GAYRİMENKUL ZİRVESİ IV

Transkript

1 Üçüncü Oturum / Yıllardır Hasretle Beklenen İpotekli Krediler Erdoğan Bayraktar Toplu Konut idaresi Başkanı Saygıdeğer hanımefendiler, beyefendiler; Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Derneğinin düzenlemiş olduğu bu sempozyuma katıldığınızdan dolayı hepinize teşekkür ediyor, en içten saygılarımı sunuyorum. Gayrimenkul gerçekten yaşamın devamı için, insan hayatındaki en önemli öğedir, en önemli dayanaktır. Nitekim, yıllar önce bir Kızılderili, "toprak insana değil, insan toprağa aittir" sözüyle, bunu güzel ifade etmiştir. Topraklarda meydana gelebilecek tüm değişmeler, insan yaşamını önemli ölçüde etkileyecek güce sahiptir. Zira, bir yerleşme sisteminin sürdürülebilirliği bakımından korunması gereken en temel kaynak topraktır. Toprak ve dolayısıyla arazi, üretilemeyen ve devamlı tükenen bir varlıktır. Dünyaya baktığımız zaman, dünya yüzölçümünün 510 milyon kilometrekare, fakat bunun çok az bir miktarının, bunun yüzde 71'inin denizler olduğunu, yani 361 milyon kilometrekaresinin denizler olduğunu, yine stepler, buzullar ve çeşitli kullanılamayan arazi parçalarını çıktığımız zaman, kara parçalarının yüzde 5 kadarlık bir kısmının kullanılabileceğini görmekteyiz. Yine, yaşlanan ve ilerleyen dünyada, çölleşme, küresel ısınma, erozyon gibi sebeplerle de kaybedilen alanlar eklenirse, insanoğlunun yaşadığı toprakları çok iyi değerlendirmesi, çok iyi kullanması gerektiğinin önemi ortaya çıkmaktadır. Yine, ülkemiz gayrimenkul varlığı olarak, dünya üzerinde çok önemli bir parseli teşkil etmektedir. Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine iyice yaklaştıkları bölgede yer alan ülkemiz; tarihi, kültürel, doğal, jeopolitik, siyasi ve sosyal ve ekonomik açılardan önemli bir kesişme ve kaynaşma noktasıdır. Hele hele İstanbul, hem dünyada, hem Türkiye'de çok önemli bir cazibe merkezidir. Dolayısıyla, bu değerleri bozmadan geliştirmek bizlerin de önemli görevi ve hedefi olmalıdır. Bilindiği gibi, Türkiye'mizin 781 bin kilometrekarelik yüzölçümüyle, diğer ülkelerle karşılaştığında, geniş sayabileceğimiz bir toprağı olmasına rağmen, dünyada 34 üncü büyük ülke olmasına rağmen, yine ülkemizin tarım ve yerleşme için kullanabileceğimiz miktarı yüzde 25'ler civarındadır. Ayrıca, Türkiye dünyada en çok erozyona uğrayan ülkelerden biridir. Çok geniş gördüğümüz tarım alanlarımız, hızlı nüfus artışı, çarpık kentleşme ve sanayileşme baskısıyla büyük tehdit altında bulunmaktadır. Pek çok şehrimiz, engebeli ve yamaç araziden, düz ve verimli tarım arazilerine doğru genişlemektedir. Bu çok yanlış ve plansız bir oluşumdur. Halen şehirler, toplam ülke alanının yüzde 1'inden azını kaplasa da, özellikle çok verimli arazilerin, konut ve sanayi amaçlı plansız kullanımı, gelecek için büyük bir tehlike oluşturmaktadır. Şehirlerde, kırsal kesimden göç ile gelen hızlı nüfus artışından doğan konut ihtiyacı ise, altyapısız ve plansız yapılaşmayı doğurmakta ve bu durum beraberinde doğal çevrenin, havanın, orman alanlarının, tarım alanlarının ve kıyı ekonomisinin bozulması olarak kendini göstermektedir. Netice itibariyle, ülkemizde kapsamlı bir arazi kullanımı planlamasına acil ihtiyaç vardır. Arazilerimizin yaklaşık yüzde 50-55'i devlet mülkiyetindedir. Ancak devlet mülkiyetindeki bu arazilerin büyük çoğunluğu tescil dışıdır. Yine, Hazine mülkiyetinde bulunan arsa ve arazilerin büyük bir bölümü işgallidir ve problemlidir. Bunun için hep söyleriz, ülkemizdeki arazilerin yüzde 50-55'i devletin elindedir, bunun mutlaka özelleştirilmesi, yerelleştirilmesi ve sahiplendirilmesi

2 lazım. Fakat kadastral pozisyon ve tescil dışı arazilerin gerçek çetelesinin tutulması, bu olumsuz süreci kaldırmayı zorlaştırmaktadır. Ülkemizin yaşadığı kentleşme tecrübesi ile ortaya çıkan, yüksek yoğunluklu, yağ lekesi gibi yayılan büyüme biçimi, hızlı nüfus artışıyla da birleşince, konut ve diğer kullanımlar için yeterli kentsel arsa üretilememiştir. Bu gelişme neticesinde ortaya çıkan kaçak yapılaşma ve gecekondulaşma, kendini ciddi manada göstermiştir, ilk önceleri, bundan 10 yıl öncesine kadar, İstanbul, Ankara, İzmir'de oluşan gecekondu ve kaçak yapılaşma olgusu, yapısı, son yıllarda özellikle Doğu ve Güneydoğu'daki büyük vilayetlerimiz olmak üzere, Diyarbakır, Erzurum, Van, Batman, Urfa ve Ankara'nın hemen arka bahçesinde olan Kırıkkale gibi şehirlerimizi de sarmıştır, şehirlerin omurgalarında, ortalarında, hemen çeperlerinde yağ lekesi gibi gecekondular ve kaçak yapılaşmalar oluşmuş ve şehirlerin gelişmesini, düzgün bir şekilde oluşmasını tıkamıştır. Bu sorunların çözümü için yapılabilecekler arasında, bölge planlarının yapılması, arazi kullanım kararlarına baz teşkil edecek toprak kullanım haritalarının yapılması ve değerli sayılabilecek arazilerin ekonomiye kazandırılması yönündeki ilk başlıklar olarak sıralanabilir. Bu itibarla, kentsel gelişme ve kentsel arazi kullanımları için, değişik modeller üretilmelidir. Birleşmiş Milletler Habitat gündeminde, kentsel gelişmenin ve artan konut talebinin, kent içindeki boş alanlar kullanılarak ve mevcut konut stokunun iyileştirilmesi yoluyla karşılanması gerekliliğine de işaret edilmiştir. Yine, gecekondu alanlarının iyileştirilerek dönüştürülmesi ve şehirlerin yapısını, doğal dengesini bozmadan, yeni alternatif projelerle ve bu insanların da sosyal yapısını ve hayat tarzlarını bozmadan dönüştürülmesi çok büyük önem arz etmektedir. Ülkemizin bugün belki gayrimenkul sektörü olarak, üretim sektörü olarak, üzerinde durması gereken en önemli hususlardan biri, ülkemizdeki varolan yaklaşık 15,5 milyon konutun yüzde 50'lere varan kısmının kaçak yapı ve gecekondu olmasının ve bu kaçak gecekondu pozisyonlarının iyileştirilip, değiştirilmesi olarak önümüzde durmaktadır. Sosyal yapıyı bozan, ekonomik kalkınmayı engelleyen, insanlarımızın düşünce yapısını ve modern hayatın gerektirdiği donatımlardan faydalanma olgusunu da engelleyen bu yapıyı mutlaka değiştirmek bizlerin görevidir. Ülkemizde konut ve kentleşmeye ilişkin yaşanan sorunlar, birbirleriyle ilişkili ve bir bütün içinde ele alınması gereken sorunlardır. Örneğin, gecekondu ve kaçak yapılaşma sorunu, kentsel arsa üretiminin yetersizliğiyle, arsa fiyatlarının yüksekliğiyle, finansa dayalı konut üretiminin yetersizliğiyle ve 1984 yılından itibaren gerçekten orta gelir grubuna hitap eden ve uzun vadeli konut finansmanını destekleyen, TOKİ'den başka bir kuruluşun bu işe ciddi manada eğilmemesi sebebiyle, istenilen boyuta ulaşılamamıştır. Unutulmamalıdır ki, hızlı kentleşme yaşayan ülkemizde, ihtiyaç sahibi vatandaşlarımızın konut edinmesindeki önemli bir sorun, toplumun etkin ve yaygın bir sosyal güvenlik sisteminin yoksun olmasıdır. Bu nedenle, konut ülkemizde bir barınma aracı olmasından öte, aynı zamanda bir yatırım ve bir güvence aracı olarak da görülmekte. Bu da, özellikle konuta ve gayrimenkula olan talebi artırmaktadır. Halihazırda, kentleşmenin de etkileriyle, gayrimenkul yatırımlarının cazibesi artmıştır ve artmaktadır. Dünyadaki pek çok gelişmiş ülke, gayrimenkul finansmanı konusunu, tüm ekonomik sisteme entegre olabilecek bir yaklaşımla ele alarak, bu konuda ilerlemeler kaydetmiştir. 20 yıl önce bizimle aynı düzeyde olan, İspanya, Meksika, Güney Kore gibi ülkeler, bugün bu problemlerini büyük ölçüde halletmişlerdir. Ülkemizde de bu yönde bir gelişim olmasını arzu etmekteyiz. Kurumsal bir gayrimenkul yatırım sisteminin oluşturulması konusunda en önemli araçlardan biri, gayrimenkul yatırım ortaklıklarıdır. Ülkemizde son 8-10 yıldır oluşan, yaklaşık 10 civarında gayrimenkul yatırım ortaklığı, belki yasal prosedür bakımından ve ülkemizin genel şartları bakımından, istenilen verimi sağlayamamıştır.

3 Ama gönlümüzün istediği, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, hem küçük birikimlerin, küçük sermayelerin, büyük yatırımlara yönelmesi sağlamak ve plaza gibi, ticaret merkezleri gibi, lüks konutlar gibi, kaynak üreten, rant üreten kuruluşlar olmaktadır. Fakat gayrimenkul yatırım ortaklıklarının mevcut pozisyona göre, diğer inşaat firmalarına göre manevra kabiliyetlerinin kısıtlı olması, eşit şartlarda rekabet edebilmelerini güçleştirmektedir. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, proje geliştiren, organize eden ve finansman sağlayan ve bu şekilde piyasada farklı disiplinler arasında koordinasyonu da sağlayan yapılanmalar olarak, konut sektörümüzün canlanması ve gelişmesinde belirleyici bir rol üstlenebilirler. Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının, hazine arazileri üzerinde, deprem riski yüksek kentsel alanlarda ve çarpık yapılaşmanın yaşandığı bölgelerde, kentsel dönüşüm projelerine yönelerek, proje geliştirme yoluna gidebilirler ve bizim de beklediğimiz önemli hususlardan biri budur. Böylelikle, hem kentsel dönüşüm projeleri gerçekleşmiş olacak, hem de gayrimenkul yatırım ortaklıklarının yapılanması yoluyla, bu tip projelerden sağlanacak gelirlerden geniş kesimlerin yararlanması mümkün olacaktır. Bunun için de, gayrimenkul yatırım ortaklıklarının hem kamu kesimiyle, hem Toplu Konut idaresiyle, hem de mahalli idarelerle işbirliği yapması önem arz etmektedir ve kaçınılmazdır. Bugün ülkemizdeki gayrimenkul sektörüne baktığımızda ilk göze çarpan, konut piyasasının ucuz, hızlı ve kaliteli üretim ve özellikle finansman piyasası bakımından yeterli bir kurumsal altyapıya kavuşamamış olmasıdır. Konut finansmanı, henüz sermaye piyasası içinde temin edilememektedir. Yaşanan yüksek enflasyonist ekonomik ortamlar, özellikle ticari bankaların ve kredi kuruluşlarının uzun vadelerle ve sabit oranlarla kredi vermelerini engellemektedir. Konut piyasası daha çok, vatandaşların gelir ve tasarrufları çerçevesinde finanse edilmekte, yap-satçılar yada kooperatiflerce yapılan uygulamalar piyasada önemli bir ağırlık kazanmaktadır. Ancak bu durum, sağlıksız kentleşme, kaçak yapılaşma gibi sorunları da beraberinde getirmektedir. Kurumsal bir konut piyasasının oluşmasında ilk öncelik, uzun vadeli konut finansmana uygun bir ekonomik ortamdır. İkinci öncelik ise, bu piyasanın kurumsallaşmasının gerçekleşmesi için, gerekli hukuki ve teknik düzenlemelerin hazırlanması ve hayata geçirilmesidir. Toplu Konut İdaresi, geçmişe göre daha istikrarlı bir makro ekonomik konjonktürün yakalandığı bu dönemde, konut ihtiyacı tespit edilmiş illerimizde, sosyal nitelikli konut projelerinin gerçekleştirilmesi faaliyetlerinin yanı sıra, alternatif konut finansman sistemlerinin gelişmesine de önem vermekte, bu yöndeki çalışmalarını da sürdürmektedir. Ülkemizde istikrar bir düşük enflasyon ve faiz ortamının yakalandığı bu dönemde, idaremizce konut finansmanı alanında dünyadaki gelişmelere de paralel olarak, yedinci ve sekizinci beş yıllık kalkınma planları, Konut Özel ihtisas Komisyonu raporlarındaki öneriler de göz ardı edilmeden, özellikle konut piyasasıyla sermaye piyasası arasındaki ilişkiyi güçlü bir şekilde kurulacak yeni bir konut finansman sisteminin kurulması için, teknik altyapı çalışması yapılmaktadır. Bu çalışma, 2985 sayılı Toplu Konut Kanunuyla tanınan görevlerimiz çerçevesinde, mali piyasalarda faaliyet gösteren bankalarca verilen ipotekli konut kredilerinin devralınması suretiyle, bir alacak portföyü oluşturma ve bu oluşan ipotek kredisi havuzuna dayalı olarak, menkul kıymet ihracıdır. Tabii, sabahleyin ben burada yoktum, Sayın Doğan Cansızlar da bu konuya değindiler, onlarla da çalışmalarımızı beraber yürütmekteyiz, inşallah, oluşturulacak bu havuz, daha çok özel sektör ağırlıklı olarak oluşacağı finansman sisteminin, devlet de yönlendirici olarak, düzenleyici ve biraz da denetleyici olarak işin içerisinde olması bakımından. Toplu Konut idaresi de, diğer Sermaye Piyasası Kurulu da işin içerisinde olmayı planlamaktadır. Bu uygulama ile aynı zamanda sermaye piyasanın

4 derinleşmesine katkıda bulunulmuş olacak; mali kurumların, konut finansmanı için ayırdıkları fonların artırılması için, gerekli ortam yaratılmış olacaktır. Bu husustaki çalışmalarımız, diğer kamu kuruluşlarıyla birlikte son aşamaya gelmiştir. Müsaadenizle, Toplu Konut idaresinin faaliyetlerinden de kısaca bahsedip, konuşmamı bitirmek istiyorum. Bildiğiniz gibi, Toplu Konut idaresi bugüne kadar yaptığı uygulamalar sonucunda, ülke ekonomisine sağladığı katkıyla beraber, kendi arsaları üzerinde ürettiği uydu kentlerle, örnek uygulamalar gerçekleştirerek, modern hayatın gerektirdiği, her türlü sosyal ve kültürel hizmetlerin düşünüldüğü yerleşim alanlarını oluşturmaktadır. TOKİ kurulduğu 1984 yılından itibaren, gerek kooperatifler kanalıyla kullandırdığı krediler ve gerekse ticari bankalar aracılığıyla sağladığı konut ipotek kredileriyle, ülkemizde kurumsal konut finansmanı alanında da önemli faaliyetler göstermiş ve bu yolla yaklaşık 1,2 milyon civarında konut finansmanına katkıda bulunmuştur, idare, toplu konut kanunuyla tanımlandığı şekilde, kooperatif kredileri, idari arsalar üzerinde toplu konut üretimi ve kredilendirilerek satışı, belediyelerle işbirliği içinde toplu konut üretimi ve kredilendirerek satışı modelleriyle, konut sektöründe aktif bir rol oynamaktadır. Bugün gelinen noktada ise, ülkemizdeki konut ve yerleşme sorunları dikkate alınarak ve Hükümet Programında ekonominin canlanması ve istihdam yaratılması için inşaat sektörünün temel yatırımlarından biri olan konut üretiminin desteklenmesinin gerekliliğini ve böylece alt sektörleri de beraberinde harekete geçiren, inşaat sektörünü canlandırıcı önlemlerin alınmasının gereğinden yola çıkarak, kapsamlı bir konut seferberliği başlatmıştır. Aynı zamanda planlı kentleşmeyi sağlamak üzere, acil eylem planının sosyal politikalar başlığı altındaki, 44 üncü maddeyle, yerel yönetimlerle işbirliği ile gecekondu dönüşümünü sağlamak ve gecekondulara alternatif yeni yerleşim birimleri oluşturmak, 45 inci maddeyle de, dar gelirlileri hedef alarak, dar gelirlilerin kira öder gibi, uzun sürede ödeyecekleri ödemelerle kısa sürede ev sahibi olmalarını sağlamak TOKİ'nin hedefleri arasındadır. TOKİ tarafından başlatılan konut seferberliği çalışmaları ile ilk hedef, dar gelirlilere, fakirlere ulaşarak, onları cüzi taksitlerle, kira öder gibi ev sahibi yapmaktır. Bu çerçevede idaremiz, konut üretim faaliyetlerini temel olarak yedi kulvarda sürdürmektedir. Biri, idaremizin kendi arsalarında, orta gelir grubu ve alt gelir grubuna yönelik olarak toplu konut uygulamaları, bir diğeri doğal afetlerden zarar gören bölgelerde, konut açığını gidermeye yönelik faaliyetler ki, geçen yıl Bingöl'de, Tunceli Pülümür'de, İzmir Seferihisar ve Urla'da 7-8 ay gibi kısa sürede yaklaşık konutu tamamlayarak, hak sahiplerine teslim ettik. Özellikle büyükşehirlerde, gelir seviyesi yüksek insanlarımıza yönelik olarak, kaynak yaratmaya yönelik olan projelerimiz, rant projeleri ve kaynak yaratma projelerimiz var. Belediyelerle işbirliği halinde gecekondu dönüşüm projelerimiz ve tarihi dokunun öne çıkarılmasına yönelik projelerimiz; insanlarımızı yerinde istihdama yönlendirmek, şehirlere olan göçü engellemek ve şehirlerdeki insanlarımızın kendi yörelerine, kendi bölgelerine dönmesini sağlamaya yönelik tarım köyü projelerimiz; kooperatiflere ve belediyelere kredi uygulamalarımız; aynı şekilde iştirakimiz olan, Emlak Gayrimenkul Yatırım Ortaklığının hâsılat paylaşımı tarzında ve yine konut üretimi tarzındaki uygulamalarımız olarak yedi başlık altında sıralayabiliriz. idaremiz bu kapsamlı faaliyetleri çerçevesinde, bugün itibariyle yurt çapında 25 ilimizde ve bu illerimize bağlı ilçelerle birlikte, yaklaşık 50 noktada 25 bin konutluk inşaatların faaliyetini sürdürmektedir. Haziran sonuna kadar bu faaliyetlerimizi, 78 noktaya ve 45 bin konuta, yıl sonuna kadar da 100 bin konuta ulaşmayı iddia etmekteyiz, hedeflemekteyiz. Ayrıca, şu anda 24 bin konutu da, kredi yoluyla destekliyoruz. Bu yolla, konut üretiminin artırılması, aynı zamanda ekonominin canlandırılmasını ve işsizliğin azaltılmasını da hedeflemekteyiz. Başlattığımız konut hamlesiyle, yaklaşık 200 yan sektörü hareketlendirmek ve her birim konutta yaklaşık 3 ile 5 kişinin

5 değişik zamanlı olarak çalışacağını hesap edersek, 100 bin konutta 500 bin insanımıza iş sağlayacağımızı ve bu yolla 2-2,5 milyon insanımızın ekmeğine katkı sağlayacağımızı da hesap etmekteyiz. TOKİ, bu programı çerçevesinde, özellikle gecekondu dönüşüm projelerine büyük önem vermektedir. Gecekondu dönüşümü ile kaçak ve çarpık kentsel alanların iyileştirilmesi, ayrıca eşzamanlı olarak yeni ve planlı kentsel arsa üretimini sağlamak suretiyle, hem kent merkezlerinde bulunan değerli arsaların, kentin prestijini artıracak, özel proje alanları olarak geliştirilmesini sağlayabilecek, hem de vatandaşların tüm kentsel servislerle donatılmış, başka alanlarda yaşanılabilir, sağlıklı çevrelerde konut sahibi olmaları sağlanmış olacaktır. Kentsel dönüşüm projelerinin sonucunda, yeni yatırımların yapılması, yeni iş ve üretim olanaklarının yaratılması ve kentsel alanlarda yaşam kalitesinin artırılması da hedeflenmektedir. Toplu Konut Kanununda yapılan değişikliklerle, Toplu Konut idaresinin, gecekondu dönüşümüne daha etkin bir biçimde katılması, belediyelerle daha etkin bir işbirliği yapılması sağlanmıştır. Bu doğrultuda Ankara'da Ankara kent girişi, Esenboğa Yolu'nun dönüştürülmesi için proje çalışmamız devam etmektedir. İzmir'de yine aynı şekilde, Karşıyaka Belediyesiyle gecekondu dönüşüm projemiz devam etmektedir. Erzurum Yakudiye Belediyesiyle bir dönüşüm projesi bitirdik. Samsun'da, Erzincan'da, Elazığ'da, Trabzon'da meşhur iki tane, Tabakhane ve Zağanos derelerinin dönüşümü için, İstanbul'da Küçükçekmece Belediyesi ile Pendik ve Gaziosmanpaşa belediyeleriyle gecekondu dönüşüm çalışmalarımız, proje çalışmalarımız bitme aşamasındadır. İdaremiz, bu projelerde yerel yönetimlerle işbirliği sağlayarak, her yerleşmenin kendine özgü yapısına ve sorunlarına göre finansman desteği de sağlayarak, insanlarımızı konut edindirmeye ve bu gecekondu bölgesinde yaşayan insanlarımızı da rencide etmeden konut sahibi yapma noktasında devlet şefkatiyle, devlet ciddiyetiyle, ama özel sektör dinamizmiyle de bu problemleri çözme gayreti içersindedir. Şehirleşme eğiliminin devam ettiği, başta İstanbul olmak üzere, büyükşehirlerimizin cazibe merkezi olmaya devam edecek ve tedbir alınmazsa, sağlıksız şekilde büyüyecekleri göz önüne alınmalıdır. Bu doğrultuda kapsamlı ve planlı bir plan yapılmak suretiyle, bu göçün durdurulması ve başka yönlere çekilmesi şarttır. Bu bakımdan özellikle İstanbul'un Tekirdağ, Edirne, hatta Çanakkale, İzmit, Adapazarı, Yalova'yla, Bilecik'le beraber planlanması mutlaka gerekmektedir. Gayrimenkul sektöründe büyüme sürecinin başlaması için, illerimizdeki, özellikle İstanbul'umuzdaki doğal zenginliklerin, tarihi dokunun, kültürel değerlerin korunması ve değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Aynı şekilde, son yıllarda Ege Bölgesi'nde ve Akdeniz Bölgesi'nde, özellikle İskandinav ülkelerinin, İngiltere'nin ve İrlanda'nın çok ciddi manada talebinin değerlendirilmesi önem arz etmektedir. İstanbul'daki tarihi dokunun öne çıkartılarak, İstanbul'da hedeflenen, ilk ayakta 2 milyon, 5 milyon ve 10 milyon turistin çekilmesi; yap-işlet-devret modeliyle, aynı şekilde dönüşümlü modellerle Ege sahillerinin ve Akdeniz sahillerinin turistlere açılması yoluyla, çok büyük bir girdinin sağlanması da mutlaka hedeflenmelidir. Bu bakımdan, gayrimenkul yatırım ortaklıklarımıza da ciddi görevler düşmektedir. Bu doğrultuda TOKİ aynı zamanda, konut projelerinde dış finansmanı da sağlamak üzere, dış kredi, yabancı ortaklı şirket veya ortak girişimler kurma gibi alternatifler üzerinde de çalışmalarını sürdürmektedir. Toplu Konut İdaresinin 1984 yılından bu yana yürüttüğü uzun vadeli konut kredilendirme faaliyetleri, ülkemizde kurumsal konut finansmanı alanında atılmış en önemli adımlardır. Ancak kaynaklar, sahip olunan fonlar sınırlıdır. Bilindiği üzere, bütün fonların olduğu gibi, Toplu Konut idaresinin fonu da tamamen kaldırılmıştır. Toplu Konut idaresi bu çalışmalarını yürütürken, kendi kaynağını, kendi finansmanı üretmek durumundadır. Bu doğrultuda TOKİ, kendi arsaları üzerinde gerçekleştirdiği toplu konut uygulamalarında, inşaat maliyetinin tamamını 1 yıl içerisinde sağlamakta; fakat 10 yıl vadeyle sattığı için, ancak yüzde 20 kadarını vatandaştan alabilmektedir. 8 yılını, yani yüzde 80'ini finansman olarak vatandaşlarımıza sunmaktadır. Bu yüzden, sürdürülebilir bir finansman sistemine ihtiyaç vardır, idarenin misyonu gereği yürüttüğü bu

6 çalışmalarda temel hedef, sürdürülebilir kurumsal bir finansman sisteminin işler hale getirilmesi ve bu doğrultuda Toplu Konut İdaresinin öncülük yapmasıdır. Kamu tarafından planlanan, öncelikle konut finansman sektörünün hukuki olarak düzenlenmesi, ikinci olarak da sistemin işlerliğini sağlayarak ve aynı zamanda denetleyerek, kurumsal merkezi bir yapının oluşturulmasıdır. TOKİ, üretim boyutuyla varolan konut ihtiyacının, sadece yüzde 5, en fazla yüzde 10 kadarını bizzat üreterek, model oluşturma, fiyatları aşağıya çekme, kalite ve sağlamlığı yakalama, özel sektörün gitmediği bölgelere giderek, konut ihtiyacı olan vatandaşlarımıza ulaşma hedefiyle, sektörü yönlendirmeye devam ederken, böyle bir merkezi yapı içinde de yer alarak, uzun vadeli konut kredi sisteminin kurumsal hale getirilmesinde öncülük etmek çabasındadır. Bu duygularla, hepinizi tekrar saygılarımla selamlıyor, bu sempozyumun, bu zirvenin hayırlı olmasını diliyorum.