Bu rapor Açık Toplum Vakfı desteği ile hazırlanmıştır ancak sunulan veriler ve savunulan görüşler tamamen araştırmacılara aittir.

Transkript

1

2

3 Bu rapor Açık Toplum Vakfı desteği ile hazırlanmıştır ancak sunulan veriler ve savunulan görüşler tamamen araştırmacılara aittir.

4 >> DOĞRULUK PAYI 2016 YILLIK RAPORU Ağustos 2016 Hazırlayanlar: Bengi Ruken Cengiz Batuhan Ersun Gül Hür Koray Kaplıca Tasarım: Denizcan Sarı ortakgelecek.org dogrulukpayi.com facebook.com/dogrulukpayi youtube.com/dogrulukpayi twitter.com/dogrulukpayicom RAPOR 2016

5 İÇİNDEKİLER Önsöz Sayfa 3 Türkiye Siyasetinin Doğruluk Payı Sayfa 4 Doğruluk Payı Metodolojisi Sayfa 5 Çalışma Prensiplerimiz Sayfa 6 Adalet ve Kalkınma Partisi Sayfa 9 Cumhuriyet Halk Partisi Sayfa 13 Halkların Demokratik Partisi Sayfa 17 Milliyetçi Hareket Partisi Sayfa 21 Son Bir Yılda Doğruluk Payı Sayfa 23

6 MERHABALAR 20 Haziran 2014 tarihinde Doğruluk Payı olarak çıktığımız yolculuğumuzda 2 yılı geride bırakmış bulunuyoruz. Bir Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve iki Genel Seçim yaşayarak büyüyen, kazandığı deneyim ve birikimle Türkiye de fact-checking kavramını kamuoyuyla paylaşan, siyasetten doğru bilgi talebinde bulunan bir topluluk oluşturma hedefinde ilerleyen Doğruluk Payı nın, son bir yıldaki çalışmalarının özetini inceleyebileceğiniz bu raporu bilgi ve yorumlarınıza sunmaktan büyük bir mutluluk duyuyoruz. Ekim 2015 tarihinde değerli katkılarını Doğruluk Payı için kullanmamıza izin veren ve bu raporun basımı ve dağıtımını destekleyen Açık Toplum Vakfı na da özel teşekkürlerimizi iletmek isteriz. Doğruluk Payı olarak temel arzumuz, Türkiye de siyasetin veri temelli tartışılır olması ve kamuoyunu doğru bilgilendirme sorumluluğunun yasama ve yürütme organları temsilcilerince benimsenmesi olup, doğru bilgilendirilen bir toplumun Türkiye nin demokratikleşmesi için önemli bir referans noktası olduğuna inanıyoruz. Doğruluk Payı olarak, sizlerle paylaştığımız yayınların yanı sıra, iletişim ve siyaset alanlarında öğrenim görenlere ve sivil alandan pratisyenlere fact-checking ile ilgili onlarca atölye çalışması gerçekleştirdik. Bu atölye çalışmalarında yer alan 300 e yakın katılımcı, aldıkları teorik ve pratik eğitimlerle ülke genelinde siyasetten doğruluk talep eden bir topluluk oluşmasına ve siyaset kurumunun üzerinde yapıcı bir baskı oluşturulmasına, hazırladıkları analizler ile katkıda bulunmaktadırlar. Okumakta olduğunuz rapor, Doğruluk Payı nın son bir yıl içerisinde 89 farklı siyasi aktöre ait, 206 analizinin yanı sıra, insan hakları, Suriyeli sığınmacılar, hukukun üstünlüğü ve kadın hakları gibi farklı konularda hazırlanmış 47 bültene ait verileri içermektedir. Bu alanda üzücü bir nokta olarak belirtmemiz gerekir ki, analiz etme imkanı bulabildiğimiz siyasi aktörlerin %90 ı erkektir ve bu oran meclis temsiliyeti ile oldukça yakındır. Gelecek dönemlerde hem kadınların meclis içerisindeki temsil oranının yükselmesini, hem de bu yükselmeye bağlı olarak kadın milletvekillerinin kamuoyu oluşturma güçlerinin artmasını temenni ediyoruz. Önümüzdeki dönemde, çalışmalarımızı hem nitelik hem de nicelik yönünden geliştirmeyi hedefliyoruz. Özellikle yeni medya kanalları ile iş birliklerimizi ve multimedya dünyasını daha aktif şekilde kullanmayı planlıyoruz. Bu kapsamda yaptığımız çalışmalar içinde internet sitemizin İngilizce versiyonunu hayata geçirmek, haftalık video yayınlarımızı geliştirmek ve farklı formatları bu yayınlara dahil etmek, multimedya alanına daha fazla ağırlık vermek bulunuyor. Sizlerin, bugüne kadar bize vermiş olduğunuz destekler ile sürekli yüksek tuttuğumuz motivasyonumuz, gelecek dönem için de en büyük yardımcımız olacaktır. Doğruluk sizinle olsun. Baybars Örsek Ortak Gelecek İçin Diyalog Derneği Yönetim Kurulu Başkanı DOĞRULUK PAYI 2016 RAPORU Sayfa 3

7 TÜRKİYE SİYASETİNİN DOĞRULUK PAYI Türkiye Siyasetinin Genel Doğruluk Payı Ortalaması AKTÖRLERLİN PARTİLERE GÖRE DAĞILIMI Doğruluk Payı nın 2016 da yaptığı 206 analizden 81 i Adalet ve Kalkınma Partisi ne ait iken, onu 78 analiz ile CHP izledi. HDP ve MHP ise 13 er analiz ile Doğruluk Payı çalışmaları arasında yer aldı. AK PARTİ CHP HDP MHP C.BAŞKANI Doğruluk Payı 1 Haziran Temmuz 2016 arasında yaptığı 206 analizin 184 ünde Erkek siyasi aktörleri, 17 sinde kadın siyasi aktörleri incelemiştir. SİYASİ AKTÖRLER Analiz Sayısı* ÖNE ÇIKAN BÜLTEN KONULARI KONU KATEGORİLERİ Analiz Sayısı* Ahmet Davutoğlu 18 R. Tayyip Erdoğan 14 Kemal Kılıçdaroğlu 13 Binali Yıldırım 10 İsmet Yılmaz 6 Selahattin Demirtaş 5 Orhan Sarıbal 5 Sezgin Tanrıkulu 4 Devlet Bahçeli 3 89 FARKLI AKTÖR Suriyeli Sığınmacılar Kadın Hakları İnsan Hakları Çevre 47 BÜLTEN Ekonomi 56 Genel Politika 30 Adalet 13 Enerji 13 Eğitim 12 Sosyal Politikalar 11 Tarım, Ormancılık 11 Uluslararası İlişkiler 10 Sağlık ANALİZ

8 DOĞRULUK PAYI METODOLOJİSİ Doğruluk Payı, Türkiye deki siyasi aktörlerin daha sorumlu, seçmenlerin ise doğru bilgiye daha rahat ulaşmasına katkı sağlamayı amaçlayan, tamamiyle bağımsız bir Ortak Gelecek İçin Diyalog Derneği girişimidir. Doğruluk Payı ekibi, Türkiye de siyaseti etkileyen aktörlerin demeçlerini günlük olarak takip edip, bu demeçlerin doğruluğunu kamuya açık kaynaklardan kontrol etmekte ve sonuçlarını kamuoyuyla paylaşmaktadır. Doğruluk Payı, Türkiye de siyasetten doğruluk talep eden bir topluluk oluşturmayı hedeflemektedir. NASIL DEĞERLENDİRİYORUZ? Beş farklı seviyeden oluşan Doğruluk Payı ölçeği, siyasi aktörlerin iddiaların doğruluklarını değerlendiren bir ölçektir. >> İddianın doğrulanabilir/yanlışlanabilir nitelikte olmasına, >> İddianın görece tartışmalı ve önemli bir konuda olmasına dikkat ediyoruz. Doğruluk Payı ölçeği, siyasi aktörlerin iddialarını kontrol ederken genel olarak üç farklı kriterde değerlendirmeyi kapsamaktadır. >> İddiada dayanak olarak gösterilen nitel ve nicel verilerin kamuya açık kaynaklardaki verilerle uyuşması. >> Nitel ve nicel verilerin doğrulandığı / yanlışlandığı kaynakların kalitesi. >> İddianın söylenme amacı ve bağlamın uygunluğu. Doğruluk Payı ölçeği ile değerlendirilecek iddiaları seçerken; Doğruluk Payı ölçeği beş farklı seviyeden oluşmaktadır. DOĞRULUK PAYI YOKTUR. İddiada kullanılan veriler tamamiyle yanlıştır, amaç bağlam uyumunda sorun vardır ve seçmeni yanlış yönlendiren hatalı bilgiler mevcuttur. BÜYÜK ÖLÇÜDE DOĞRULUK PAYI YOKTUR İddiada kullanılan veriler ile açık kaynak verileri kısmen uyuşmakla birlikte, kaynak kalitesi ve amaç - bağlam uyumunda ciddi sorunlar vardır. İddiada seçmeni yanlış yönlendiren abartma ve yanıltma öğeleri kullanılmıştır.

9 ÇALIŞMA PRENSİPLERİMİZ Siyasi aktörlerin analiz için seçilen demeçleri ulusal medya ajanslarından, TBMM ile bağlantılı internet sitelerinden ya direkt olarak TBMM tutanakları taranarak elde edilir. Oluşturulan demeç havuzu içinden seçmeni yönlendirme etkisine sahip, tartışmalı, önemli ve doğrulanabilir/yanlışlanabilir olan iddialar analiz etmek üzere seçilir. Doğruluk Payı nın periyodik olarak yayınlandığı raporlardaki bulguları değerlendirirken bu seçme prosedürünün dikkate alınması gerekmektedir. Bazı iddialarda kurulan veya varsayılan neden-sonuç ilişkilerinin kanıtlanması farklı bilimsel araçların kullanılmasını gerektirdiği için, gereken zaman ile uzmanlık açısından Doğruluk Payı nın yeterliliğini aşan bir süreçtir. Bu durumu çalışmalarımızda dikkate alıyoruz; fakat kurulan nedensellikleri yine farklı veri ve akademik kaynakları kullanarak eleştirme hakkımızın, kamuoyunu bilgilendirmenin önemli bir ayağı olduğunu düşünüyoruz. Bu bağlamda, iddialardaki verileri kontrol etmenin yanı sıra, iddianın bir seviye arka planındaki nedenselliğin iddia ve verilerle uyumunu ortaya çıkarmayı da önemsiyoruz. Doğruluk Payı; herhangi bir ırk, dil, din, etnik köken, milliyet, cinsiyet, cinsel yönelim veya cinsiyet kimliğine yönelik ayrımcı bir dil kullanan veya nefret söylemi üreten demeçleri ifşa etmeyi de kamuoyunu aydınlatmanın önemli bir misyonu olarak görmektedir. Bu tür iddialar, içerdiği ayrımcı dil ve söylem dikkate alınarak değerlendirilmektedir. KISMEN DOĞRULUK PAYI VARDIR. İddiada kullanılan veriler ile açık kaynak verileri uyuşmakta ya da kayda değer ölçüde uyuşmaktadır. Kaynak kalitesi ve amaç bağlam uyumunda sorun vardır. İddiada yanıltma ve abartma gibi seçmeni yanlış yönlendiren öğeler kullanılmış olabilir. KAYDA DEĞER ÖLÇÜDE DOĞRULUK PAYI VARDIR. İddiada kullanılan nitel ve nicel veriler kamuya açık güvenilir kaynaklardaki bilgilerle büyük oranda uyumludur. İddianın dile getirilme amacı ile veri büyük ölçüde uyuşmaktadır. İddiada yanıltma, abartma veya yanlış yönlendirme amacı yoktur. DOĞRULUK PAYI VARDIR. İddiada kullanılan nitel ve nicel veriler, kamuya açık güvenilir kaynaklardaki bilgilerle uyumludur. İddianın dile getirilme amacı ile veri uyuşmaktadır. İddiada yanıltma, abartma veya yanlış yönlendirme amacı yoktur.

10

11

12 ADALET VE KALKINMA PARTİSİ KURULUŞ: 14 AĞUSTOS 2001 GENEL BAŞKAN: Binali Yıldırım 26.DÖNEM MİLLETVEKİLİ SAYISI 317 SON 1 YIL İÇİNDE 81 Analiz 32 Siyasi Aktör ÖNE ÇIKAN KONULAR Ekonomi Genel Politika Eğitim Doğruluk Payı olarak, 1 Haziran Temmuz 2016 tarihleri arasında toplam 206 analiz hazırladık. Bu 1 seneyi aşan sürede yaptığımız 206 analizin ortalaması kadranımızda sarı renge, yani Kısmen Doğruluk Payı Vardır sonucuna tekabül ediyor. 7 Haziran seçimlerinin ardından birinci parti olan ancak HDP nin de Meclis e girmesiyle sayısal üstünlük açısından önceki döneme göre zayıflayan AK Parti, bu seçimlerin ardından dönemin genel başkanı Ahmet Davutoğlu önderliğinde koalisyon turlarına başladı. Fakat hem artan terör olayları hem de sonuçlanamayan koalisyon görüşmeleri sonucunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 1 Kasım 2015 te seçimlerin yenilenmesi kararı aldı. Seçim mitinglerine yeniden start verilmesiyle özellikle liderler meydanlarda birçok alanda açıklamalar yapmaya ve iddialarda bulunmaya devam ettiler. 1 Kasım 2015 te sandıktan önde çıkan AK Parti, yine Ahmet Davutoğlu nun başbakanlığında hükümet kurdu. Ahmet Davutoğlu nun başbakanlığı 24 Mayıs 2016 da AK Parti Genel Başkanlığı na Binali Yıldırım ın gelmesi ile son buldu. Dolayısıyla bu raporda incelediğimiz süreçte AK Parti adına hem Ahmet Davutoğlu hem de Binali Yıldırım liderler kategorisinde yer aldılar. SİYASİ AKTÖRLER Ahmet Davutoğlu Eski Başbakan 18 Binali Yıldırım Başbakan 10 İsmet Yılmaz Milli Eğitim Bakanı 6 *Son bir yılda Analiz Sayısı* Doğruluk Payı sayfalarında kendine yer buldu ancak bu dönem içerisinde özellikle öne çıkan 3 isim var. Eski Başbakan Ahmet Davutoğlu nun 18 Bu dönemde yaptığımız 206 analiz içinden 81 tanesi AK Partili siyasetçilere ait. 81 adet AK Parti analizine daha detaylı baktığımızda ise öne çıkan üç tane ana konu başlığı görüyoruz. Bu konu başlıkları sırasıyla Ekonomi, Genel Politika ve Eğitim. Ekonomi konusu incelediğimiz iddialar arasında en yoğunluklu olarak konu edilen alandı. Ekonomi alanındaki iddialar toplamda incelediğimiz AK Parti demeçlerinin yaklaşık yüzde 32 sini oluşturdu. Ekonomi konusunu takip eden Genel Politika alanında ise oran yüzde 17 oldu. Eğitime dair iddialar ise yüzde 13 civarında kaldı.ak Parti den bir çok isim iddiası tarafımızca analiz edilirken, yeni Başbakan Binali Yıldırım ise 10 analizle kendisine yer buldu. Öne çıkan son aktör ise Milli Eğitim Bakanı İsmet Yılmaz. Geçtiğimiz yıl içerisinde İsmet Yılmaz ın 6 iddiası Doğruluk Payı tarafından incelendi. Önceki Başbakan Ahmet Davutoğlu nun DOĞRULUK PAYI 2016 RAPORU Sayfa 9

13 incelediğimiz 18 iddiasında ağırlıklı olarak Genel Politika alanında demeçler verdiğini gördük. Davutoğlu bu alanda özellikle seçim ile ilgili çeşitli iddialarda bulundu. Ekonomi konusu Ahmet Davutoğlu nun demeçlerinin arasından 5 iddianın konusuydu. Mevcut Başbakan Binali Yıldırım ın incelediğimiz 10 iddiasında ise daha geniş bir konu skalası söz konusuydu. Liderler nezdinde puanları incelersek, eski Başbakan Ahmet Davutoğlu nun incelediğimiz demeçleri kadranımızın kısmen doğru kısmında kendine yer buldu. Şu anki Başbakan Binali Yıldırım ın iddiaları ise, görevi devraldığı Ahmet Davutoğlu ndan farklı olarak, kadranımızda doğruluktan uzak alanında kendine yer bulmuş oldu. Liderlerin değindiği konular da AK Partili milletvekili ve bakanların değindikleri konulara yakın ilerledi. Liderler de özellikle genel politika ve ekonomi konularında sıklıkla demeç verdi. Bu iki kategoriyi uluslararası ilişkiler konusu izledi. GENEL POLİTİKA KATEGORİSİNDE SEÇİMLERLE İLGİLİ DEMEÇLER GÜNDEMİ BELİRLEDİ Davutoğlu nun 7 Haziran ve 1 Kasım seçimlerinin öncesinde ve hemen sonrasında verdiği demeçler bekleneceği üzere ağırlıklı olarak seçimlerle ilgiliydi. Türkiye deki seçimleri Avrupa dakilerle kıyaslayan Davutoğlu, 7 Haziran seçimlerinde yüzde 87 lik bir katılım oranı olduğunu ve bu kadar yüksek bir katılımın Avrupa da dahi gerçekleşmediğini iddia etmişti. Ancak konuyla ilgili analizimizde Belçika da 2014 yılında yapılan seçimlere yüzde 89,4 lük bir katılım gerçekleştiğini gördük. Ayrıca Uluslararası Demokrasi ve Seçim Desteği Enstitüsü (IDEA) tarafından yapılan ve dünya çapında arasında yapılan milletvekili seçimlerine katılım oranlarının ortalamasını dikkate alan bir araştırmaya göre, Türkiye nin 69 ülke arasında 44 üncü sırada yer aldığını fark ettik. Davutoğlu 7 Haziran sonrası verdiği bir başka demeçte ise AK Parti nin aldığı oy oranından hareketle Avrupa da bir partinin yüzde 41 oy almasının hayal olduğunu iddia etmişti. Ancak incelememizde yılları arasında yapılan seçimlerde Sırbistan, Slovakya, Makedonya ve İspanya da kazanan partilerin yüzde 42,2 ve daha fazla oranda oyla aldıklarını fark ettik. BAŞBAKAN BİNALİ YILDIRIM IN DOĞRULUK PAYI GÜNDEMİ: ULAŞTIRMA, EĞİTİM, SAĞLIK VE ALMANYA BİNALİ YILDIRIM ÖNE ÇIKANLAR Ekonomi 2 Uluslararası İlişkiler 5 Binali Yıldırım başbakanlık koltuğunu Ahmet Davutoğlu ndan devraldığı 24 Mayıs ile 31 Temmuz 2016 arasında 6 analizle Doğruluk Payı tarafından analiz edildi. Bu analizlerde konu açısından çeşitlilik vardı. Ulaştırma, ekonomik kalkınma, sağlık ve eğitim konusunda birer demeci analiz edilen Binali Yıldırım ın iki iddiası ise Almanya üzerineydi. Bu duruma sebep olan ise Alman Parlamentosu nun Ermeni Soykırımı ile ilgili tasarıyı onaylamasıydı. Bu gelişmenin üzerine Başbakan Yıldırım Almanya da seçim sonuçlarını etkileyebilecek 3,5 milyona yakın Türk kökenli seçmen olduğunu iddia etmişti. Ancak analizimiz sonucunda bu sayının sadece 1,4 milyonla kısıtlı olduğu sonucuna varıldı. Yine Ermeni Soykırımı yasa tasarısı ile ilgili olarak Alman Federal Meclisinde çoğunluğun alınan karar sırasında mecliste olmadığını iddia etmişti, ancak analizimiz bu iddianın da doğru olmadığını ortaya koydu. POPÜLER KONULAR Ekonomi %32 Genel Politika %17 Eğitim %13 *Son bir yılda Konu Dağılımı* DOĞRULUK PAYI 2016 RAPORU Sayfa 10

14

15

16 CUMHURİYET HALK PARTİSİ KURULUŞ: 9 EYLÜL 1923 GENEL BAŞKAN: Kemal Kılıçdaroğlu 26.DÖNEM MİLLETVEKİLİ SAYISI 133 SON 1 YIL İÇİNDE 78 Analiz 38 Siyasi Aktör ÖNE ÇIKAN KONULAR Ekonomi Sosyal Politikalar Adalet 1 Kasım 2015 seçimlerinde aldığı %25.3 lük oy oranı ve meclise gönderdiği 134 milletvekili ile uzun yıllardır sürdürdüğü ana muhalefet rolüne devam eden CHP, son bir yıl içinde hazırlanan Doğruluk Payı analizlerinde de AK Parti nin ardından en çok analiz edilen siyasi parti oldu. Haziran 2015 Ağustos 2016 arasında hazırlanan 206 adet analizden 78 tanesi CHP li siyasetçilerin iddialarını inceledi. Doğruluk Payı metodolojisine göre hazırlanan bu analizlerin genel ortalaması, incelenen CHP li siyasetçilerin iddialarının doğruya yakın olduğunu gösterdi. KEMAL KILIÇDAROĞLU NUN DOĞRULUK PAYI CHP liler arasında iddiaları en fazla sayıda analiz edilen kişi Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu oldu. Toplam 78 adet CHP analizinden 13 tanesi Kılıçdaroğlu nun iddialarından ortaya çıktı. Bu 13 analizin ise genel ortalaması doğruya yakın olarak belirlendi. Kemal Kılıçdaroğlu nun incelediğimiz iddialarının genel gündemi ise 7 Haziran ve 1 Kasım genel seçimleri ile birlikte ekonomi oldu. Özellikle 7 Haziran 2015 genel seçimleri öncesi yürütülen kampanya döneminde ekonomi vurgusunu arttıran CHP nin liderinin gündeminin de ekonomi temelli olması çok da şaşırtıcı bir sonuç olmadı. SİYASİ AKTÖRLER Kemal Kılıçdaroğlu Genel Başkan 13 Orhan Sarıbal CHP Bursa Milletvekili 5 Sezgin Tanrıkulu CHP İstanbul Milletvekili 4 *Son bir yılda CHP NİN GÜNDEMİ Analiz Sayısı* İddialarını incelediğimiz CHP li siyasetçilerin son bir yıldaki gündemleri ağırlıklı olarak ekonomi, sosyal politikalar ve adalet konularında toplandı. Toplam CHP analizlerinin yaklaşık %20 si ekonomi alanından Kemal Kılıçdaroğlu haricinde son bir yılda incelediğimiz CHP li siyasiler arasında öne çıkan diğer isimler ise Bursa milletvekili Orhan Sarıbal(5 analiz) ve İstanbul milletvekili Sezgin Tanrıkulu(4 analiz) oldu. Orhan Sarıbal ın ağırlıklı olarak tarım ve hayvancılık gündemli iddialarının genel ortalaması doğru olarak belirlendi. Sezgin Tanrıkulu nun Doğruluk Payı tarafından incelenen 4 adet iddiası ise insan hakları ve hukuk konularındaydı. Bu iddiaların ortalaması ise doğruya yakın olarak Doğruluk Payı kadranında yer aldı. iddialar olurken, bu durum CHP yi diğer siyasi partiler ile ortak kılan bir durum oldu. Ancak incelenen sosyal politikalar ve adalet temelli iddiaların CHP deki yoğunluğu, diğer partilerde gözlemlenmeyen bir konu olarak ön plana çıktı. Sosyal demokrat bir gündem belirlemeye DOĞRULUK PAYI 2016 RAPORU Sayfa 13

17 POPÜLER KONULAR Ekonomi %21 Sosyal Politikalar %12 Adalet %10 *Son bir yılda Konu Dağılımı* çalışan CHP için bu konu kategorilerinin ilk üçte yer alması beklenen bir durumdu. Ekonomi alanında, CHP li siyasilerin iddialarına baktığımızda ağırlıklı olarak işsizlik ve azalan milli gelir vurgusunun yapıldığı görüldü. Özellikle AK Parti iktidarları döneminde işsizlik oranlarının önceki dönemlere göre arttığını iddia eden CHP lilerin bu iddialarında doğruluk payı vardı. İzmir milletvekili Selin Sayek Böke nin 2015 yılının Kasım ayında %31,6 olarak gerçekleşen kadınların işgücüne katılım oranı, erkeklerin işgücüne katılım oranının yarısından azdır iddiası, Doğruluk Payı kadranında tam puan aldı. ÖNCEKİ YILA GÖRE CHP ANALİZLERİNİN ORANI ARTMIŞ İncelememizi kapsayan dönemde, dönemine göre oransal olarak analiz sayısı ve doğruluk payı artan bir CHP görüldü. İddiaların incelendiği konu kategorilerinde ise sosyal politikalar ve işsizlik temelli ekonomik konular ağırlıklarını korurken toplumsal cinsiyet, yolsuzluk ve eğitim temalarındaki iddiaların sayılarının azaldığı görüldü. CHP lilerin sosyal politikalar alanında dile getirdikleri iddialarda ise Türkiye nin ciddi sorunlarından biri olan işçi ölümleri ilk sırayı aldı. Bu vahim konuda İstanbul milletvekili Yakup Akkaya nın On dört senede 17 bine yakın işçi iş cinayetlerinde öldürüldü iddiasının doğru olduğu görüldü. ENGELLİ HAKLARI ÖN PLANDAYDI Bu alanda CHP li siyasetçilerin gündemde tuttuğu bir diğer önemli konu ise engelli hakları oldu. Ankara milletvekillerinden Murat Emir in Türkiye de ülke nüfusunun yaklaşık %12 si engellilerden oluşuyor. OECD ve BM Kalkınma Programına göre Avrupa Birliği nde engellilerin %29.9 u yoksulluk riski altındayken Türkiye de bu oran %77.1 iddiası doğruya yakın olarak puanlandırıldı. Genel anlamda iddialarında belli konularda AK Parti dönemlerinin başarısız olduğunu ve geçmişte bu alanlarda Türkiye nin daha ileride olduğunu vurgulayan CHP li siyasetçiler, parti programlarına uygun konu kategorilerinde demeçlere ağırlık verdiler. Önümüzdeki dönemde de muhalefet görevinde özellikle sosyal politika ve eşitsizlikler konusunda demeçler vermesini beklediğimiz CHP lilerin iddiaları analizlere konu olmaya devam edecek. K. KILIÇDAROĞLU ÖNE ÇIKANLAR Genel Politika 5 Ekonomi 5 DOĞRULUK PAYI 2016 RAPORU Sayfa 14

18

19

20 HALKLARIN DEMOKRATİK PARTİSİ KURULUŞ: 15 EKİM 2012 EŞ BAŞKANLAR: Selahattin Demirtaş Figen Yüksekdağ 26.DÖNEM MİLLETVEKİLİ SAYISI 59 SON 1 YIL İÇİNDE 13 Analiz 6 Siyasi Aktör ÖNE ÇIKAN KONULAR Genel Politika İç Politika Halkların Demokratik Partisi (HDP) ilk kez parti olarak girdiği 7 Haziran 2015 genel seçimlerinde 6 milyon oy almış ve 80 milletvekiliyle TBMM ye girmişti. Kasım 2015 te tekrarlanan seçimlerde ise 21 milletvekili kaybetse de mecliste milletvekili sayısı açısından üçüncü siyasi parti olmayı başardı. Fakat ardı ardına gelen terör saldırılarıyla güvenlik temalarının yoğun olarak konuşulduğu siyasi gündemde giderek azalan tartışma alanı HDP nin Doğruluk Payı analizlerine konu olan açıklamalarında da kendini gösterdi Haziran 2015 Mayıs döneminde 14 HDP li siyasi aktörün 27 iddia analizi yapılmış iken, 2015 Haziran 2016 Ağustos aralığında 7 milletvekilinin 13 iddia analizi yapıldı. Bu dönemde HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, Doğruluk Payı analizlerine konu olan 5 iddiasıyla en fazla analiz edilen HDP li siyasi aktör oldu. İkişer iddiası analiz edilen HDP Eş Genel Başkanı Figen Yüksekdağ ve HDP İzmir Milletvekili Ertuğrul Kürkcü, Demirtaş ı takip ettiler. Bu dönemde yapılan 206 Doğruluk Payı analizinin %6,3 ü HDP li siyasi aktörlerin iddialarını konu aldı. Analiz edilen iddialarda öne çıkan konular hak ihlalleri, sığınmacılar konusu ve ekonomik göstergeler oldu. SELAHATTİN DEMİRTAŞ IN İNCELENEN İDDİALARI Haziran 2015 seçimlerinden sonra ortaya çıkan siyasi iklimin en önemli sürprizi seçim öncesi barajı geçip geçemeyeceği konusunda tartışmalar dönen HDP nin yüzde 13,1 gibi rahat bir oy oranıyla seçim barajını geçmesiydi. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli nin HDP nin zenginlerden oy aldığına yönelik imasına karşılık Selahattin Demirtaş ın Türkiye nin en fakir yerlerinden oy aldıkları iddiası Doğruluk Payı radarına takılmıştı. Sosyo-ekonomik gelişmişlik göstergelerinin kullanıldığı iki farklı kaynak da Demirtaş ın iddiasını doğrula- SİYASİ AKTÖRLER Selahattin Demirtaş Eş Genel Başkan 5 Figen Yüksekdağ Eş Genel Başkan 2 Ertuğrul Kürkcü HDP İzmir Milletvekili 2 *Son bir yılda Analiz Sayısı* mıştı. Son beş senedir artan şekilde gündemde ilk sıralara tırmanan Suriyeli sığınmacılar konusuna diğer partilerden milletvekilleri olduğu kadar HDP li siyasi aktörler de açıklamalarında yer verdi. 1 Kasım 2015 seçimleri için HDP manifestosunu açıklayan Selahattin Demirtaş ın, Suriyeli sığınmacılar konusu üzeri DOĞRULUK PAYI 2016 RAPORU Sayfa 17

21 ne iddiası Ortadoğu dan Türkiye ye sığınan kimsenin mülteci statüsü alamayacağı yönündeydi. Mülteci rejimini belirleyen Cenevre Konvansiyonu na Türkiye nin koyduğu coğrafi kısıtlama çekincesi düşünüldüğünde, Demirtaş ın iddiası doğru bir bilgi içeriyor. Fakat Demirtaş ın Türkiye nin Suriyeli sığınmacılara 1 milyar dolar bile harcamadığına dair iddiası Maliye Bakanlığı nın basına yansıyan verileri ve AB Komisyonu nun raporlarındaki bilgilerle uyuşmuyordu. DİĞER HDP Lİ İSİMLERİN GÜNDEMİ POPÜLER KONULAR Genel Politika %31 İç Politika %23 *Son bir yılda Konu Dağılımı* ti içinde öne çıkan isimler oldular. Yiğitalp, Uluslararası İşgücü Kanunu nun meclisteki görüşmeleri sırasında Türkiye de kayıt dışı çalışma oranının yüzde 40 olduğunu iddia etmişti. Bu iddia, Türkiye İstatistik Kurumu ve Sosyal Güvenlik Kurumu verileri tarafından desteklenmedi. Kürkçü nün iddiası ise bütçe görüşmeleri sırasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın genel bütçe içerisindeki payı ile ilgiliydi. Kürkçü, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın bütçesinin genel bütçe içinde ancak binde 2 lik bir pay kapladığını ve en güçsüz bakanlık olduğunu iddia etmişti. Bütçe verileri Kürkçü nün rakamlarını doğrulamamıştı. HDP milletvekilleri yaşanan hak ihlalleri ve kadına yönelik şiddet konusunda da çeşitli iddialar dile getirdiler. HDP Eş Genel Başkanı Figen Yüksekdağ kadına yönelik şiddetin tarihteki tepe noktasına geldiğini ve 2015 in ilk on ayında 346 kadının katledildiğini iddia etmişti. Kadın cinayetleri konusundaki veri sıkıntısı nedeniyle Yüksekdağ ın iddiası tam olarak teyit edilemedi. HDP Şanlıurfa Milletvekili Osman Baydemir ise sokağa çıkma yasakları sırasındaki sivil kayıpları vurgulayarak bu sayının Ocak 2016 itibariyle 158 e ulaştığını öne sürmüştü. Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ve Uluslararası Kriz Grubu nun verileri de Baydemir in bu iddiasını destekler nitelikteydi. Dokunulmazlıkların kaldırılması tartışmaları sırasında HDP Muş Milletvekili Ahmet Yıldırım ın 24. dönemde HDP li 34 milletvekiline 600 e yakın fezleke düzenlendiğine dair iddia da kaynak kalitesinin düşüklüğü nedeniyle kısmen doğruluk payı var olarak değerlendirildi. Diyarbakır Milletvekili Sibel Yiğitalp ve İzmir Milletvekili Ertuğrul Kürkcü ekonomik göstergelerle ilgili iddialarıyla par- HDP EŞ BAŞKANLARI ÖNE ÇIKANLAR İç Politika 3 DOĞRULUK PAYI 2016 RAPORU Sayfa 18

22

23

24 MİLLİYETÇİ HAREKET PARTİSİ KURULUŞ: 8 ŞUBAT 1969 GENEL BAŞKAN: Devlet Bahçeli 26.DÖNEM MİLLETVEKİLİ SAYISI 40 SON 1 YIL İÇİNDE 13 Analiz 9 Siyasi Aktör ÖNE ÇIKAN KONULAR Ekonomi Genel Politika Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) 2015 Haziran genel seçimlerinde 7,5 milyon oy olarak tarihinin en yüksek oy miktarına ulaşmıştı. Oransal olarak %16,2 ye tekabül eden MHP oyları, 1999 seçimlerinden sonraki en yüksek oy oranına işaret ediyordu. Fakat Haziran sonrası süreç MHP için çok olumlu geçmedi. Kasım seçimlerinden en fazla kayıpla çıkan MHP, %11,9 oy alabildi ve meclise 40 milletvekili sokarak üçüncü siyasi parti olma hüviyetini yitirdi Haziran 2015 Mayıs döneminde 23 MHP milletvekilinin 51 iddia analizi yapılmış iken 2015 Haziran 2016 Ağustos aralığında 10 milletvekilinin 14 iddia analizi yapıldı. EKONOMİ, TARIM VE GENEL POLİTİKA Bu dönemde MHP den doğruluk payı radarına en fazla takılan isimler MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, İzmir Milletvekili Ahmet Kenan Tanrıkulu ve Denizli Milletvekili Emin Haluk Ayhan oldular. Değişen siyasi gündeme bağlı değişen konu kategorilerinde ise ekonomi, tarım ve genel politika içerikli iddialar öne çıktı. SİYASİ AKTÖRLER Devlet Bahçeli Genel Başkan 3 Ahmet Kenan Tanrıkulu MHP İzmir Milletvekili 2 Emin Haluk Ayhan MHP Denizli Milletvekili 2 *Son bir yılda Analiz Sayısı* Haziran 2015 seçimi sonrası değişen siyasi aritmetiğin ortaya çıkardığı en önemli tartışma konusu koalisyon hesaplarıydı ve Devlet Bahçeli AB ülkelerindeki hükümet tiplerini hatırlatarak bu gündeme bir katkı verdi. Bahçeli, iddiasında 27 AB ülkesinin 24 ünün koalisyonlarla yönetildiğini vurgulamıştı. İddia küçük düzeltmeler haricinde doğru bir bilgiye işaret ediyordu: Haziran 2015 itibariyle 28 üyeye sahip AB nin 23 ülkesi koalisyonlarla yönetiliyordu. MHP li siyasi aktörlerin üzerinde durduğu bir diğer konu da özellikle Temmuz 2015 dönemiyle birlikte artan terör saldırıları ve dış politika krizlerinin ekonomiye etkisi üzerineydi. Devlet Bahçeli, 2015 teki terör sal DEVLET BAHÇELİ ÖNE ÇIKANLAR Ekonomi 2 DOĞRULUK PAYI 2016 RAPORU Sayfa 21

25 dırılarına atıfta bulunarak saldırılardan etkilenen 21 ilde 11 bini aşkın esnafın kapısına kilit vurduğunu, şirketin de kapandığını iddia etmişti. Bahçeli nin kullandığı verilerde büyük ölçüde doğruluk payı olmasına rağmen kurduğu nedensellik geçen yılki veriler dikkate alındığında teyit edilemedi. Bahçeli nin kurduğu nedenselliği kuşkuya düşüren şey ise terör saldırılarının 2015 yılı kadar yoğun olmadığı 2014 yılının aynı döneminde kapanan şirket ve işyeri sayısının daha fazla olmasıydı. Bu paralelde, İzmir Milletvekili 2,5 milyar dolarlık kayıp yaşandığını iddia etmişti. Kültür ve Turizm Bakanlığı verileri de Tanrıkulu nun bu iddiasını destekledi. MHP NİN EKONOMİ İDDİALARI MHP nin ekonomi kurmaylarından Denizli Milletvekili Emin Haluk Ayhan ın iddiası ise kötü ekonomik gidişat ve döviz rezervlerindeki erimeydi. Bu bağlamda, Ayhan 2016 yılına atıfta bulunarak Türkiye nin ilk kez bu büyüklükte bir döviz rezervi erimesi yaşadığını iddia etti. Türkiye POPÜLER KONULAR Ekonomi %38 Genel Politikalar %15 *Son bir yılda Konu Dağılımı* diğer iddiası Şubat 2016 itibariyle aralıksız 13 ay gerilediğini ve aylık 10 milyar doları sınırının altına düştüğünü vurguladığı ihracat verilerine dair oldu. Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye İhracatçılar Meclisi verileri bu iddiayı büyük ölçüde destekliyordu. MHP li milletvekillerinin bir diğer vurguladığı konu ise tarım üretimi ve politikasıydı. Manisa Milletvekili Erkan Akçay üzüm üreticilerinin yaşadığı sorunlara değindiği konuşmasında Türkiye nin üzüm üretiminde 6. olduğunu, kuru üzüm üretiminde ise 1. sırada yer aldığını iddia etmişti. ABD Tarım Bakanlığı ve Gıda ve Tarım Örgütü verileri de Akçay ın iddiasını teyit ediyordu. Konya Milletvekili Mustafa Sait Gönen in iddiası ise AB de nişasta bazlı şekerin üretim kotasının yüzde 2-3 oranında olduğunu yönündeydi. Gönen in önemli bir tartışmaya dokunduğu iddiasında kullandığı veriler kısmen doğru olarak teyit edilebildi. Ahmet Kenan Tanrıkulu artan terör saldırıları yanında, Türkiye-Rusya arasındaki düşürülen uçak krizinin turizme etkisine dair bir iddiada bulundu. Tanrıkulu, Rusya dan gelen turist sayısının geçen yılın aynı dönemine göre 645 bin azaldığını ve Cumhuriyet Merkez Bankası verileri yüzdesel olarak daha büyük miktarda rezerv kayıpları olduğunu gösterse de 2016 Mart itibariyle yaşanan yıllık 15 milyar dolarlık rezerv kaybı 1988 e kadar giden veriler içinde bir rekora işaret ediyordu. Ayhan ın DOĞRULUK PAYI 2016 RAPORU Sayfa 22

26 1 Haziran Temmuz 2016 SON 1 YILDA DOĞRULUK PAYI Ziyaret Sayısı Tekil Ziyaretçi Twitter Takipçisi Facebook Beğenisi 447 Youtube Abonesi 104 Basın Yansıması 5 Televizyon Yayını 1949 Site Üyesi

27

28 dogrulukpayi.com