C.I. Violet 90 Boyarmaddesinin Saccharomycess cerevisiae ile Kesikli Sistemde Giderimi

Transkript

1 C.I. Violet 90 Boyarmaddesinin Saccharomycess cerevisiae ile Kesikli Sistemde Giderimi Müjgan Telli-Okur a, Nurdan Eken-Saraçoğlu a, Zümriye Aksu b a Gazi Üniversitesi, Müh.Mim.Fak. Kimya Müh.Bölümü, 06570, Maltepe, Ankara b Hacettepe Üniversitesi, Müh.Mim.Fak. Kimya Müh.Bölümü, 06532, Beytepe, Ankara ÖZET Günümüzde 'in üzerinde sentetik boya ticari olarak kullanılmakta ve yılda tonun üzerinde boya üretimi yapılmaktadır. Tekstil boyama proseslerinde etkin boyamanın yapılamaması sonucunda, başlangıçtaki boyarmaddenin % 5-10 u atıksulara karışmakta ve reaktif boyarmaddeler için bu oran %50 ye kadar çıkmaktadır. Bu nedenle boyarmadde içeren tekstil atıksularından renk giderim prosesleri çevresel açıdan önem kazanmaktadır. Bu çalışmada S. cerevisiae mayası kullanılarak tekstil atıksularındaki violet 90 boyarmaddesinin giderimi araştırılmıştır. Deneysel çalışmada ph ın ve mayanın boyarmaddeye adaptasyonunun boyarmadde biyobirikimine ve S.cerevisiae nin özgül üreme hızına etkileri incelenmiştir. Deneysel sonuçlara göre en uygun ph ın 5 olduğu gözlemlenmiştir. Mayanın boyarmaddeye adaptasyonunun boyarmadde giderimine etkisinin araştırıldığı deneylerde, adapte maya (AM) ile 44 mg/l başlangıç boyarmadde derişimi için % 74.4 giderim elde edilmiştir. Adapte olmayan maya (AOM) ile 48,5 mg/l başlangıç boyarmadde derişimi için % 50,7 giderim elde edilmiştir. GİRİŞ Tekstil, kağıt ve kağıt hamuru, baskı, demir-çelik, petrol, pestisit, boya, çözücü, farmasotik gibi bir çok sanayi dalı çok büyük miktarlarda su ve organik bazlı kimyasal tüketmektedirler (1). Sentetik boyarmaddeler tekstil, boya, kağıt ve baskı endüstrilerinde yaygın olarak kullanılmakta olup günümüzde 'in üzerinde sentetik boya ticari olarak kullanılmakta ve yılda tonun üzerinde boya üretimi yapılmaktadır (1,2,3). Tekstil boyama proseslerinde etkin boyamanın yapılamaması sonucunda boyarmaddenin % 5-10 u atıksulara karışmakta (4,5) ve reaktif boyarmaddeler için bu oran %50 ye kadar çıkmaktadır (5,6,7,8). Gerek üretim, gerekse kullanım sırasında arta kalan boya miktarı göz önünde bulundurulduğunda renkli atıksuların çevresel açıdan ne kadar önemli olduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır (1,2,3). Bununla birlikte alıcı ortama verilen renkli atıksular, su ortamındaki ışık geçirgenliğini azaltarak fotosentetik aktiviteyi olumsuz yönde etkilerler. Ayrıca boyarmaddelerin bazı sucul organizmalarda birikmesi toksik ve kanserojenik ürünlerin meydana gelme riskini de beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda boyarmadde içeren tekstil endüstrisi atıksularının renk giderim prosesleri çevresel açıdan önem kazanmaktadır (9). Tekstil endüstrisinde kullanılan boyarmaddeler boyama özelliklerine göre direkt, küpe kükürt, azoik(naftolas), reaktif, ingrain, oksidasyon, asit, bazik, mordan, krom, metalkompleks, dispers, pigment boyarmaddeler olarak sınıflandırılırlar (10). Metal kompleks boyarmaddeler yün naylon ve ipek gibi poliamid elyaflara uygulanırlar ve bu elyaflarda iyi yıkama haslığı, çok yüksek ışık haslığı verirler ve kumaş yüzeyinde ton farklılıkları olmadan boyama yaparlar (11,12).

2 Tekstil endüstrisi atıksularının arıtımında yaygın olarak fiziksel, kimyasal ve biyolojik yöntemler kullanılmaktadır (13,14,15). Ancak tekstil atıksularının arıtımında kullanılan yöntemler ile oldukça verimli arıtım sağlanırken, bu yöntemlerin oldukça pahalı olması, bütün boyarmaddeler için uygulanamıyor olması, arıtma işlemi sonunda çok fazla çamur birikmesi (12,16,17) ve çok fazla kimyasal kullanımı gerektirmesi (18) uygulamalarının sınırlı olmasına yol açmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalar, birçok boya türünü atıksudan giderebilme yeteneğine sahip mikroorganizma türlerinin mevcudiyetini vurgulamış ve biyoteknolojik metodları (biyodegradasyon, biyobirikim, biyosorpsiyon vb.) ön plana çıkarmıştır (3). Mayalar ucuz, kolayca bulunabilen, düşük ph değerlerinde boya biyobirikimi yapabilen bir biyokütle kaynağıdır. Bununla birlikte, maya hücreleri farklı çevre koşulları altında farklı yapılara sahip tekstil boyarmaddelerini biyobiriktirme yeteneğine sahiptir (8,17). Ancak boyarmadde içeren atıksuların renginin giderilmesinde mayaların kullanımı üzerine yapılan çalışmalar çok azdır (7,8). Literatürde Candida oleophila (19), Candida zeylanoides (20, 21), Candida tropicalis ve Debaryomyces polymorphus (16, 22), Kluyveromyces marxianus IMB3 (18), Candida tropicalis (4,7,17), Saccharomyces cerevisiae (8), Candida utilis (23), Trichosporon beigelii NCIM-3326 (24) ve Rhodotorula mucilaginosa (6) mayaları değişik boyarmaddelerin giderilmesinde kullanılmıştır. Atıksulardaki metal-kompleks boyarmaddelerin mikroorganizmalar ile giderimi üzerine yapılan çalışmalar oldukça az olmakla birlikte, mayalarla biyobirikim üzerine çalışma hemen hemen hiç bulunmamaktadır. Metal-kompleks boyarmaddelerin giderimi için Trametes versicolor (25,26), Funalia trogii (27), Cladosporium cladosporioides (12), Shewanella strain J (28) mikroorganizmaları denenmiştir. Bu çalışmada, reaktif boyarmaddeleri atıksulardan etkili bir şekilde giderme potansiyeline sahip olan Saccharomyces cerevisiae mayası ile, C.I. Violet 90 metal kompleks boyarmaddesinin biyobirikimi incelenmiştir. S. cerevisiae mayası için besin ortamı olarak, pancar şekeri fabrikalarında, sakkarozun kristal halde elde edilmesi için yapılan kademeli işlemlerin en sonunda geriye kalan ve koyu kahve renkli, ortalama % 50 şeker ihtiva eden melas kullanılmıştır. Melas, ucuz, her an ulaşılabilir ve depolama kolaylığı olan bir karbon kaynağıdır (1). Çalışmada başlangıç ph ının melaslı besin ortamında Saccharomyces cerevisiae mayasının üremesi ve boyarmadde biyobirikimine etkisi incelenmiştir. Ayrıca mayanın boyarmaddeye ön adaptasyonunun boyarmadde ortamındaki maya üremesine ve boyarmadde birikimine etkisi araştırılmıştır. MATERYAL VE METOT Deneylerde kullanılan Saccharomyces cerevisiae mayası Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezinden temin edilmiştir. S. cerevisiae mayası bileşimi ; 5 gl -1 maya özütü, 5 gl -1 malt özütü, 20 gl -1 pepton, 20 gl -1 glikoz ve 20gL -1 olan eğik agar ortamında 4 o C de korunmaktadır. Maya biyobirikim deneylerinde kullanılmadan önce eğik agardan, üreme ortamına aktarılarak çoğalmaları sağlanmaktadır. Bileşimi 10 g/l indirgen şeker, 1 g/l potasyum dihidrojen fosfat ve 1 g/l amonyum sülfat olan üreme ortamının ph ı 4,5 e 1 M lık H 2 SO 4 ve 1 M lık NaOH çözeltileri kullanılarak ayarlanmıştır. Hazırlanan 100 ml üreme ortamı 250 ml lik erlende ağzı pamuk tıkaçla kapatılarak 121 o C de 30 dakika süre ile steril edilmiştir. Eğik agardan üreme ortamına mikroorganizma aşılanarak, 30 o C sıcaklıkta 440 rpm karıştırma hızında manyetik karıştırıcıda mikroorganizmanın üremesi için bekletilmiştir.

3 Deneylerde kullanılan C.I. Violet 90 1:2 Metal-kompleks boyarmaddesi ERSA COLOR dan (Bursa) temin edilmiştir. Deneylerde kullanılmak amacı ile 20 gl -1 derişiminde stok boyarmadde çözeltisi hazırlanmıştır. Deneyler hem boyarmadde içeren ortama adapte edilmiş maya (AM), hemde adapte edilmemiş maya (AOM) ile gerçekleştirilmiştir. Adaptasyon işlemi için öncelikle boyarmadde içermeyen ortamda mikroorganizma üretildikten sonra, üreme ortamının üstel üreme evresinden alınan mikroorganizma 25 ppm boyarmadde içeren üreme ortamına aşılanmıştır. 25 ppm boyarmadde içeren üreme ortamının üstel üreme evresinden alınan mikroorganizma ise 50 ppm boyarmadde içeren üreme ortamına aşılanmıştır. 50 ppm boyarmadde içeren üreme ortamının üstel üreme evresinden alınan mikroorganizma ise 50 ppm boyarmadde içeren deney ortamına aşılanmıştır. AOM ise maya, eğik agardan boyarmadde içermeyen üreme ortamına aktarılmış ve bu ortamın üstel üreme evresinden alınan mikroorganizmalar boyarmadde içeren deney ortamına aşılanmıştır. Deneysel çalışmalar 150 ml çalışma hacmine sahip 250 ml lik erlenlerde, 30 o C sıcaklıkta, 140 rpm karıştırma hızında, çalkalamalı su banyosunda gerçekleştirilmiştir. Deneyler, üreme ortamının üstel üreme evresinden deney ortamına mikroorganizma aşılanmasıyla başlatılmış ve deneylerde substrat olarak melas kullanılmıştır. Biyobirikim deneyleri süresince belirli zaman aralıklarında deney ortamından alınan 3 ml örneklerin ph ı 0,1 M ve 1 M NaOH çözeltisi ile 6 ya ayarlanmıştır. Bu ayarlamanın nedeni boyarmaddenin santrifüj sırasında çökmesini engellemektir. ph ı ayarlanan numuneler 3700 rpm de 5 dakika santrifüj edilmiş ve üstte kalan sıvı kısım boyarmadde ve indirgen şeker derişimi analizleri için ayrılarak, dipte kalan biyokütle üzerine örnek ile aynı hacimde (3ml) saf su konulmuş ve 600 nm de UV spektrometrede absorbansı okunarak absorbans ile kuru ağırlık arasındaki bağıntıdan biyokütle kuru ağırlığı belirlenmiştir. Deney ortamının indirgen şeker analizi DNS yöntemiyle, glikozun dinitrosalisilik asitle yaptığı turuncu renkli kompleks yardımıyla tayin edilmştir (29). Bu metot indirgenmiş şeker yani serbest karbonil (C=O) gruplarını tayin etmek için kullanılır. Metotta ortamda bulunan aldehit ve keton fonksiyonel gruplarının alkali ortamda oksidasyonu gerçekleşirken aynı zamanda 3,5-dinitrosalisilik asit (DNS), 3-amino-5- nitrosalisilik asite indirgenir (30). Boyarmadde derişimi 523 nm de UV spektrometrede, referans olarak örnekle aynı derişimde melas çözeltisi içeren ve boyarmadde içermeyen ortam kullanılarak belirlenmiştir. SONUÇLAR VE TARTIŞMA Tekstil endüstrileri boyama ve yıkama proseslerinde oldukça büyük miktarlarda su kullanmaktadır. Boyama proseslerinde boyamanın etkin yapılamaması nedeniyle tekstil atıksuları da renkli olmakta ve boyarmadde içeren tekstil endüstrisi atıksularının renk giderim prosesleri çevresel açıdan önem kazanmaktadır. Bu çalışmada yün, ipek ve deri kumaşların boyanmasında kullanılan C.I. Violet 90 boyarmaddesinin atıksulardan mayalar yardımı ile biyobirikimi araştırılmıştır. S. cerevisiae ile boyarmadde biyobirikimine, başlangıç ph ının ve mayanın boyarmaddeye adaptasyonunun etkisinin incelendiği bu çalışmada, boyarmadde giderim % si şu şekilde hesaplanmıştır: Co C f Boyarmadde Giderim % si = * 100 (1) Co

4 Bu eşitlikte C o : başlangıç boyarmadde derişimi (mg/l), C f : Biyobirikim sonunda ortamdaki boyarmadde derişimini (mg/l) ifade etmektedir. Benzer şekilde maya tarafından tutulan boyarmadde derişimi (C tut, mg/l) ve mayanın boyarmadde biyobirikim kapasitesi (q m, mg boya/ g hücre k.a.) aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır. C tut = C o - C f (2) Co C f q = m (3) X m Eşitlikteki X m erişilen en yüksek biyokütle derişimidir (g/l). Deneysel çalışmalar sonucunda özgül üreme hızı µ (saat -1 ), zamana karşı ln(x/xo) grafiğinin eğiminden hesaplanmıştır. Burada X o başlangıç ve X ise t anındaki biyokütle derişimini (g/l) göstermektedir. Mikrobiyal adaptasyon, mikroorganizmaların boyarmadde veya ağır metal gibi kirleticileri içeren değişik ortamlara ve çevre koşullarına uyum gösterebilme yeteneğidir (31). Boyarmaddeler mikroorganizmalar üzerinde inhibitör etkisi gösterdiğinden, biyobirikim çalışmalarında, mikroorganizma üremesini inhibe etmekte, bu nedenle boyarmadde biyobirikimini olumsuz etkilemektedir. Adaptasyonun maya üremesine ve boyarmadde biyobirikimine etkisini saptayabilmek için, S.cerevisiae mayası, Bölüm 2.2 de anlatıldığı gibi çalışılan her bir boyarmadde derişimine ayrı ayrı adapte edilmiş ve adapte edildiği üreme ortamı ile aynı derişimde boyarmadde içeren biyobirikim deney ortamına adapte maya (AM) aşılanmıştır. Adapte olmayan maya (AOM) ise boyarmadde içermeyen üreme ortamından, biyobirikimin gerçekleştirileceği boyarmadde içeren deney ortamına direk olarak aşılanmıştır. Deneyler, 20 g/l indirgen şeker derişimi, ph=5, 30 o C sıcaklık ve 140 rpm karıştırma hızı koşullarında gerçekleştirilmiştir. AM ile gerçekleştirilen deneylerde, ortamdaki başlangıç boyarmadde derişimi mg/l aralığında, AOM ile 37,7-407,7 mg/l aralığında değiştirilmiştir. En yüksek üreme hızları ve en iyi boyarmadde giderimi, mayanın boyarmaddeye adapte edildiği koşullarda elde edilmiştir. AM ile gerçekleştirlen deneylerde farklı başlangıç boyarmadde derişimleri için 0,3688-0,335 saat -1 özgül üreme hızları ve % 74,4-30,3 boyarmadde giderimi elde edilmiştir. AOM ile gerçekleştirilen deneylerde ise farklı başlangıç boyarmadde derişimleri için 0,3624-0,3347 saat -1 özgül üreme hızları elde edilmiş ve % 49,3-22 boyarmadde giderimine ulaşılmıştır. Saccharomyces cerevisiae ile atıksulardan boyarmadde giderimi çalışmalarında, başlangıç derişimi 100 ppm olan 3 farklı reaktif boyarmadde ph 3 te, % 74,3-93,8 aralığında (8), başlangıç derişimi 100 ppm olan metil red azo boyarmaddesi % 100 (32) ve bu çalışmada ise başlangıç derişimi yaklaşık 100 ppm olan violet 90 boyarmaddesi AM ile % 60,5 ve AOM ile % 47 oranında giderilmiştir. Farklı boyarmaddelerin, aynı tür maya ile farklı oranlarda atıksulardan giderilmesi boyarmaddenin yapısına ve kompleks oluşuna bağlıdır. Boyarmaddenin yapısındaki en küçük değişiklik bile (Elektron dağılımı, yük yoğunluğu gibi) mayanın boyarmaddeye olan afinitesini etkilemektedir (12).

5 Şekil 1. AM ve AOM ile % boyarmadde giderimi (20 g/l İnd. Şeker, ph=5) Şekil 2 AM ve AOM ile farklı başlangıç boyarmadde derişimlerinin boyarmadde tutma kapasitesine (qm) etkisi (20 g/l ind. şeker, ph=5) Şekil 1 AM ve AOM için farklı boyarmadde derişimlerinin % boyarmadde giderimine etkisini, Şekil 2 ise boyarmadde tutma kapasitesine (qm) etkisini göstermektedir. Her iki şekilde de görülebileceği gibi mayanın bir inhibitör olan boyarmaddeye adapte edilerek biyobirikim deneylerinde kullanılmasının, mayanın boyarmaddeye karşı direncini arttırarak, ortamda daha iyi üremesini sağladığı ve ortamdan boyarmadde giderimi konusunda daha verimli olmasına yol açtığını göstermektedir. Ayrıca Şekil 2 te başlangıç

6 boyarmadde derişimi arttıkça % boyarmadde giderimi azalmasına rağmen, maya tarafından tutulan boyarmadde derişimi artmaktadır (Şekil 2). Düşük BM derişimlerinde yüksek giderim, düşük qm ve yüksek boyarmadde derişimlerinde düşük giderim fakat yüksek qm elde edilmesi, ortamda boyarmadde derişiminin artmasıyla, boyarmadde ve maya arasındaki etkileşimin artması ve boyarmaddenin kütle transferinde yürütücü kuvvet etkisiyle mayanın tutma kapasitesini arttırması nedeniyledir (23). Şekil 3 AM ve AOM kullanılarak gerçekleştirilen biyobirikim deneylerinde biyokütle üreme eğrilerini göstermektedir. Her iki tür maya ile gerçekleştirilen deneylerde ilk 24 saatte elde edilen biyokütle eğrileri üst üste çakışmaktadır. Ancak 24. saatten sonra AM ve AOM üreme eğrileri belirgin bir şekilde birbirinden ayrılmaktadır. AM üreme eğrileri üst kısımda olup, AM ve AOM için farklı boyarmadde derişimlerinin üreme eğrilerine belirgin bir etkisi görülmemektedir. Bununla birlikte AM kullanılarak gerçekleştirilen deneylerde S.cerevisiae mayası üremesini yaklaşık 168. saatte, AOM kullanılarak gerçekleştirilen deneylerde ise yaklaşık 288. saatte tamamlamıştır.yaklaşık 100 ppm boyarmadde içeren ortamda, AM derişimi 168. saatte 8,7 g/l iken AOM derişimi 288. saatte 7,52 g/l dir. Boyarmadde içermeyen kontrol ortamında ise 168. saatte maya derişimi 9,52g/L dir. Kontrol ortamıyla karşılaştırıldığında, AM üremesi boyarmadde içeren ortamda boyarmadde tarafından %3,3 inhibe olurken, AOM üremesi % 16,44 oranında inhibe olmuştur. Şekil 3 Farklı başlangıç boyarmadde derişimlerinde AM ve AOM için üreme eğrileri (20 g/l ind. Şeker, ph=5) ph, S. cerevisiae mayası ile biyobirikim çalışmalarında ve maya üremesi üzerinde oldukça önemli bir role sahiptir. S. cerevisiae ile boyarmadde biyobirikimine ph ın etkisini belirleyebilmek için 4 farklı başlangıç ph ında çalışılmıştır. Başlangıç ph ının etkisinin incelendiği deneylerde, başlangıç boyarmadde derişimi 50 mg/l, indirgen şeker derişimi 10 g/l dir ve deneylerde boyarmaddeye adapte edilmiş S.cerevisiae mayası (AM) kullanılmıştır. Çalışılan 4 farklı başlangıç ph ı 4-7 aralığında değiştirilmiştir ve erişilen en yüksek S.cerevisiae derişimi (X m, g/l), mikroorganizma tarafından tutulan boyarmadde

7 derişimi (C tut, mg/l) ve mayanın boyarmadde biyobirikim kapasitesi (q m, mg boya/ g hücre k.a.) Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 S.cerevisiae nın boyarmadde tutma kapasitesi, en yüksek maya derişimi ve biyobiriktirilen boyarmadde derişimine ph etkisi q m (mg BM/ g ph C o (mg/l) X m (g/l) C tut (mg/l) mik.k.a.) 4 55,5 5,88 30,5 5,2 5 57,8 6,32 35,9 5,7 6 57,3 6,33 31,1 5,0 7 61,1 6,07 22,9 3,8 Farklı başlangıç ph değerleri için gerçekleştirilen deneylerde S.cerevisiae mayası için erişilen en yüksek mikroorganizma derişimleri ph 5 ve 6 için birbirine oldukça yakın olmakla birlikte ph 4 ve 5 için erişilen en yüksek mikroorganizma derişimleri arasında bir farklılık gözlenmektedir. Şekil 4 farklı ph larda S.cerevisiae nin zamana karşı üreme eğrilerini göstermektedir. 7 6 Biyokütle Derişimi(g/L) ph=4 ph=5 ph=6 ph= Zaman (st) Şekil 4 ph ın S.cerevisiae nın üremesine etkisi (10 g/l ind. şeker, C o =50) Farklı başlangıç ph ları için elde edilen üreme eğrileri arasında belirgin bir fark görülmemekle birlikte ph=4 için elde edilen üreme eğrisi daha yüksek ph larda elde edilen üreme eğrilerinin altında kalmıştır. Benzer eğilim S.cerevisiae tarafından tutulan boyarmadde derişimi (C tut ) için geçerli olmakla birlikte mikroorganizma tarafından tutulan en yüksek boyarmadde derişimi (C tut ) ph 5 te 35,9 mg/l olarak elde edilmiştir. S.cerevisiae ile % boyarmadde biyobirikimine ph etkisi Şekil 5 de gösterilmektedir. ph 4-7 aralığında % 37,52-62 arasında boyarmadde giderimi elde edilmiştir. En yüksek boyarmadde giderimi ph 5 te % 62 olup ph 5 in üzerinde boyarmadde giderimi

8 azalmıştır. S.cerevisiae mayasının boyarmadde içeren ortamda özgül üreme hızına ph etkisi Şekil 6 görüldüğü gibi ph 4-7 aralığında sırasıyla 0,3304 saat -1, 0,3441 saat -1, 0,3421 saat -1 ve 0,3394 saat -1 olarak elde edilmiştir. ph ın özgül üreme hızına etkisi, % boyarmadde giderimi ve boyarmadde tutma kapasitesine benzer şekilde ph 5 te maksimum vermiştir. Bu nedenle daha sonra yapılan çalışmalarda ortam başlangıç ph ı 5 olarak ayarlanmıştır. 70 % Boyarmadde Giderimi ph Şekil 5 S.cerevisiae ile boyarmadde biyobirikimine ph etkisi (10 g/l ind. şeker, C o =50) 0,35 μ (saat 1 ) 0,34 0,33 0, ph Şekil 6 S.cerevisiae nın boyarmadde içeren ortamda özgül üreme hızına ph etkisi (10 g/l ind. şeker, C o =50ppm) SONUÇLAR C.I. Violet 90 boyarmaddesinin S.cerevisiae tarafından biyobirikiminin gerçekleştirildiği bu çalışmada öncelikle ph ve adaptasyonun biyobirikime ve maya üreme hızı ve

9 derişimine etkisi araştırılmıştır. Başlangıç ph ının melaslı besin ortamında Saccharomyces cerevisiae mayasının üremesi üzerine etkisi boyarmadde içeren ortam için ph 4-7 aralığında incelenmiştir. Maya için özgül üreme hızının en yüksek olduğu ph ın 5 olduğu gözlemlenmiş ve bundan sonra yapılan deneylerde ortam ph ı 5 olarak ayarlanmıştır. Daha sonra boyarmaddeye adapte edilmiş ve adapte edilmemiş Saccharomyces cerevisiae mayası ile boyarmadde biyobirikimi incelenmiştir. En yüksek üreme hızları ve en iyi boyarmadde giderimi, mayanın boyarmaddeye adapte edildiği koşullarda elde edilmiştir. AM ile gerçekleştirlen deneylerde farklı başlangıç boyarmadde derişimleri için % 74,4-30,3 giderim elde edilmiştir. AOM ile gerçekleştirilen deneylerde ise farklı başlangıç boyarmadde derişimleri için % 22-49,3 giderime ulaşılmıştır. Bu sonuçlar mayanın bir inhibitör olan boyarmaddeye adapte edilerek biyobirikim deneylerinde kullanılmasının, mayanın boyarmaddeye karşı direncini arttırarak, ortamda daha iyi üremesini sağladığı ve ortamdan boyarmadde giderimi konusunda daha verimli olmasına yol açtığını göstermektedir. TEŞEKKÜR Bu çalışmanın yapılmasındaki katkılarından dolayı Gazi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimine (BAP-06/ kodlu proje) teşekkür ederiz. KAYNAKLAR 1. Aksu, Z., Application of biosorption for the removal of organic pollutants : a review, Process Biochemistry, 40: , Fu,Y. and Viraraghavan, T., Fungal decolorization of dye wastewaters : a review, Bioresource Technology, 79: , Karapınar Kapdan, İ., Kargı, F., Atıksulardan Tekstil Boyar Maddelerinin Adsorpsiyonlu Biyolojik Arıtım ile Giderimi, Turk J. Engin. Environ. Sci., 24: , Arora, S., Saini, S.H., Singh, K., Decolorisation of a monoazo disperse dye with Candida tropicalis, Coloration Technology, 121: , Rai, H.S., Bhattacharyya, M.S., Singh, J., Bansal, T.K., Vats, P., Banerjee, U.C., Removal of dyes from the effluent of textile and dyestuff manufacturing industry: A review of emerging techniques with reference to biological treatment, Critical Reviews in Environmental Science and Technology, 35: , Ertuğrul, S., San, N.O., Dönmez, G., Treatment of dye (Remazol Blue) and heavy metals using yeast cells with the purpose of managing polluted textile wastewaters, Ecological Engineering, 35: , Aksu,Z., ve Dönmez, G., Combined effects of molasses sucrose and reactive dye on the growth and dye bioaccumulation properties of Candida tropicalis, Process Biochemistry, 40: , Aksu,Z., Reactive dye bioaccumulation by Saccharomyces cerevisiae, Process Biochemistry, 38: , Kocaer, F.O., Alkan, U., Boyar madde içeren tekstil atık sularının arıtım alternatifleri, Uludağ Üniv. Müh.Mim.Fak.Dergisi, 7(1):47-55, Özcan, Y., Tekstil Elyaf ve Boyama Tekniği, İstanbul Üniv.Yayınları, İstanbul, , , 1978.

10 11. Blackburn, R.S. and Burkinshaw, S.M.,. A greener approach to cotton dyeings. Part 2: application of 1:2 metal complex acid dyes, Green Chemistry, 4: , Vijaykumar, M.H., Veeranagouda, Y., Neelakanteshwar, K., Karegoudar,T.B., decolorization of 1:2 metal complex dye Acid blue 193 by a newly isolated fungus, Cladosporium cladosporioides, World Journal of Microbiology and Biotechnology, 22: , Robinson,T., McMullan, G., Marchant, R., Nigam, P., Remediation of dyes in textile effluent: a critical review on current treatment technologies with a proposed alternative, Bioresource Technology, 77: , Slokar, Y. M., Marechal, A. M. L., Methods of decoloration of textile wastewaters, Dyes and Pigments, 37: , Doble,M., Kumar,A., Biotreatment of Industrial Effluents, Tekstil effluent, Elsevier, , Yang,Q., Yang, M., Pritsch, K., Yediler, A., Hagn, A., Schloter, M., Kettrup,A., Decolorization of synthetic dyes and production of manganese-dependent peroxidase by new fungal isolates, Biotechnology Letter, 25: , Dönmez,G., Bioaccumulation of the reactive textile dyes by Candida tropicalis growing in molasses medium, Enzyme and Microbial Technology, 30: , Meehan,C., Banat,I.M., McMullan,G., Nigam,P., Smyth,F., Marchant,R., Decolorization of Remazol Black-B using thermotolerant yeast, Kluyveromyces marxianus IMB3, Environment International, 26:75-79, Lucas,M.S., Amaral,C., Sampaio,A., Peres, J.A., Dias, A.A., Biodegradation of the diazo dye Reactive Black 5 by a wild isolate of Candida oleophila, Enzyme and Microbial Technology, 39:51-55, Martins,M.A.M., Cardoso,M.H., Queiroz, M.J., Ramalho, M.T., Campos,A.M.O., Biodegradation of azo dyes by the yeast Candida zeylanoides in batch aerated cultures, Chemosphere,38: , Ramalho, P.A., Scholze, H., Cardoso, M.H., Ramalho, M.T., Oliveira-Campos A.M., Improved conditions for the aerobic reductive decolourisation of azo dyes by Candida zeylanoides, Enzyme and Microbial Technology, 31: , Yang,Q., Tao, L., Yang, M., Zhang,H., Effects of glucose on the decolorization of Reactive Black 5 by yeast isolates, J.of Environmental Sciences, 20: , Gönen,F., Aksu,Z., Predictive expressions of growth and Remazol Turquoise Blue-G reactive dye Bioaccumulation properties of Candida utilis, Enzyme and Microbial Technology, 45:15-21, Saratale,R.G., Saratale, G.D., Chang, J.S., Govindwr,S.P., Decolorization and biodegradation of tetile dye Navy blue HER by T. beigelii NCIM-3326, J.of Hazardous Materials, 166: , Blanquez,P., Casas,N., Font,X., Gabarrel,X., Sarra,M., Caminal,G.,Vicent,T., Mechanism of textile metal dye biotransformation by Trametes versicolor, Water Research, 38: , Blanquez,P., Caminal,G.,Sarra,M., Vicent,T., The effect of HRT on the decolourisation of the Grey Lanaset G textile dye by Trametes versicolor, Chemical Engineering Journal, 126: , 2007

11 27. Park,C., Lee,M., Lee,B., Kim, S.W., Chase, H.A., Lee,J., Kim,S., Biodegradation and biosorption for decolorization of synthetic dyes by Funalia trogii, Biochemical Engineering Journal, 36(1):59-65, Li, T., Guthrie, J.T., Colour removal from aqueous solutions of metal-complex azo dyes using bacterial cells of Shewanella strain J18 143, Bioresource Technology, 101: , Miller, G.L., Use of dinitrosalicylic acid reagent for reducing sugar. Anal. Chem. 31, , Wang, N.S., Sucrose assay by the dınıtrosalıcylıc colorımetrıc method Dönmez,G., Aksu,Z., Bioaccumulation of copper (II) and nickel (II) by the nonadapted and adapted growing Candida sp., Water Resources, 35(6): , Jadhav,J.P., Parshetti,G.K.,Kalme,S.D.,Govindwar,S.P., Decolourization of azo dye methyl red by Saccharomyces cerevisiae, Chemosphere, 68: , 2007.