İvesi ve Ost-Friz x İvesi Melez (F 1 ) Kuzularda Besi Performansı, Kesim ve Karkas Özellikleri*

Transkript

1 1 Uludag Univ. J. Fac. Ve. Med. 21 (2002) 1-7 ve Os-Friz x Melez (F 1 ) Kuzularda Besi Performansı, Kesim ve Karkas Özellikleri* Selim KUL** Abdulkadir AKCAN*** Geliş Tarihi: Öze: Bu araşırma, Os-Friz x (F 1 ) melezi kuzuların besi performansı, kesim ve karkas özelliklerinin araşırılması amacıyla yapılmışır. Besi döneminde saf genoipden 7, melez genoipden 9 baş, kesim ve karkas özelliklerinin belirlenmesinde saf genoipden 7, melez genoipden 6 baş erkek kuzu kullanılmışır. Kuzular oralama 20 kg besi başı canlı ağırlığı ile büyüklükleri aynı, faka farklı iki bölmede besiye alınmış, 45 kg canlı ağırlığa ulaşana kadar kuzulara ad libium kesif yem ve kuru yonca verilerek beslenmişir. Besi süresince kuzulara daima emiz içme suyu sağlanmışır. Daha sonra kesim ve karkas özelliklerini incelemek amacıyla kesilmişlerdir. Besi süresince günlük oralama canlı ağırlık arışı, saf ve melez grupa sırasıyla 225 ve 222 g, 1 kg canlı ağırlık arışı için ükeilen oralama konsanre yem 5.98 ve 5.15 kg olarak bulunmuşur. Kırkbeş kg kesim ağırlığında kesilen ve Os-Friz x (F 1 ) kuzularda sırasıyla, soğuk karkas ağırlığı ve kg, karkas randımanı %48.31 ve 44.29, karkas da bu oranı %31.04 ve 30.79, karkasa kol oranı %16.78 ve 18.37, kuyruk yağı oranı %11.60 ve 1.72 (P<0.01), MLD kesi alanı ve 16.08cm 2, kabuk yağı kalınlığı 16,35 ve 6.1 mm (P<0.001) olarak bulunmuşur. Anahar Kelimeler:, Os-Friz, Melezleme, Besi, Karkas, Faenning Performance, Slaugher and Carcass Characerisics in Awassi and Eas Friesian x Awassi (F1) Crossbred Lambs Summary: In his sudy, faenning performance, slaugher and carcass characerisics of Awassi and Eas-Friesian x Awassi (F 1 ) crossbred male yearling lambs were deermined. Seven Awassi lambs and 9 Eas-Friesian x Awassi (F 1 ) crossbred animals were used o deermine faening performance and 7 Awassi and 6 Eas-Friesian x Awassi (F 1 ) male lambs were used o deermine slaugher and carcass characerisics in he sudy. Animals were fed in wo separae boxes which had similar living condiions. A he sar of faening, all he animals had 20 kg avarage live body weigh and when live body weigh reached o 45 kg/each, he faening sage was ceased. During he faening period, animals were fed wih inensive lamb feed and alpha alpha hay ad libium. Clear drinking waer was provided a all emis. Afer he faening, animals were salughered and carcass characerisics were deermined. During he faening, he average daily weigh gain for Awassi and EaswFreiesian x Awassi (F 1 ) crossbred lambs were 225 and 222 g respecively. Average daily grain or concenraed feed consumpion for he groups were 5.98 and 5.15 kg respecively. Purebred and crossbred animals slaughered a 45 kg live body weigh had and kg cold carcass weigh respecively. Carcass dressing percenage in hese animals were and 44.79% respecively. Percenage of rearleg, foreleg and ail fa were 31.04, and 11.60% in Awassi lambs and 30.79, and 1.72% in Eas-Friesian x Awassi (F 1 ) crossbreds. The difference in ail fa percenage beween wo groups was saisically significan (P<0.01). In he groups, MLD areas were and and backfa hicknesses were and 6.1 mm (P<0.001) respecively. Key Words: Awassi, Eas-Friesian, Crossbreding, Faening, Carcass. * Bu çalışma dokora ezinden özelenmiş ve FÜNAF arafından deseklenmişir. ** Fıra üniversiesi, Veeriner Fakülesi Zooekni A.D. Elazığı, TÜRKİYE. *** Türkiye Büyük Mille Meclisi, Ankara, TÜRKİYE.

2 2 Giriş Nüfus arışı ve beslenme sorunu büün dünyada olduğu gibi, Türkiye de de aran nüfusun meydana geirdiği alep ve yükselen sosyoekonomik refah hayvansal proein üreiminin arırılmasını gerekli kılmakadır 2,19. Türkiye de hayvan başına elde edilen karkas ağırlığı kg iken 2,12,18, gelişmiş ülkelerde ise bu rakam kg arasında değişmekedir. Yerli ırklarımızın çoğunda karkasın yaklaşık %10-15 ini kuyruk yağının oluşurduğu ve bu durumun bir dezavanaj olduğu düşünülürse bu değerler daha da önem kazanmakadır 18. Türkiye de koyun başına karkas ağırlığının düşük olmasının nedenleri, koyunculuğun büyük oranda (%97) düşük verimli yerli ırklara dayalı olması yanında; erken kuzu kesimlerinin fazla olması ve hayvanların enansif besiye alınmaksızın kaliesiz mera besisini akiben mezbahaya sevk edilmeleridir. Bu nedenle üreimin arırılması için hayvan sayısının arırılması çözüm olmamaka çözüm hayvan başına verimin arırılmasından geçmekedir 2,3,19. Besi süresince günlük canlı ağırlık arışlarının belirlendiği değişik araşırmalarda; Os-Friz x Merinos (F 1 ) kuzularda 252 g. 4, Rambouille, Sakız, ve Ile de France, Sakız, üçlü melezlerinde 350 ve 334 g. 5, Alman Siyah Başlı Eçi x ve Hampshire x (F 1 ) lerde 271 ve 328 g. 11, Ile de France x, Sakız x ve saf kuzularda 275, 241 ve 239 g. 14, x ve Sakız x kuzularda 220 ve 239 g. 7, kuzularda 240 g. 17, oralama günlük canlı ağırlık kazancı sağlandığı bildirilmişir. Sü emme dönemini akiben besiye alınan Os-Friz ve kuzuların değişik melez ve saflarının beside geçen süre içinde 1 kg canlı ağırlık arışı için ükeikleri konsanre yem mikarları 2,9 kg ile 6,3 kg arasında değişmekedir 4,5,10,11,17. Karkas özelliklerinden olan karkas randımanı, bu, bel ve kol oranlarının belirildiği araşırmalarda; Ile de France x Tahirova (F 1 ) lerde 16 karkas randımanı %47.4,, Ile de France x (F 1 ) ve Sakız x (F 1 ) kuzularda 15 karkas randımanı sırası ile %52.5, 51 ve 49, Os-Friz x Merinos (F 1 ) lerde 4, karkas randımanı %44.5, bu oranı %34.4, lerde 10 karkas randımanı %49.5, bu oranı %34.41, kol oranı %17.11, bel oranı %18.63, x Pleven Siyah Başlı (PB), Os-Friz (EF) x PB ve x (EF x PB) melez kuzularda 6 bu oranları %28.4, 29.3 ve 29.7, kuzularda 17 kuyruksuz karkasa göre bel oranı %8.80, Belçika Süçü Koyunu x Suffolk (G 1 ) lerde 13 karkas randımanı %48.4, ve x Morkaraman (F 1 ) lerde 9 karkas randımanı %46.1 ve 49.7, Dorse x Mandya ve Dorse x Nellora kuzularda 1 bu oranı %34.48 ve 34.45, bel oranı %11.15 ve 10.20, kol oranı %16.56 ve olarak bildirilmişir. Maeryal ve Meo Bu araşırma, Fıra Üniversiesi Eğiim A- raşırma ve Uygulama Çifliği nde yürüülmüşür. Hayvan maeryali olarak besi döneminde 7 baş, 9 baş Os-Friz x (F 1 ) kesim ve karkas özelliklerini incelemek amacıyla 7 baş, 6 baş Os-Friz x (F 1 )erkek kuzu kullanılmışır. Yem maeryali olarak besi döneminde Elazığı Yem Fabrikası ndan alınan konsanre yem (kuzuoklu besi yemi) kullanılmışır. Ayrıca kaba yem olarak da F.Ü. Eğiim, Araşırma ve Uygulama Çifliği nde üreilen kuru yonca kullanılmışır. Besi döneminde kuzulara verilen yemlerin besin madde birleşimi Tablo I de verilmişir. Yemlerin analizi F.Ü. Veeriner Fakülesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hasalıkları anabilim Dalı nda yapırılmışır. (Tablo I). Tablo I. Besi Süresince Kuzulara Verilen Yemlerin Besin Madde Birleşimi (%) KM HK HS HP HY OM Kuru Yonca Konsanre Yem KM: Kuru madde, HK: Ham kül, HS: Ham selüloz, HP: Ham proein, HY: Ham yağ, OM: Organik madde. Kuzular 105 günlük yaşa geldiğinde süen kesilmişler (oralama 20 kg canlı ağırlıka) ve besiye alınmışlardır. Besi başlamadan önce kuzular 3 gün aç karnına sabahları arılarak besi başı ağırlıkları espi edilmişir. Kuzular 1 hafalık alışırma ve geçiş döneminde kuru yonca yanında konsanre yem 100 g dan 500 g a kadar arırılarak verilmişir. Besi süresince ise konsanre ve kaba yem günlük, arılarak yemliğe bırakılmış ve ad libium yemleri sağlanmışır. Eresi gün kalan yemler arılarak grupların günlük yem ükeimleri espi edilmişir. Bu ağırlığa gelinceye kadar kuzuların arımları 100 g a hassas erazi ile yapılmışır. Kesim gününden bir gün öncesi akşamından aç bırakılarak kesim günü sabahı aç karnına arılmış ve El-E kesimhanesinde kesilmişir.

3 3 İsaisik analizler SPSS programında, besi, kesim ve karkas özellikleri ile ilgili çeşili özellikler bakımından genoip grupları arası farkın önem konrolü -esi ile 8,20 yapılmışır. Bulgular Araşırmada, besiye alınan kuzuların besinin çeşili dönemlerinde oralama canlı ağırlıkları Tablo II de, günlük canlı ağırlık arışları Tablo III de verilmişir. Besinin çeşili dönemlerinde oralama canlı ağırlıklar bakımından melezlere ai değerler, genel olarak saflardan yüksek olmakla beraber, guruplar arası fark önemsizdir (Tablo II). Beside oralama günlük canlı ağırlık arışı farkının günler arasında melezler lehine (P<0.05) önemli, diğer dönemlerde ise isaisiki olarak önemsiz olduğu belirlenmişir (Tablo III). Beside ükeilen oralama konsanre ve kaba yem Tablo IV de verilmişir. Besi sonunda 45 kg kesim ağırlığında kesilen kuzuların kesim ve karkas özellikleri ile ilgili bulgular Tablo V de isaisiki değerlendirilmeleri ile birlike verilmişir. Kesim özelliklerinden; deri ağırlığı ve iç yağı ağırlığı (P<0.05), sindirim organları baş ağırlığı (P<0.01) yönünden saflar, baş ve ayaklar ve esis (P<0.01) ile akım ağırlığı (P<0.05) bakımından ise melezler isaisiki anlamda daha üsün değerlere sahipir. Soğuk karkas ağırlığı saflarda 21.80, melezlerde kg olup, aradaki fark isaisiki olarak önemsizdir. (Tablo V). Karkasa bu ağırlığı saflarda ve melezlerde sırasıyla 6.56 ve 6.48 kg, kol ağırlığı 3.74 ve 3.89 kg, bel ağırlığı 1.48 ve 1.63 kg, kuyruk yağı ağırlığı 2.55 ve 0.35 kg (P<0.01), sır ağırlığı 2.10 ve 1.33 kg (P<0.01) bulunmuşur (Tablo V). Kesim ve karkas özellikleri ile ilgili oransal değerler ve karkas ölçüleri Tablo: VI da verilmişir MLD kesi alanı saflarda ve melezlerde sırasıyla ve cm 2, kabuk yağı kalınlığı ve 6.10 mm olup (P<0.001) genoipler arası kabuk yağı kalınlığı ler aleyhinedir (Tablo VI). Tablo II. Besinin Çeşili Dönemlerinde Oralama Canlı Ağırlıklar (kg). Dönemler n x Sx %v n x Sx %v Besi başlangıcı gün gün gün gün gün gün gün : Önemli değil. değeri Tablo III. Besinin Çeşili Dönemlerinde Günlük Canlı Ağırlık Arışları (g). Dönemler n x Sx %v n x Sx %v değeri gün arası gün arası gün arası gün arası * gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası : Önemli değil. * : (P<0,05)

4 4 Tablo IV. Besinin Çeşili Dönemlerinde 1 Kg Canlı Ağırlık Arışı İçin Tükeilen Oralama Yem Mikarları (Kg). Konsanre Yem Kaba Yem Dönemler n x n x n x n x gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası gün arası Tablo V. Bazı Kesim ve Karkas Özellikleri (Kg). Özellik n x Sx %v n x Sx %v değeri Kesim ag * Sıcak karkas ağ Soğuk karkas ağ Karkasa bu ağ Karkasa kol ağ Karkasa sır ağ ** Karkasa bel ağ Karkasa diğ. ağ ** Böb.-leğen yağ. ağ Böbrekler ağ * Kuyruk yağı ağ ** Deri ağ * Baş ve ayaklar ağ ** Tesis ağ ** Takım (1) ağ * Dalak ağ ** İç yağı ağ * Sind. org. dolu (2) ağ Sind. org. boş (2) ağ ** - : Önemli değil (1) Takım: Kalp + Akciğer + Karaciğer * : (P<0.05) (2) Sindirim org.: Sindirim organları (4 mide + bağırsaklar) ** : (P<0.01)

5 5 Tablo VI. Karkas Parçaları ile Bazı Kesim Özelliklerinin Oranları ve Karkas Özellikleri. Özellik n x Sx %v n x Sx %v değeri Sıcak randıman (%) Soğuk randıman (%) Karkasa bu oranı (%) Karkasa kol oranı (%) Karkasa sır oranı (%) ** Karkasa bel oranı (%) Karkasa diğerleri oranı (%) ** Böbrek leğen yağı oranı (%) Böbrekler oranı (%) Kuyruk yağı oranı (%) ** Deri oranı (%) Baş ve ayaklar oranı (%) Tesisler oranı (%) Takım (1) oranı (%) Dalak oranı (%) İç yağı oranı (%) Sind. Org. dolu (2) oranı (%) Sind. Org. boş (2) oranı (%) ** Beden uzunluğu (cm) *** Sır uzunluğu (cm) ** Dış bu uzunluğu (cm) *** İçbu uzunluğu (cm) *** Göğüs derinliği (cm) Göğüs genişliği (cm) Sağrı genişliği (cm) Bu genişliği (cm) ** Bu çevresi (cm) * Göğüs çevresi (cm) Sağrı çevresi (cm 2 ) MLD kesi alanı (cm 2 ) Kabuk yağ kalınlığı (mm) *** - : Önemli değil * : (P<0.05) ** : (P<0.01) *** : (P<0.001) Tarışma ve Sonuç Beside geçen 0-98 günlük; süre içinde saf ve melezlerde günlük canlı ağırlık arışı sırasıyla 225 ve 222 g olmuşur. Her iki genoip grubunun değerlerinin Os-Friz x Merinos (F 1 ) 4, Rambouille, Sakız, ve Ile de France, Sakız, üçlü melezlerden 5, Alman Siyah Başlı Eçi x ve Hampshire x (F 1 ) lerden 11 Ile de France x, Sakız x ve saf 14 kuzular için bulunan değerlerden düşük olduğu gözlenirken; x ve Sakız x 7 ve 17 kuzuların değerleri ile benzer olduğu görülmüşür. Çalışmadaki kuzuların değerlerinin bazı araşırmacıların bulduğu değerlerden düşük olmasının nedeni, melezlemede kullanılan ırkın eçi ırkan olmasından kaynaklanırken, nin süçü ırklarla melezlenmesi ile benzer değerler elde edilmişir. Bir kg canlı ağırlık arışı için ükeilen konsanre yem mikarı, ve Os-Friz x (F 1 ) kuzularda sırasıyla 5.98 ve 5.15 kg olup, bu değerler bazı ırkların besideki değerleri ile 10,17 ben-

6 6 zer iken, bazılarından ise yüksekir 4,5,11. Bu benzerlik yada değerlerin yüksekliği yemin besin madde birleşimlerinden ve melezlerin genoipinden kaynaklanabilir. Besi performansı bakımından genel bir değerlendirme yapıldığında; melezlerin saflardan daha az yem ükemesine rağmen aynı canlı ağırlığı elde eiği, besinin ilerleyen dönemlerinde yem ükeiminin her iki genoipe de arığı ancak, günlük canlı ağırlığın buna paralel armadığı ve dolayısıyla yemden yararlananın düşüğü ve bu düşüşün her iki genoipe birbirine yakın olduğu belirlenmişir. Besi performansı bakımından melezler kısmen de olsa saflardan üsündür. Soğuk karkas randımanı saflarda ve melezlerde sırasıyla %48.31 ve olarak bulunmuşur. Aradaki fark isaisiki olarak önemsizdir. Ancak kuyruk yağı oranı bakımından saflar aleyhine (P<0.01) bir üsünlük mevcu olduğundan melezlerin randıman bakımından saflardan farklı olmadığı söylenebilir. Yukarıdaki değerler göz önüne alındığında saflar, ve x Morkaraman (F 1 ) 9, 10, Belçika Süçü Koyunu x Suffolk (G 1 ) 13, Ile de France x Tahirova (F 1 ) 16 kuzulara ai değerler ile benzerlik göserirken, melezlerde Os-Friz x Merinos (F 1 ) lerin 4 değerleri ile benzerlik gösermişir. Saf ve melez grupların bu oranı sırasıyla %31.04 ve olmuşur. Bu değerler x Pleven Siyah Başlı (PD), Os-Friz (EF) x PB ve x (EF x PB) 6 melez kuzular ile benzer değerlere sahip iken, Dorse x Mandya ve Dorse x Nellora 1, Os-Friz x Merinos (F 1 ) 4, 10 kuzulara ai değerlerden ise düşük bulunmuşur. Saf ve melez gruplarda kol oranı sırasıyla %16.78 ve bulunmuşur. Bu değerler çeşili araşırmalarda bildirilen 1,10 değerler ile benzer, bulunmuşur. Saf ve melez gruplarda bel oranları sırasıyla %6.87 ve 7.85 bulunmuş, bu değerler Dorse x Mandya ve Dorse x Nellora (F 1 ) 1, 10,17 lerde belirilen değerden düşük olmuşur. Sonuç olarak; yapılan bu çalışmada kuzuların besi performansı değerlendirildiğinde, 45 kg kesim ağırlığına ulaşana kadar ki dönemde, melezler saflara göre daha hızlı gelişikleri halde besi sonunda üsünlüklerini saflara bırakmışır. Bu üsünlük isaisiki olarak önemsizdir. Besi boyunca saflar 21.87, melezlerde kg canlı ağırlık kazancı sağlamışlardır. Karkas kaliesi yönünden önem aşıyan karkas randımanı, karkasa önemli parçaların (bu, kol ve bel) oranları bakımından randıman dışındakiler melez genoipi lehinedir. Besi başlangıç ağırlığın 20 kg olduğu her iki genoipe 45 kg canlı ağırlığa ulaşıncaya kadar beslenmeli, 40 kg canlı ağırlıkan sonra aran yem ükeimi ve azalan canlı ağırlık kazancı göz önüne alındığında, 45 kg dan sonra kuzuların beside uulmasının ekonomik olmayacağı kanaaine varılmışır. Ulaşılan sonuç bakımından Os-Friz x (F 1 ) lerin göserdiği bu performans poziif yönde önemlidir. Kaynaklar 1. ADINARAYANA, Y., REDDY. K.S., CHARYULU, E.K., PARABHAKAR, K. Carcass Characerisics Among Naive and Crossbred Feeder Lambs. 1. Sudy of Breed differences and Predicion of Carcass Weigh Wih pre. Slougher Body Measuremens Indian Veerinary J., 62, 7, , (1985). 2. AKÇAPINAR, H. Koyun Yeişiriciliği. I. Baskı Medisan Yayın Serisi, No: 8, Ankara, (1994). 3. AKÇAPINAR, H. Türkiye Koyunculuğunun Geleceği Hakkında Görüşler. Türk Ve. Hek. Derg., 8, , (1996) 4. APOLEN, D., MALİK, J., MARGETİN, M., CAPISTRAK, A. The use of Suffolk and Eas Friesian Rams in Commercial Cross Breeding wih Merinos, Anım. Breed Absr., 56, 9, 6263, (1988). 5. BİÇER, O., GÜNEY, O., PEKEL, E. VE KOR, A. Yoğun Üreim Koşullarında Kr ve Kif Melez Erkek Kuzularının Besi Gücü ve Karkas Özellikleri. Ç.Ü.Z. Fak. Derg., 7, 1-8, (1992). 6. BOIKOVSKI, S. Faening Performance of Crossbred lambs of Differen Dairy Breeds. Threebreed Cross Breds Based on F 1 Eas Friesian Crossbreds and Awassi Rams Animal Breeding Absracs 51, 11, (1983). 7. DURU. H. VE GÜNEY O. Sakız x Melezi Birinci Generasyon (F 1 ) ve Saf Kuzularda Gelişme, Yaşama Gücü, Besi Gücü ve Karkas Kaliesinin belirlenmesi üzerinde Karşılaşırmalı Bir araşırma Ç. Ü. Fen Bilimleri Ens. Derg. 1, 1. adana, (1987). 8. DÜZGÜNEŞ, O., KESİCİ, T. VE GÜRBÜZ, F. İsaisik Meoları I. A.Ü.Z. Fak. Yay., 861. A.Ü. Basımevi. Ankara, (1983). 9. HAŞİMOĞLU, S., ÇAKIR, A., KÖPRÜCÜ, E., VANLI, Y., EYÜPOĞLU, Ö. ve AKSOY, A. Morkaraman, Merinos, ve Bunların Çeşili Melezlerinin Besi Performansları ve Karkas Değerlendirilmeleri I. %50 ve %70 Kesif Yem İçeren Rasyonlara Göserdikleri Reaksiyon VII. Bilim

7 7 Kongresi Ve. Ve Hay. Arş. Grubu Teb. İsanbul , (29 Eylül 3 Ekim 1980). 10. KADAK, R. Akkaraman, Morkaraman ve Irkı Kuzuların Farklı Kesim Ağırlıklarında Besi Performansı ve Karkas Özelliklerinin Karşılaşırılması. F.Ü. Sağlık Bil. Ens. Dok. Tezi, Elazığ, (1983). 11. KADAK, R. AKÇAPINAR, H., TEKİN, M.E., AKMAZ, A. Ve MÜFTÜOĞLU, Ş. Alman Siyah Başlı Eçi x Akkaraman, Hampshire Down xakkaraman, Alman Siyah Başlı Eçi x ve Hampshire Down x (F 1 ) Kuzuların Büyüme, Besi ve Karkas Özellikleri. Hay. Araş. Derg., 3,1,1-7, (1993). 12. ODABAŞIOĞLU, F. Ve BOLAT, D. Kuzu, oklu ve Koyun Besisi. Elazığ Bölgesi Ve. Hek. Odası Derg., 3-4, 1-2-3, 55-62, (1988). 13. OSSELAER, P.V., MORELES, A., MICHELS, H. Conribuion o Sheep Breeding Improvemen. 3. Faeninp, Slaugher and Dıssecion Resuls of Belgian Milk Sheep ana Suffolk Crossbreds. Anim. Breed. Absr., 52, 1, 208, (1985). 14. ÖZCAN, L., PEKEL, E., GÜRSOY, O ve TORUN, O. Gap Bölgesinde Yeişirilen lerin Sü, Döl ve E Verimlerinin Islahında Egzoik Irklardan Yararlanma Olanakları. I. Besi Performansı. C.Ü.Z. Fak. Derg., 6,3, , (1991). 15. ÖZCAN, L., PEKEL, E., GÜRSOY, O ve TORUN, O. Gap Bölgesinde Yeişirilen lerin Sü, Döl ve E Verimlerinin Islahında Egzoik Irklardan Yararlanma Olanakları. II. Karkas Özellikleri. Ç.Ü.Z. Fak. Derg., 6, 3, , (1991). 16. SARICAN, C., LISYCHKA, R., ve ASSMUTH, R. Kuzu Ei Üreiminde Kalie ve Kanie Üzerinde Araşırmalar. E.Ü.Z. Fak. Derg., 24, 3, , (1987). 17. TEKİN, M.E., AKMAZ, A., KADAK, R. Ve NAZLI, M. Akkaraman, ve Merinos Erkek Kuzuların Besi ve Karkas Özellikleri. Hay. Araş. Derg., 3, 2,98-102, (1993). 18. TEKİN, M.E. Türkiye Koyunculuğunu Gelişirme Projesi Çerçevesinde e Koyunculuğunu Gelişirme Çalışmaları. A.Ü. Ve. Fak. Zooekni A.B.D., Seminer. 2, (1989). 19. YALÇIN., B.C. Koyun Yeişiriciliği, , AYTUĞ C.N., ALAÇAM. E., ÖZKOÇ, Ü., YALIN, B.C.; GÖKÇEN, II. ve TÜRKER H. Koyun-Keçi Hasalıkları ve Yeişiriciliği. Tüm-Ve. Hay. Hizmeleri Yayını. No: 2. Teknografik Mabaası. İsanbul, (1990). 20. YILDIZ, N. Ve BİRCAN, H. Uygulamalı isaisik. H.Ü.Z. Fak. Ders Ki. Şanlıurfa, (1983).