Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Personeli Görevde Yükselme

Transkript

1 17 Nisan 201 Tarihli ve Sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği ne uygun olarak hazırlanmıştır. GYS 2017 Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Personeli Görevde Yükselme Sınavlarına Hazırlık El Kitabı Konu Anlatımlı + Soru Bankası Şef Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni Memur

2 Komisyon SAĞLIK BAKANLIĞI ve BAĞLI KURULUŞLARI PERSONELİ GÖREVDE YÜKSELME SINAVLARINA HAZIRLIK EL KİTABI (KONU ANLATIMLI SORU BANKASI) ISBN Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: 2016, Ankara Yayın-Proje: Şafak Tangıç Dizgi-Grafik Tasarım: Ayşe Nur Yıldırım Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Sonçağ Yayıncılık Matbaacılık Reklam San Tic. Ltd. Şti. İstanbul Cad. İstanbul Çarşısı 8/8 İskitler - Ankara ( ) ( ) Yayıncı Sertifika No: 179 Matbaa Sertifika No: 2591 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 5 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: www. pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Bilindiği üzere, Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının (Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu ve Türkiye Halk Sağlığı Kurumu) merkez, taşra ve döner sermaye teşkilatında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun /A maddesine tabi olarak görev yapmakta olan personel için tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda 12 Şubat 2017 tarihinde Görevde Yükselme Sınavı yapılacaktır. Bu sınav; 150 şef, 950 veri hazırlama ve kontrol işletmeni, 980 memur ve 600 şoför olmak üzere toplam 2680 kadro için yapılacaktır. Sınav 12 Şubat 2017 tarihinde Milli Eğitim Bakanlığı Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılacaktır. Uzman bir kadro tarafından Sağlık Bakanlığınca yayınlanan konulara uygun olarak hazırlanan kitabımıza ilişkin görüş ve eleştirilerinizi bizimle paylaşmanızı diliyor, katılacağınız sınavlarınızdaki başarılarınıza katkı getirmesini diliyoruz.

4 SAĞLIK BAKANLIĞI VE BAĞLI KURULUŞLARI (TKHK-THSK) 2017 YILI GÖREVDE YÜKSELME SINAVI ŞEF UNVANI SINAV KONULARI VE SORU SAYILARI SIRA NO KONULAR SORU SAYISI 1 Türkçe ve Dil Bilgisi 10 2 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi 6 Genel Kültür T.C. Anayasası (Birinci Kısım; İkinci Kısım; Üçüncü Kısım: 1. Bölüm ve 2. Bölüm) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu (Kısım 1; Kısım 2; Kısım ; Kısım ; Kısım 5; Kısım 6) 8 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun sayılı Dilekçe Kanunu sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu sayılı İl İdaresi Kanunu 2 10 Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik 2 11 Taşınır Mal Yönetmeliği 2 12 Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usûl ve Esasları Hakkında Yönetmelik 2 1 Devlet Arşiv Hizmetleri Hakkında Yönetmelik sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği 7 16 Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği 17 Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Hakkında Yönetmelik Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı İdari ve Hizmet Birimleri Kadro Standartları Yönetmeliği Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları İle Hastalık ve Refakat İznine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik 2 TOPLAM SORU SAYISI 80

5 SAĞLIK BAKANLIĞI ve BAĞLI KURULUŞLARI (TKHK-THSK) 2017 YILI GÖREVDE YÜKSELME SINAVI VERİ HAZIRLAMA ve KONTROL İŞLETMENİ UNVANI SINAV KONULARI ve SORU SAYILARI SIRA NO KONULAR SORU SAYISI 1 Türkçe ve Dil Bilgisi 8 2 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi 7 Genel Kültür 7 T.C. Anayasası (Birinci Kısım; İkinci Kısım) sayılı Devlet Memurları Kanunu (Kısım 1; Kısım 2; Kısım ; Kısım ) sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 8 Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği 9 Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (Birinci Bölüm; İkinci Bölüm; Üçüncü Bölüm; Beşinci Bölüm; Yedinci Bölüm) Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı İdari ve Hizmet Birimleri Kadro Standartları Yönetmeliği 628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 9 15 Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik TOPLAM SORU SAYISI 80

6 SAĞLIK BAKANLIĞI VE BAĞLI KURULUŞLARI (TKHK-THSK) 2017 YILI GÖREVDE YÜKSELME SINAVI MEMUR UNVANI SINAV KONULARI VE SORU SAYILARI SIRA NO KONULAR SORU SAYISI 1 Türkçe ve Dil Bilgisi 8 2 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi 7 Genel Kültür 7 T.C. Anayasası (Birinci Kısım; İkinci Kısım) sayılı Devlet Memurları Kanunu (Kısım 1; Kısım 2; Kısım ; Kısım ) sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 8 Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği 9 Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (Birinci Bölüm; İkinci Bölüm; Üçüncü Bölüm; Beşinci Bölüm; Yedinci Bölüm) Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı İdari ve Hizmet Birimleri Kadro Standartları Yönetmeliği 628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 9 15 Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik TOPLAM SORU SAYISI 80

7 SAĞLIK BAKANLIĞI VE BAĞLI KURULUŞLARI (TKHK-THSK) 2017 YILI GÖREVDE YÜKSELME SINAVIŞOFÖR UNVANI SINAV KONULARI VE SORU SAYILARI SIRA NO KONULAR SORU SAYISI 1 Türkçe ve Dil Bilgisi 8 2 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi 7 Genel Kültür 7 T.C. Anayasası (Birinci Kısım; İkinci Kısım) sayılı Devlet Memurları Kanunu (Kısım 1) 10 6 Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (Birinci Bölüm; İkinci Bölüm; Beşinci Bölüm; Yedinci Bölüm: Bağlı Kuruluşların Teşkilat Yapısı) 10 8 Trafik İşaretleri Hakkında Yönetmelik 8 Karayolları Trafik Yönetmeliği Birinci Kısım: İkinci Bölüm; İkinci Kısım: Dördüncü Bölüm (Sağlık Bakanlığı'nın Görev ve Yetkileri); 9 10 Dördüncü Kısım: Altıncı Bölüm; Beşinci Kısım: Birinci Bölüm, İkinci Bölüm; Altıncı Kısım: Birinci Bölüm, İkinci Bölüm, Üçüncü Bölüm, Dördüncü Bölüm, Beşinci Bölüm, Altıncı Bölüm, Onuncu Bölüm; Yedinci Kısım Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair Yönetmelik 12 TOPLAM SORU SAYISI 80

8 İÇİNDEKİLER Ön Söz... iii 1. BÖLÜM: Türk Dil Bilgisi ve Yazışma Kuralları BÖLÜM: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi BÖLÜM: Genel Kültür BÖLÜM: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası BÖLÜM: 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu BÖLÜM: 8 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun BÖLÜM: 071 Sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun BÖLÜM: 982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu BÖLÜM: 52 Sayılı İl İdaresi Kanunu BÖLÜM: Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik BÖLÜM: Taşınır Mal Yönetmeliği BÖLÜM: Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik BÖLÜM: Devlet Arşiv Hizmetleri Hakkında Yönetmelik BÖLÜM: 66 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname BÖLÜM: Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği BÖLÜM: Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği BÖLÜM: Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Hakkında Yönetmelik BÖLÜM: Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı İdari ve Hizmet Birimleri Kadro Standartları Yönetmeliği BÖLÜM: Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları İle Hastalık ve Refakat İznine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik BÖLÜM: 628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu BÖLÜM: Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik BÖLÜM: Devlet Memurlarının Şikâyet Ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik... 79

9 1. bölüm TÜRK DİL BİLGİSİ VE YAZIŞMA KURALLARI SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ Anlamı olan ya da anlamı olmadığı halde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine sözcük denir. Dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken bazıları ise birden çok anlam karşılar. Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir. Örneğin, kaldırım, testere, tencere sözcüklerinin tek anlamı vardır: Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir. Örneğin, düşmek sözcüğü kullanıldığı yere göre birçok anlam kazanabilir: düşmek: 1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek: Havada uçan kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor. 2. Durduğu, bulunduğu, tutunduğu yerden ayrılarak veya dayanağını, dengesini yitirerek yukarıdan aşağıya inmek: Çocukken ağaçtan düşüp ayağım kırılmıştı da ağlayamamıştım.. Yere devrilmek, yere serilmek: Çocuk koşarken yere düştü. Gerçek Anlam Temel Anlam Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına kullanıldığında o sözcüğün temel anlamı akla gelir. ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk. Adamın kocaman bir ağzı var. Yan Anlam Bir sözcüğün temel anlamının dışında, ancak temel anlamıyla ilişkili olarak kazandığı diğer anlamlardır. Baş sözcüğünün temel anlamı: İnsan ve hayvan bedenlerinin en yukarı kısmı. Baş sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamları yani yan anlamları aşağıda verilmiştir: Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası: Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam. Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak: Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik. Mecaz Anlam Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir. Sıcak sözcüğünün aşağıdaki gerçek ve mecaz anlamdaki kullanımlarını karşılaştırınız: Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler. (Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan) 1

10 PEGEM AKADEMİ Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı. (Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli) Terim (Terimsel) Anlam Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir. Matematik terimleri: açı, üçgen, dikdörtgen, üslü sayılar... MECAZA DAYALI SÖZ SANATLARI 1. Benzetme (Teşbih) Eğretileme çeşitli şekillerde yapılabilir: 1. Doğaya ait bir özellik insana aktarılabilir: O, cıvık bir insandır. doğaya ait özellik 2. İnsana ait bir özellik doğaya aktarılabilir, yani kişileştirme yapılabilir: Yılların hüznünü taşıyordu yollar. insana ait özellik. Doğaya ait bir özellik, doğadaki başka bir varlığa aktarılabilir: Yıldızlar akıyor damların üzerine (nehrin özelliği yıldızlara aktarılmış). Bir duyuyla ilgili bir kavram başka bir duyuyu anlatmak için kullanılabilir; buna duyular arası aktarma denir: Bir nesnenin, varlığın niteliğini daha etkili biçimde anlatmak için daha belirgin niteliği olan bir varlıktan yararlanma yöntemine benzetme denir. Tam bir benzetmede dört öge bulunur. Fakat bütün ögelerin kullanılması şart değildir. Selvi gibi uzun boy benzetilen benzetme benzetme benzeyen edatı yönü Kar gibi beyaz çamaşırlar benzetilen benzetme benzetme benzeyen edatı yönü 2. Kişileştirme (Teşhis) İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklara yüklenmesidir. Bülbül, ağaran vakte kadar ağlarmış. Bu cümlede bülbül kişileştirilmiştir, insana ait bir özellik (ağlama) insan dışındaki bir varlığa yüklenmiştir.. Eğretileme (İstiare) Eğretileme (istiare), yalnızca benzeyen ya da benzetilen öğeleriyle yapılan söz sanatı, aynı zamanda bir benzetme çeşidi olarak tanımlanabilir. Meleğim beşiğinde uyuyor. benzetilen (benzeyen öğe bebek tir fakat söylenmemiştir) Güneş bugün gülümsüyor bize. benzeyen (benzetilen öğe insan dır fakat söylenmemiştir) Sıcak bir gülümseyişi vardı. dokunma görme. Kinaye (Değinmece) Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını çağrıştıracak biçimde kullanılmasıdır. Kinayede mecaz anlam ön plana çıkar. Ateş düştüğü yeri yakar. Dikensiz gül olmaz. Hamama giren terler. 5. Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) Bir sözün benzetme amacı güdülmeksizin başka bir söz yerine kullanılmasıdır. Ad aktarmasında asıl anlatılmak istenenle onun yerine kullanılan söz arasında bir çeşit ilginin olması gerekir. Bu anlam ilgilerinden bazıları aşağıda gösterilmiştir: Ellerim dolu, arabayı sen açar mısın? (Parça - Bütün İlgisi) Çorba çok güzeldi, iki kase içtim. (İç - Dış İlgisi) Şiiri sevmek için Yahya Kemal i okumalısın. (Sanatçı - Eser İlgisi) Bizim mahalle bu olayı asla unutmaz. (Yer - Kişi (Topluluk) İlgisi) Değerli kalemlerimizden birini daha yitirdik. (Kişi - Araç ilgisi) Erzurum ve Sivas, bağımsızlık savaşının ilk adımlarıdır. (Yer - Olay İlgisi) 2

11 PEGEM AKADEMİ Batı, Doğu daki olaylara müdahale etmek zorunda. (Yön - Yer / Ülke İlgisi) 6. Dokundurma (Tariz) Bir kimseyi iğnelemek, bir sözü tersini düşündürecek şekilde kullanmak ya da alay etmek amacıyla kullanılan ifadelerdir. Çok çabuk geldin, sen gelene kadar ağaç olduk. O kadar açık konuştu ki söylediklerini hâlâ çözmeye çalışıyoruz. 7. Mübalağa (Abartma) Bir durumu olduğundan daha büyük ya da daha küçük gösterme sanatıdır. Alem sele gitti gözüm yaşından Dağda yaprak kalmadı Yarama bağlamaktan 8. Dolaylama Bazı canlı ya da cansız varlıklar doğrudan anlatılmak yerine başka kavramlarla anlatılır. Bir kavramın birkaç sözcükle anlatıldığı bu sanata dolaylama denir. Ege nin incisi delikli demir bacasız sanayi kara elmas 9. Güzel Adlandırma İzmir tüfek turizm kömür Söylenmesi kulağa hoş gelmeyen, olumsuz ya da ürkütücü anlamlar çağrıştıran sözlerin daha olumlu, kabullenilebilir sözlerle anlatılmasıdır. ölmek rahmete kavuşmak gömmek toprağa vermek SÖZCÜKLER ARASINDAKİ ANLAM İLİŞKİLERİ Eş ya da Yakın Anlamlı Sözcükler Yazılışları farklı, anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir. ses - seda hafıza - bellek saha - alan mektep - okul Eş anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler Nitelikleri ve durumları birbirine ters düşen sözcüklere karşıt anlamlı sözcükler denir. Az veren candan çok veren maldan... Akıllı köprü arayıncaya kadar deli köprüyü geçer. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere eş sesli sözcükler denir. gül: Çalı veya ağaççık şeklinde bir süs bitkisi. Dikensiz gül olmaz. gül- (eylem anlamında): Hoşa giden durumlar karşısında sesli veya duygularını açığa vurmak. Küçük kızla bir arkadaş gibi konuşuyor, gülüyordu. Somut ve Soyut Anlamlı Sözcükler Beş duyuyla (görme, işitme, koklama, tatma, dokunma) algılanabilen varlıkları karşılayan sözcüklere somut anlamlı sözcükler denir. Koku, ses, lamba, yumuşak, acı sözcükleri beş duyuyla algılanabildiği için somuttur. Beş duyuyla algılanamayan varlıkları karşılayan sözcüklere soyut anlamlı sözcükler denir. Nefret, üzüntü, mutluluk, akıl, ruh gibi sözcükler beş duyumuzla algılanamadığı için soyuttur. Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler Nicel anlamlı sözcükler: Varlıkların ölçülebilir, sayılabilir ya da karşılaştırılabilir özelliklerini gösteren sözcüklerdir.

12 PEGEM AKADEMİ Geniş bahçeli bir ev aldı İstanbul da ve emekli olunca oraya taşındı. (alan ölçüsü) Nitel anlamlı sözcükler: Varlıkların ölçülemeyen, sayılamayan özelliklerini gösteren sözcüklerdir. Onun babası çok geniş biridir, hiçbir şeye kolay kolay kızmaz. ( rahat anlamında) Pekiştirmeler Anlatımı güçlendirmek amacıyla kullanılan ek, sözcük ya da öbeklerdir. Çeşitli şekillerde yapılabilir: sıcak sımsıcak (sözcüğün ilk hecesinin bir ekle yinelenmesiyle) Genel-Özel İlişkili Sözcükler Genel anlamlı sözcükler: Anlam kapsamı geniş olan, altında birden çok tür barındırabilen sözcüklerdir: Bitki, taşıt, sanatçı, yemek, ülke... Özel anlamlı sözcükler: Anlam kapsamı dar olan, kavramları tek tek karşılayan sözcüklerdir: Hanımeli, bisiklet, Sezen Aksu, mantı, Türkiye... Yansıma Sözcükler Doğadaki varlıkların seslerine benzetilerek oluşturulan sözcüklere yansıma sözcükler denir. Tak, şır, hav, gür, fokur, me Bu sözcüklerden isim ve fiil türetilebilir: takırtı, şırıltı, havlamak, gürlemek, fokurtu, melemek KALIPLAŞMIŞ SÖZ ÖBEKLERİ sıcak sıcacık ( -ca, -cık ekleriyle) sıcak sıcak mı sıcak ( mi edatı ve de bağlacıyla) sıcak pek sıcak (sözcüğün önüne pekiştirme anlamlı bir sözcük getirilerek) sıcak cehennem gibi sıcak (benzetme yoluyla pekiştirme) Deyimler Bir kavramı, bir durumu daha güçlü ve etkili şekilde anlatmak amacıyla kurulmuş söz öbeklerine deyim denir. Sonunda kabak başına patladı. Gördüğümüz korkunç manzara hepimizi can evimizden vurmuştu. Bağrına taş basarak yıllar yılı beklemişti. İkilemeler Anlatıma güç kazandırmak amacıyla iki sözcüğün değişik yollarla yan yana kullanılmasıyla oluşan söz öbeklerine ikileme denir. İkilemeler çeşitli şekillerde oluşur: Eş ya da yakın anlamlı sözcüklerden oluşur: Doğru dürüst, yalan yanlış. Karşıt anlamlı sözcüklerden oluşur: Gece gündüz, aşağı yukarı. İkilemeler ayrı yazılır ve ikilemelerin arasına hiçbir noktalama işareti getirilmez. Atasözleri Deyimin açıklamasıyla verilmesi anlatım bozukluğu sayılmaz. Atasözleri, geniş halk yığınlarının yüzyıllar boyunca deneyimlerden ve bunlara dayanan düşüncelerden doğmuş yargılardır. Atasözlerinin en önemli özelliği yol göstermesi ve öğüt vermesidir. Bununla birlikte çeşitli ifade özellikleri de vardır. Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür. Minareyi çalan kılıfını hazırlar. Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır. Çirkefe taş atma, üstüne sıçrar. Bugünkü işini yarına bırakma.

13 PEGEM AKADEMİ CEVAPLI TEST 1. Bağırsan da çağırsan da kırılmam sana. Kırılmak sözcüğü, aşağıdakilerin hangisinde bu cümledeki anlamıyla kullanılmıştır? A) Kırılmış perdesi, çalmıyor sazım. B) Dostun sözüne kırılmak olmaz. C) Kırıldı ümitler yaza çıkmadan. D) Bütün vücudum kırılıp dökülüyor. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, deyim açıklamasıyla birlikte verilmemiştir? A) Her zaman çok konuşurken şimdi sesi çıkmaz olmuş, dut yemiş bülbüle dönmüştü. B) Dizgini ele almış, artık işleri yönetmeye başlamıştı. C) Çektiği sıkıntılar yüzünden yaşamayı istemeyecek duruma gelmiş, canından bezmişti. D) Doğruyu söylemek gerekirse o, saman altından su yürüten bir insan değildir. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük, cümleye gereğinden çok anlamı katmaktadır? A) Bu konuda fazla titizlik gösteriyorsun. B) Çocuklarına her zaman bol harçlık verirdi. C) Bu çiçeklere her akşam su vermelisin. D) Onun en çok kızdığı şeyleri yapıyorsun.. Beslemek sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir şeyin sağlam durmasını sağlamak için çevresini doldurmak anlamında kullanılmıştır? A) Bu, uzun müddetten beri şiddetle beslediği bir histi. B) Hepimiz bir araya gelip sele karşı bahçe duvarını iyice besledik. C) Okulun artıklarıyla otuz kişiden fazla insan besliyorduk. D) Köyden gelen misafirlerini bir hafta beslemişti. 6. Kitaplarını çantasına gelişigüzel yerleştirdi. cümlesinde altı çizili sözcüğün cümleye kattığı anlam aşağıdakilerden hangisinde vardır? A) Evin ancak bir bölümünü temizleyebilmiş. B) Gereksiz eşyaları tavan arasına çıkardı. C) Evin bütün odalarını özensizce süpürdü ve sildi. D) Sınav tam başlamak üzereyken sınıfa girdi.. I. Yıllar yılı bekliyorum bir gün dönersin diye. II. Yılda bir kabrime gel, toprağım kokunu alsın. III. Piyasanın durumu yıldan yıla daha kötü hale geliyor. IV. Çocuğun dersleri her geçen yıl düzeliyordu. Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangilerindeki altı çizili sözler anlamca birbirine en yakındır? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV 7. Romanın temel kişisi Mahmut, babasının isteği dışında gizlice denizci olur. Fırtınalarla, dalgalarla boğuşarak yaşamını kazanmak, en büyük tutkusudur onun. Ne ki babası ölünce denizi bırakıp Bodrum a döner. Bir köy ağasının kızıyla evlenerek bu kez de ekmeğini topraktan çıkarmaya başlar. Ama deniz tutkusunu yenemeyen Mahmut, evini ve karısını bırakıp tekrar denize döner. Bu parçada altı çizili sözle, parçada anlatılan kişinin hangi yönü vurgulanmıştır? A) Toprakla uğraşmaktan hoşlanmaması B) Denizden uzak yaşayamaması C) Denizin topraktan verimli olduğuna inanması D) Verdiği karardan dolayı kendini suçlaması 5