V- RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ

Transkript

1 12 39 Slayt 5/6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ AMAÇ: (Nitel) Risk analiz yöntemleri L tipi, FMEA ve FINE KINNEY Elmeri kontrol kayıt yöntemi Risk analiz yöntemleri ve hesaplama örnekleri Nİ V- RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ 2016 Güz Dönemi İGU Risk Dersi Nurdoğan İNCİ Elektrik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ Öğretim görevlisi nurdoganinci@gmail.com 1

2 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRMESİ Tehlike >> hesaplanan risk alınan Önlemler = Kabul edilen risk Kalan risk (artık risk) Sınır risk değeri (kabul edilebilir en yüksek risk) Güvenlik önlemleri alınmamış risk Riskin azaltması Azaltılan riskin kontrol altına alınması Düşük risk risk Yüksek risk Nİ Güvenli Tehlikeli

3 BEŞ ADIMDA RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ 1. Adım: Tehlikenin belirlenmesi 2. Adım: Tehlikenin değerlendirilmesi 3. Adım: Riskin derecelendirilmesi 4. Adım: Kontrol önlemlerinin uygulanması 5. Adım: İzleme ve gözden geçirme Nİ

4 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ L tipi ( 5 x 5 ) Risk analiz Metodu Nİ

5 Nİ RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER 5 X 5 RİSK AĞIRLIK HESABI R= A x B ORT A Kazanın olası ŞİDDETİ 1-Önemsiz, 2-Hafif, 3-Orta, 4-Önemli, 5-Ciddi B ORT. (ort)=kazanın meydana gelme olasılığı ortalaması Çok düşük =1, Zayıf =2, Orta =3, Kuvvetli =4, Çok yüksek =5 B ORT. =Kontrol seviye puanlama= ( a + b + c + d )/4 a) İSGÇ Görev sorumluluk ve Yetki ( iyi 1) ile (kötü 5) puan b) Çalışanların eğitimi ve bilinçlendirilmesi ( iyi 1) ile (kötü 5) puan c) İSG açısından çalışma Ortamı ( iyi 1) ile (kötü 5) puan ) d) İSG uygulamalarının kontrolü ve denetim ( iyi 1) ile (kötü 5) puan )

6 Nİ RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER A KAZANIN OLASI ŞİDDETİ Tedaviye ihtiyaç hissetmeden iş başı yapılan yaralanma ÖNEMSİZ 1 1 gün > ilk tedaviye müteakip iş başı yapılan olay HAFİF 2 2 gün>= İşten ayrı kalma, orta derece yaralanmalı ORTA 3 2 gün< İşten ayrı kalma uzuv kaybı, ağır yaralanma ÖNEMLİ 4 Uzuv kaybına, ağır yaralanmaya veya ölüm olma durumu CİDDİ 5 Firmada en az 5 yıllık yapılmış kaza raporlarında benzer kazanın istatistik değerlerine göre olasılığın tahmin edilmesidir İSTATİSTİKLER SONUCU KAZANIN MEYDANA GELME OLASILIĞI Yılda iki kez olabilir Önemsiz 1 Yılda Dört kez olabilir Hafif 2 Ayda iki kez olabilir Orta 3 Ayda Dört kez olabilir Önemli 4 Haftada İki kez olabilir Çok Önemli 5

7 B ORT. (ort)=kazanın meydana gelme olasılığı RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER B ORT. =Kontrol seviye puanlama= ( a + b + c + d )/4 a- GÖREV, SORUMLULUK ve YETKİ de SEVİYELER Herkes uyguluyor, ayrıca eksiklikler varsa yönetime bildiriliyor 1 Herkese bildirilmiş ve aksatılmadan uygulanmakta 2 Tüm işlemleri kapsamamış, Görev Sorumluluk belirsizlikleri var 3 Yönetimce belirlenmemiş kendiliğinden oluşmuş, belirsizlik ve sahipsizlik var 4 Görev, Sorumluluk ve Yetki belirlenmemiş, Yetki karmaşası ve zafiyetleri var 5 b- ÇALIŞANLARIN EĞİTİM ve BİLİNÇ SEVİYELERİ Planlı eğitimlerin yanında yeni çıkan riskli konularda da özel eğitimler verilmekte Herkes tarafından benimsenmiş uygulanıyor ve etkin bir şekilde katılım oluyor Eğitimler planlı verilmekte, etkinlik ve yeterlilik analizleri yapılmakta, kurallar verilen eğitimlerle anlaşılmış ve uygulanmakta Eğitimler planlı verilmiş fakat çalıştığı iş ile ilgili İSG eğitimlerinin etkinlik ve yeterlilik analizi yapılmamış Genel bilgilendirme eğitimleri verilmiş ancak yaptığı iş ve İSGÇ ile ilgili özel eğitimler verilmemiş Kurallar zaman içinde kendiliğinden oluşmuş Eğitim verilmemiş, Çalışanın yaptığı iş ile ilgili eğitimi ve bilinçlendirmesi yok herkes farklı davranışta Nİ

8 Nİ RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER B ORT. (ort)=kazanın meydana gelme olasılığı B ORT. =Kontrol seviye puanlama= ( a + b + c + d )/4 c- ÇALIŞMA KURALLARI ve ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER Kural ve Önlemler herkes tarafından uygulanıyor ve etkin bir şekilde katılım oluyor, Kural ve Önlemlerin etkinliği için Planlı kontroller, riskli konularda da özel eğitimler verilmekte Kurallar herkese bildirilmiş ve aksatılmadan uygulanmakta eğitimler planlı verilmekte, etkinlik ve yeterlilik analizleri yapılmakta Çalışma Kuralları tüm işlemleri kapsamamış, belirsizlikler var, Eğitimler planlı verilmemekte, eğitimlerin etkinlik ve yeterlilik analizi yok Çalışma Kuralları belirlenmemiş kendiliğinden oluşmuş, genel eğitimler verilmiş ancak iş ve İSGÇ ile ilgili özel eğitimler verilmemiş Çalışma Kuralları belirlenmemiş, Alınması Gereken Önlemler alınmamış, eğitim ve bilinç verilmemiş ve eğitim bilinçlendirme yok herkes farklı davranışta

9 Nİ B ORT. (ort)=kazanın meydana gelme olasılığı RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER B ORT. =Kontrol seviye puanlama= ( a + b + c + d )/4 d- ÇALIŞMA ORTAMININ KONTROL ve DENETİM SEVİYELERİ Kontrol Denetim İşin başlangıcında tehlike analizi yapılmış, iş sürekli kontrol edilip kayıt tutulmakta, iş izin sistemi etkin şekilde uygulanıyor 1 Kontrol Denetim yeterli ve kayıt altına alınmaktadır, uygunluk sağlanmadığı takdirde işe izin verilmemektedir. 2 Kontrol Denetim kriterleri, sıklığı ve sorumlusu belirlenmiş olmakla birlikte kontroller kayıt altına alınmamaktadır 3 Kontrol Denetim Saha ile ilgili İSG Müh. tarafından periyodik olmayan kontrol yapılmakta ve bu kontrollerin içeriği tam olarak tanımlanmamış 4 KKD-İşe başlamadan önce ve iş sırasında herhangi bir kontrol uygulanmamaktadır 5 B ORT. =Kontrol seviye puanlama= ( a + b + c + d )/4

10 25 5 GÖREV, SORUMLULUK ve YETKİ de SEVİYELER ÇALIŞANLARIN EĞİTİM ve BİLİNÇ SEVİYELERİ ÇALIŞMA KURALLARI ve ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER ÇALIŞMA ORTAMININ KONTROL ve DENETİM SEVİYELERİ BULUNAN DERECELERİN ORTALAMASI (A+B+C+D)/4 Kazanın meydana gelme olasılığı B (ort) =. 1-Kazanın meydana gelme olasılığı çok düşük, 2-Kazanın meydana gelme olasılığı Zayıf, 3-Kazanın meydana gelme olasılığı var Olağan durumlarda olabilir, 4-Kazanın meydana gelme olasılığı Kuvvetli, 5-Kazanın meydana gelme olasılığı Çok yüksek Nİ GENEL DEĞERLENDİRME Bulunan değer uygun mu?

11 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ L tipi ( 5 x 5 ) ÖRNEK ÇALIŞMASI Nİ

12 TEHLİKELER 1 RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER Nİ

13 RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER TEHLİKENİN TİPİ: Nedir? d a a b b c d d c Hava durumu: Görev sorumluluk durumu: Yetki ve Sorumluluk Bildirilmesi: Eğitimlerin planlı verilmesi Verilen eğitimlerin uygulamada etkinliği: Yapılacak işlerde önceden kuralları belirleme İşyerinde düzenli denetim: Denetimler Kayda Alınması: İşçilerin kurallara uyması ve KKD kullanımı: İç mek Orta Orta Orta Zayıf Zayıf Zayıf Orta Orta Kazanın olası şiddeti A= Kazanın meydana Gelme Olasılığı B= c d d Çalışma ortamında alınan güvenlik önlemleri: İşe başlamadan önce ortamın kontrolü İşçilerin tecrübesi Orta Zayıf Orta 5 x 5 sistemi R = A x B(ort) Nİ

14 Nİ RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER

15 7/7 FMEA Olası Hata türleri ve etkileri Analiz Metodolojisi 7/7 P: Her bir zarar modunun oluşma olasılık değeri; Tehlike RİSK YÖNTEM S: Zararın ne kadar önemli olduğunun değeri, şiddet, ciddiyet D: Zarar meydana getirecek durumun keşfedilmesinin zorluk derecelendirilmesi, RÖS: Risk öncelik sayısı, RÖS = P(olasılık) x S(şiddet) x D(fark edilebilirlik) 15

16 Sistem FMEA Şiddet Etki Sınıflaması Etki Uyarısız Tehlike Uyarısız Gelen Tehlike Çok Yüksek Yüksek Orta Düşıik Çok Duşuk Küçük Sistemin çalmasında yavaşlatan hata 3 Çok Küçük Sistemin çalmasında kamaşan yol açan hata 4 4 *4 * * 4 2 Yok Etki Yok 1 Nİ Şiddetin Etkisi Felakete yol açabilecek etkiye sahip ve uyarısız gelen potansiyel hata Yüksek hasara ve toplu ölümlere yol açabilecek etkiye sahip ve uyarısız gelen potansiyel bata Sistemin tamamen hasar görmesini sağlayan yıkıcı etkiye sahip ağır yaralanmalara. 3. derece yanık, akut ölüm vb. etkiye sahip hata türü Ekipmanın tamamen hasar görmesine sebep olan ve ölüme, zehirlenme. 3. derece yanık, akut ölümcül hastalık vb. etkiye sahip hata Sistemin performansını etkileten, uzuv ve organ kaybı, ağır yaralanma, kanser vb. yol açan hata Kırık, kalıcı küçük iş göremezlik, 2. derece yanık, beyin sarsıntısı vb. etkiye sahip hata İncinme, küçük kesik ve sıyrıklar, ezilmeler vb. hafif yaralanmalar ile kısa süreli rahatsızlıklara neden olan hata Dere ce /7 FMEA Olası Hata türleri ve etkileri Analiz Metodolojisi S Zararın Şiddeti (Ciddiyet) 16

17 Hata Olasılığı Çok Yüksek: Kaçınılmaz Hata Hatanın İhtimali Derece 1/2'den fazla 10 1/3 9 6/7 FMEA Olası Hata türleri ve etkileri Analiz Metodolojisi Yüksek: Tekrar Tekrar Hata 1/8 8 1/20 7 Orta: Ara Sıra Olan Hata 1/80 6 Düşük: Nispeten Az Olan Hata 1/ / / P Zararın Oluşma Olasılığı 1/ Pek Az: Olası Olmayan Hata 1 / 'den düşük 1 Nİ

18 Fark edilebilirl ik Fark Edilemez Çok Az Az Çok Düşük Düşük Orta Yüksek Ortalama Yüksek Çok Yüksek Fark edilebilirlik Olasılığı Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedebilişi mümkün değ) Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedebilişi çok uzak Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedebilişi uzak Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedebiliş düşük Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedebilişi çok düşük Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedebilişi orta Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedebilişi yüksek ortalama Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedebilişi yüksek Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedebilişi çok yüksek Derece /7 FMEA Olası Hata türleri ve etkileri Analiz Metodolojisi D Fark Edilebilirlik Hemen Nİ hemen Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden 1 hatanın keşfedebilişi hemen RİSK hemen YÖNETİMİ kesin ve DEĞERLENDİRİLMESİ 18

19 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ Örnek Forklift çalışmalarında oluşan tehlikeler Nİ

20 Bir tamirci yola park etmiş bir forkliftin altına yatarak onu kontrol etmektedir. Bu arada bir işçi diğerine seslenerek yol kenarına istiflenmiş kargoların taşınmasını istiyor. Araç kontrolü Bir tamirci yola park etmiş forkliftin altına yatarak onu kontrol etmektedir. Bu arada bir işçi diğerine seslenerek yol kenarına istiflenmiş kargoların taşınmasını istiyor. Olabilecek Hususlar Tehlikeli olabilecek hususlar ve önlemler 1. Tamirci forkliftin etrafında korkuluk ve herhangi bir uyarı işareti olmaksızın yol ortasında forklifti kontrol etmektedir. 1- Kontroller sabah işe başlamadan yapılmış olmalıydı, ancak acil bir arıza görüldü ise, 2. Çatallar havada askıda bırakılmıştır. 2- forkliftin etrafında korkuluk veya herhangi bir uyarı işareti konulmalı idi 3. Forkliftin hareketini önleyecek takoz kullanılmamıştır 3- Forkliftin hareketini önleyecek takoz kullanılmalı idi 4- Çatallar havada askıda bırakılmış zemine dayalı olmalı idi. 5- Diğer bir forklift geçebilecek yol bırakılmalı idi

21 Forklif ile taşıma Bir forklift acele bir şekilde malzeme taşıyor Tehlikeli Olabilecek olabilecek Hususlar hususlar ve önlemler 1. Taşınan malzemeler operatörün görüş açısını engelliyor. Yerdeki arkadaşına çarpma ihtimali oldukça yüksek. 1- Taşınan malzeme operatörün görüş açısını engelliyor 2- Yerde çalışan insana çarpma ihtimali var 3. 3-Forkiftin Forkliftin bıçakları çatalları geriye geriye doğru yükseltilmemiş. doğru açılandırılmamış Malzemeler forklift malzeme en ufak bir firende öne ilerlerken devrilebilir. her an devrilebilir. 4- Onarım yapan işçi çevresine uyarı bandı çekmeli idi

22 po işçisi raflardaki yedek parçaları bir forkliftin çatallarına geçirilmiş etin üzerine basarak almaya çalışıyor. Forklift ile yüksekte çalışma Depo işçisi raflardaki yedek parçaları bir forkliftin çatallarına geçirmiş paletin üzerine basarak almaya çalışıyor hlikeli Olabilecek Hususlar aletin Tehlikeli etrafında olabilecek koruyucu bir hususlar kafes yok. ve İşçi önlemler her an aşağı düşebilir. 1-İnsan için sepet yapılmamış bir platform ile yükseğe çıkılması yasak 2- Paletin etrafında kafesli korkuluk yapılmalı 3-Koruyucu kafes çatala güvenli bir şekilde bağlanmış olmalı 4- En iyisi forklift çatalı ile koli paleti ile aşağıya indirilmeli 5- Yedek parçaları yerde seçilip alınmalı, daha sonra palet yerine forklift ile kaldırılmalı alet sabit olmadığı için çatal bıçaklardan her an kurtulabilir.

23 RİSK İŞ ANALİZ KAZALARI YÖNTEMLERİ FMEA ÖRNEK ÇALIŞMASI Nİ İŞ KAZALARI

24 yol kenarına istiflenmiş kargoların taşınmasını istiyor. RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEK 1. Depoda forklift ve yaya yolu mevcut 2. Köşelerde ayna konulmamış 3. Forklift bakımlarında formlar doldurulmuyor 4. Çalışma saatlerine dikkat edilmiyor 5. Çalışanların psikolojik sorunları ile pek ilgilenilmiyor 6. Bazı yerlerde zeminde yağ birikintileri var 7. Bazı çalışanlar iş yaparken kulaklık ile müzik dinliyor 8. Bazı çalışanlar dalgın ve bazen forklift yolunda yürüyorlar 9. Çalışanlara gerekli eğitimler verilmiş fakat kontrolleri yapılmıyor 10. Forklift sabah kontrolleri düzenli yapılmıyor 24. Forkliftle taşıma Bir forklift operatörü acele bir şekilde malzeme taşıyor. Tehlikeli Olabilecek Hususlar 1. Tamirci forkliftin etrafında korkuluk ve herhangi bir uyarı işareti olmaksızın yol ortasında forklifti kontrol etmektedir. 2. Çatallar havada askıda bırakılmıştır. 3. Forkliftin hareketini önleyecek takoz kullanılmamıştır 32. Bir forklifti asansör gibi kullanarak yüksekte çalışma Depo işçisi raflardaki yedek parçaları bir forkliftin çatallarına geçirilmiş paletin üzerine basarak almaya çalışıyor. Tehlikeli Olabilecek Hususlar 1. Taşınan malzemeler operatörün görüş açısını engelliyor. Yerdeki arkadaşına çarpma ihtimali oldukça yüksek. 3. Forkiftin bıçakları geriye doğru yükseltilmemiş. Malzemeler forklift ilerlerken her an devrilebilir. Nİ Tehlikeli Olabilecek Hususlar

25 FMEA TEHLİKE TESPİT, ÖNLEM VE KONTROL TABLOSU Kontrol edilen Bölüm: Kontrol edilen: Tarih: Risk No Hatanın cinsi Şiddet S Olasılık P Fark edilebil me D Risk öncelik sayısı RÖS Alınacak önlemler S P D RÖS Yapılacak Periyodik Kontroller

26 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ ELMERİ KONTROL VE KAYIT YÖNTEMİ Nİ

27 27

28 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ FINE KINNEY Risk Analizi Metodu Nİ

29 FINE KINNEY METODU RİSK PUANI = Olasılık (şans) X Frekans X Şiddet Tablo 1-İhtimal Skalası İhtimal: Zarar ya da hasarın zaman içinde gerçekleşme ihtimali Değer Kategori Risk Değeri= İ x F x D olarak hesaplanır. İ= İhtimal, (0,2-10 arası bir değer) F=Frekans, (0,5-10 arası bir değer) D=Sonuçların Derecesi Tablo: 2 Frekans (Maruziyet) Skalası Frekans: Tehlikeye maruz kalma sıklığı Değer Açıklama İşlem ve faaliyet süresince tehlikeye maruz kalma sıklığıdır. Sıra Risk Değeri Karar EYLEM Nİ Tablo: 3 Etki/Zarar-Sonuç Skalası Derece: Tehlikenin gerçekleşmesi halinde insan, işyeri ve çevre üzerinde oluşturacağı zarar ya da hasarın şiddeti Sıra Açıklama Kategori DİKKAT EDİLECEK KONULAR Risk Düzeyine Göre Karar ve Eylem

30 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ FINE KINNEY METODU RİSK = İHTİMAL X FREKANS X ETKİ Tablo 1-İhtimal Skalası İhtimal: Zarar ya da hasarın zaman içinde gerçekleşme ihtimali Değer Kategori 0,2 Pratik Olarak İmkansız 0,5 Zayıf İhtimal 1 Oldukça Düşük İhtimal 3 Nadir fakat Olabilir 6 Kuvvetle Muhtemel Risk Değeri= İ x F x D olarak hesaplanır. İ= İhtimal, (0,2-10 arası bir değer) F=Frekans, (0,5-10 arası bir değer) D=Sonuçların Derecesi 10 Çok Kuvvetli İhtimal Nİ

31 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ FINE KINNEY METODU RİSK = İHTİMAL X FREKANS X ETKİ Tablo: 2 Frekans (Maruziyet) Skalası Frekans: Tehlikeye maruz kalma sıklığı Değer Açıklama 0,2 Çok Nadir 0,5 Oldukça Nadir 1 Nadir İşlem ve faaliyet süresince tehlikeye maruz kalma sıklığıdır. 3 Ara sıra 6 Sıklıkla 10 Sürekli Nİ

32 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ FINE KINNEY METODU RİSK = İHTİMAL X FREKANS X ETKİ Tablo: 3 Etki/Zarar-Sonuç Skalası Derece: Tehlikenin gerçekleşmesi halinde insan, işyeri ve çevre üzerinde oluşturacağı zarar ya da hasarın şiddeti Sıra Açıklama Kategori 1 Dikkate Alınmalı Hafif-Zararsız veya önemsiz 3 Önemli Minör-Düşük iş kaybı, küçük hasar, ilk Yr 7 Ciddi Majör-Önemli Zarar, Dış tedavi, işgünü kaybı 15 Çok Ciddi 40 Çok Kötü Sakatlık, uzuv kaybı, çevresel etki Ölüm, Tam maluliyet, Ağır çevr. etkisi 100 Felaket Birden çok ölüm, önemli çevre felaket DİKKAT EDİLECEK KONULAR *Riske maruz kalan kişiler, *Riske maruz kalma ilişkileri, *Önlemlerin alınma imkanları *Güvenlik tedbirlerinin işlemez hale gelme riski, *Güvenlik önlemelerin devam güvenirliği Nİ

33 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ FINE KINNEY METODU RİSK = İHTİMAL X FREKANS X ETKİ Risk Düzeyine Göre Karar ve Eylem Sıra Risk Değeri Karar EYLEM 1 R<20 Kabul Edilebilir Risk Acil tedbir gerekmeyebilir 2 20<R< 70 Kesin Risk Eylem planına alınmalı 3 70 <R<200 Önemli Risk Dikkatle izlenmeli ve yıllık eylem planına alınarak giderilmeli <R< 400 Yüksek Risk Kısa vadeli eylem planına alınarak giderilmeli 5 R>400 Çok Yüksek Risk Çalışmaya ara verilerek derhal tedbir alınmalı Nİ

34 Fine Kinney metodu DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Risk değerlendirmelerinde: Bu referans: 1. Talimat, 2. Prosedür, 3. Uyarı levhası, 4. Eğitim, 5. KKD kullanımı olabilir. Nİ

35 Fine Kinney metodu ÖZET 0-20 Uyguladığımız kontrollere devam olabilir Eğer herhangi bir yasal gerek yoksa, önlem almamız gerekmemektedir. (Talimat, Prosedür, Uyarı levhası, Eğitim, KKD) 70 ve üzeri olanlar için önlemlerin garanti altına alınarak faaliyetlere devam edilebilir. 400 puan ve üzeri olan risklerle ilgili faaliyetlerin mutlaka Genel Müdür ile paylaşılması gerekmektedir. Nİ

36 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ FINE KINNEY ÖRNEK ÇALIŞMASI Nİ

37 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ GELECEK DERS VI. Eğitim. RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ Nİ