a. Avrupa'nın Genel Durumu

Transkript

1

2

3 a. Avrupa'nın Genel Durumu XVII. yüzyılda Avrupa devletlerinde yönetim şekli olarak kralların hâkim oldukları mutlak monarşi yönetimi görülmektedir. Özellikle İngiltere ve Fransa'da krallar iktidara engel olan unsurları ortadan kaldırarak güçlerini artırmışlardır Coğrafi keşiflerin etkisiyle ekonomik yönden zenginleşen ve gelişen Avrupa'da İngiltere, Fransa, İspanya, Hollanda, Portekiz gibi devletler bilinmeyen yerlere gitme ve buraları kendi çıkarları için kullanma (sömürgeleştirme) yarışına girdiler Osmanlı'nın elindeki İpek ve Baharat Yollarına alternatif yeni ticaret yollarını hayata geçirme ve bu yollardan önemli bir ticari gelir elde etme yarışı içine girdiler. Uzak Doğu ve Hindistan bölgesi ile Atlas Okyanusu limanları bu dönemde Avrupa devletlerinin yeni gözde paylaşım bölgeleri olmuştur Bu paylaşım rekabeti zaman zaman Avrupa devletleri arasında savaşlara neden olmuştur (Otuz Yıl Savaşları)

4

5 XVII yüzyılda Rusya, Asya'da güçlü bir devlet olarak ortaya çıkmaya başlamıştır Altın Orda Devleti'nin yıkılmasıyla ilerleme yolundaki en büyük engeli ortadan kalkan Rusya, Orta Asya'ya doğru yayılmayı amaçlamıştır Altın Orda Devleti'nin dağılmasıyla bu devletin toprakları üzerinde Özbekler güçlenmiş; Hive, Buhara, Hokand gibi Özbek hanlıkları kurulmuştur Yine bu dönemlerde Kazak Hanlığı, Kırgız, Kaşgar ve Babür Devleti özellikle Orta Asya ve Hindistan'da hem önemli bir siyasi güç olmuşlar hem de Türk kültürünün bu bölgede yaşamasına ve yayılmasına katkıda bulunmuşlardır. Gerek yapmış oldukları mimari eserler gerekse dönemlerinde yazılmış kitaplar Türk kültürünün bölgede günümüze kadar devam edecek şekilde yaşamasını sağlamıştır Babür Hanedanının kurucusu Babür Şah'ın yazdığı otobiyografik seyahat ve hatıra kitabıdır. Babür Şah bu kitapta yaşadığı olayları, gezip gördüğü yerleri, orada yaşayan insanların gelenek ve göreneklerini akıcı birtürkçe ile anlatmıştır

6

7 c. Osmanlı Devleti'nin Genel Durumu XVII yüzyılda bütün Balkan Yarımadası dâhil olmak üzere Polonya'nın güneyinden Kafkasya'ya; Kuzey Afrika ve Habeşistan'dan Mora'ya ve Dalmaçya kıyılarına kadar olan bölge Osmanlı Devleti'nin denetimindeydi. Bu dönemde topraklarını bu kadar genişletmiş ve büyütmüş olmasına rağmen Osmanlı Devleti'nde bazı iç ve dış karışıklıklarda yaşanmaya başlamıştı

8

9

10 Padişahların çoğunun çocuk olması ya da deneyimsiz olarak tahta çıkmaları nedeniyle yönetimde etkisiz kalmaları, Padişahların yetersizliği yüzünden devlet adamları ve saray kadınlarının yönetimde söz sahibi olmak istemeleri, Padişah ve devlet adamlarının sık sık değişmesi yüzünden yönetimde istikrarın sağlanamaması, Önemli devlet görevlerinin rüşvet ve kayırma yoluyla hakkı olmayan kişilere verilmesi, Eyaletlere tayin edilen yöneticilerin adil olmayan uygulamaları ve halktan haksız yere ağır vergiler almaları yüzünden halkın devlete olan güveninin azalması gibi nedenler yönetimde bozulmalara yol açmış ve Osmanlı Devleti nin bozulmasına neden olmuştur

11 III. Murat döneminden itibaren kapıkulu ocaklarına kanunlara aykırı asker alınarak sayılarının artırılması Yeniçerilerin geçim sıkıntısını ileri sürerek askerlik dışında işlerle uğraşmaları İltizam sisteminin yaygınlaşması üzerine tımar sisteminin önemini kaybetmesi ve eyaletlerde asker yetiştirilmemesi Askeri bilgisi olmayan insanların komutanlık rütbelerine getirilmesi Avrupa da meydana gelen harp teknolojisindeki gelişmelerin takip edilmemesi Yeniçerilerin sayılarının artmasıyla kendilerini büyük bir güç olarak görmesi gibi etkenler Osmanlı askeri sisteminin bozulmasına neden olmuştur

12 16. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı ekonomisinin bozulmasında; Coğrafi Keşiflerin etkisiyle ticaret yollarının yön değiştirmesi ve gümrük gelirlerinin büyük ölçüde azalması 17. yüzyılda Avusturya ve İran ile yapılan savaşların yüklü harcamalara yol açması İhracatın azalması, ithalatın artması ve kapitülasyonların giderek Avrupalı devletlerin sömürü aracı haline gelmesi Sömürgelerden Avrupa ya yüklü miktarda altın ve gümüşün gelmesi, bu madenlerin bir miktarının Osmanlı ülkesine girmesi ve paranın değerini düşürerek enflasyonu artırması Vergilerin yükseltilmesi üzerine köylerde yaşayan insanların vergilerini ödeyemeyerek tarımsal üretimi bırakmaları Saray masraflarının artması gibi nedenler etkili olmuştur. Köyden şehre göçler sonucu üretim azalmıştır fazladan asker alımı ile askeri masrafların artması gibi nedenlerde etkili olmuştur

13 o o o Tımar sisteminin bozulması, Anadolu da çıkan Celali isyanlarının halkın devlete olan güvenini sarsması 17. yüzyılda başta İstanbul olmak üzere büyük şehirlerin nüfuslarının hızla artmış olması ve bu durumun şehirlerde işsizliğin artmasına ve güvenliğin bozulmasına neden olması gibi nedenler Osmanlı da sosyal alanda bozulmalara yol açmıştır

14 Eğitim sisteminin temelini oluşturan medreselerin çağın gerisinde kalması ve Avrupa da eğitim alanında meydana gelen yeniliklerin takip edilmemesi Pozitif bilimlerin medreselerin müfredatından çıkarılması Medrese öğrenimi görmemiş pek çok kişiye ilmi rütbeler verilmesi Yeni doğmuş çocuklara müderrislik unvanının verilmesi ve beşik uleması diye adlandırılan bir sınıfın ortaya çıkması gibi nedenler eğitimde bozulmalara yol açmıştır

15 Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında Kanuni Sultan Süleyman döneminde sağlanan barış ortamı 1593 yılına kadar devam etti. Ancak; İki ülkenin karşılıklı sınır ihlalleri Avusturya nın ödemesi gereken vergileri vermemesi gibi nedenlerden dolayı barış bozuldu

16 Savaşın ilk yıllarında Osmanlı kuvvetleri büyük başarılar kazandılar. Ancak ilerleyen dönemlerde Avusturya nın direnişi arttı ve savaş uzadı.iii.mehmet( ) devlet adamlarının tavsiyelerine uyarak ordunun başında sefere çıktı. Osmanlı ordusu Eğri kalesini fethetti. Haçova Savaşı nda Avusturyalıları yenilgiye uğrattı

17 HAÇOVA MEYDAN SAVAŞI

18 III.Mehmet in geri dönmesinden sonra Kanije Kalesi alındı. Ardından Avusturyalılar Kanije yi kuşattılar. Fakat Tiryaki Hasan Paşa, Kanije önlerinde Avusturyalıları mağlup etti(1601). Osmanlı kuvvetleri 1605 te Estergon u fethetti. Bu gelişmeler üzerine Eflâk, Boğdan ve Erdel beyleri Osmanlı egemenliğini tekrar kabul ettiler. Zor durumda kalan Avusturya nın barış isteği üzerine iki devlet arasında Zitvatorok Antlaşması(1606) imzalandı

19 Zitvatorok Antlaşması, 11 Kasım 1606 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ve Avusturya Arşidüklüğü arasında imzalanmış bir barış antlaşmasıdır. Osmanlı Devleti ve Avusturya Arşidüklüğü 15 yıl süren uzun bir savaştan sonra yorgun düşmüşlerdi. Sultan I. Ahmet ve Avusturya adına Arşidük Matthias arasında, Estergon-Komorin arasındaki Zsitva suyunun Tuna Irmağına döküldüğü yerde imzalanan Zitvatorok Antlaşması'yla barış sağlandı. Antlaşmaya göre Eğri, Estergon, Kanije kaleleri Osmanlılarda, Raab (Yanıkkale) ve Komarom kaleleri ise Avusturyalılarda kalacaktı. Avusturya bir kereye mahsus olmak üzere Osmanlı Devleti'ne altın savaş tazminatı ödeyecekti. Osmanlı padişahı Avusturya Arşidüküne Kutsal Roma İmparatoru (Kayser Kaizer) ünvanıyla hitap edecek, her üç yılda bir karşılıklı armağanlar gönderilecekti. Avusturya'nın Kuzey Macaristan için ödemekte olduğu yıllık altın vergi kaldırılacaktı. Zitvatorok Antlaşması Osmanlıların lehine gibi görünse de Osmanlı Devleti artık eski gücünde değildi. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti'nin Avusturya karşısındaki üstünlüğü sona ermiş, siyasi dengeler Osmanlı aleyhine bozulmaya başlamıştır

20 Osmanlı Devleti nin doğu siyasetinin temelini İran(Safeviler) ile ilişkiler oluşturmuştur. Yavuz Sultan Selim döneminde başlayan Osmanlı-İran savaşları Kanuni Sultan Süleyman döneminde de devam etmiştir te Amasya Antlaşması ile barış sağlansa da bu durum uzun sürmemiştir

21 1577 yılında İranlıların, Osmanlı sınırlarına saldırması ile Amasya Antlaşması bozuldu. Osmanlı ordusu büyük başarılar kazanarak Hazar Denizi ne kadar ilerledi. Zor durumda kalan İran ın barış istemesi ile iki devlet arasında Ferhat Paşa(İstanbul) Antlaşması imzalandı(1590). Bu antlaşma ile Azerbaycan, Gürcistan, Dağistan ve Lûristan ın Osmanlılara ait olduğu kabul edildi

22 Osmanlıların batıda Avusturya ile, içeride de Celâli isyanlarıyla uğraşmasından yararlanıp Ferhat Paşa Antlaşması ile kaybettikleri yerleri geri almak isteyen İranlılar 1603 yılında saldırıya geçtiler. Osmanlı Devleti bu savaşta başarılı olamadı. İki devlet arasında 1611 yılında Nasuh Paşa Antlaşması yapıldı

23 Osmanlının içende bulunduğu sorunlardan yararlanıp Fefhat Paşa isyanında kaybettikleri yerleri geri almak isteyen İranlılar 1603 yılındasaldırıya geçtiler.osmanlı Devleti bu savaşta başarılı olamadı.devletler arsında NASUH PAŞA ANTLAŞMASI yapıldı

24 Osmanlı Devleti ferhat paşa antlaşması ile aldığı yerleri geri verecek. İran, Osmanlı Devletine yılda 200 deve yükü vergi ödeyecekti

25 İran ın Nasuh Paşa Antlaşmasına göre belirlenen ipeği vermemesi üzerine şavaş çıktı.osmanlı Devletinin başarılı olamadığı bu savaşlar sonunda SERAV ANTLAŞMASI yapıldı

26 Amasya antlaşması ve Nasuh Paşa antlaşması ile belirlenen sınırlar geçerli sayılacaktır. İran,yılda 100 deve yükü ipek vergi verecekti

27 İranlıların Bağdat ı işgal etmesi üzerine yeniden savaş açıldı.bu savaşlar sonunda Kasrışirin Antlaşması yapıldı

28 Artan vergiler ve güvenliğin sağlanamaması yüzünden halkın toprağını terk etmesi toplumsal sorunlara yol açtı. Hazinenin azalması yüzünden yeniçeri maaşlarının ödenemeyecek hale gelinmesi. Savaştan kaçan bazı askerlerin Anadolu da eşkiyalık yaparak huzursuzluk çıkarması ve Celali isyanlarının yaygınlaşması. Tımarlı askerlerin uzun süre savaşta olması nedeniyle üretimin denetlenemesi ve güvenliğin sağlanamaması

29

30 XVII.yüzyılda Osmanlı Devleti idari,askeri,mali,ekonomik ve sosyal alanlarda çeşitli sorunlar yaşanmıştı.bu durum çeşitli isyanlar çıkmasına neden olmuştur. XVII.YÜZYIL AYAKLANMALARI İSTANBUL AYAKLANMALARI EYALET AYAKLANMALARI ANADOLU AYAKLANMALARI

31 Bu ayaklanmalar başta yeniçeriler olmak üzere Kapıkulu Ocakları tarafından çıkarılmaştır

32 III.MURAT döneminde ekonomik sıkıntılar nedeniyle maaşlar düşük ayarlı akçeler ile ödenmek istenmiş ama çıkan isyan üzerine yeniçerilerin istekleri yerine getirilmiş ve olayın sorumlusu olarak tuttukları defterdarın da ölmesini sağlamışlardır

33 II.(GENÇ) OSMAN Hotin seferi sırasında yeniçerilerin disiplinsizliğini görüp bu ocağı kaldırıp yerine yeni bir ordu kurmayı düşünmüştür. Bu düşünceyi duyan yeniçeriler padişahı tahttan indirerek onu Yenikule zindanlarına hapsedip bir süre sonra öldürmüşlerdir

34 IV.MURAT 12 yaşında tahta çıkmıştır.ilk yıllarda yeniçeriler ve sipahiler Cülüs bahşişinin verilmemesini bahane ederek ayaklanmışlar ve padişaha göz dağı vermek istemişler.iv.murat isyancıların isteklerini yerine getirmişsede yönetimi ele aldıktan sonra elebaşlarını yakalatıp ortadan kaldırarak otoritesini kurmuştur

35 IV. MEHMET 7 yaşında tahta çıkmıştır. Hükümdarlığında çok sayıda ayaklanma olmuştur.yeniçeriler ve sipahiler maşşlarını düşük ayarda ödenmasini ve saray ağalarının devlet işlerine karışmasını bahane ederek ayaklanmıştır

36 1956 da çıkan isyanda,isyancı köpekler 30 kadar devlet adamının kendilerine teslim edilmesini istemişler.isteklerinin kabul edilmesi üzerine bu devlet adamlarını Sultanahmet Meydanı ndaki çınar ağaçlarına asmışlardır.bu olaya ÇINAR VAK ASI yada VAK A-İ VAKVAKİYE denilmiştir. ÖNEMLİ BİLGİ Vakvak ağacı doğu romanlarında yer alan,cehennemde bulunan ve meyveleri insan kafasına benzeyen bir ağaçtır

37 Çocuk yaşta ve deneyimsiz şehzadelerin tahta çıkması valide sultanların ve saray görevlilerin yönetime karışması ile otorite zayıflığı. Askerlikle ilgisi olmayanları kanuna aykırı bir şekilde yeniçeri ocağına alınması ile asker sayındaki artış yüzünden disiplinin bozulması. Kapı kulu askerlerinin maaşlarının zamanında ödenememesi veya ayarı düşük paralarla ödenmesi

38

39 Yeniçerilerin Cülüs bahşişi almak için sürekli padişah değiştirmek istemeleri. Yeniçerilerin,çıkarları doğrultusunda hareket etmeyen padişah ve devlet adamlarını görevden uzaklaştırmak istemeleri. Yeniçerilerin askerlik dışındaki işlere yönelmesi. Yeniçerilerin,çıkarları doğrultusunda hareket edenler tarafından kışkırtılması

40 Padişahların ve devletin otoritesi sarsılmıştır. İstanbul da asayiş ve düzen bozulmuştur. Pek çok devlet adamı görevden alınmış veya ödürülmüştür. Osmanlı devletinin girdiği savaşlar olumsuz yönde etkilenmiştir

41 II. Osman isyancıların öldürdüğü ilkpadişahtır.bu olaydan sonra yeniçerilerin devlet üzerindeki etkisi artmış,ocak devlet içindir anlayışının yerini Devlet ocak içindir anlayışı almıştır

42 Osmanlı devleti nin Duraklama Devrinde Anadolu da ekonomik,toplumsal ve siyasal nedenlerden dolayı çeşitli isyanlar çıkmıştır. Bu isyanlara genel olarak CELALİ AYAKLANMALARI denilmiştir

43 Osmanlı Devleti bu isyanları bastırmak için sert tedbirler alarak isyanları bastırma yoluna gitmiş,ama isyana yol açan sorunları ortadan kaldıramamıştır. Bu durum isyanların bir süre sonra yeniden ortaya çıkmasını sağlamıştır

44 Yavuz Sultan Selim döneminde Bozoklu CELAL adında birisi toprak ve vergi yüzünden isyan etmiştir(1519).bu isyan kısa sürede bastırılmıştır. Bununla birlikte Celal adı efsaneleşmiştir. Sonraki dönemlerde isyancılar kendilerini Bozoklu Celal ile özleştirerek kendilerine CELAL adını vermişlerdir

45 Vergilerin artırılması,tımar sisteminin bozulması,üretimim azalması gibi nedenlerden dolayı ekonominin kötüleşmesi. Vergilerini ödeyemeyen köylülerin topraklarını terk ederek çift bozan olmaları. Kadı,Sancakbeyi gibi bazı yöneticilerin halktan,haksız yere vergi toplaması

46 İran ve Avusturya ile uzun süren savaşların halkı zayıflatması. Savaştan kaçan askerlerin Anadoluda eşkiyalık yapması

47 Anadolu da can ve mal güvenliği kalmamış,huzur ortamı bozulmuş,halkın devlete olan güveni sarsılmıştır. Vergiler düzenli olarak toplanamadığı için devlet gelirleri azalmıştır. Ekonomik hayat durgunlaşmış ve üretim azalmıştır. Bu durum vergi gelirlerinde ciddi azalmalara yol açmıştır. Halkın bir kısmı topraklarını terk ederek şehre yerleşmiştir. Bu durum üretimin azalmasına, şehirlerde işsizliğin ve nüfusun artmasına yol açmıştır. Osmanlı Devleti İran ve Avusturya ile yaptığı savaşlarda zor duruma düşmüş ve tavizler vermek zorunda kalmıştır

48 Celali isyanlarının temel nedeni sosyal ve ekonomiktir.genel olarak,isyancıları siyasi bir hedfi olmamış,devlet düzenini değiştirmeyi de amaçlamamışlardır

49 XVII. Yüzyılda merkezi otoritenin zayıflaması sonucu olarak Eflak,Boğdan,Erdel,Yemen,Bağd at,halep,trablusgarp ve Kırım gibi merkeze uzakeyaletlerde isyanlar çıkmıştır

50 Merkezi otoritenin zayıflaması. Bazı eyalet yöneticilerinin ve yerli hanedanların Osmanlı Devleti nden bağımsız olmak istemesi. Eyaletlere tayin edilen yöneticilerin haksız tutum ve uygulamalarının halkı isyana yönlendirmesi. Osmanlı Devleti ile mücadele halinde olan Avrupalı devletler

51 Eyalet isyanları genellikleyerli hanedanlar tarafından ayrılıkçı düşüncelerle çıkarılmıştır.isyanlar bazen taviz verilerek,bazen de şiddet kullanılarak bastırılmıştır.avrupalı devletler bu isyanları destekleyerek Osmanlı Devleti nin siyasal gücünün azalmasına çalışmışlardır

52 Bu isyanlar yüksek dereceden görevliler de katılmıştır.lübnan valisi Fahrettin Paşa,Erzurum valisi Abaza Mehmet Paşa,Sivas valisi Vardar Ali Paşa bunlara örnektir. Eyalet isyanları sonucunda bazı eyaletler yarı bağımsız hale gelmiştir

53

54 Modern avrupa nın ekonomik,kültürel ve sosyal temelleri,xv. Yüzyıldan itibaren atılmaya başlanmıştır.rönesans ve Reform hareketleri ile başlayan bu süreçte özgür düşünce ve bilim alanındaki çalışmalar devletlerin gelişmesini sağlamıştır. Bu dönemde insan hakları ve demokratikleşme konusunda öncülüğü İngiltere ve Fransa yapmıştır.özgür düşünce ve bilim alanındaki çalışmalar Avrupa devletleri arasında bir yarış ve rekabetin oluşmasına da zemin hazırlamıştır

55 Coğrafi Keşifler in ardından İngiltere ve Fransanın başını çektiği devletler arassında sömürge yarışı başlamıştır. İngiltere,Fransa,Hollanda,İspanya ve Portekiz gibi devletler Afrike,Uzak Doğu,Hindistan,Amerika ve Avuralya ya egemen olmak, Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusundaki limanları ele geçirmek için birbirleriyle savaşmışlardır

56 Avrupa devletleri Coğrafi Keşiflere ve yeni ticaret yolları buımaya yönlendiren temel etken Osmanlı Devleti nin denetimindeki İpek ve Baharat yollarını ele geçirmekten ümitlerini kesmeleriydi. Osmanlı Devleti ise Avrupalı devletlerin yeni ticaret yolları bulma çabalarına kayıtsız kalmıştır.osmanlı Devleti nin bu tutumu daha çok iç ve dış sorunlarla uğraşmak zorunda olmasından kaynaklanmıştır

57 Avrupa nın başta ekonomi olmak üzere her yönden gelişmesini sağlayan Coğrafi Keşifler Osmanlı Devleti ni olumsuz yönden etkilemiştir.yeni ticaret yollarının bulunması nedeniyle İpek ve Baharat yolları canlılığını kaybetmiştir. Coğrafi keşifler sonucunda Avrupa ya gelen altın ve gümüşün Osmanlı pazarlarına da girmesi Osmanlı ekonomisinin zarar görmesine yol açmış,ülkede pahalılık ve enflasyon ortaya çıkmıştır

58

59 AVRUPA DEVLETLERİ Amerika,Afrika ve Uzakdoğu da sömürge imparatorlukları kurdular. Yeni kıtalar,adalar ve ticaret yolları keşfettiler. Atlas Okyanusu nun kıyısındaki limanlar önem kazandı. Tüccarları desteklediler,sömürgeciliği yaygınlaştırdılar,sömürgelerdeki madenleri işlettiler,güçlü ordular kurdular

60 OSMANLI DEVLETİ Avrupa ve Akdeniz de genişleme politikası izledi. Elindeki liman ve ticaret yollarının önem kaybetmesi nedeniyle uluslararası ticaretten elde dettiği gelir azaldı. Portekizlileri Hint Okyanusundan uzaklaştırmaya çalıştı.avrupa Devletlerine kapitülasyon adıyla ticari ayrıcalıklar tanıdı. Azalan gelirler ve artan vergiler toplumsal sorunları artırdı.askeri gücü azaldı. Avrupa karşısında üstünlüğünü kaybetti

61 Coğrafi Keşiflerin sonucunda uluslararası deniz ticaretini ele geçiren Avrupa devletleri ekonomik bakımdan güçlenmiştir.ingiltere ve Fransa nın deniz ticaretini ele geçirmesi üzere Osmanlı Devleti,Akdeniz ticaretini canlı tutabilmek için Hollanda gibi Avrupalı devletlere de kapitülasyonlar vermiştir

62 Gümrük vergilerinin düşürülmesi ve ticarette serbestlik içeren ayrıcalıkların yer aldığı bu kapitülasyonlar Osmanlı Devleti nde vergi gelirlerinin azalmasına yol açmıştır. Kapitülasyonların sağlamış olduğu kolaylıklar yüzünden Osmanlı piyasalarında ucuz Avrupa malları egemen olmuş,yerli üreticiler büyük zarara uğramışlardır

63 Avrupalı Devletler yeni ekonomik kaynakların etkisiyle teknoloji alanında atılım yaparken Osmanlı Devleti bu alandaki gelişmelere ayak uyduramamıştır. Örneğin gemi teknolojisinde geri kalan Osmanlı Devleti deniz savaşlarında yenilgiler almaya başlamış, ve etkinliğini kaybetmiştir

64 Coğrafi keşiflerden sonra Avrupa da çıkan Merkantilizm, ithalatı kısıtlayıp,ihracatı artırarak devleti güçlü ve zengin hale getirmeyi amaçlıyordu. Avrupalılar bu ekonomik sistem doğrultusunda yeni sömürgeler elde etme,ham madde ve pazar bulma yarışını girip,teknolojiyi kullanarak tarım,ticaret ve sanayide gelirlerini artırmaya çalıştılar

65 Osmanlı Devleti merkantilizme ayak uyduramamış,gelirlerini daha çok fethedilecek yerlerden sağlamaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti nin ekonomi anlayışı öncelikli olarak halkın ihtiyaçlarını karşılayabilmekti.bu amaçla ihracatı sınırlandırıyor,ithalatı ise teşvikliyordu. Osmanlı Devletinin bu tutumu Avrupanı merkentilizm politikasını kolaylaştırmış,kapitülasyonlardan yararlanan Avrupa mallarının Osmanlı pazarlarını istila etmesine ortam hazırlamıştır

66

67 II. Osman Osmanlı tarihinde ilk köklü ıslahat girişimleri II. Osman döneminde ( ) başlamıştır. II. Osman dönemi yenilikleri şunlardır: II. Osman, saray dışından evlilik yaparak sarayı halka açmıştır. Şeyhülislam ın fetva vermek dışındaki yetkilerini elinden aldı. Böylece ilmiye sınıfının devlet işlerine karışması engellenmiştir. Zamanın ihtiyaçlarına göre yeni kanunların yapılması planlanmıştır. II. Osman Hotin Seferi nde yeniçerilerin durumunu görünce Yeniçeri Ocağı nı kaldırmak istedi. Ancak, Genç Osman düşüncelerini zamansız açığa vurduğundan ve ıslahatlar sırasında kendisine yardımcı olacak tecrübeli devlet adamı olmadığından ıslahat planları gerçekleştirilememiştir.

68 IV. Murat Yeniçeri ve sipahi zorbaları ortadan kaldırıldı. Bu durum İstanbul da asayiş ve güvenliğin kurulmasını sağlamıştır. Bütçe açığının saray masraflarının çokluğundan ve lüzumsuz hediye ve bahşişlerden kaynaklandığını görünce bunları azaltmaya çalışmıştır. Mali yılın bütçesini önceden hazırlamıştır. Divan üyeleri ve diğer yöneticilerden hazineye para aktarmıştır. Hazineye borcu olan kişilerden bu borçları tahsil etmiştir.

69 Osmanlı - İran Savaşları Osmanlılar 1590 Ferhat Paşa Antlaşması ile doğuda en geniş sınırlara ulaşmıştı. İranlılar Osmanlı Devleti'nin batıda Avusturya ile içerde de Celali isyanları ile uğraşmasını fırsat bilerek 1603'te savaşları yeniden başlattılar. Bu savaşlar aralıklarla 1639'da yapılan Kasr-ı Şirin Antlaşması na kadar sürdü. Kasr-ı Şirin Antlaşması ile Bağdat Osmanlılarda kaldı, Revan ve Azerbaycan İran'a bırakıldı. Bu antlaşma geçerliliğini uzun süre korudu.

70 Tımar Sisteminin Bozulması Tımarların hak eden kişilere değil de rüşvet karşılığında başkalarına verilmesi tımar sistemini bozmuştur. Tımarlarını kaybeden pek çok dirlik sahibi ayaklanmalar çıkarmış Celali ayaklanmasına sebep olmuşlardır. Tımar sisteminin bozulması askeri teşkilatta da bozulmalara neden olmuştur. Sipahi sisteminin bozulmasıyla devlet sekban adlı ücretli askerler almaya mecbur kalmıştır.

71 Fatih Sultan Mehmet döneminde tımar dışında kalan bölgelerin vergilerini toplamak için getirilen bir düzendir. Bir bölgenin kanunla belirlenmiş vergisini toplayıp hazineye yatırma işidir. İhale ile belirlenen sistemde vergi kaynağı araziye mukataa, ihale sistemine iltizam, bu işi yapan kişilere mültezim denirdi.

72 17. Yüzyılda Avrupa'da siyasi durum

73 yılları arasında Roma Germen İmparatorluğu Fransa, İsveç, Danimarka arasında 30 yıl savaşları yapılmış Vestfalya Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma ile Avrupa da ki insanlar mezhep seçme özgürlüğüne kavuşmuşlardır. Fransa da kesin mutlakıyet yönetimi kurulmuş. İngiltere de ise meşrutiyet yönetimi başlamış bu olay cumhuriyet rejimine geçişin ilk adımı olmuştur.

74 AVRUPA DA YENİLİKLER Orta Çağ da Avrupa karanlık bir dönem yaşadı. Siyasi yapı derebeylikler şeklinde örgütlenmişti. Sosyal hayatta kilise ve din kuralları geçerliydi. Ekonomik durum iyi değildi. Genelde toprağa dayalı bir ekonomi vardı. Eğitim - öğretim kilisenin elindeydi. Din adamları her açıdan güçlüydü. Bilim, sanat alanındaki gelişmeler durmuştu. Avrupa'nın bu durumu Haçlı Seferlerinden sonra hızla değişmeye başladı. Bu dönem akıl çağı olarak nitelendirilmiştir. Sanayi inkılabının zeminini hazırlamıştır.

75 Yeni Buluşlar Özellikle Haçlı Seferlerinden sonra Avrupalılar Müslümanlardan bazı yenilikleri öğrendiler. Bunları geliştirerek Avrupa'nın hızla kalkınmasını sağladılar. Barutun ateşli silahlarda kullanılması; Barutu önce Çinliler buldu. Onlardan Müslümanlara, oradan da Avrupalılara geçti. Barutun ateşli silahlarda kullanılması ve kuvvetli surları yıkabilecek topların yapılması en çok kralların işine yaradı. Krallar top sayesinde derebeylikleri ortadan kaldırarak güçlerini artırdılar. Bu sayede Avrupa'da kuvvetli krallıklar ortaya çıktı.

76

77 IV Murat öldükten sonra yerine İbrahim, padişah oldu. ibrahim dönemi ( ) vezirlerin yönetime karıştığı, yeniçerilerin çokça isyan çıkarttığı, iç karışıklıkların yoğun yaşandığı bir dönem olmuştur 1648'de yeniçerilerin bir isyanı sonunda ibrahim tahttan indirilmiş ve yerine çocuk yaşta olan IV Mehmet padişah olmuştur IV Mehmet, kendisi yönetecek çağa gelinceye kadar ülkeyi IV. Mehmet'in annesi ve vezirler yönetmiştir.

78 IV Mehmet, yönetimi annesinin ve vezirlerin elinden aldıktan sonra devletin kötü gidişine son verebilmek için güvendiği devlet adamlarını göreve getirdi. IV Mehmet'in görevlendirdiği bazı devlet adamları ve yaptıkları ıslahatlar şunlardır

79 Çoğunlukla maliye alanında ıslahatlar yapmıştır Devletin en önemli sorununun gelir-gider dengesizliği olduğunu düşünüyordu. Has ve zeamet gelirlerini doğrudan hazineye aktardı Saray masraflarını kıstı ve hediyeler verilmesini azalttı Modern anlamda ilk kez bütçe çalışması yaptı. Rüşvet alınmasını engellemeye çalıştı Hazineye borçlu olanlardan tahsilat yaptı.

80 Padişaha sunduğu şartları kabul olan Köprülü Mehmet Paşa, orduyu disiplin altına aldı. Hatalı gördüğü devlet adamlarını görevden uzaklaştırdı İstanbul'da görüş ayrılığındaki bazı din ulemasını değişik yerlere görevlendirip tartışmalara son verdi. Görevini yapmayan memur ve askerin maaşını kesti. Donanmayı düzenledi. Ordu ve donanmada yaptığı ıslahatlar başarılı oldu ve Venediklilerden Bozcaada ve Limni adaları geri alındı. Erdel beyinin isyanını bastırarak devlet otoritesini güçlendirdi.

81 Köprülü Fazıl Ahmet Paşa: Köprülü Mehmet Paşa'nın ölümünden sonra sadrazamlığa getirilen oğlu Köprülü Fazıl Ahmet Paşa ekonomik ve askerî alanda yeniliklere ağırlık verdi. Devlet giderlerini kıstı. Bütçe açığını azalttı Orduyu yeniden düzenledi. Topçu sınıfını güçlendirdi. Fazıl Ahmet Paşa İstanbul Çemberlitaş'ta kütüphane kurdurdu XVII. yüzyılda padişah ve sadrazamların gerçekleştirdiği ıslahat çalışmalarının genel özellikleri şöyledir.

82 XVII. Yüzyıl Islahatlarının Genel özellikleri -Kişilere bağlı kalmıştır. Devamlılık olmadığı için sonuca ulaşılamamıştır. - Nedenleri araştırılmadan sorunlara çözüm arandığı için kalıcı çözümler bulunamamıştır. - Avrupa'daki gelişmeler takip edilememiştir. -Yapılan ıslahatlar daha çok askerî alanda yapılmıştır - Islahatlara yeniçeriler, devlet adamları, saray kadınları ve ulema engel olmaya çalışmıştır, o Baskı ve şiddet yolu ile devlet otoritesi sağlanmak istenmiştir. Ancak bu yol, ıslahatların halk tarafından benimsenmesine engel olmuştur.

83 IV Mehmet döneminde içeride ıslahat çalışmaları yapılırken dışarıda ise Avrupa devletleri ile mücadeleler devam etmekteydi.

84 Kanuni Sultan Süleyman döneminde Doğu ve Orta Akdeniz'deki adaların alınmasıyla buradaki üstünlük Osmanlı Devleti'ne geçmiştir Ancak Venedik bu durumu bir türlü kabullenemedi. Girit Adası'nı elinde bulunduran Venedikliler her fırsatta Osmanlı'nın ticaret yapan ya da hacı taşıyan gemilerine saldırıyorlardı. Osmanlı Devleti'nin tam anlamıyla Akdeniz'e hâkim olabilmesi için stratejik önemi olan Girit'i alması gerekiyordu.

85 Bu nedenlerle Osmanlı donanması 1645'te Girit'i kuşattı. Kuşatma sırasında Venedik bir ara Çanakkale Boğazı'nı abluka altına aldı. Köprülü Mehmet Paşa ablukayı kaldırdı. Papalık liderliğinde Fransa ve ispanya Venedik'e yardıma geldi. Kuşatma tam 24 yıl sürdü. 1669'da Köprülü Fazıl Ahmet Paşa döneminde ada fethedilebildi. Kuşatmanın bu kadar uzun sürmesi hem Osmanlı maliyesini hem de Osmanlı donanmasını olumsuz yönde etkilemiştir. Ayrıca Osmanlı donanmasının eski gücünde olmadığını göstermiştir.

86 1606 Zitvatorok Antlaşması'yla sağlanan İki ülke arasındaki barış ortamı Avusturya'nın Erdel Beyliği'nin iç işlerine karışmasıyla yeniden bozuldu. 1662'de başlayan savaşlarda Köprülü Fazıl Ahmet Paşa Uyvar Kalesi'ni ele geçirdi. Uyvar Kalesi'nin alınmasından sonra Avrupa'da Uyvar önünde bir Türk gibi güçlü" sözü söylenir oldu. Avusturya'nın barış isteği ile 1664'te Vasvar Antlaşması'nın imzalanması ile son bulmuştur Bu antlaşmaya göre:

87 - Uyvar ve Neograd Kaleler Osmanlı'ya bırakıldı - Avusturya, Osmanlı Devleti'ne savaş tazminatı verecekti. - Erdel, Osmanlı Devleti'ne bırakılacaktı

88 Lehistan'ın Osmanlı denetimindeki Ukrayna Kazaklan'na saldırması sonucu padişah IV Mehmet Lehistan üzerine sefere çıktı Bazı kalelerini kaybeden Leh kralı barış istedi.1672'de imzalanan Bucaş Antlaşması'na göre:

89 Podolya, Osmanlı'ya bırakıldı o Ukrayna, Osmanlı egemenliğindeki Kazaklara bırakıldı. Lehistan yılda 200 bin altın vergi verecekti. Vergi maddesini Leh Diyet Meclisi'nin kabul etmemesi üzerine savaş yeniden başladı yılına kadar süren savaşlar sonunda Bucaş Antlaşması vergi maddesi hariç aynen kabul edildi. Osmanlı Devleti'nin Batı'da toprak kazandığı son antlaşmadır Bu antlaşmayla Batı'da en geniş sınırlara ulaşılmıştır

90 Rusya Osmanlı Devleti himayesindeki Özi Kazaklarına saldırınca Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sefere çıktı ve 1678 de Çehrin Kalesini aldı. Rusların isteği ile Bahçesaray (Çehrin) Antlaşması imzalandı.bu antlaşmaya göre : - Kiev, Ruslarda kalmaya devam etti - Özi (Dinyeper) Nehri iki devlet arasında sınır oldu. - İlk Osmanlı-Rus antlaşması olması yönüyle önemlidir.

91

92 Avusturya savaşlarının yeniden başlamasının nedeni Macaristan olaylarıdır. Macaristan ın Avusturya ya kalan bölgesinde yaşayan Macarlar Avusturya İmparatoru l. Leopold in baskısına uğradılar. Mezhep özgürlüğünün kaldırılmasından etkilenen Macarlar İmre Tökeli başkanlığında ayaklanarak Osmanlılardan yardım istediler. Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, bir asırdır ciddi zaferlere susamış ve eski devirlerdeki fütuhatı özleyen ordu ve toplumun etkisiyle Viyana yı kuşattı, l. Leopold Almanya içlerine çekilince Viyanalılar kendilerini savundular. Papa, Hıristiyan dünyasını Viyana nın yardımına çağırdı.

93 Osmanlı ordusu 60 gün boyunca şehre 18 büyük yürüyüş yapmıştı. Merzifonlu Viyana nın yağma edilmesini istemediğinden son yürüyüşü devamlı geciktiriyordu. Viyana nın imdadına Lehistan Kralı Jan Sobiyeski yetişti. Kırım kuvvetlerinin yeterli gayreti göstermemesi ile Türk ordusu iki ateş arasında kaldı. Osmanlı Ordusu büyük bir bozguna uğrayarak Belgrat a kadar çekildi. Dağılan kuvvetleriyle Belgrad a çekilen Merzifonlu IV.Mehmet in emriyle idam edildi.

94 İkinci Viyana Kuşatması

95 Sultan II. Mustafa döneminde Osmanlılar, Avusturya üzerine üç büyük sefer düzenlediler. Papa XI. Innocentius1684de Osmanlı İmparatorluğu'na karşı "Kutsal (Lig) İttifak" adı altında Avusturya, Lehistan ve Venedik den oluşan bir ittifak oluşturdu ve 1686'da bu ittifaka Rusya'da katıldı. Erdel'de yapılan bir sıra muharebeler yanında Venedikliler, Mora ve Dalmaçya'ya, Lehistan ise Boğdan'a saldırmışlardı. Uzun süren savaşlar sonunda Osmanlı İmparatorluğu yorgun düştü. Aynı dönemde Rusya'nın başına I. Petro geçmişti. I. Petro ordusunu modernize etmiş, boğazlardan Akdeniz'e inme ve Karadeniz e egemen olma çabalarına girişmişti deki saldırıda başarısız olmuş, fakat bir yıl sonra Azak Kalesi'ni ele geçirmişti (6 Ağustos 1696). Ancak Osmanlı İmparatorluğu, ordusunun 11 Eylül 1697'de Zenta Muharebesi 'da uğradığı yenilgiyle ile bir anda savunmasız kaldı. Özellikle İngiliz ve Hollanda hükümetinin araya girmesi sonucu, Sultan II. Mustafa barış müzakerelerine razı oldu.

96

97 Karlofça Antlaşması, 26 Ocak 1699 tarihinde Osmanlı- İmparatorluğu- ile başlarında Avusturya Arşidüklüğü bulunan diğer Kutsal İttifak devletleri (Venedik, lehistan ve Rusya) arasında imzalanmış olan bir barış antlaşmasıdır. Gerileme Dönemi'nin başlamasına sebep olmuştur. Karlofça bugünkü Sırbistan'ın sınırları içinde yer alan Almanca'da Karlowitz, Sırpça'da Сремски Карловци (Sremski Karlovci) adı ile anılan küçük bir kasabadır. Antlaşma yılları arasındaki Osmanlı- Kutsal İttifak Savaşları'nın sonucunda imzalanmıştır.

98 1.Temeşvar ve Banat hariç bütün Macaristan ve Erdel Avusturya ya bırakıldı. 2.Podolya ve Ukrayna Lehistan a verildi. 3.Mora ve Dalmaçya kıyıları Venedik lere bırakıldı. 4.Antlaşma 25 yıl geçerli olacak

99 1)Karlofça antlaşmasıyla Osmanlı Devleti ilk defa büyük çaplı bir toprak kaybına uğradı. 2)Avrupalılar savunmadan saldırıya geçtiler. 3)Osmanlı Devletini nin askeri gücünün yetersizliği ortaya çıktı. 4)Osmanlı devletinin topraklarının paylaşılmaya yönelik yapılan ilk antlaşmadır. 5)Macaristan ın kaybedilmesiyle, Osmanlı Devleti nin Orta Avrupa egemenliği son buldu. 6)Kutsal İttifaka karşı sefere çıkan ll. Mustafa, ordusunun başında sefere çıkan son Osmanlı padişahıdır. 7)Rusya karlofça antlaşması ile bir ateşkes imzaladı. Barış antlaşması ise bir yıl sonra İstanbul da yapıldı.

100 Rus delegesini imza yetkisi olmadığı için Rusya, Karlofça Antlaşması nı imzalamadı. Rusya ile bir yıl sonra 1700 yılında İstanbul Antlaşması imzalandı. Önemi: İstanbul Antlaşması ile Ruslar Azak kalesini alarak Karadeniz e inme politikasında ilk adımını atmış oldular.