EGE ÜNİVERSİTES İ EDEBİYAT FAKÜLTES İ DEKANLIĞINA

Transkript

1 "Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hatt ı'nı n Arazi Edinimi ve Tazminat Süresine Halkın Katılım ı" Başlıkl ı SED Raporu'nun Ege Üni. Görevlendirmesiyle Değerlendirilmesi Raporu (Rapor) (27 Ocak 2003) E.Ü. Rektörlüğü'ne. EGE ÜNİVERSİTES İ EDEBİYAT FAKÜLTES İ DEKANLIĞINA İZMİR Konu: say ı ve tarihile Mühendislik Fakültesi Dekanlığı na, oradan da tarihle Edebiyat Fakültesi Dekanlığına gönderilerek; tarafı ma değerlendirilmesi için verilen "Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hatt ı'nı n Arazi Edinimi ve Tazminat Süresine Halkın Katılım ı" başlıkl ı SED Raporunun Değerlendirilmesi hakkında. Ad ı geçen Rapor, tarih ve 0001 say ı ile BTC HPBH Şirketi tarafı ndan Ege Üniversitesi Rektörlüğü'ne ulaştırılm ış ve yukarıdaki say ı ve tarihleri izleyerek Edebiyat Fakültesi'ne gönderilmiştir. "Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hatt ı'nı n Arazi Edinimi ve Tazminat Süresine Halkın Katılım ı" başlıkl ı Yeniden Yerleş im Eylem Planı (YYEP) için geri bildirim raporu ektedir. Gereğini saygıları mla arzederim. H.Neşe Özgen, Doç. Dr. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Böl. Toplumsal Yap ı ve Değişme ABD. Bşk. Bornova/ İzmir

2

3 "BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN HAM PETROL BORU HATTI'NIN ARAZ İ EDİNİMİ VE TAZMİNAT SÜRESİNE HALKIN KATILIMI" BAŞLIKLI YENİ DEN YERLEŞİ M EYLEM PLANI (YYEP) İÇİN GER İ BİLDİRİM RAPORU : Bilindiği üzere, kamusal alt-yap ı yatırımlar ı da dahil olmak üzere, sosyal alanı etkileyebilecek olan her tür büyük çapl ı konsonsiyum, yatırım ve iş letmelerin planlama ve kurulma aşamalarında; ÇED Raporlarının yan ı sı ra Sosyal Etki Değerlendirme (SED) raporlar ı da dikkate alınmaya başlamış tır. SED Raporlar ı, bu değişmelerden etkilenme olasıl ığı bulunan tüm grup ve tarafların, zararların ı en aza indirilmesini ve projelerin 'insan' ve 'sosyal yaşam alanlar ı ' ile birlikte değerlendirilmesini hedefleyen bir yeni girişimdir. SED Raporlar ı; özellikle uluslarası finans gerektiren büyük çapta yatırımlarda; uluslaras ı kuruluşların (BM gibi) sözleş me kurallar ı gereğince, finans kayna ğı olan kuruluşların da yükümlülüğü olduğ undan; bu kuruluşlardan ülkeye ve yatırıma dair tüm finans akışın ı ve finansa iliş kin karar süreçlerini de etkilemekte ve hatta belirlemektedir Bu nedenle SED Raporlar ı, aynı zamanda Türkiye'nin taraf olduğu ve imza koyduğu tüm uluslaraas ı sözleş melerin de; Proje başlangıcında ve süresince yerine getirildiğinin göstergeleri olmaktadı r. Bu amaçla; Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru hattının tarafları ndan ve etkilenenlerinden birisi olarak, Türkiye tarafını n; bu Proje için SED Raporunu talep etmesi ve hazırlatmas ı son derece önemli bir olumlu geliş medir. Desteklenmesi ve SED sonuçlarının dikkatle izlenerek, projelerin gözden geçirilmesi gereklidir. SED Raporlarının; projelere ve sonuçlarından BM kavramlar ı ile 'etkilenenlere'; Dünya Bankas ı kavramlar ı ile 'payda ş'lara yönelik değerlendirme ve yorumlar ı ile birlikte, tüm taraf olanların geri bildirimine sunulmas ı da; yine ikinci bir olumlu gelişmedir. Bu çabanın da dikkatle değ erlendirilmesi, geri bildirimlerin dikkate alınmas ı; ve Projenin ve inşanın her aşamasının şeffaflaş mas ı bir zorunluluktur ve desteklenmeliir. Projenin yukarıda anılan iki olumlu özelliğ i ile birlikte, Fakültemiz ve Bölümümüz; BTC HPBH Şirketi'nin BTC Projesinin Türkiye-SED Raporunun; aşağı daki hususlarda dikkatinin çekilmesinin yerinde ve gerekli olacağın ı öngörmektedirler 1 : 1) NEDEN KATILIMCILIK NEDEN SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA 2) KATILIMCILIĞIN ÖNGERE Ğİ OLARAK SÜRDÜRÜLEBİLİ R KALKINMA ANA AKIM ŞEMASI KATILIMCILIK NEDİR? BM ÖLÇÜTLERİ A-RAPORUN KAPSADIĞI SÜREÇLER HAKKINDA BİLGİLENDİ RME DÜZEYLER İ VE FORMATLARI AÇISINDAN Rapor, Projenin Türkiye sınırlar ı içindeki kapsama alanın ı 1070 km olarak proje tahmini ömrünü 40 yıl, etkilediği hane halkın ı da yaklaşı k ve etkilenen kişi sayıs ı kişi ve 293 yerleşim birimi olarak ifade etmektedir. (S: 5). Hattı n kalınl ığı Türkiye'de 28 metre koridoru( hassas alanlarda bu geniş lik daha az nehir ve geçişlerde daha fazla olacaktır) içermektedir; bundan baş ka Türkiye'de 52 vana istasyonu; 4 pompa istasyonu; 1 başınç düş ürme tesisi; ve 2 ölçüm istasyonu da yer 1 Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Ekonomi???Merkezi Müdür ve Ziraat. Bş k Prof. Dr. Tayfun Özkaya'nın 'Tarımsal Yapıların Analizine İlişkin Çekinceler' hususundaki raporu ektedir.

4 alacak; boru hattının her iki tarafında 7 metre sağlık koruma şeridi bulunacaktı r. Proje maliyeti 2.9 milyar ABD dolar ı olan tesis tamamlandığında günde yaklaşı k bir milyon varil petrolün hattın içinde olmas ı beklenmektedir. Projeden etkilenecek HH sayısı içinde 5970 mülk ve 3017 zilyetlik; 1080 kirac ı hane ve 50 kadar gayri resmi kullanıcı hane tespit edilmiştir. Sonuçlar ı ve etkileri son derece geni ş kapsaml ı olan bu tesissin dikkatle inşas ı ve korunmas ı esastır. 1-Raporda s:5'te hh sayıs ı 17716, ancak s:6 T2.1 de ise olarak verilmiştir. Bu say ı 1.6 da Bilgi notu 1,1 de kiş i olarak verilmektedir. Toplam net HH sayısının kesinleştirilmesi zorunludur. 2-S0 6 T.2.1 de verilen 5970 HH mülk, 3017 HH zilyetlik sayılar, ı EK te "Arazi Edinimi ve Kamulaştırma Bedeli Ödemeleri hakkında Rehber" kısmı nda ise bu kez arazi sahibi olarak kişi ve zilyetlikte 1130 kiş i verilmektedir. Öte yandan Kısım 6 T.6.1'de toplam etkilenen mülk sahibi sayıs ı olarak verilmekte; bu farklılık dipnotta ayn ı haneden ortak mülkiyet ile açıklanmaktadır. Bu rakamları n da açıklığa kavuşturulmas ı hayat ı öneme haizdir. 3- Ayn ı şekilde Yönetici Özeti kısm ı. s:8 T.2.2'de toplam satın alı nacak daimi arazi miktar ı 101 Ha, EK' te "Arazi Edinimi ve Kamulaştı rma Bedeli Ödemeleri Hakkında Rehber" kısmında ise ha, Kısı m 1.7 de ise 3 nolu dipnotta 938 ha olarak ifade edilmektedir. Kamulaştırma ve SED sonuçlar ı açısından bu kısı m da açıklığa kavuşturulmalıdır. 4-Bu kısımdan olarak raporun uzunluğu dikkate alınmas ı gereken bir dezavantajdır. Örneğin 3. Kısım: Politika ve Yasal Çerçeve ve 5. Kısım: kamulaştı rma işlemleri bölümleri, ekte verilmesi gereken ve rapor içinde yer almayacak, uluslarası hükümler ve Türkiye'de geçerli olan baz ı kanun hükümlerinin tam metinledir. 5- SED Raporu etkilenecek sosyal yapılar olarak dikkate alınm ış olan çeş me, sulama kanal ı ve ağaçlar gibi ya da ormancılı k gelirleri ve meralar ve kültürel varlıklar gibi alanların etki değerlendirme raporların ı da; Ceyhan Deniz Terminalinin Balıkçılık Faaliyetlerine etkisini ölçen rapora benzer ayrıntıl ı raporlar olarak SED içinde yer almalıdır. Bu kısımlarda özetle ifade edilen; örneğ in ' 'Türbe-Mezar Gibi Kültürel Varlıklaraın Kayb ı kısmında (6.16.1) olduğ u gibi 'Aksama halinde tercih edilen yol güzergahında değişiklik yapılacağına ilişkin bilgiler SED içinde ayrıntılı olarak yer almalıdır. 6- SED raporunun başlangıcında yer almas ı gereken en önemli husus "Alternatif güzergahlar arasındaki tercih nedenlerinin" açıklanmasıdır. Bilindiğ i üzere SED gibi taraf devletleraras ı sözleşmelerin geçerliliğ i ve finans desteklerinin karar verme süreçlerinde belirleyici önemi son dece yüksek olan raporların temel şartlar ı : "tarafların/etkilenenlerin ve paydaşların yaşamsal koşullarındaki her tür değiş iklik hakkında bilgilenme ve karar mekanizmalarına katılma hakk ı ve sorumluluğ unun" yani katılımcılık süreçlerinin açıkça gerçekleşmesi zorunluluğ udur. Bu durum, etkilenenlerin "tüm tercih süreçleri bittikten sonra durumdan haberdar edilmesi" ile ikame edilemez. SED sisteminin temel lojiği; katılımc ı mekanizmaları n harekete geçirilmesidir.. B-RAPIORUN D KKATE ALDI I ALANLARIN ET K SORUNLARI: İ Ğ İ ÖRNEKLEM TARAFLAR İNSAN-KÜLTÜR VB.

5 3) RAPORUN İNSAN YAKLAŞIMI VE İNSAN KAYNAĞIOLMA HALİNİ N SOSYAL YAPI İÇİN DEZAVANTAJLARI 4) MÜLKİYETE İNDİRGENM İŞ İNSAN 5) MÜLK SAHİPLİĞİNİN ÇEŞİTL İ BİÇİMLERİ 6) BORU HATTININ GEÇT İĞİ ARAZININ TAM TANIMLANMAMASI 7) ÖRNEKLEM VE VER İ EKSİKLİĞİ 8) MAĞDUR GRUPLAR ANALİZİ 9) GENDER HASSASİYETİNİN YOKLUĞU 10) ORMAN VE HAZİNE VARLIKLARININ DİKKATE ALINMAMASI 11) GÜVENLİK VE GÜVENLİKE İLGİL İ SEÇİMLER 12) EN UYGUN SEÇİM ANALİZLER İ ŞEFFAF DEĞİL 13) ARKEOLOJİK VE DOĞAL SİT ALANLARI SED İÇİNDE OLMALIDIR 14) KÖY ORTAK MÜLKİYETLER İ VE KÖYÜN SOSYAL HAFIZASI 15) HAK SAVUNMA VE SAVUNMAYI SÜRDÜRME MEKANİZMELERİ 16)