığına orman yönetimi, fidan üretimi ve ağaçlandırma konularında teknik işbirliğinin oluşturulması talep edilmiş ve bakanlık tarafından memnuniyetle kabul edilmiştir. Yukarıda bahsedilen gelişmelerin ışığında FAO GEF proje ekibi ve Kırgızistan Çevre Koruma ve Ormancılık Ajansından oluşan dört kişilik bir ekip Şubat 2016 tarihleri arasında fidanlık yönetimi ve fidan üretim tekniklerini yerinde görmek amacıyla Eskişehir Orman Bölge Müdürlüğü fidanlığını ziyaret etmiştir. Ziyaret süresince tespit edilen teknikleri ve hususları paylaşmak için, Ankara da Orman Genel Müdürlüğü Fidanlık Dairesi Başkanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı AB ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı ziyaret edilmiştir. Bakanlık yetkilileri tespit edilen her konuda Kırgızistan a yapılabilecek her türlü yardıma hazır olduklarını belirtmiştir. Tespit edilen hususlar aşağıdaki gibidir; 2

3 - Ardıç tohumlarının çimlenme engelinin kaldırılması tekniği (Hazin Cemal Gültekin Tekniği) - Ceviz ladin ve ardıç türlerinde aşılama ve çelikle üretim tekniklerinin öğretilmesi - Tüplü üretimde Kırgızistan yerel şartlarını baz alarak, tüplü üretimde kullanılacak karışımların öğretilmesi ve - Kırgızistan daki fidanlıklarda çıplak köklü fidan üretiminde uygulanan tekniklerin incelenmesidir yılı Mart ayında Orman ve Su İşlerine gönderilen resmi yazıda Kırgız heyeti tarafından fidanlık yönetimi ve Fidan üretimi konusunda görev yapan Türk uzmanların Kırgızistan ı ziyaret etmeleri ve Kırgızistan daki şartları yerinde görmeleri ve gerekli olabilecek teknik, alet ve ekipmanları değerlendirmelerinin çok faydalı olacağı belirtilmiştir. Aynı resmi yazıda Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığınca Kırgızistan ın Jeti-Oğuz bölgesinde Türk uzmanlarının liderliğinde fonksiyonel orman planlama projesi gerçekleştirilmiştir. Bu proje FAO GEF proje ekibi tarafından bilinmekte olup, yapılan bu projeye ilgi duyulduğu ve uygulanan planlama metodu hakkında daha detaylı bilgi istendiği belirtilmiştir. Uygun görülmesi halinde FAO GEF projesi kapsamında seçilen pilot alanların planlamaların yapılabileceği belirtilmiştir. Yukarıda bahsedilen konular doğrultusunda 4-8 Nisan 2016 tarihleri arasında dört kişilik uzman ekip Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından Kırgızistan a görevlendirilmiştir. Görev süresince FAO GEF projesi kapsamında seçilen fidanlıklar ziyaret edilmiş ve fonksiyonel ormanların planlaması konusunda bilgi verilmiştir. Ziyaret sonunda yukarıda belirtilen tekniklere ilave olabilecek muhtemel uygulamaların ve tekniklerin belirlenmesi, Kırgız hükümeti, FAO GEF proje ekibi ve Türk uzmanlarında mutabık kalacağı yıllık eğitim ve iş planının hazırlanması ve eğitimler için gerekli malzemelerin tespit edilmesi ve tedariği konusunda hazırlıkların başlanmasının yanı sıra hazırlanan plana mutabık kalarak mevsimsel şartlara uygun olacak şekilde eğitimlerin organize edilmesi amaçlanmıştır. Genel değerlendirmeler aşağıdaki gibidir. YAPILAN ÇALIŞMALAR 1. Gün 04 Nisan 2016 İlk olarak FAO Kırgızistan Ofisi temsilcisi Sayın Kinlay DORJEE ile toplantı yapılmış ve ziyaretin genel amaçları doğrultusunda karşılıklı bilgi alış verişinde bulunulmuştur. Daha sonra TİKA Bişkek Program Koordinasyon Ofisi ziyaret edilmiş, Koordinatör Sayın Evren RUTBİL ile görüşülmüş ve ziyaret amacı hakkında kendilerine bilgi verilmiştir. TİKA ziyaretini müteakiben FAO GEF proje ekibi ile kısa bir görüşme gerçekleştirilmiştir. Programın öğleden sonraki bölümünde Kırgızistan Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı Başkanı Sayın Sabır ATADJANOV ve yardımcıları ile üst düzey görüşme gerçekleştirilmiştir. Türkiye de fidan üretimi ve tekniklerini tanıtan kısa film gösterimi ve Mehmet Demirci tarafından Kırgızistan ın Isık Göl bölgesi, Jeti-Oğuz işletmesinde TİKA ve Orman Su İşleri Bakanlığının desteği ile hazırlanan fonksiyonel orman amenajman planlama projesinin sunumu yapılmıştır. Sunumlardan sonra Kırgızistan heyeti tarafından dile getirilen hususlar; Tüplü fidan üretiminin yapılmadığı ve bu hususta uzman gözüyle heyetimin yapacağı tespitlerin önemli olduğu, Yabani fıstıkların aşılanması konusunda yapılabilecek hususların tespiti, Ülkede bulunan ceviz meşcerelerinin rehabilitesi ile yapılabilecek hususların belirlenmesi, 3

4 Türk heyeti adına Fidanlık ve Tohum İşleri Daire Başkan Yardımcısı Mehmet Cengiz DOĞAN, iyi niyet beyanından sonra Türk ekibini ağırladıkları için Sayın Sabır ATADJANOV ve ekibine teşekkürlerini belirterek ziyaret amaçları hakkında detaylı bilgi vermiştir. Kırgız hükûmetinden iklim verileri ve toprak yapısı hakkında genel bilgi talep edilmiş ve Kırgız tarafı bu bilgileri verebileceklerini beyan etmiştir. Daha sonra FAO GEF proje ekibi, Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı yetkilileri ve heyetimiz tarafından Güney Kore Uluslararası İşbirliği Ajansı tarafından kurulan tohum laboratuvarı ve sera ziyaret edilmiştir (Resim 1). Resim 1: Güney Kore Uluslararası İşbirliği Ajansı tarafından kurulan tohum laboratuvarı ve sera ziyareti Ziyaret neticesinde; Laboratuvarda kalite denemelerinin yapıldığı, çimlenme yüzdesi, temizlik oranı ve nem oranı gibi parametrelerin yapıldığı görülmüş, tohum kalite laboratuvarının yeterli olduğu izlenmiştir. Laboratuvarın içerisinde basit toprak analizlerinin yapılabileceğine ( tuz, PH vb.) kanaat edilmiştir. Kırgızistan da ormancılık çalışmalarında toprak ve su analizinin hiç yapılmadığı bildirilmiştir. Basit aletlerin temin edilmesi durumunda bu parametrelerin tespitinin çok faydalı olacağı ve fidan üretiminde büyük önem arz ettiği belirtilmiştir. Kurulan seranın işleyişi hakkında Almazbek SEYİDALİEV bilgi vermiştir. Tespit edilen konular; Serada Koreliler tarafından önerilen sabit sert plastik kaplardaki fidanların sağlıksız olduğu, kısmen kullanılan turba yetişme ortamında fidanların kuruduğu (turbada besin elementi bulunmadığı için), Kırgızistan da gübre kullanımı olmadığından fidanların besin yetersizliği sebebiyle kuruduğu, Toprak konulan kaplardaki fidanların yeterli gevşeklikte olmadığından köklerin fidanları sarmadığı ve yetişme ortamında herhangi bir organik madde kullanılmadığı tespit edilmiştir Şubat ayı sonunda Kırgız heyetine demonstrasyon için verilen ülkemizde klasik tüplü fidan üretiminde kullanılan 18x30 polietilen torbalarda huş (Betula alba) fidanlarının Eskişehir de öğretilen karışım oranları ile yapıldığı ve fidanların son derece sağlıklı olduğu görülmüştür. Kırgız teknik elemanlarına Kırgızistan da turba kullanımının doğru olmayacağına, Kırgızistan da turba bulunmadığı için ülke kaynaklarının turba için harcanmaması konusunda tavsiyelerde bulunulmuştur. Daha iyi fidan üretimi için klasik kaplı fidan üretimi ve replikaj yönteminin yerel malzemeler ile yapılabileceği belirtilmiştir. 4

5 2. Gün 05 Nisan 2016 Bişkek ten uçak ile Oş şehrine oradan da kara yolu ile Celalabad şehrine gidilmiş, FAO GEF projesi altında çalışan FAO proje ofisi ve Karaalma İşletme Müdürlüğü Ziyaret Edilmiştir. Karaalma İşletme sınırlarında doğal ceviz meşcereleri ile karşılaşılmıştır. Yaklaşık alanı bin ha olan ceviz meşcerelerin içinde yabanı elma ağaçları da mevcuttur (yabani elma oranın fazla olduğu ve ticari faaliyetlerde köylüler tarafından kullanıldığı söylenmiştir). Biyolojik çeşitliliğin çok zengin olduğu bu bölgede çeşitli yabanıl meyveli türlerde bulunmaktadır. Karaalma İşletmesine bağlı yapılan XXXX orman fidanlığına yapılan ziyaret sonucunda (Resim 2); Fidanlık alanı sarp bir alandadır, yol yoktur, fidanlığa ulaşım çok zor Sartlar altında gerçekleşmektedir. Fidanlıkta ihata bulunmamakta ve evcil hayvan baskısı bulunmaktadır. Fidanlıkta tohum ekim yöntemi ile ceviz, çelik yöntemi ile kavak üretilmektedir. Fidanlıkta su kaynağı sağlıklı olmayıp, arıkla fidanlar arasına salma sulama şeklinde sulama yapılmaktadır. Fidan sıra araları muntazam olmayıp, mekanizasyon uygun değildir. Tohum ekim yönetiminde herhangi bir standardizasyon bulunmamakta, ülkemizde olduğu gibi yastığa ekim yapılmamaktadır. Basınçlı sulama sistemleri (yağmurlama ve damlama) yoktur. Ciddi derecede ulaşım sorunu olduğundan tüplü/kaplı fidan üretimi için uygun olmadığı kanaatine varılmıştır. Resim 2: Karaalma İşletmesine bağlı XXX fidanlığı Yine işletme müdürlüğü yetkililerince aynı bölgede yol kenarında yaklaşık 2-3 ha lık bir saha heyetimize gösterilmiştir (Resim 3). Heyetimiz bu saha için aşağıdaki tespitlerde bulunmuştur: Ülke içinde tespit edilebilecek üstün özellikli yerel cevizlerden elde edilecek aşılı ceviz fidanları ile kurulacak materyal bahçesi için son derece uygundur. Su kaynağı yeterlidir. Yol kenarındadır. Basit bir ihata ile koruma altına alınabilir. Ceviz ormanlarının yanında olması sebebiyle de benzer klimatik özelliklere sahiptir. 5

6 Resim 3: Karaalma İşletmesinde potansiyel ceviz materyal bahçesi alanı Celalabat ta bulunan ceviz enstitüsü ziyaret edilmiştir (Resim 4). FAO projesinde görevli olarak çalışan eski enstitü müdürü ve çalışanlar enstitünün çalışmaları hakkında bilgi vermişlerdir. Tespit edilen hususlar: Enstitü, son derece zor şartlar altında çalışmaktadır. Kısmen aşılı ceviz üretilmektedir (aşılı cevizler ilkel şartlarda üretilmekte, aşı yeri ve aşı boyu vb. hiçbir standart bulunmamaktadır). Aşılı ceviz orijinleri genellikle ülke içi yabancı çeşitlerdir (Türkiye den Bilecik-Şebin, Avrupa ve Amerika dan Chandler, Fernor, Lara ve Hardley) ve üretim çok azdır. Aşı, çıplak köklü fidanlara kalem aşısı olarak yapılmaktadır. Poşet tüp (polietilen torba) bulunmadığından makina ile naylonun dikilerek tüp yapılmaya çalışıldığı ve poşetlerde su deliklerinin olmadığı görülmüştür. Aşılı ile üretilen yabancı çeşitli fidanların doğal ceviz meşcerelerinin bulunduğu alanlara dikilmesinin doğru olmayacağı ve kirliliğe neden olacağı, bu yüzden bu fidanların cevizin bulunmadığı alanlara dikilmesinin faydalı olacağı düşünülmektedir. Enstitüde yapılan toplantıda doğal ceviz ormanlarında üstün nitelikli ceviz ağaçlarının tespit edilmesi gerektiği ve bu ağaçların seleksiyon yöntemi ile ıslah edilip boş alanlara dikilebileceği ifade edilmiştir. Islahın en basit şeklinin bile yapılabileceği belirtilmiş, çiçeklenme zamanı tespit edilerek farklı türlerin erkek/dişi çiçek açma zamanlarına göre ıslah edilecek cevizlerin bir arada dikilmesi ile ceviz üretiminde ürün artışının sağlanabileceği belirtilmiştir. İlgili enstitüde küçük de olsa bir tüplü fidan üretiminin kurulmasının faydalı olacağı (4-5 bin fidanlık bir alan enstitü içerisinde mevcut olup, su kaynağı bulunmaktadır) ifade edilmiştir. Kırgızistan da tüplü fidan üretiminde kullanılacak polietilen tüp poşet üretimi bulunmamaktadır, dolayısı ile Türkiye den poşetlerin Kırgızistan a gönderilmesi gerekmektedir. Enstitü eski müdürü ve mevcut çalışanının Türkiye deki ceviz üretimi ile ilgili (ceviz plus ağaç seçimi, diğer alanlarda yapılacak ceviz plantasyon ve ceviz bahçesi çalışmalarını yerinde görmek, materyal bahçesi kuruluşu ve aşılı ceviz üretimi vb. konular) olarak Ekim-Kasım aylarında ülkemize eğitime gönderilmeleri uygun olacaktır. Enstitünün güçlendirilmesi ve bilgi birikiminin arttırılması ceviz üretimini arttıracak ve Kırgızistan ekonomisine büyük katkı sağlayacaktır. 6

7 3. Gün 06 Nisan 2016 Resim 4: Celalabat ta bulunan ceviz enstitüsünde aşılı ceviz üretimi Oş iline gidilerek Nookat İşletmesinde bulunan iki adet fidanlık ziyaret edilmiştir (Resim 5). Birinci fidanlıkta yol problemi olup ulaşım sıkıntılıdır. İkinci fidanlık ile ilgili tespitlerimiz aşağıdaki gibidir; Fidanlığın yol problemi yoktur, Oş-Batkent yolu üzerindedir. Fidanlığın alanı topoğrafik olarak modern fidanlık kurmak için uygundur. Su kaynağı mevcut olup yeterlidir. İşletme Müdürlüğü idare binasına yakındır. Fidanlıkta halen fidan üretimi yapılmakta olup (mavi ladin, Asya ladini, doğu mazısı, karaçam, elma armut, dut, kavak ve ceviz) personel fidan üretimine yatkın, yeterli bilgi ve ilgiye sahiptir. Yukarıdaki özelliklerden dolayı modern fidanlık olarak rehabilite edileceği değerlendirilmektedir. Buna göre; fidanlığın modern sulama sistemleri ile donatılması (yağmurlama damla sulama sistemi) Makina ve ekipman açısından güçlendirilmesi (pülverizatör, sıra arası çapası, rotavatör, kaz ayağı, tırmık vb.) basınçlı sulama sisteminin kurulması için havuz (20-30 m 3 ) motopompa, ana sulama boruları, tali sulama boruları müştemilatı, damla sulama boruları müştemilatı ve sulama springleri vb.) gibi malzemelere ihtiyaç görülmektedir. Ayrıca fidanlığın yeniden parselasyonu yapılarak ana ve tali yolların yapılması gerekmektedir. Yukarıda belirtilen parselasyon ve sulama sistemi için fidanlık yetkililerinden vaziyet planı istenmiş bu vaziyet planı üzerinden planlama ve maliyet analizi yapılması öngörülmüştür. Nookat fidanlığın yenilenmesi durumunda (Türkiye standartlarına göre) ülke modern bir fidanlıga kavuşacak olup diğer fidanlıklar için örnek teşkil edecektir. Ayrıca tüm orta Asya coğrafyası için örnek olup Kırgızistan ekonomisine, ağaçlandırma ve peyzaj çalışmalarına katkı sağlayacaktır. Finansman sorunun çözülmesi durumunda Türk uzmanlarınca Türk standartları ve tekniğine uygun bir fidanlık kurulabilecek olup Kırgızistan ormancılığı acısından önemli bir adım gerçekleştirilecektir. Nookat İşletme Müdürü ile beraber iki personelin Türkiye de eğitilmesi, fidanlık tekniği ve standartlarının gösterilmesi uygun olacaktır. Yine aynı fidanlık içerisinde kaplı/tüplü fidan üretiminin ve diğer üretim metotlarının (torbaya replikaj, yere replıkaj vb.) tekniklerin sağlayacağı katkının yerinde olacağı heyetimizce değerlendirilmiştir. Nookat İşletmesi fidanlığının yenilenmesi ülkemiz tarafından yapılabileceği mütalaa edilmiştir. 7

8 4. Gün 07 Nisan 2016 Resim 5: Nookat İşletme Müdürlüğü ve fidanlığı Isık Göl bölgesinde Jeti-Oğuz Orman İşletme Müdürlüğü ne bağlı iki adet fidanlık ziyaret edilmiştir (Resim 6). Her iki fidanlıkta 4-5 bin adetlik tüplü fidan üretim yastıkları yapılarak üretimin devam edilmesi gerektiğine kanaat edilmiştir. Fidan üretim yastıkları yapımının yerel kaynaklarla veya FAO/TİKA tarafından yapılabileceği ve maliyetin son derece az olacağı değerlendirilmiştir. 5. Gün 08 Nisan 2016 Resim 6: Jeti-Oğuz Orman İşletme Müdürlüğü fidanlığı Isık Göl deki Tüp fidanlığı ziyaret edilmiştir (Resim 7). Bu fidanlık toplam 8 ha alan üzerine kurulu olup bu alanda ladin, karaçam ve sarıçam fidanları üretilmektedir. Tıpkı Nookat fidanlığında olduğu gibi bu fidanlığında rehabilite edilmesinde yarar görülmüştür. Fidanlığın rehabilitasyonu sayesinde Isık Göl bölgesinde yapılacak ağaçlandırmalar için yeterli fidan ihtiyacı karşılanacaktır. Artan fidanlar ihraç ve yurt içi rekreasyon alanlarının düzenlenmesinde kullanılacaktır. Tüplü ve kaplı fidan üretimine önem verilmesi uygun olacaktır. KIRGIZİSTAN FİDANLIKLARININ GENEL DEĞERLENDİRİLMESİ 1- Kırgızistan fidanlıklarının tamamında geleneksel yöntemlerle fidan üretimleri yapılmaktadır. 2- Kapasiteleri son derece azdır. 3- Herhangi bir standart bulunmamaktadır. 4- Modern üretim teknikleri bulunmamaktadır. 8

9 5- Kaplı ve tüplü fidan üretimi bulunmamaktadır. 6- Ziyaret edilen fidanlıkların tamamında (Nookat ve Tüp fidanlıkları hariç) ulaşım sorunu bulunmaktadır. 7- İhataları günümüz koşullarına uygun bulunmamaktadır. 8- Hiç birinde basınçlı sulama sistemi (yağmurlama, damlama sulama) bulunmamaktadır. 9- Bütün fidanlıklar orman içinde kurulmuş olup yetişme ortamı uygundur. 10- Fidanlıklar Türkiye nin geçici orman fidanlıklarına benzemektedir. 11- Teknik personel yönünden sıkıntı bulunmaktadır. 12- Tür çeşitliliği az olup özellikle ülkede yetişen türlerin üretilmesi önem arz etmektedir. 13- Bütün fidanlıkların personel yönünden takviye edilmesi önem arz etmektedir. 14- Fidanlıkların su ve toprak analizlerinin yapılması gerekmektedir. 15- Mutlak surette modern şartlarda hizmet veren bir fidanlığa ihtiyaç duyulmaktadır. 16- Ağaç ıslahı ve tohum üretimi ile ilgili çalışmalara başlanmalıdır. 17- Fidanlık üretim teknikleri geliştirilmelidir. 18- Ülke kaynakları yeterli olmadığından dış desteğe ihtiyaç duymaktadırlar. 19- Temel üretim malzemesi (sulama borusu müştemilatı, polietilen torba vb.) üretimi olmadığından dışarıdan temin edilmelidir. Türkiye bu konuda önemli rol almalıdır. 20- Fidan üretimi için gerekli olan üretim materyalleri (hayvansal gübre vb.) ülke içinden karşılanmalı ve yerel kaynaklar kullanmalıdır. Turba kullanımı ülke için uygun değildir. 21- Bitki beslenmesi ile ilgili hiç bir bilgi birikimleri bulunmamaktadır ve bu durumun acilen çözülmesi gerekmektedir. 22- Ülkede kullanılan gübreler ile ilgili herhangi bir bilgi birikimi bulunmamaktadır. 23- Her şeye rağmen Kırgızistan orman teşkilatının çok özveri ile çalıştığı yenilikçiliğe açık olduğu teknolojik gelişmelere çok çabuk adapte olacağı kanaati heyetimizde oluşmuştur. 24- Zaman darlığı nedeniyle fıstık aşılama konusu incelenmemiştir. Fıstık ile ilgili olacak Türkiye den Haziran-Temmuz 2016 tarihlerinde konu uzmanlarının Kırgızistan ı ziyaret etmeleri çok uygun olacaktır. 25- Kırgızistan fidan üretiminde başlangıç olarak kaplı/tüplü fidan üretimi ile çelik ve aşı fidan üretimin geliştirilmesi uygun olacaktır. Tavsiye edilen eğitim programı: 1- Haziran-Temmuz 2016 tarihlerinde fıstık konusunda çalışan Türk uzmanların Kırgızistan da incelemede bulunmaları uygun olacaktır. 2- Ekim-Kasım 2016 tarihlerinde ceviz ve fidan tesisi için Kırgız uzmanlarının Türkiye de eğitim almaları faydalı olacaktır (aşı yapacak işçi personel dâhil). 3- Finansal sorunun çözümlenmesi halinde fidanlığın rehabilitesi için uzman Türk heyetinin Nookat İşletme Müdürlüğünde incelemede bulunması (metraj maliyet analizi ve proje hazırlığı) gerekir yılında Kırgız teknik elemanlarının Türkiye veya Kırgızistan da eğitilmesi (duruma göre) uygun olacaktır. 5- Nakliye probleminin çözülmesi durumunda 2016 sonbaharında Türkiye den poşet ve fidan yardımının sağlanması faydalı olacaktır. 9

10 SONUÇ (ÇIKTILAR) VE ÖNERİLER: Kırgızistan ın %5,6 sı ormanlarla kaplıdır. Orman varlığı 1 milyon 123 bin hektardır. Ormancılık faaliyetleri koruma ve sağlık kesimi ağırlıklı olup ormanlardan tam olarak faydalanılamamaktadır. Türkiye ve dolayısı ile OGM tarihi sorumluluğu gereği Kırgızistan ın ormanlarından tam olarak istifade edebilmesi için elinden gelen desteği vermelidir. Kırgız ormancılar Türkiye ile işbirliğine son derece isteklidirler. Sadece orman amenajman planı yapımı ve fidan üretimi konularında değil, diğer tüm ormancılık konularında (silvikültür faaliyetleri, orman yolları, üretim ve pazarlama) da Kırgızistan ile işbirliği yapılmalıdır. Fidanlıkların rehabilitasyonu ve eğitimler ile ilgili detaylı bilgi bundan önceki bölümlerde sunulmuştur. Kırgızistan hükümetinin fidanlıkların rehabilitasyonu ve fidan üretiminde çağdaş standartlara ulaşmanın yanı sıra üretilecek fidan cins ve miktarının da merkezden belirleyecek duruma gelmesinde fayda vardır. İlk olarak yıllık ağaçlandırma programı yapılmalı ve daha sonra hangi bölgelerde hangi yaş ve türden fidan ihtiyacı olduğu tespit edilmelidir. Tespit edilen bu rakamlara göre fidanlıklara görev verilmeli ve fidanlıklar sık sık denetlenmelidir. Ülkenin milli servetinin israf edilmemesi için gerekli hassasiyet gösterilmelidir... GÖREVDEN ELDE EDİLEN BİLGİ VE DENEYİMLER, KURUMSAL FAYDALAR: Kırgızistan daki mevcut fidanlıkların iyileştirilmesi konusunda teknik destek sağlanması ve fidan üretimi konusunda kapasite geliştirme maksadıyla eğitim ve iş planının hazırlanması, eğitimler için gerekli malzemelerin tespit edilmesi ve tedariki konusunda hazırlıkların başlatılması gayesiyle Kırgızistan a yapılan çalışma seyahati çok verimli geçmiştir. Farklı bir coğrafyadaki orman yapılarını görme ve farklı kültürlere sahip insanlar ile birlikte çalışabilme imkânı da elde edilmiştir. Bu teknik gezi, kurumumuzun yurt dışında proje gerçekleştirebilme kapasitesinin geliştirilmesine de katkı sağlanmıştır. BU BİLGİLERİN NASIL KULLANILACAĞI VE YAYILACAĞI: Kırgızistan da elde edilen deneyimler ışığında diğer ülkelerde yapılacak çalışmalarda daha büyük başarılar elde edilebilecektir. İş bu rapor tarafımızdan hazırlanmıştır Mehmet Cengiz DOĞAN Daire Başkan Yardımcısı Cevat CAYMAZ Fidanlık Müdür Yardımcısı Mehmet DEMİRCİ Orman Yüksek Mühendisi Nazmi KOÇ Orman ve Su İşleri Uzmanı 10