MEHMED ES AD MEDHÎ SADARET TEŞRÎFAT DEFTERİ. (OSMANLILAR'DA CÜLÛS ve CENAZE TÖRENLERİ) Hazırlayan: Üzeyir YILDIRIM. Editör: Prof. Dr.

Transkript

1 MEHMED ES AD MEDHÎ SADARET TEŞRÎFAT DEFTERİ (OSMANLILAR'DA CÜLÛS ve CENAZE TÖRENLERİ) Hazırlayan: Üzeyir YILDIRIM Editör: Prof. Dr. Abdülkadir ÖZCAN İSTANBUL 2007

2 T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI KÜTÜPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3223 KÜLTÜR ESERLERİ 474 ISBN e-posta: Bu kitap internet ortamında ilk kez yayımlanmaktadır. 2

3 1. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ....3 ÖZET SUMMARY KISALTMALAR GİRİŞ DEFTERİN MUHTEVÂSI VE TARİHİ KAYNAK OLARAK DEĞERİ DEFTERİN DİĞER TEŞRİFAT DEFTERLERİ ARASINDAKİ YERİ CÜLÛS MERASİMİNE DAİR SONUÇ BİBLİYOGRAFYA ÖZGEÇMİŞ

4 ÖNSÖZ Milletlerin devlet törenleri içinde hükümdar oluş vesilesi ile yapılanlar en dikkat çekicilerdendir. Devletlerin merasim usullerinde olduğu gibi, bu merasimler de içinde bulunduğu dönemin dünya görüşünü yansıtmasıyla birlikte devletlerin kendi özel karakterlerine de ışık tutmaktadır. Osmanlı Devleti'nde şehzadelerin tahta geçişi, padişah oluşu, cülûs kelimesi ile ifade edildiği için bu vesile ile yapılan merasime de cülûs merasimi denilmiştir. Araştırmacıların hizmetine sunulan bu çalışmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan 350 numaralı cülûs merasimlerine dair sadaret defteri yeni harflere çevrilmiştir. Osmanlı Devleti'ndeki cülûs ve cenaze merasimleri ile ilgili bu çalışma 16 Safer 1171 senesi ile 4 Cemaziyelahir 1223 arasındaki, III. Mustafa, I. Abdülhamid, III. Selim ve IV. Mustafa'nın cülûsu ve cülûsla bağlantılı elçi kabulleri ve cenaze merasimlerini ihtivâ etmektedir. II. Mahmud'un cülûsu defterin fihrist bölümünde verilmesine rağmen metinde yer almamıştır. Bu cülûsun kaleme ait diğer defterde kayıtlı olduğu belirtilmiştir. Aynı zamanda metnin fihristinde yer alan, ancak yukarıdaki tarihler arasına rastlamayan III. Ahmed'in vefatına dair kısım da metnin sonuna eklenmiştir. Defterde cülûs merâsimleri kronolojik olarak kaleme alınmıştır. Metnin naklinde eserin orijinalliği korunmaya özen gösterilmiş, derkenarların metne girmesi uygun görülenler ( ) işareti içerisinde metne dahil edilmiş, bir kısmı ise, dipnotu şeklinde kaydedilmiştir. Metne ait anlamı bozan fazla ifâdeler ( ) işâreti içine alınmıştır. Metne ait olmayıp tarafımızdan yapılan ilave ve açıklamalar metinle karışmaması için [ ] köşeli parantez içerisinde yer almıştır. Fiil ve eklerin yazımında günümüz Türkçesindeki kullanım şekli, isim grubu kelimelerde ise tamamen metindeki seslere sadık kalma yolu tercih edilmiştir. 4

5 Yüksek lisans tezi olarak hazırladığım çalışmanın ilk olduğu dikkate alınarak hatalarımın mazur görülmesini dilerken, beni bu çalışmaya yönlendiren ve yardımlarını esirgemeyen hocalarım Prof. Dr. Abdülkadir Özcan ve Yard. Doç. Dr. Filiz Karaca'ya şükranlarımı sunarım. Eylül 2007 Üzeyir YILDIRIM 5

6 ÖZET Bir devletin içinde bulunduğu dünya görüşünü yansıtan ve bununla birlikte devletlerin kendi özel karakterlerine ışık tutan cülûs merasimleri devlet törenleri içinde önemli bir yer arz etmektedir. Beylikten imparatorluk haline gelen Osmanlı Devleti nde cülûs merasimleri kuruluştan itibaren çeşitli şekillerde kutlanmıştır. Bu merasimler on beşinci yüzyıldan itibaren daha çok önem kazanmış, on altıncı yüzyıldan itibaren ise ihtişamlı bir şekilde kutlanmaya başlanmıştır. Araştırmacıların hizmetine sunulan bu tez, Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan 350 numaralı sadaret defterinin yeni harflere çevrilmesi ve kısa bir değerlendirilmesidir. Osmanlı Devleti'ndeki cülûs ve cenaze merasimlerini ele alan bu tez 16 Safer Cemaziyelahir 1223 (30 Ekim Temmuz 1808) yılları arasında padişahlık yapan, III. Mustafa, I. Abdülhamid, III. Selim ve IV. Mustafa'nın cülûslarını ve cülûsla bağlantılı cenaze merasimleri ve elçi kabullerini, bu elçilerin getirdiği name ve hediyeleri, bu elçilere verilen name ve hediyeleri, valide sultan, sultan, hanım sultan ve padişah hanımları ile önemli bazı devlet ricalinin vefatlarını içermektedir. Yukarıda zikredilen padişahlar ile ilgili cülûs merasimlerinde temelde bir değişikliğin olmadığı gözlenmektedir. 6

7 SUMMARY An accession ceremony is important for the world wiew of goverment and show the way to their special character and also accession ceremony is important for the goverment ceremony. Accession ceremony was celebrated lots of types from the beginning of Ottoman Empires.These ceremonies become more important as of 15th century, beginning from 16th century it was celebrate more magnificent. This thesis is from prime ministery Ottoman archive number of 350 sadaret book translate to the new alphabet and short valuing for reseachers to attiude study. This thesis take up the accession and juneral ceremony in Ottoman Empire, and it contains range between 16 Safer Cemaziyelahir 1223 (30 Ekim Temmuz 1808) to be sultan, III. Mustafa, I. Abdulhamid, III. Selim and IV. Mustafa's accessions and connection between accession to funeral ceremony and delegete's acceptance, these delete's presents, given presents to these delegete's, mother of a reigning sultan, first lady, the wifes of sultan and some important statesmans deaths. The sultans which are mentioned form the top, to be seen there is no differences in basic to accession ceremony. 7

8 KISALTMALAR B : Receb C : Cemaziyelâhir CA : Cemaziyelevvel DİA : Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi Haz. : Hazırlayan İ.Ü. : İstanbul Üniversitesi Ktb. : Kütüphane krş. : karşılaştırınız L : Şevval M : Muharrem N : Ramazan nr. : numara R : Rebiülâhir RA : Rebiülevvel S : Safer s. : Sayfa Sly. : Süleymaniye (Kütüphane) Ş : Şa ban TTK : Türk Tarih Kurumu vr. : varak yay. : Yayınları Z : Zilhicce ZA : Zilka de 8

9 GİRİŞ 1.1 DEFTERİN MUHTEVÂSI VE TARİHi KAYNAK OLARAK DEĞERİ Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde yer alan ve bu çalışmaya konu olan 350 numaralı Sadaret Defteri, Osmanlı Devleti'ndeki cülûs ve cenaze merasimlerine dair çok önemli bilgiler içermektedir. Teşrîfât-ı Hümâyûn kîsedârı Mehmed Es ad Medhî tarafından 1220 senesinde yazılmış olan bu defter ( ) tarihleri arasındaki merasim vekayiini ihtiva etmektedir. Defterde Osmanlı padişâhlarından III. Mustafa, I. Abdülhamid, III. Selim ve IV. Mustafa'nın cülûs merasimleri, cülûsla bağlantılı cenaze merasimleri, elçi kabulleri, bu elçiler tarafından getirilen name ve hediyeler, bu elçilere verilen name ve hediyeler, valide sultân, sultân, hânım sultân ve padişâh hânımları ile önemli bazı devlet ricalinin vefatları anlatılmaktadır. Defterin muhtevâsı, padişâhların cülûs ve cenaze törenleri, devlet ricâli ve hânedana mensup önemli kişilerin cenaze merasimleri ile ilgili bilgi veren bazı vekayiname ve ruznamelerle karşılaştırılmıştır. 1 Netice olarak, vekayiname ve ruznamelerin cülûs ve cenaze törenleri ile ilgili verdiği bilgilerin çok yetersiz kaldığı, zaman zaman da teşrîfat defteri muhtevâsını tamamlayıcı oldukları kanaatine varılmıştır. Diğer taraftan, Defter-i Teşrîfat ile Tarih-i Cülûs-ı Sultân Mustafa-yı Sâlis ve Teşrîfat-ı Kadime arasında yapılan karşılaştırma sonucunda bazı bahislerin benzerliği tesbit edilmiştir. Âkif Efendi'nin eserindeki III. Osman'ın vefatı ve III. Mustafa'nın cülûsu ile Esad Efendi'nin 1 Örneğin III. Mustafa'nın cülûsu için krş. Defter-i Teşrîfât, vr. 1b-4a; Yunus Irmak, III. Mustafa Ruznamesi, s. 2-3; Vasıf Tarihi, I., s I. Abdülhamid'in vefatı ve III. Selim'in cülûsu için krş. Defter-i Teşrîfat, vr. 39b-42a; Câbî Tarihi, s. 2-3; yine I. Abdülhamid'in vefatı için krş. Defter-i Teşrîfat vr. 41a-42a; Edip Tarihi, s

10 Teşrîfat-ı Kadimesi'ndeki III. Selim'in cülûsu ve I. Abdülhamid'in vefatı ile ilgili bölümler, bu defterdeki ilgili bölümlerin muhtevâsına bazı eksiklik ve fazlalıklarla birlikte oldukça yakındır. Bu durum Esad Efendi ile Âkif Efendi'nin kaynakları ile bu defterin kaynağının aynı olmasını gerektiğini gösterir niteliktedir DEFTERİN DİĞER TEŞRÎFAT DEFTERLERİ ARASINDAKİ YERİ Teşrîfat kaleminde yevmî, mufassal ve müteferrik çeşitli defterler vardır. Yevmiye defteri gün ve tarih sırasıyla tutulmuş olan defterler olup padişâha takdîm edilen zevatın isimleri, giydikleri hil atlerin nevileri, kürk masrafları ve ziyafetler dolaysıyla yapılan sarfiyyat, sefirlerin kabulleri esnasındaki tertip ve masraflar, divan ictimaı zamanlarında bulunan âzaların isimleri ve sair bütün merasim, hulasa olarak burada gösterilmiştir. Bu yevmiye defterlerine teşrîfat yevmiye defteri denilirdi. Bu defterlerde, bayram tebrîkleri, mevlid alayı, sefir kabulü, kılıç alayı, sürre alayı, sadra zam, kaymakam, reisülküttab, kazaskerler ve nişancılara ait teşrîfat kanunları, divan merasimi ve ulûfe ve arz divanları ve saire inceden inceye yazılmıştı. III. Selim'den itibaren yevmi defterlerde Teşrîfat Kalemi'ne ait bütün vukuat sadece haber kabilinden veya icmali bir uslûpla yer almaya başlamıştır. Yevmî Vukû ât veya Yevmî İcmal Defterleri olarak isimlendirilebilecek ve oldukça düzenli olarak tutulmuş bu defterler haricinde ayrıca rusûmata dair tafsîlî vekayii de merasimlere göre tasnîf edilmek suretiyle ayrı ayrı defterlerde toplanmıştır. Ancak bu tafsîlî vekayii defterleri, yevmî düzenli vekayiin tamamını aks ettirmekten uzaktırlar. III. Selim ve II. Mahmud zamanlarına ait olan bu tafsîlî defterlerin bir kısmı Tanzîmat'tan sonra da devam ettirilmiştir. 3 Üzerinde çalıştığımız defter de bu tür defterlerden birisidir. Bu dönemde, merasimleri tasnîf edilmiş olarak ayrı ayrı ihtivâ eden bu defterler haricinde, umumî bazı defterlerin de tertip edilmiş olduğu bilinmektedir. 2 Defter-i Teşrîfât vr. 1a.-27a; krş. Âkif Efendi, Târih-i Cülûs-ı Sultân Mustafa III. TE 199, s. 2-25, 154; TE 132, s , 55-58, 64-67, 85-90, 94-95, , ; TE 285, s. 9-17, 19-21, Defter-i Teşrîfât vr. 39b-42a; krş. Esad Efendi, Teşrîfat-ı Kadime, s Filiz KARACA, Tanzîmat Dönemi Ve Sonrasında Osmanlı Teşrîfat Müessesesi, s

11 Ayrıca Teşrîfat Kalemi'nin idarî yönü ile ve merasimler dışında yürütmekte olduğu çeşitli muamelatla alakalı gelen ve giden çeşitli evrak için de ayrı defterler tanzîm olunmuştur. Tezime kaynaklık eden 350 numaralı Sadaret Defteri'nin Teşrîfât Kalemi'ne ait defter ve evraktan yararlanılarak cülûs ve cenaze merasimlerine dair müstakil bir defter haline getirilmiş olması kuvvetle muhtemeldir. Bu defterin diğer teşrîfat defterlerinden farkı cülûs ve cenaze merasim vekayiini ihtiva eden müstakil bir defter olmasıdır. Benzeri şekilde müstakil bir cülûs defterine rastlanmamıştır. 11

12 1.3. CÜLÛS MERASİMİNE DÂİR Teşrîfat Defterleri'nde kaleme alınan merasimler içerisinde cülûs merasimleri önemli bir yer arz etmektedir. Cülûs Arapça bir kelime olup oturmak anlamına gelmektedir. İslâm devletleri ve Müslüman Türk devletlerinde şehzadelerin tahta geçmesi münasebetiyle tören düzenlenirdi. Bu tören herhângi bir taht kavgasına engel olmak için ölen hükümdarın cenaze merasimlerinden önce yapılırdı. Tahta çıkış merasimleri olan cülûs törenlerini yukarıda bahs edildiği gibi en eski Türk devletlerinden itibaren her devirde yapıldığı gibi Osmanlı Devleti'nde de kuruluşundan itibaren çeşitli biçimlerde yapıldığı görülmüştür. Beylikten büyük bir imparatorluk haline gelen Osmanlı Devleti'nin gelişim safhası içindeki değişimleri belirleyebilmek için cülûs ve cenaze merasimleri önemli göstergelerdir. Bu merasimler özellikle on beşinci yüzyıldan itibaren daha çok önem kazanmış olup, daha sonraki ihtişamlı merasimlerin başlangıcı ise on altıncı yüzyılda şekillenmiştir. I. Ahmed den itibaren çoğunlukla ekber ve erşed yasasının uygulandığı sistemde her yeni hükümdarın başa geçmesi, bir öncekinin ölümü ile beraber olmuş, böylece iki önemli olay birlikte yaşanılmıştır. Bunun için ölüm ve cenaze törenlerinin birlikte incelenmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Hükümdarların ölümleri bazı eski tarihlerde siyasi akış içersinde ele alınmışsa da, bu olayın devamı olan cenaze törenleri ile ilgili kısmı yeterli derecede aydınlatılamamıştır. 4 Osmanlılar'da hükümdar ölünce dârüssaâde ağası durumdan hemen sadra zamı haberdar ederdi. Sadra zam da vezirler, kaptanpaşa, şeyhülislam, kazaskerler, defterdar, nişancı, nakibüleşrâf, İstanbul kadısı, yeniçeri ağası, sekbanbaşı ve kul kethüdasını çağırarak hep birlikte saraya giderler, Kubbealtı'nda veya Sünnet Odası'nda toplu halde yeni padişâhın 4 Zeynep Tarım ERTUĞ, Osmanlı Devleti'nde XVI. Y.Y. Cülûs ve Cenaze Törenleri, s

13 çıkmasını beklerlerdi. Fakat I. Ahmed ve II. Mustafa örneklerinde olduğu gibi bazen bu usulün dışına çıkarak devlet ileri gelenlerini beklemeden tahta cülûs eden padişâhlar da olmuştur. XVII. yüzyıl başlarından itibaren tahta geçecek şehzade kızlar ağası ve silahtar ağa tarafından şimşirlikten alınır, padişâhın vefat ettiği ve saltanat nöbetinin kendisine geldiği söylenip tebrîk edilirdi. Bu arada Selçuklular'da olduğu gibi Osmanlılar'da da bazen tahta yeni geçen hükümdara ölen padişâhın naaşı gösterilirdi. Padişâh, bir kolunda dârüssaâde ağası, diğer kolunda silahtar ağa ile önce Hırka-i Şerif Dairesi'ne götürülürdü. Burada sadra zam ve şeyhülislâmın biatından sonra başında saltanat alameti olarak Yûsufî destâr ve sırtında samur erkân kürkü ile eski bir Türk töresine göre müneccimbaşı tarafından belirlenen eşref-i saatte Bâbüssaâde önünde kurulan tahta oturtulur ve hemen öteki devlet ricâli de kendisine biat ederdi. Bir yandan yeni padişâh için cülûs merasimi yapılırken öte yandan ölen padişâh için de cenaze merasiminin hazırlıklarına başlanırdı. Sadra zam ve şeyhülislâm, yeni padişâha Hırka-i saâdet Dairesi'nde biat ettiklerinden genellikle tören yerinde önce nakibüleşrâf biat ve dua ederdi ardından bayram tebrîklerinde olduğu Kırım hânzâdesi, rikab-ı hümâyûn ağaları ve kapıcıbaşı ağalar biat ederlerdi. Kubbealtı'nda bekleyen şeyhülislâmın gelip dua etmesinden sonra sadra zam ve öteki vezirler, kazaskerler, diğer devlet ileri gelenleri, ocak ağaları biat ederek tebrîklerini sunarlardı. Nihayet teşrîfatçı efendinin etek öpmesiyle merasim biterdi. Yeni hükümdar tahtından kalkıp hazır bulunanları selamladıktan sonra selefi olan hükümdarın cenaze namazını kılar ve Enderun'a dönerdi. Padişâhın tahta oturuşunda ve kalkışına veziriazam, şeyhülislâm, öteki vezirler ve kazaskerlerin tebrîkleri sırasında Dîvân-ı Hümâyûn çavuşları tarafından alkış tutulması tören gereğiydi. Yeni padişâhın cülûstan sonra sakal bırakması âdet olup buna tesrih-i lihye denirdi. Padişâh birkaç gün içinde Paşakapısı'na yeni kazdırdığı mühürle birlikte bir hatt-ı hümâyûn göndererek sadra zama makamında kaldığını bildirir ve bazı öğütlerde bulunurdu. Bu hatt-ı hümâyûn reisülküttab tarafından devlet erkânının huzurunda merasimle okunurdu. Sadra zam da cevap olarak bir teşekkür mektubu yazar ve hatt-ı hümâyûnu getiren saray görevlisiyle gönderirdi. Bu arada görevliye kürk, maiyyetine de hilatler giydirilip hediyeler verilirdi. Buna umum hilati denirdi. Birkaç gün sonra sadra zamla şeyhülislâmın teşekkür için saraya gitmeleri, huzura çıkmaları teşrîfat kuralı gereğiydi. Ardından yeni padişâhın Eyüp Sultân'a götürülerek orada kılıç kuşanma merasiminin yapılması da devletin sonuna kadar devam etmiş törenlerdendi. Kılıç kuşanma merasimini padişâh türbelerinin ziyareti takip ederdi. Önceleri bütün padişâh türbelerini kapsayan bu ziyaret daha sonra 13

14 sadece Fatih Sultân Mehmed in türbesine inhisar etmiştir. Cülûsun on beşinci günü yeni padişâhın Mukaddes Emanetler Dairesi'ne gitmesi ve kayıt defterlerini gözden geçirmesi de âdettendi. Bu arada yeni padişâhın cülûsu İstanbul'da dellallar ve top atışlarıyla ilan edilir, ayrıca devletin her tarafına gönderilen fermânlarla bütün tebeaya duyurulurdu. Böylece şenlikler yapılır, hutbenin yeni hükümdar adına okunması, sikkenin de onun adına kestirilmesi emredilirdi. Cülûsun elçiler vasıtasıyla dost ve komşu devlet hükümdarlarına bildirilmesi de âdetti. Bunun üzerine yabancı devletlerden cülûs tebriği için elçiler gelir, bunlar için de elçi kabul törenleri düzenlenirdi. 5 Yeni padişâhın cülûsu münasebetiyle devlet ve saray erkânı, ulema ve kapıkulu ocakları mensuplarına cülûs bahşişi verilirdi. XVII. Yüzyıldan itibaren cülûs bahşişine cülûs in amı da denilmiştir. Osmanlılarda cülûs bahşişinin tevzî i münasebetiyle bir divan toplanır ve bahşiş ulûfe tertîbi üzere dağıtılırdı. Cülûs bahşişi divanında ulûfe divanında olduğu gibi arza girilmez, bahşişin dağıtılması için padişâhın yazılı emri gelince önceden keseler içinde hazırlanmış olan paralar tevzî edilirdi. 6 5 Abdülkadir ÖZCAN, Cülûs, DİA, VIII., s Cülûs merasimlerine dair daha önce Z. Tarım Ertuğ tarafından doktora tezi hazırlanmıştır. Osmanlı Devleti'nde XVI. yy. cülûs ve cenaze törenleri konulu tezde tahta çıkış merasimleri, cülûs öncesi, cülûs ve cülûs sonrası olmak üzere üç kısım halinde incelenmiştir. Padişâhların hângi şartlar altında tahta geldikleri, taht için verdikleri mücadeleler, ayrıca iktidardaki padişâhın tahtını korumak için başvurduğu tedbirler konu edilip, cülûstan hemen önce tahta çıkması beklenen padişâhın nasıl davet edildiği ele alınmıştır. Bununla birlikte cülûs ve cülûs merasimleri bir bütün halinde incelenerek I. Selim'den III. Murad'ın cülûsuna kadar dört padişâh için gerçekleştirilen merasimler kronolojik olarak incelenmiştir. Cülûs sonrasının önemli olaylarından biri olan cülûs tebrikleri ve elçi kabulleri fazla açılmayıp bir iki örnekle tek başlık halinde yazılmıştır. Yukarıda adı geçen tezin ikinci ana konusu olan cenaze merasimleri II. Bayezid'in vefatından II. Selim'in ölümüne kadar yine kronolojik olarak anlatılıp, padişâhların vefatlarına neden olan hastalıkları, ölümleri, bu sırada yapılan işlemler, yeni bir cülûsa kadar ölümün gizlenmesi, cenazenin korunmaya alınması, vefatın ilanı, yas alametleri ve cenaze alayı dört padişâh için açılan ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Törenlerin biçimine ve kıyafetlere ait bilgiler minyatürlerle desteklenmiştir. Bunun dışında Osmanlı Devleti'ndeki cülûs ve cenaze merasimleri birkaç makale ve teblîğ dışında bir çalışmanın ana konusu olarak ele alınmamıştır. 14

15 3. SONUÇ Bu çalışma ile, Osmanlılar'da cülûs ve cenaze törenleri içeren ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde yer alan 350 numaralı Sadaret Defteri yeni harflerle çevrilmiştir /M yılları arasında Osmanlı Devleti'nde yapılan resmi törenler içinde yer alan cülûs ve cenaze törenlerininin ayrıntılarıyla yer aldığı bu çalışmanın, devlet protokolü olan üst düzeydeki merasimlerin ortaya çıkarılması merasimlerin gerçekleştirildiği devrin daha iyi tanınmasını sağlayacaktır. Osmanlı Devleti'ndeki cülûs ve cenaze merasimlerini anlatan diğer eserlerle mukayese edildiğinde 350 numaralı defterin bu konu ile ilgili müstakil tek defter olduğu sonucuna ulaşılacaktır. Bu yönüyle eşsiz bir kaynaktır. Bu düşünceden hareketle çalışmanın konu ile ilgilenen araştırıcılara faydalı olacağı ümit edilmektedir. 15

16 4. BİBLİYOGRAFYA ÂKİF EFENDİ, Tarih-i Cülûs-ı Sultân Mustafa III, Sly., Es ad Efendi Ktb., nr (İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü'nde mezuniyet tezi olarak yeni harfli metni hazırlatılmıştır. Tarih Bölümü, Seminer Ktb. nr. TE 199, TE 132, TE 285). CÂBİ Ömer Efendi (2003), Câbi Tarihi, (Târih-i Sultân Sellîm-i Sâlis ve Mahmûd-ı Sânî), Tahlil ve Tenkidli Metin, Haz. Mehmet Ali Beyhân, TTK yay. Ankara. DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Sözlük. ERTUĞ, Zeynep Tarım (1995), Osmanlı Devleti'nde XVI. Y.Y. Cülûs ve Cenaze Törenleri, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Kültür Bakanlığı tarafından 1999'da basılmış doktora tezi, İstanbul. ÇINAR, Ali Osman (1999), Mehmed Edip Efendi'nin Hayatı ve Târîhi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, basılmamış doktora tezi, İstanbul. ESAD EFENDİ (1979), Teşrîfat-ı Kadîme, (Sadeleştiren: Yavuz Ercan, Osmanlılarda Töre ve Törenler), Tercüman 1001 Temel Eser 132, İstanbul. IRMAK, Yunus (1991), III. Mustafa Rûznâmesi (H / M ), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı, basılmamış yüksek lisans tezi, İstanbul. KARACA, Filiz (1997), Tanzîmat Dönemi ve Sonrasında Osmanlı Teşrîfat Müessesesi, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi Anabilim Dalı, basılmamış doktora tezi, İstanbul. ÖZCAN, Abdülkadir ( 1993), Cülûs DİA, VIII., s PAKALIN, M. Zeki, (1971), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul. Redhouse, Türkçe/Osmanlıca-İngilizce Sözlük. 16

17 SERTOĞLU, Midhat (1986), Osmanlı Tarih Lügatı (OTL), İstanbul. Şemsettin Sami, Kamus-ı Türkî. UZUNÇARŞILI, İ.Hakkı (1988), Osmanlı Devleti'nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, TTK yay., Ankara. VÂSIF, Tarih, I (İstanbul 1219; Bulak 1246) II (1246). 5. ÖZGEÇMİŞ 1981 yılında Fatsa'da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini bu ilçede tamamladı yılında kazandığı İstanbul Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nü 2003 yılında bitirdi yılından beri İstanbul'da özel bir dershanede Tarih öğretmenliği yapmaktadır. 17