Journal of Strategic Research in Social Science. (JoSReSS)

Transkript

1 Journal of Strategic Research in Social Science Year: 2016 (JoSReSS) Volume: 2 ISSN: Issue: 4 The Validity of the Monetarist Model in Disclosure of Exchange Rates in Turkish Economy: ARDL Model Application Ünzüle KURT1, Zehra DOĞAN ÇALIŞKAN2 Keywords Monetarist Model, Exchange Rate, ARDL Model. Article History Received 24 Aug, 2016 Accepted 26 Sep, 2016 Abstract In this study, the validity of the monetarist model in disclosure of exchange rates within period from 01/2003 to 12/2014 in Turkish economy is investigated with the aid of ARDL Model. In the model in context of which the nominal exchange rate of TRY/USD is used as dependent variable, variables describing the rate are used as the M3 money supply, real interest rate and domestic income. The validity of the monetarist model in disclosure of exchange rates in Turkish economy has been concluded as a result of this study. Türkiye Ekonomisinde Döviz Kurlarının Açıklanmasında Parasal Modelin Geçerliliği: ARDL Modeli Uygulaması Anahtar Kelimeler Parasal Model, Döviz Kuru, ARDL Modeli. Makale Geçmişi Alınan Tarih 24 Ağustos 2016 Kabul 26 Eylül 2016 Özet Bu çalışmada, Türkiye ekonomisinde 2003: :12 döneminde döviz kurlarının açıklanmasında parasal modelin geçerliği ARDL modeli yardımı ile araştırılmaktadır. Nominal döviz kurunun TL/USD bağımlı değişken olarak kullanıldığı modelde kuru açıklayan değişkenler, M3 para arzı, reel faiz oranı ve yurtiçi gelir olarak kullanılmıştır. Çalışma sonucunda kısa ve uzun dönemde Türkiye ekonomisinde döviz kurlarının açıklanmasında parasal modelin geçerli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 1. Giriş Döviz kuru birçok makroekonomik gösterge ile ilişkili bir değişken olarak ekonomide önemli bir yere sahiptir. Özellikle ülkelerin uluslararası piyasalar ile ilişkileri ve rekabet güçleri üzerinde önemli etkilere sahip olan döviz kurlarını açıklayan modellerin tespiti literatürde birçok çalışmaya konu olmuştur. Bu bağlamda döviz kuru açıklama modellerinde kullanılan faktörler, tarihsel süreçte ülkelerde uygulanan kur sistemleri ve sermaye hareketlerinin serbestliği ile ilişkilendirilmektedir. Dünyada sabit kur sisteminin uygulandığı ve kapalı ekonomi dönemlerinde döviz kurlarının açıklanmasında kullanılan geleneksel döviz kuru Corresponding author. Arş.Gör.Dr. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, unzulekurt@ardahan.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Gerede Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu, Dış Ticaret ve Lojistik Bölümü, zehradogan@ibu.edu.tr 1

2 modelleri, esnek kur ve açık ekonomiye geçiş ile birlikte yerini modern döviz kuru açıklama modellerine bırakmışlardır. Özellikle 1970 li yıllardan itibaren geliştirilen bu modeller döviz kurlarının açıklanmasında para piyasası ve varlık piyasasını dikkate almışlardır. Frankel (1976), Mussa (1976) ve Bilson (1978)'ın çalışmaları ile temelleri oluşturulan modern döviz kuru modellerinin ilki olan parasal modelde, döviz kurları para arzı ve para talebi değişmeleri tarafından açıklanmaktadır. Uluslararası sermaye hareketlerinin serbest olduğu, varlıkların birbiri yerine tam ikame edildiği ve uluslararası piyasalarda işlem maliyetlerinin bulunmadığı varsayımlarına dayanan modelde para piyasalarındaki dalgalanmalar tarafından belirlenen kur hareketleri para arz ve para talebini belirleyen faktörler tarafından etkilenmektedir. Modelde döviz kurlarının para piyasası tarafından açıklandığı ileri sürülmekte ve para arzı denklemi aşağıdaki gibi yazılmaktadır. Eşitlikte, M; para arzını, P; fiyat düzeyini, i; faiz oranını, y; reel gelir düzeyini göstermektedir (Bilson, 1978). Bu durumda para arzını belirleyen faktörler reel gelir, faiz oranı ve fiyat düzeyi olarak sıralanmaktadır. Eşitlikte, para arzındaki değişme faiz oranı ile ters, reel gelir ile doğru orantılı olarak gelişmektedir. Para arzı dışsal olarak kabul edildiğinde denklem aşağıdaki gibi yazılmaktadır. Eşitlikte, M; ulusal para arzını, M^*; yabancı ülke para arzını, SM ^*; para arzının yabancı para cinsinden değerini, S; döviz kurunu i ve i^* sırası ile yurtiçi ve yurtdışı faiz oranlarını y ve y^* sırası ile yurtiçi ve yurtdışı reel geliri göstermektedir. Ülkeler arası reel gelir, faiz oranı ve para arzı farkları tarafından belirlenen döviz kuru aşağıdaki gibi yazılmaktadır. Bu durumda döviz kuru, para arzı ile doğru faiz oranı ile ters orantılı bir ilişki içerisindedir. Paranın finansal bir varlık olarak kabul edildiği modelde en önemli ayrım fiyatların esnek olup olmaması noktasında yapılmaktadır. Fiyatların esnek kabul edildiği ve satın alma gücü paritesinin geçerli olduğu, uluslararası varlıkların tam ikame edildiği varsayımları üzerine kurulan esnek fiyatlı parasal modelde, para arz ve talebi tarafından belirlenen döviz kuru değişmeleri karşısında mal piyasalarının uyum hızı yüksektir ve bu sayede kurlarda kısa dönemde aşırı yükselme gerçekleşmemektedir (Frenkel ve Mussa1984:48-50). Parasal modelde bir diğer yaklaşımda fiyatların katı olduğu, satın alma gücü paritesi modelinin her zaman geçerli olmadığı, kısa dönemde modelde sapmaların olabileceği varsayımları üzerine inşa edilen Dornbusch (1976) çalışması ile ortaya koyduğu katı fiyatlı parasal modeldir. Modelde mal piyasalarının intibak hızının yavaşlığı varsayımı ile bir parasal genişleme sonucu kısa dönemde fiyatlar artmamakta buna karşın artan reel para arzı ile reel döviz kuru uzun dönem denge kurunun üzerine 30 Kurt, Ü. & Doğan, Z. (2016). The Validity of the Monetarist Model in Disclosure of Exchange Rates in Turkish Economy: ARDL Model Application

3 sıçramaktadır. Uzun dönemde mal piyasalarının para piyasasındaki genişlemeye intibakı ile kurlar normal dengesine geri dönmektedir. Genel hatları ile açıklandığı gibi parasal modelin temelinde döviz kurlarını belirleyen faktörler para arz ve para talebini belirleyen faktörlerdir. Bu bağlamda para arzı dışsal kabul edildiğinde, para talebini belirleyen uluslararası yurtiçi gelir ve faiz oranı farkları döviz kurlarının açıklanmasında öne çıkan değişkenler olarak sıralanmaktadır. Teori bağlamında tespit edilen bu değişkenler çerçevesinde, Türkiye ekonomisinde döviz kurlarının açıklanmasında parasal modelin geçerliliğinin sınandığı bu çalışmanın amacı, 2003: :12 döneminde döviz kurlarındaki dalgalanmalarının kaynağını tespit ederek politika önerileri geliştirmektir. Zira döviz kurunun açıklanmasında etkili faktörlerin tespiti birçok makro ekonomik değişken ile ilişkilendirilerek ekonomik istikrar bağlamında önem arz etmektedir. 2. Literatür Taraması 1980'li yılların ortalarına kadar parasal modelin argümanlarının aksine döviz kurlarının para arzı ve para talebindeki değişmelerden etkilenmediği vurgulanmış olsa da, eşbütünleşme tekniğinin geliştirilmesi ile para arzı ve para talebi ile döviz kurları arasındaki gerçek ilişki ortaya çıkarılabilmiştir (Wilson, 2009). Mac Donald ve Taylor (1991) eşbütünleşme analizini kullandıkları çalışmalarında Almanya, İngiltere ve Japonya için döviz kurlarının belirlenmesinde parasal modelin etkili olup olmadığını araştırmışlardır. Uzun dönemde eşbütünleşme ilişkisini doğrulayan bu çalışmanın ardından dönemi için esnek fiyatlı parasal modelin geçerli olduğu sonucuna ulaşmışlarıdır. McNown ve Wallace (1994) Arjantin, Şili ve İsrail döviz kurlarının belirlenmesinde parasal modelin etkili olup olmadığını araştırdıkları modellerinde, dönemi için Arjantin ve Şili'de modelin geçerliliğini eşbütünleşme ile tespit etmiş ancak aynı ilişkiye İsrail'de rastlayamamışlarıdır. Makrydakis (1998) Kore ve ABD arasındaki döviz kurunun belirlenmesi srecinde parasal modelin etkili olup olmadığını incelediği çalışmasında çeyrek dönemlik veriler ile çalışmıştır. Eşbütünleşme analizinin kullanıldığı çalışmada uzun dönemde parasal modelin geçerli olduğu bulgulanmıştır. Miyakoshi (2000) çalışmasında esnek parasal model koşulları altında uzun dönemde modelin döviz kurlarının belirlenmesinde etkisi olup olmadığını sorgulamışlardır. Kore, Almanya ve Japonya için yapılan araştırmada VAR analizi uygulanmış ve esnek parasal model koşulları altında döviz kurlarının açıklandığı sonucuna ulaşılmıştır. Tawadros (2001) Avustralya ve ABD doları arasındaki döviz kuru belirlenmesindeki uzun dönemli ilişkiyi, para arzı, sanayi üretim çıktısı, kısa dönem faiz oranları ile ilişkilendirerek araştırmıştır. Uzun dönemde eşbütünleşme ilişkisi ile incelenen bu model sonucunda ilgili değişkenler ile döviz kuru arasında uzun dönemli ilişki olduğu bulgulanmıştır. Garces-Diaz (2004), Meksika ekonomisinde parasal modelin döviz kurları üzerinde etkili olup olmadığını incelediği ve politika önerisi geliştirdiği çalışmasında Journal of Strategic Research in Social Science, 2016, 2 (4),

4 eşbütünleşme analizini tercih etmiştir yılları arasında Meksika ekonomisinde parasal modelin döviz kurları ile ilişkisi incelenmiş ve bu ilişki doğrulanmıştır. Buna göre para arzı ile döviz kurları arasında doğru yönlü bir ilişki mevcut olduğu bu nedenle Meksika ekonomisinde bir dizi sıkı para politikası kararları almak gerekliliği sonucuna ulaşılmıştır. Zhang ve Lowinger (2005) yılları arasında çeyrek dönemlik veriler ile Almanya, Japonya, ABD ve Birleşik Krallık için yaptıkları analizde eşbütünleşme yöntemini kullanmışlardır. Döviz kurlarının belirlenmesinde parasal modelin geçerli olup olmadığını araştırdıkları çalışmalarında uzun dönemde ülkelerin döviz kurlarının belirlenmesinde para arzı ve para talebi değişmelerinin, diğer bir ifade ile parasal modelin etkili olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Zhang ve Lowinger ve Tang (2007), parasal modelin döviz kurunun belirlenmesinde etkili olup olmadığını araştırmışlardır. Kanada, Japonya ve Birleşik Krallık ülkelerinde kısa dönemli döviz kuru üzerindeki etkiler VAR modeli ile analiz edilmiş, uzun dönemde ise eşbütünleşme analizi tercih edilmiştir. Analiz sonucunda ilgili ülkeler için kısa dönemde para arzı ve para talebinin döviz kurları üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Simwaka (2007) çalışmasında Malavi ve US dolar paritesinin belirlenmesinde parasal modelin etkili olup olmadığını eşbütünleşme analizi ile araştırmıştır. Kısa dönemde iç faiz oranlarının döviz kurlarını negatif etkilediği, para arzının ise pozitif etkilediği sonucuna ulaşmıştır. Çalışma sonucunda uzun dönemde ilgili ülke için katı parasal modelin geçerli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Uz ve Bildir (2009) çalışmasında panel data analizi ve panel data analizi için eşbütünleşme yöntemini kullanarak, parasal modelin Arjantin, Brezilya, Tayvan ve Türkiye'de geçerliliğini incelemişlerdir. VEC modeli sonucu ülkeler için uzun dönemde para arzı ve talebinin döviz kurlarını etkilediği bulgulanmıştır. Dabrowski ve Papiez ve Smiech (2013) çalışmasında Orta Avrupa ülkeleri için parasal modelin geçerli olup olmadığını belirlemek üzere panel eşbütünleşme ve nedensellik analizlerini tercih etmişlerdir yılları arasında çeyrek dönemlik veriler ile esnek fiyatlı parasal modelin analiz edildiği çalışmada uzun dönemde parasal modelin geçerli olduğu bulgulanmıştır. 3. Ampirik Analiz 3.1. Veri Seti ve Yöntem Türkiye ekonomisinde 2003: :12 dönemi aylık verileri ile döviz kurlarının açıklanmasında parasal modelin geçerliliğinin araştırıldığı çalışmada döviz kurunu temsilen TL/USD nominal döviz kuru değişkeni kullanılmıştır. Döviz kurlarını parasal model çerçevesinde açıklayan değişkenler ise, reel faiz oranı, geniş anlamda (M3) para arzı ve yurtiçi gelir değişkeni kullanılmıştır. Kullanılan veriler TCMB elektronik veri dağıtım sisteminden elde edilmiştir. Analizde kullanılan değişkenlerin farklı düzeylerde birim kök içermeleri yöntem seçiminde belirleyici olmuş ve değişkenler arası ilişkilerin tespitinde, farklı düzeylerde birim kök içeren serilerin eşbütünleşik olup olmadığını ortaya koymak için Perron (1996) çalışması ile geliştirilen ARDL modeli kullanılmıştır. Üç 32 Kurt, Ü. & Doğan, Z. (2016). The Validity of the Monetarist Model in Disclosure of Exchange Rates in Turkish Economy: ARDL Model Application

5 aşamadan oluşan ARDL modelinde ilk aşama serilere birim kök testlerinin uygulanmasıdır. Çalışmada kullanılan ADF ve PP birim kök testlerinin yanı sıra, serilerdeki yapısal kırılmaları dikkate alan Ziwot Andrews birim kök testi de uygulanmıştır. Dickey-Fuller (1979) çalışması ile zaman serilerinin otoregresif süreçle oluşturulup oluşturulamayacağını ortaya koymak için geliştirdiği birim kök testine (1981) çalışması ile hata terimleri arasında otokolerasyonun varlığı varsayımı ile bağımlı değişkenin gecikmeli değerlerini dahil ederek ADF birim kök testini oluşturmuştur. Phillips-Perron (1988), çalışması ile ADF testinin hata terimlerinin tesadüfi yürüyüşte olması varsayımını reddederek modele parametrik olmayan bir eklemede bulunduğu birim kök testini ortaya koymuştur. Her iki birim kök testinde de hipotezler aşağıdaki gibi yazılmaktadır. H0: γ=0 (p=1), seri birim kök içermektedir. H1 : γ<0 (p<1), seri birim kök içermemektedir. H0 hipotezinin kabulü durumunda serinin birim kök içerdiği anlaşılmakta ve seriye fark alma işlemi uygulanarak birim kökten arındırılmaktadır. Serilerdeki yapısal kırılmaları ihmal eden bu testlerin eksikliklerini gidermek için geliştirilen Ziwot Andrews birim kök testi serideki kırılma noktasının bilinmediği varsayımından hareketle serilere yapısal kırılmaları dikkate alan bir birim kök testi önermektedir. Serilere ait birim kök testlerinin ardında ARDL modelinin tahmini için uygun gecikme uzunluklarının tespit edilmesi ikinci aşamayı oluşturmaktadır. Son olarak da yapılan sınır testi ile değişkenler arası eşbütünleşme ilişkisinin varlığı tespit edilerek hata düzeltme ve uzun dönem katsayılar tahmin edilmektedir. Uygulanan ARDL modelinde izlenecek olan sınır testi denklemi aşağıdaki gibidir (Esen, Yıldırım ve Kostakoğlu 2012: 256). Denklemde ; sabit terimi, ; fark terimi, ; hata terimini ifade etmektedir. Modelde eşbütünleşme ilişkisinin varlığı ilişkinin olmadığı sıfır hipotezi ve ilişkinin varlığı üzerine kurulan alternatif hipotezler ile tespit edilmektedir. F istatistik değeri ile tablo kritik değerleri üzerinden değerlendirilen hipotezler bağlamında karar verilmektedir. ise eşbütünleşme ilişkisinin olmadığı boş hipotezi kabul edilmekte, ise boş hipotezi reddedilerek değişkenler arası eşbütünleşme ilişkisinin varlığı, olarak hesaplanırsa kararsızlık bölgesinde kalınarakeşbütünleşme ilişkisinin varlığı hakkında karar verilememektedir. Eşbütünleşme ilişkisinin varlığı alternatif hipotezin kabulüne karar verildikten sonra uzun dönemli ve kısa dönemli ARDL modeli aşağıdaki gibi oluşturulmaktadır. Journal of Strategic Research in Social Science, 2016, 2 (4),

6 Uzun dönemli modelin gecikmeli değerleri eklenerek elde edilen kısa dönem modelinde hata düzeltme katsayısı kısa dönemde meydana gelen dengesizliklerin ne kadarının uzun dönemde giderilebileceğini göstermektedir. Bu katsayının istatistiki olarak anlamlı ve negatif işaretli olması beklenti ile uyumlu bir sonuç olarak değerlendirilmektedir Birim Kök Testi Sonuçları Serilerde birim kökün varlığının sınanması için uygulana ADF ve PP birim kök testi sonuçları tablo 1 de yer almaktadır. Tabloda yer alan sonuçlara göre nominal döviz kuru, para arzı ve yurtiçi gelir serileri düzeyde birim kök içermekte iken, faiz oranı serisi düzey değerlerinde durağandır. Bu sonuçtan hareketle birim kök içeren serilere fark alma işlemi uygulanmış ve serilerin I(1) düzeyinde durağan oldukları saptanmıştır. Tablo:1 ADF ve PP Birim Kök Sonuçları Değişkenler ADF PP Sabitli Sabitli Trendli Sabitli Sabitli Lndk dlndk -8.85* -9.14* -8.29* -8.38* Lfaiz -2.64*** Lyg Dlyg -8.80* -8.91* * * Lpara dlpara -5.19* -7.69* -6.63* -6.51* *:0.01, **:0.05, ***:0.10 önem düzeyini temsil etmektedir. ADF ve PP birim kök testlerinin ardından serilere uygulan ZiwotAndrews yapısal kırılmalı birim kök testi sonuçları tablo 2 de yer almaktadır. Tablo:2 Ziwot Andrews Birim Kök Testi Sonuçları Değişkenler Düzey Kırılma I Fark Lndk : * Lfaiz -4.62** 2008: Lyg -5.86* 2014: Lpara : * *:0.01, **:0.05, ***:0.10 önem düzeyini temsil etmektedir. Nominal döviz kuru ve para arzı serilerinin düzeyde birim kök içerdikleri tespit edilirken, yurtiçi gelir ve faiz oranı serisinin düzeyde durağan olduğu tespit 34 Kurt, Ü. & Doğan, Z. (2016). The Validity of the Monetarist Model in Disclosure of Exchange Rates in Turkish Economy: ARDL Model Application

7 edilmiştir. Birim kök içeren serilere fark alma işlemi uygulanarak I(1) düzeyinde durağan oldukları tespit edilmiştir ARDL Modeli Sonuçları ve Değerlendirilmesi Uygulanan birim kök testleri ile serilerin I(0) ve I(1) düzeylerinde durağan oldukları tespit edilmiştir. Bu bağlamda seriler arasındaki eşbütünleşme ilişkisinin tespiti için uygun özelliklere sahip ARDL modeli oluşturulmuştur. İlk olarak seriler arası eşbütünleşme ilişkisinin tespiti için uygulanan sınır testi sonuçları tablo 3 de yer almaktadır. Tablo:3 Sınır Testi Sonuçları AIC Gecikme Uzunluğu (1,1,3,4,0) F İstatistik Değeri 6.30 Tablo Kritik Değerleri Önem Düzeyleri %1 %5 %10 Alt Kritik Değer I(0) Üst Kritik Değer I(1) Tanısal Test Sonuçları R Düzeltilmiş R Breusch- Pegan- Goldfrey Testi 0.73 Jague Bera Normallik Testi 5.68 RamseyReset Testi 1.99 Durbin Watson Testi 1.96 F İstatistik Değeri 5.65 Sınır testi sonuçları ile dikkate alınan F istatistik değeri olarak hesaplanan 6.30 un tablo üst kritik değerlerinden büyük olması ile seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin olduğuna karar verilmiştir. Aynı zamanda modelin tanısal testleri bağlamında değerlendirildiğinde, R 2 nin 0.66, düzeltilmiş R 2 nin 0.54 olarak hesaplanmış olması bağımlı değişkenin bağımsız değişkenler tarafından %66 oranında açıklandığı anlaşılmaktadır. Buna ek olarak, 5.65 olarak hesaplanan F istatistik değeri ile modelin anlamlı olduğu, Durbin Watson testinin 1.96 olarak hesaplanması ile modelde otkolerasyonun olmadığı, Jague Bera test istatistiğinin 5.68 olarak hesaplanması ile normal dağılım sorununun olmadığı, ramseyreset testinin 1.99 olarak hesaplanan istatistik değeri modelde spesifikasyon hatasının olmadığı anlaşılmaktadır. Yapılan sınır testi ile eşbütünleşme ilişkisinin var olduğu saptanan modele ait hata düzeltme denklemi ile ulaşılan sonuçlar tablo 4 te yer almaktadır. Modelde Ziwot Andrews yapısal kırılmalı birim kök testi ile elde edilen 2011:04 dönemi dikkate alınarak kukla değişken eklenmiştir. Journal of Strategic Research in Social Science, 2016, 2 (4),

8 Tablo:5 Uzun Dönem Model Sonuçları Değişkenler Katsayı Değeri T istatistik Değeri lfaiz * lpara * lyg * dummy * *:0.01, **:0.05, ***:0.10 önem düzeyini temsil etmektedir. Tablo 4 deki sonuçlara göre, faiz oranı, para arzı, yurtiçi gelir değişkenleri ile nominal döviz kuru arasında istatistiki olarak anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Uzun dönemde nominal döviz kurlarının para arz ve talebi tarafından belirlendiğini ileri süren parasal modeli destekleyen bu sonuçlar bağlamında, faiz oranı ile nominal döviz kuru arasında pozitif, para arzı ile nominal döviz kuru arasında pozitif ve yurtiçi gelir ile nominal döviz kuru arasında negatif ilişki olduğu tespit edilmiştir. Sonuçlar katsayı değerleri bağlamında değerlendirildiğinde ise para arzındaki % lik bir artışın nominal döviz kurunu %0.16 oranında arttırırken, faiz oranındaki %1 lik bir artışın nominal döviz kurunu %0.15 arttırdığı, yurtiçi gelirdeki %1 lik bir artışın nominal döviz kurunu %0.05 düşürmektedir. Uzun dönem model tahminin ardından kurulan hata düzeltme modeli sonuçları tablo 5 de yer almaktadır. Hata düzelteme modeli sonuçlarına göre, faiz oranı, para arzı ve yurt içi gelir değişkenleri kısa dönemde nominal döviz kurları ile istatistiki olarak anlamlı bulunmuştur. Yurtiçi gelir ile nominal döviz kuru arasındaki anlamlı ilişki bir gecikme sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bu durum ilgili değişkenlerin kısa dönemde döviz kurlarını açıklamada etkili olduğunu göstermektedir. Özellikle para arzı ile döviz kuru arasında tespit edilen pozitif ilişki parasal modeli desteklemektedir. Öte yandan döviz kuru hareketleri üzerinde etkili olmalarına rağmen katsayı işaretleri bağlamında teori ile uyuşmayan yurtiçi gelir ve faiz oranı değişkenleri model kapsamında para talebi kanalında sorunların olduğuna işaret etmektedir. Modelden beklenen döviz kurlarını para arz ve talebini etkileyen faktörler tarafından belirlendiği beklentisi anlamlı ilişkiler bağlamında desteklense de işaretler bağlamında para talebinin beklentilerle uyuşmadığı görülmektedir. Tablo:4 Hata Düzeltme Modeli Sonuçları Değişkenler Katsayı Değeri T istatistik Değeri dlfaiz * dlpara * dlyg dlyg (-1) ** dlyg (-2) ** dlyg (-3) * dumy ** dummy ** dummy(-1) ** ecm *:0.01, **:0.05, ***:0.10 önem düzeyini temsil etmektedir. 36 Kurt, Ü. & Doğan, Z. (2016). The Validity of the Monetarist Model in Disclosure of Exchange Rates in Turkish Economy: ARDL Model Application

9 Modelde hesaplanan hata düzeltme katsayısının istatistiki olarak anlamlı ve negatif işaretli olarak bulunması kısa dönemde oluşan dengesizliklerin uzun dönemde %8 oranında düzeltildiğini göstermektedir. Modelde hata terimlerinin ilgili dönem içerisinde istikrarlı olup olmadığının tespit edilmesi için yapılan CUSUM ve CUSUM 2 testi sonuçları grafik 1 de yer almaktadır. 20 Grafikl:1 CUSUM ve CUSUM 2 Sonuçları IV I II III IV I II III IV I II III IV IV I II III IV I II III IV I II III IV CUSUM 5% Significance CUSUM of Squares 5% Significance CUSUM ve CUSUM 2 test istatistiklerinin %5 kritik değer aralığında yer alması katsayıların uzun dönemde istikrarlı olduğunu, uzun dönemde modelde kırılmanın olmadığını göstermektedir. 4. Sonuç Döviz kurlarının açıklanmasında etkili faktörlerin tespiti kur hareketlerine istikrar kazandırma, ulusal paranın değerinde meydana gelecek dalgalanmalara müdahale edebilme, para politikası araçlarını bu amaçlar doğrultusunda isabetli kullanma noktalarında önem arz etmektedir. Döviz kurlarının ülkenin parasal ve finansal istikrarı ile ilişkisi ve uluslararası rekabet gücündeki baskın rolü dikkate alındığında kur istikrarı makroekonomik etkinlik ve istikrar bağlamında önemli hale gelmektedir. Bu bağlamda teoride geliştirilen döviz kuru açıklama modelleri bu önem doğrultusunda döviz kurlarını açıklayan faktörlerin tespitini amaçlamaktadır. Döviz kurlarının açıklanmasında para arz ve talebinin belirleyici olduğunu savunan parasal modelin geçerliliğinin araştırıldığı çalışmada uygulanan ARDL modeli sonuçlarına göre değişkenler arası tespit edilen eşbütünleşme ilişkisi ilgili dönemde Türkiye ekonomisinde parasal modelin işlediğini göstermektedir. Elde edilen kısa ve uzun dönem katsayıları bağlamında faiz oranları ile döviz kuru arasında teorik olarak beklentinin aksi bir durum tespit edilmişse de para arzı ile döviz kuru arasında tespit edilen anlamlı ilişkiler beklentiler ile uyumlu olarak bulunmuştur. Elde edilen sonuçlar bağlamında ilgili dönemde döviz kuru dalgalanmaları üzerinde etkili bulunan para arzı değişkenin politika aracı olarak kullanılabileceği, faiz oranı kanalı ile sağlanan sermaye girişinin döviz talebini arttırıcı etkisinin Journal of Strategic Research in Social Science, 2016, 2 (4),

10 ortadan kaldırıldığı takdirde kurlarda beklenen etkinin sağlanacağı düşünülmektedir. Neticede ilgili dönemde döviz kurlarının açıklanmasında para arz ve talebi hesaplanan anlamlı ilişkiler bağlamında etkilidir. Ancak para talebi kanallarının ters işaretleri bu kanallarda yapılacak düzenlemelerin döviz kurlarında parasal modelden beklenen sonuçların elde edilmesinde yararlı olacaktır. Kaynakça Frenkel (1976) Frenkel Jacob A. A Monatary Approach to the Exchange Rate: Doctorinal Aspects and Empricial Evidence, Scand.J of Economics, ss Mussa (1976) The Exchange Rate, The Balance of Payments and Monatary and Fiscal Policy Under a Regime of Controlled Floating, Scand.J of Economics, ss Bilson (1978) The Monatary Approach to the Exchange Rate Some Empricial Evidence, International Monetary Fund, Staff Paper, ss Frenkel ve Mussa (1984) Asset Market Exchange Rate and The Balance of Payments, National Bureau of Economic Resarch, No:1287, ss Dornbusch (1976) Expectations and Exchange Rate Dynamics, Journal of Political Economy, ss Esen, Yıldırım ve Kostakoğlu 2012 Felstein - Horioka Hipotezinin Türkiye Ekonomisi için Sınanması: ARDL Modeli Uygulaması, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, ss Garces-Diaz, D. (2004). How Does the Monetary Model of Exchange Rate Determination Look When It Really Works? Bank of Mexico Working Paper, pp.1-37, Erişim: MacDonald, R. ve Taylor, M.P. (1991). The Monetary Approach to the Exchange Rate: Long-Run Relationships and Coef-ficient Restrictions. Economics Letters, 37: , Erişim: Makrydakis, S. (1998).Testing the Long-Run Validity of the Monetary Approach to the Exchange Rate: the Won-US Dol-lar Case, Applied Economics Letters, 5: , Erişim: McNown, R. ve M. S. Wallace (1994). Cointegration Tests of the Monetary Exchange Rate Model for Three High-Inflation Economies. Journal of Money, Credit, and Banking, 26: , Erişim: Kurt, Ü. & Doğan, Z. (2016). The Validity of the Monetarist Model in Disclosure of Exchange Rates in Turkish Economy: ARDL Model Application

11 Miyakoshi, T. (2000).The Monetary Approach to the Exchange Rate: Empirical Observations from Korea, Journal of Applied Economics Letters, Vol.7, pp Simwaka, K. (2007). Monetary Model Of Exchange Rate: Empırıcal Evıdence From Malawı, Research & Statistics Department Reserve Bank of Malawi, Erişim: Tawadros, G. B. (2001). The Predictive Power of the Monetary Model of Exchange Rate Determination, Journal of Applied Financial Economics, Vol.11, pp Wilson, I. (2009). The Monetary Approach to Exchange Rates: A Brief Review and Empirical Investigation of Debt, Deficit, and Debt Management: Evidence from the United States, The Journal of Business Inquiry2009, Vol.8, No. 1, pp Erişim: Zhang, S. ve Lowinger, T. C (2005). Coıntegratıon In A Monetary Model Of Exchange Rate Determınatıon, ASBBS E-Journal, Volume 1, No.1, pp , Erişim: Zhang, S. ve Lowinger, T. C ve Tang, J. (2007). The Monetary Exchange Rate Model: Long-run, Short-run, and Forecasting Performance, Journal of Econom ic Integration 22(2), June 2007; , Erişim: Uz, İ. ve Dalan Bildir, M. (2009). The Monetary Approach To Exchange Rate Determınatıon:The Case Of Argentına, Brazıl, Taıwan And Turkey, Applied Econometrics and International Development Vol. 9-2 (2009), Erişim: Dabrowski, M. A.ve Papiez, M. ve Smiech, S. (2013). Monetary Exchange Rate Model For The Central European Countrıes Evıdence From A Panel Approach, The 7thInternational Days of Statistics and Economics, Prague, September 2013, Erişim: Journal of Strategic Research in Social Science, 2016, 2 (4),

12 Journal of Strategic Research in Social Science (JoSReSS) ISSN: Journal of Strategic Research in Social Science, 2016, 2 (4), All Rights Reserved 40 Kurt, Ü. & Doğan, Z. (2016). The Validity of the Monetarist Model in Disclosure of Exchange Rates in Turkish Economy: ARDL Model Application