ÖZET OLARAK RİSK DEĞERLENDİRMESİ ve YÖNETİMİ

Transkript

1 Nİ ÖZET OLARAK RİSK DEĞERLENDİRMESİ ve YÖNETİMİ 0 YÖNETM SİSTEMLERİ Entegre yönetim Sistemleri ve İş Sağlığı Güvenliği ile İlgili çıkarılan standartların kapsamları, hakkında bilgilendirme I- İLGİLİ MEVZUAT Kazaların önlenmesinde, mevzuattan kaynaklanan sorumluluklar, görevler ve yetkilerimiz hakkında bilgilendirme ve bilinçlendirme II- RİSKİN MANTIĞI Neden Risk analizi ve yönetimi? Kazayı önlemede Risk analizi önemi, alınan önlemlerin devamının sağlanmasında Risk yönetiminin sistematiği III-TEHLİKE ÇEŞİTLERİ İşyerlerinde oluşan tehlikelerin çeşitleri boyutları hakkında bilgilendirme tehlike boyutları önlemleri hakkında bilgilendirme, MGBF ve uyarı sembolleri IV- RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ 5x5 ve FMEA Tehlike tespiti ve Risk hesaplamasında Risk analiz yöntemlerinin örnekler ile risk hesaplanması V- RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ FİNE KİNNEY ve ELMERİ Tehlike tespiti ve Risk analiz yöntemlerinin örnekler ile risk hesaplanması VI-TEHLİKE ANALİZ METODOLOJİLERİ FTA Hata ağacı analizi, ETA Olay ağacı analizi, PHA Ön Tehlike 1 Analizi, PRA Birincil risk analizi, KAZA Oran hesaplamaları, VII- RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ gıda zincirinde HACCP, kimya endüstrisinde HAZOP, neden sonuç analizinde CCA ve olursa ne olur analizinde WHAT IF

2 12 16 Slayt 0/6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ AMAÇ: İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili çıkarılan standartların kapsamları, kullanım sahaları ve faydaları hakkında bilgilendirme Nİ YÖNETİM SİSTEMLERİ 2017 Bahar Dönemi Nurdoğan İNCİ Elektrik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ Öğretim görevlisi nurdoganinci@gmail.com 2

3 Nİ RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRMESİ GÜVENLİK İGU KALİTE ÇEVRE

4 YÖNETİM SİSTEMLERİNE GENEL BAKIŞ ISO Çevre Yönetim Sistemi (2004) ISO Müşteri Memnuniyeti Yönetim Sistemi (2004) ISO Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi (HACCP) (2005) ISO Kalite Yönetim Sistemi (2008) ISO Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi (2013) İş Sağlığı ve Güvenliği OHSAS İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi (2004) ISO Risk Yönetimi Sistemi (2009) ISO İSG yönetimine giden yolu tanımlar. (Ekim 2016) SEVESO Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi (Direktifi (82/501/EEC)) Nİ

5 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRMESİ ISO Uluslararası güvenli gıda üretimi için te yayınlanan standarttır. HACCP planı kapsamında ( Çifçilerden yiyecek üreticilerine, ekipman kurucuları) Kuruluşlar Organizasyon Güvenlik Politikaları ile kontrol edilir, OHSAS İSG Yönetim Sistemi İşyerlerinde tüm birimleri etkileyen konuları İSG Yönetim Sistemi uygulanması zorunlu hale gelmiştir. ISO Risk Yönetimi Riskleri belirler, analiz eder, Risk derecelendirir, Riskin değiştirip/değiştirmeyeceklerini değerlendirir, Kuruluş faaliyetlerindeki değişimleri kontrol eder, TS EN destekleyici bir standarttır ve risk değerlendirmelerinde kullanılmak üzere sistematik tekniklerin seçimi ve uygulanması için kılavuzluk bilgilerini kapsar. Nİ

6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRMESİ Geleceğin 4.0 Endüstrisi Olmazsa Olmaz: Daha Ucuza Üretim Akıllı Fabrikalar, Siber-Fiziksel Sistemler, Ar-Ge, tasarım ve pazarlama süreçleri, Cihazların kendi iletişimi ile hayatı kolaylaştırması, Buzdolabı, eksik malzemeleri cep telefonunuza mesaj göndermesi, İnsan kaynaklı hataları en aza indirmeleri beklenen robotlar, Robotlara uzaktan kumanda ile el işleri yaptırılması, Nİ

7 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRMESİ Geleceğin 4.0 Endüstrisinin İSG ye faydaları Kaska takılacak göz ile sahanın dolaşılması, Yönlendirme ile tehlikelerin birlikte gözlenmesi, OSGB ile işyeri ortak platformlar kurulabilir, Partnerler ile ortak inovatif çözümler bulunabilir. Bulunulacak yeniliklerle faydasız yöntemlere karşı ezber bozmak Daha az zaman harcama ile bir çok kontrolü partner ile yapabilmek Nİ

8 12 39 Slayt 1/6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ AMAÇ: Kazaların önlenmesinde, mevzuattan kaynaklanan sorumluluklarımız, görevlerimiz ve yetkilerimiz hakkında bilgilendirme ve bilinçlendirme Nİ Güz Dönemi Risk Dersi I- MEVZUAT Nurdoğan İNCİ Elektrik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ Öğretim görevlisi 8

9 RİSK İLE İLGİLİ MEVZUAT MADDELERİ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kabul Tarihi : (RG ) İŞVERENİN GENEL YÜKÜMLÜLÜĞÜ MADDE 4 1-İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. Nİ

10 RİSK İLE İLGİLİ MEVZUAT MADDELERİ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kabul Tarihi : (RG ) İŞVERENİN GENEL YÜKÜMLÜLÜĞÜ MADDE 4 c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır. (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Nİ

11 RİSK İLE İLGİLİ MEVZUAT MADDELERİ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kabul Tarihi : (RG ) İŞVERENİN GENEL YÜKÜMLÜLÜĞÜ MADDE 4 (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. (4) İşveren, İSG tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz. TANIMLAR MADDE 3 (1) Bu Kanunun uygulanmasında; (2) İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır. Nİ

12 RİSK İLE İLGİLİ MEVZUAT MADDELERİ İŞVEREN VEKİLİ 506-M: 4 sigortalıları çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler "İşveren" dir. İşveren nam ve hesabına işin yönetimi görevini yapan kimseler "İşveren vekili" dir. ( RG ) 4857-M: 2 İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. (22/5/2003. R.G ) 5510-M: 11 İşveren adına ve hesabına işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimse işveren vekilidir ( RG ) 6331-M: 3 (2) İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri. ( RG ) Nİ

13 RİSK İLE İLGİLİ MEVZUAT MADDELERİ (RG RG Değişiklik ile Madde 7 - İşverence iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirilecekler, bu Yönetmeliğe göre geçerli iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmak zorundadır. C- az tehlikeli B- az tehlikeli ve tehlikeli A- bütün tehlikeli iş yerlerinde Md.9-İş güvenliği uzmanlarının görevleri; Rehberlik, işverene öneride bulunmak, alınacak tedbirleri yazılı olarak bildirmek, kaza nedenlerini araştırmak, risk analizleri yapmak yaptırmak, acil durum, çalışma izni ve diğer önlemler için talimat ve prosedür hazırlamak, eğitim bilgilendirme ve kayıt, denetimleri yapmak. Md.10-İş güvenliği uzmanlarının yetkileri; işyerinde hayati tehlikelerde işi durdurmak için işverene başvurmak, bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve çalışanlarla görüşmek. kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmak. Md.11-İş güvenliği uzmanlarının yükümlülükleri; işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, Nİ

14 12 67 Slayt 2/6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ AMAÇ: Neden? Risk analizi ve yönetimi, Kazayı önlemede Risk analizinin önemi, alınan önlemlerin devamının sağlanmasında Risk yönetiminin sistematiği Nİ Güz dönemi II- RİSKİN MANTIĞI Nurdoğan İNCİ Elektrik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ Öğretim görevlisi 14

15 RİSK ANALİZİ Sıfır kaza, Kalite ile mümkündür. KALİTE Uygulanmış ve çözümlenmiş detayların çokluğu ile ölçülür. Kanun, yönetmelik ve Standartlardaki talimatlar, Firmada çıkarılmış istatistik bilgiler ve kaza kayıtları, Şirket ve çalışanların tecrübeleri, Uygulanabilir yöntemlerle tüm tehlikelerin tespiti, Firmada belirlenmiş yöntemlerle risklerin hesabı, DÖF lerin periyodik takibi ve kontrolü Kaliteye götürecek birer DETAY örnekleridir, 15

16 3 Kazanın meydana gelme analizi Önlemler KÖK NEDEN Kaza TEHLİKELİ ORTAM TEHLİKELİ DAVRANIŞ Ortamda tehlikeleri yok edici veya azaltıcı önlemler alınır Kontrolün doğru uygulanmaması Yeni durumda önlemlerin alınmaması Kazanın Şifreli kilidi İş kazası Eğitimler verilir Prosedürler yazılır Talimatlar yazılır Kontrol edilir İşbaşı eğitimleri verilir Algılamada azalma Nİ Kontrolün kaldırılması Tehlikeleri azalt Sistemi kontrol et ve Yönet KAZA SONRASI ANALİZİ Bu kaza mahallinde daha önce; Risk analizi yapılmış mı? Kaza neden meydana geldi? Kabul edilebilir riskten mi? Kaynaklandı Görülemeyen bir tehlikeden mi? Kaynaklandı Kurulan sistemden mi? kaynaklandı Kaza maliyet analizi yap Umursamama Bir anlık dalgınlık Olayları irdele Kazanın kök nedenini araştır.

17 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRMESİ Nİ

18 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRMESİ RİSK DEĞERLENDİRİLMESİNDE 5 ADIM 1. TEHLİKELERİN BELİRLENMESİ 2. TEHLİKELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 3. RİSKLERİN DERECELENDİRİLMESİ 4. KONTROL ÖNLEMLERİNİN UYGULANMASI 5. DENETİM İZLEME VE GÖZDEN GEÇİRME Nİ

19 Nİ RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRMESİ Risk Araştırma Yöntemi Geriye dönük kayıt araştırmaları Benzer Ramak Kala olay kayıtları Benzer Kaza Rapor kayıtları Kazaların Kök neden kayıtları Meslek Hastalıkları nedeni kayıtları Mevcut Durumun Araştırılması Mevcut Tehlikelerin bulunması Tehlike boyutlarının Değerlendirilmesi Tespit edilen Risklerin kodlanması Risk Etkenlerin gruplanması İleriye yönelik Araştırmalar İş Akışına yönelik Risk Olay veya Nesneye yönelik Risk Kontrol ve sisteme yönelik Riskler Denetim İzleme Gözden geçirme

20 İSG KAZA MALİYETİ HESAPLAMA METODU İş Kazalarının Gerçek Maliyeti Görünen Maliyet Tedavi harcamaları, İki günlük ücret, Kaza sonucu ödenen tazminatlar, Dava giderleri, mali mesuliyet sigorta Kazada hasar gören tesis onarımı Gizli Maliyet Kaza araştırma maliyeti Ekibin morali, verim ve zaman kaybı, Yerine geçen işçinin öğrenme süresi, Fazla mesai, Yöneticilerin harcadıkları zaman, Ölüm varsa işe ara verme, Soruşturmada üst düzey zaman kaybı, İşletmenin prestij kaybı

21 Slayt 3/6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ AMAÇ: Ortamda bulunan, Mekanik, Fiziksel, Kimyasal, Elektrik ve Radyasyon tehlike çeşitleri hakkında bilgilendirme Nİ III- TEHL. HAKKINDA BİLGİLENDİRME 2016 Güz Dönemi İGU Risk Dersi Nurdoğan İNCİ Elektrik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ Öğretim görevlisi 21

22 BAŞLICA TEHLİKE FAKTÖRLERİ Tehlike ORTAM Mekanik Faktörler Elektrik akımı Faktörü Yüksek veya alçak basınç Mekanik Titreşim Faktörü Klima Faktörü Muhtelif Dalga Faktörü Fiziksel Faktörler Biyolojik madde Faktörü Çok faktörlü riskler Isıl risk faktörleri Işıma, radyasyon Faktörü Ruhsal Faktörler Aydınlatma Faktörü Tehlikeli madde Faktörü İnsanlar Işık ve renk Faktörü Yangın ve patlama faktörleri Nİ Hayvanlar

23 TEHLİKELERİN BELİRLENMESİ Tehlike ORTAM TEHLİKELER ÇALIŞMA ORTAMINDA TEHLİKE TANIMLARI DAVRANIŞLARDA TEHLİKE TANIMLARI MÜHENDİSLİK KONTROL Tehlikeleri tespit, tehlikeleri bertaraf, tehlikeleri değerlendirme ve önlemlerin alınması için proses oluşturulması, YÖNETSEL KONTROL (İSG Yönetim Sistemi kurulması, Prosedür ve talimatların oluşturulması ve kontrol sisteminin kurulması Nİ

24 Nİ ÇALIŞMA ORTAMINDA TEHLİKE TANIMLARI Tehlike ORTAM MEKANİK TEHLİKELER, FİZİKSEL TEHLİKELER KİMYASAL TEHLİKELER ELEKTRİK TEHLİKELERİ RADYASYON TEHLİKELERİ

25 12 52 Slayt 5/6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ AMAÇ: (Nitel) Risk analiz yöntemleri L tipi, FMEA Elmeri kontrol kayıt yöntemi Risk analiz yöntemleri ve hesaplama örnekleri Nİ IV- RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ 2016 Güz dönemi Nurdoğan İNCİ Elektrik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ Öğretim görevlisi nurdoganinci@gmail.com 25

26 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ İGU İşveren bu görevleri kendi yapamayacağına göre kimi görevlendirir Nİ

27 Nİ RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER 5 X 5 RİSK AĞIRLIK HESABI R= A x B A Kazanın olası ŞİDDETİ 1-Önemsiz, 2-Hafif, 3-Orta, 4-Önemli, 5-Ciddi B KAZANIN MEYDANA GELME OLASILIĞI Çok düşük =1, Zayıf =2, Orta =3, Kuvvetli =4, Çok yüksek =5

28 RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER A KAZANIN OLASI ŞİDDETİ Tedaviye ihtiyaç hissetmeden iş başı yapılan yaralanma ÖNEMSİZ 1 1 gün > ilk tedaviye müteakip iş başı yapılan olay HAFİF 2 2 gün>= İşten ayrı kalma, orta derece yaralanmalı ORTA 3 2 gün< İşten ayrı kalma uzuv kaybı, ağır yaralanma ÖNEMLİ 4 Uzuv kaybına, ağır yaralanmaya veya ölüm olma durumu CİDDİ 5 Firmada en az 5 yıllık yapılmış kaza raporlarında benzer kazanın istatistik değerlerine göre olasılığın tahmin edilmesidir B İSTATİSTİKLER SONUCU KAZANIN MEYDANA GELME OLASILIĞI Yılda iki kez olabilir Önemsiz 1 Yılda Dört kez olabilir Hafif 2 Ayda iki kez olabilir Orta 3 Nİ Ayda Dört kez olabilir Önemli 4 Haftada İki kez olabilir Çok Önemli 5

29 Nİ RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER İSTATİSTİK DEĞERLER BULUNMUYORSA 5 X 5 RİSK AĞIRLIK HESABI R= A x B ORT A Kazanın olası ŞİDDETİ 1-Önemsiz, 2-Hafif, 3-Orta, 4-Önemli, 5-Ciddi B ORT. (ort)=kazanın meydana gelme olasılığı ortalaması a) İSGÇ Görev sorumluluk ve Yetki ( iyi 1) ile (kötü 5) puan b) Çalışanların eğitimi ve bilinçlendirilmesi ( iyi 1) ile (kötü 5) puan c) İSG açısından çalışma Ortamı ( iyi 1) ile (kötü 5) puan ) d) İSG uygulamalarının kontrolü ve denetim ( iyi 1) ile (kötü 5) puan ) B ORT. =Kontrol seviye puanlama= ( a + b + c + d )/4 B ORT. Kazanın OLASILIĞI Çok düşük =1, Zayıf =2, Orta =3, Kuvvetli =4, Çok yüksek =5

30 25 5 GÖREV, SORUMLULUK ve YETKİ de SEVİYELER ÇALIŞANLARIN EĞİTİM ve BİLİNÇ SEVİYELERİ ÇALIŞMA KURALLARI ve ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER ÇALIŞMA ORTAMININ KONTROL ve DENETİM SEVİYELERİ BULUNAN DERECELERİN ORTALAMASI (A+B+C+D)/4 Kazanın meydana gelme olasılığı B (ort) =. GENEL DEĞERLENDİRME Bulunan değer uygun mu? R = A? X B? = 1-Kazanın meydana gelme olasılığı çok düşük, 2-Kazanın meydana gelme olasılığı Zayıf, 3-Kazanın meydana gelme olasılığı var Olağan durumlarda olabilir, 4-Kazanın meydana gelme olasılığı Kuvvetli, Nİ Kazanın meydana gelme olasılığı Çok yüksek

31 R = A x B Parametrelerine ek parametreler Aynı yerde kişi ve tekrar sayısı fazla ise R= (A + c) X (B + d) ( 1-36 ) c Kimse yok ise kişi varsa 0,2 3-5 kişi varsa 0,5 5 kişiden fazla ise 1,0 d Tekrar/ 3 dakika ve uyum zayıf 1,0 Tekrar/ 5 dakika ve uyum orta 0,9 Tekrar/ 10 dakika ve uyum iyi 0,8 Tekrar/ 15 dakika ve uyum iyi 0,5 Kaza istatistiği var, aynı yerde kişi sayısı fazla ise R = (A + c) x B ort ( 1 50 ) Etkilenen işçi sayısı faktörü (c) Etkilenecek kişi sayısı, 1-2 kişi ise 1 Etkilenecek kişi sayısı, 3-5 kişi ise 2 Etkilenecek kişi sayısı, 6-10 kişi ise 3 Etkilenecek kişi sayısı, kişi ise 4 Etkilenecek kişi sayısı, 20 den fazla ise 5 B ort (iyi 1) (kötü 5) İstatistik var veya ortalama Sorumluluk Görev ve yetki Eğitim, bilinç ve kurallara uyma Çalışma Ortamı Şartları Uygulama Kontrol ve Denetim Nİ

32 Nİ RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEKLER TEHLİKENİN TİPİ: Nedir? d a a b b c d d c Hava durumu: Görev sorumluluk durumu: Yetki ve Sorumluluk Bildirilmesi: Eğitimlerin planlı verilmesi Verilen eğitimlerin uygulamada etkinliği: Yapılacak işlerde önceden kuralları belirleme İşyerinde düzenli denetim: Denetimler Kayda Alınması: İşçilerin kurallara uyması ve KKD kullanımı: İçmekan Orta Orta Orta Zayıf Zayıf Zayıf Orta Orta Kazanın olası şiddeti A= Kazanın meydana Gelme Olasılığı B= c d d Çalışma ortamında alınan güvenlik önlemleri: İşe başlamadan önce ortamın kontrolü İşçilerin tecrübesi Orta Zayıf Orta 5 x 5 sistemi R = A x B(ort)

33 7/7 FMEA Olası Hata türleri ve etkileri Analiz Metodolojisi Tehlike RİSK YÖNTEM P: Her bir zarar modunun oluşma olasılık değeri; (1-10 ) S: Zararın ne kadar önemli olduğunun değeri, şiddet, (1-10) D: Zarar meydana getirecek durumun keşfedilmesinin zorluk derecelendirilmesi, (1 10 ) RÖS: Risk öncelik sayısı, RÖS = P(olasılık) x S(şiddet) x D(fark edilebilirlik) 33

34 yol kenarına istiflenmiş kargoların taşınmasını istiyor. RİSKİ HESAPLANACAK ÖRNEK 1. Depoda forklift ve yaya yolu mevcut 2. Köşelerde ayna konulmamış 3. Forklift bakımlarında formlar doldurulmuyor 4. Çalışma saatlerine dikkat edilmiyor 5. Çalışanların psikolojik sorunları ile pek ilgilenilmiyor 6. Bazı yerlerde zeminde yağ birikintileri var 7. Bazı çalışanlar iş yaparken kulaklık ile müzik dinliyor 8. Bazı çalışanlar dalgın ve bazen forklift yolunda yürüyorlar 9. Çalışanlara gerekli eğitimler verilmiş fakat kontrolleri yapılmıyor 10. Forklift sabah kontrolleri düzenli yapılmıyor 24. Forkliftle taşıma Bir forklift operatörü acele bir şekilde malzeme taşıyor. Tehlikeli Olabilecek Hususlar 1. Tamirci forkliftin etrafında korkuluk ve herhangi bir uyarı işareti olmaksızın yol ortasında forklifti kontrol etmektedir. 2. Çatallar havada askıda bırakılmıştır. 3. Forkliftin hareketini önleyecek takoz kullanılmamıştır 32. Bir forklifti asansör gibi kullanarak yüksekte çalışma Depo işçisi raflardaki yedek parçaları bir forkliftin çatallarına geçirilmiş paletin üzerine basarak almaya çalışıyor. Tehlikeli Olabilecek Hususlar 1. Taşınan malzemeler operatörün görüş açısını engelliyor. Yerdeki arkadaşına çarpma ihtimali oldukça yüksek. 3. Forkiftin bıçakları geriye doğru yükseltilmemiş. Malzemeler forklift ilerlerken her an devrilebilir. Nİ Tehlikeli Olabilecek Hususlar

35 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ ELMERİ KONTROL VE KAYIT YÖNTEMİ Nİ

36 36

37 ÇALIŞANLAR İÇİN BASİT RİSK HESAPLAMA R= A x B

38 Risk 6 51 RİSK YÖNETİMİ RİSKİ AZALTMANIN MALİYETİ RİSKİN BOYUTU Risk Harcama TL Riskin değerini düşürme maliyeti AMAÇ KAYIP Kabul edilebilir Risk TL 38

39 12 22 Slayt 5/6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ AMAÇ: (Nitel) Risk analiz yöntemleri FINE KINNEY Elmeri kontrol kayıt yöntemi Risk analiz yöntemleri ve hesaplama örnekleri Nİ V- RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ 2016 Güz dönemi Nurdoğan İNCİ Elektrik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ Öğretim görevlisi 39

40 FINE KINNEY METODU RİSK PUANI = Olasılık (şans) X Frekans X Şiddet Risk Değeri= İ x F x D olarak hesaplanır. İ= İhtimal, (0,2-10 arası bir değer) F=Frekans, (0,5-10 arası bir değer) D=Sonuçların Derecesi (1-100 arası) Nİ

41 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ FINE KINNEY METODU RİSK = İHTİMAL X FREKANS X ETKİ Tablo 1-İhtimal Skalası İhtimal: Zarar ya da hasarın zaman içinde gerçekleşme ihtimali Değer Kategori 0,2 Pratik Olarak İmkansız 0,5 Zayıf İhtimal 1 Oldukça Düşük İhtimal 3 Nadir fakat Olabilir 6 Kuvvetle Muhtemel Risk Değeri= İ x F x D olarak hesaplanır. İ= İhtimal, (0,2-10 arası bir değer) F=Frekans, (0,2-10 arası bir değer) D=Sonuçların Derecesi ( ) 10 Çok Kuvvetli İhtimal Yüksekte emniyet kemersiz çalışan bir işçinin kemer takması sadece düşme olasılığını etkiler, düşerse ölüm riskini azaltmaz veya tehlikeye maruz kalma sıklığını etkilemez) Nİ

42 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ FINE KINNEY METODU RİSK = İHTİMAL X FREKANS X ETKİ Tablo: 3 Etki/Zarar- D Sonuç Skalası Derece: Tehlikenin gerçekleşmesi halinde insan, işyeri ve çevre üzerinde oluşturacağı zarar ya da hasarın şiddeti Sıra Açıklama Kategori 1 Dikkate Alınmalı Hafif-Zararsız veya önemsiz 3 Önemli Minör-Düşük iş kaybı, küçük hasar, ilk Yr 7 Ciddi Majör-Önemli Zarar, Dış tedavi, işgünü kaybı 15 Çok Ciddi 40 Çok Kötü Sakatlık, uzuv kaybı, çevresel etki Ölüm, Tam maluliyet, Ağır çevr. etkisi 100 Felaket Birden çok ölüm, önemli çevre felaket DİKKAT EDİLECEK KONULAR *Riske maruz kalan kişiler, *Riske maruz kalma ilişkileri, *Önlemlerin alınma imkanları *Güvenlik tedbirlerinin işlemez hale gelme riski, *Güvenlik önlemelerin devam güvenirliği Nİ

43 RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ FINE KINNEY METODU RİSK = İHTİMAL X FREKANS X ETKİ Risk Düzeyine Göre Karar ve Eylem Sıra Risk Değeri Karar EYLEM 1 R<20 Kabul Edilebilir Risk Acil tedbir gerekmeyebilir 2 20<R< 70 Kesin Risk Eylem planına alınmalı 3 70 <R<200 Önemli Risk Dikkatle izlenmeli ve yıllık eylem planına alınarak giderilmeli <R< 400 Yüksek Risk Kısa vadeli eylem planına alınarak giderilmeli 5 R>400 Çok Yüksek Risk Çalışmaya ara verilerek derhal tedbir alınmalı Nİ

44 Ekipman Özellikli Bilgi Bankası Materyal Özellikli Bilgi Bankası Proses Ünitesi Bilgi Bankası Yapı Malzemesi Bilgi Bankası MAKRO ANALİZ SONUÇLARI Kaza Senaryoları Bilgi Bankası Ekipman Gözetleme Algoritması Ekipman Davranış Analiz Algoritması Kaza Senaryosu Sonuç Algoritması

45 12 80 Slayt 6/6 TEHLİKE RİSK YÖNETİMİ ANALİZ METODOLOJİLERİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ AMAÇ Tehlike analiz metotları FTA Hata ağacı analizi, ETA Olay ağacı analizi, PHA Ön Tehlike Analizi, PRA Birincil risk analizi CCA Neden-Sonuç Analizi WHAT IF Olursa ne olur KAZA Oranları, Nİ VI TEHLİKE ANALİZ METODOLOJİLERİ 2016 Güz dönemi Kaynaklar: ÇSGB-Özlem Özkılıç, Nurdoğan İNCİ Elektrik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ Öğretim görevlisi 45

46 4/8 FTA Hata Ağacı Analizi Hata ağacının inşasının İlk basamak tepe olay ile başlar, İlk basamak tepe olayın birden çok bağımsız yolla oluşup oluşmayacağına göz önüne alınmasıdır, Bu durumda, sistem veya kapısı ile bölünmelidir. Nİ

47 2/8 FTA Hata Ağacı Analizi ÖRNEK 1 Lamba yanmıyor Nİ

48 3/8 FTA Hata Ağacı Analizi ÖRNEK 1 Tamamlanmış ağaç değerlendirilir ve kararlar verilir Nİ

49

50

51 YANGIN GÜVENLİĞİ İÇİN TEHLİKELERİN BULUNMASI ve ÖNLEMLERİ Genel analiz özeti Nİ

52 YANGIN GÜVENLİĞİ İÇİN TEHLİKELERİN BULUNMASI ve ÖNLEMLERİ FTA ile olası kaza nedenlerinin araştırılması, ETA Belirlenen tehlikelere göre kontrol edilecek noktaların bulunması ETA Alınan önlemlerin başarı yüzdelerinin bulunması RDKM Risk değerlendirme karar matrisi, değişken arasındaki ilişkiyi analiz etmekte kullanılır. RA Mevcut duruma göre Risk hesaplamaları ile kabul edilebilirliğin araştırılması, yeni tehlike risklerinin hesaplanması RD Bulunan Risk değerine göre DÖF hazırlanması KT Kontrol sistemi kurulması, Takip formlarının hazırlanması KD Kayıt ve değerlendirme yapılması Papyon modeli RA> Risk analizi, RD> Risk değerlendirme OGRY > Operasyonel Güvenirlik Risk Yönetimi Nİ Fırat Bozgaç

53 2/5 PHA Ön Tehlike Analizi Hata Analizi Hata ağacı Olay ağacı Geçmiş deneyim Analizi Geçmiş Kazalar Potansiyel tehlikeli eleman Tehlikeli olay Amaç Analizi Tehlike tanımlanması Risk değerlendirme/seçim Tehlikeli durum Emniyet Sistem Kaybı Riski Azaltma Nİ

54 5/5 PHA Ön Tehlike Analizi Tarih Proses/sistem Alt sistem Dizayn rehberi BAŞLANGIÇ TEHLİKE ANALİZİ RİSK DEĞERLENDİRME FORMU Değerlendirme No Düzenleyen Revizyon No Revizyon tarihi Takım Sayfa Potansiyel tehlike eleman Tehlikeli olay nedeni Tehlikeli durum Korunma kaybı Kaza Şiddet/ frekans Düzeltici önlem Nİ

55 Slayt 6/6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ TEHLİKE ANALİZ METODOLOJİLERİ AMAÇ: (Nicel) Risk analiz yöntemleri HACCP, CCA, WHAT İF Risk analiz yöntemleri ve hesaplama örnekleri Nİ VII- RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ Kaynaklar: ÇSGB-Özlem Özkılıç, Nurdoğan İNCİ Elektrik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ Öğretim görevlisi nurdoganinci@gmail.com 55

56 2/12 HACCP Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları Yönetim Sistemi Tehlike RİSK YÖNTEM SIFIR HATALI ürün üretimi HACCP, gıda işletmelerinde fiziksel, kimyasal ve biyolojik şartların uygun hale getirilmesini ve ürünün, işletmeye kabulünden müşteriye ulaşmasına kadar olan aşamalarda uygun şekilde işlenmesini sağlar. Nİ

57 3/12 HACCP Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları Yönetim Sistemi Tehlike RİSK YÖNTEM HACCP TEMEL İLKELERİ I I. Ayrıntılı üretim akış şeması oluştur, II. Tehlike analizlerini yap, III. Kritik kontrol noktalarını belirle, IV. Kritik limitleri belirle, (iso standarları) Nİ V. İzleme yöntemlerini belirle ve uygula, 57

58 4/12 HACCP Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları Yönetim Sistemi Tehlike RİSK YÖNTEM HACCP TEMEL İLKELERİ II I. Kontrol noktalarındaki sapmaları tespit et II. Uygunsuzluklara karşı DÖF belirle Nİ III. Sistemin etkinliğini kontrol et IV. Kontrol ve doğrulama prosedürleri oluştur V. HACCP uygulanması için talimat yaz VI. Dokümantasyon oluştur 58

59 9/12 HACCP Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları Yönetim Sistemi Tehlike RİSK YÖNTEM Nİ BU SİSTEMDEN KİMLER SORUMLUDUR Çiftçiler, Hasatçılar, Yem üreticileri, Gıda bileşeni üreticileri, Gıda üreticileri, Gıda satıcıları, Gıda servisleri ve ambalaj işlemleri, Hazır yemek firmaları, 59

60 GIDA SANAYİ TARLA ÜRETİM AKIŞ ŞEMASI HCCP TEMEL İLKELER I ÜRETİM HASAT DEPO NAKLİYE DAĞITIM ÜRETİM HASAT DEPO NAKLİYE DAĞITIM Tehlike Analizi Kritik limitleri belirle Zararlı etkiler Kritik noktalar Nİ

61 İŞLEME ÜRETİM AKIŞ ŞEMASI HACCP TEMEL İLKELER I NAKLİYE DEPO SAKLAMA AYIKLAMA HAZIRLAMA BULAŞIK SUNUM DAĞITIM SAKLAMA PİŞİRME Tehlike Analizi Soğuk limitleri belirle Son üretimi Tarih kontrol Kritik noktalar Zararlı etkenler Sanitasyon Nİ

62 ÜRETİM AKIŞ ŞEMASI HACCP TEMEL İLKELER II Kontrol noktalarında sapmaları tespit etme Düzeltici Önleyici Faaliyetleri belirle Sistem etkinliğinin Kontrolünü sağla Kontrol Doğrulama prosedürü oluştur HACCP Uygulanması için Talimat yazılması Dokümantasyon oluşturma Nİ

63 10/12 HACCP Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları Yönetim Sistemi Tehlike RİSK YÖNTEM Nİ SİSTEMDEN SORUMLU DOLAYLI KURULUŞLAR Temizlik ve sanitasyon hizmeti veren kuruluşlar, Taşıyıcılar, depolama ve dağıtım kuruluşları vb. Ekipman sağlayan kuruluşlar, Temizlik ve sanitasyon ajanları, Ambalaj malzemeleri Gıda ile temasta bulunan diğer öğeleri üreten kuruluşlar vb. 63

64 11/12 HACCP Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları Yönetim Sistemi Tehlike RİSK YÖNTEM Nİ HACCP in kabul görmüş 7 Temel İlkesi 1. Tehlike analizlerinin yapılması, 2. Kritik kontrol noktalarının saptanması, 3. Kritik limitlerin oluşturulması, 4. Kritik kontrol noktalarının izlenmesi için sistemin oluşturulması, 5. Kontrol altında olmayan noktaların izlenmesi ve varsa düzeltici faaliyetlerin oluşturulması, 6. Sistemin etkili bir şekilde işlemesinin denetlenmesi için kontrol prosedürlerinin oluşturulması, 7.Bu ilkelerin uygulanması için prosedür ve kayıtları kapsayan dökümantasyon sisteminin oluşturulması. 64

65 RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ CCA Neden-Sonuç Analizi Tehlike RİSK YÖNTEM CCA Cause-Consequence Analysis Bu teknik nükleer enerji santrallerinin risk analizinde kullanılmak üzere Danimarka RISO laboratuvarlarında yaratılmıştır, Neden - Sonuç analizi, Hata Ağacı ile Olay Ağacı Analizlerinin bir harmanıdır. Bu metedoloji, neden analizi ile sonuç analizini birleştirir ve bu nedenle de hem tümdengelimli hem de tümevarımlı bir analiz yöntemini kullanır. Neden - Sonuç analizinin amacı, olaylar arasındaki zinciri tanımlarken istenilmeyen sonuçların nelerden meydana geldiğini belirlemektir. Limitleri; Analistin sistemdeki değişikleri önceden sezmesi gerekir. Operasyonun aşamalarının analist tarafından önceden sezilmesi gerekir. Sonucun şiddetinin belirlenmesi subjektif olabilir ve analist için savunması zordur. Olasılıkları saptamak genellikle zordur ve tartışmalıdır. Nİ

66 RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ 2/4 WHAT IF Olursa ne olur Analizi Tehlike RİSK YÖNTEM Bu metot, fabrika ziyaretlerinde ve prosedürlerin gözden geçirilmesi esnasında yararlıdır. Mevcut potansiyel tehlikelerin tespit edilme oranı yüksektir. Genel olarak olursa ne olur? Sorularına alınacak cevaplar formata yazılır Nİ

67 Slayt 6/6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ TEHLİKE ANALİZ METODOLOJİLERİ AMAÇ: (Nitel ve Nicel) Risk analiz yöntemleri HAZOP ve ÖRNEK ÇÖZÜM Risk analiz yöntemleri ve hesaplama örnekleri Nİ VIII- RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ Kaynaklar: ÇSGB-Özlem Özkılıç, Nurdoğan İNCİ Elektrik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Danışmanı ve GEDİK ÜNİVERSİTESİ Öğretim görevlisi nurdoganinci@gmail.com 67

68 Nİ RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ HAZOP Hazard and Operability Tehlike ve çalışabilirlik analizi Kimya endüstrisinde operasyonun proses dizayn aşamasında ve proses işletme esnasında yaygın olarak kullanılır. Kalitatif ve Kantitatif Kılavuz Kelime + Proses Parametresi = Sapma FMEA ile ölçülebilir değerler bulunur SEVESO 68

69 2/12 HAZOP Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi Fabrika müdürü HAZOP Takımı: Fabrikanın işveren vekili İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı İşletme (Proses) Mühendisi Sistem ve Otomasyon Mühendisi Elektrik Mühendisi Makine Mühendisi İnşaat Mühendisi (Gerekli ise) Tehlike RİSK YÖNTEM Nİ

70 12/12 HAZOP Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi Nİ

71 RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ CCA Neden-Sonuç Analizi Tehlike RİSK YÖNTEM Nİ Neden - Sonuç analizi, Hata Ağacı ile Olay Ağacı Analizlerinin bir harmanıdır. Neden - Sonuç analizinin amacı, olaylar arasındaki zinciri tanımlarken istenilmeyen sonuçların nelerden meydana geldiğini belirlemektir. 71

72 RİSK HESAPLAMA ÖRNEKLERİ 2/4 WHAT IF Olursa ne olur Analizi Tehlike RİSK YÖNTEM Bu metot, fabrika ziyaretlerinde ve prosedürlerin gözden geçirilmesi esnasında yararlıdır. Mevcut potansiyel tehlikelerin tespit edilme oranı yüksektir. Genel olarak olursa ne olur? Sorularına alınacak cevaplar formata yazılır Nİ

73 2/5 PHA Ön Tehlike Analizi Hata Analizi Hata ağacı Olay ağacı Geçmiş deneyim Analizi Geçmiş Kazalar Potansiyel tehlikeli eleman Tehlikeli olay Amaç Analizi Tehlike tanımlanması Risk değerlendirme/seçim Tehlikeli Emniyet durum Sistem Kaybı Riski Azaltma Nİ

74 3/12 HAZOP Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi HAZOP ÇALIŞMA PROSESİ Tehlike RİSK YÖNTEM HAZOP Çalışma ekibinin oluşturulması Doküman toplanması Sapma sonucu tahmini ve nedenlerinin araştırılması Kimyasal etkenler Fiziksel etkenler Sistem etkenleri Kılavuz kelimelerle sorgulama Sonuç analizi Önlemler ve kontrol sonuçları Nİ

75 4/12 HAZOP Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi PROSES VEYA OPERASYON Tehlike RİSK YÖNTEM Mekanik etkiler Fiziksel etkiler Kimyasal etkiler Elektrik etkiler Radyasyon etkileri FMEA ve HAZOP KALİTATİF TANIMLAMA VE TEHLİKELERİ DEĞERLENDİRME KABUL EDİLEBİLİR-EDİLEMEZ RİSKLERİ İÇEREN İSTENMEYEN OLAYLARIN AYRIŞTIRILMASI KANTİTATİF RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ Kritik ve tehlikeli bir olayın meydana gelme frekansının olasılığının hesaplanması Kritik ve tehlikeli bir olayın Şiddetinin büyüklüğünün hesaplanması RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ Nİ

76 11/12 HAZOP Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi Anahtar Kelime Nİ

77 12/12 HAZOP Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi Nİ

78 12/12 HAZOP Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi Nİ

79 HAZOP Çalışması Akım Şeması 10/12 HAZOP Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi Nİ

80 1 KAYNAKÇA Özlem ÖZKILIÇ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi Prof. Dr. H. Hilmi SABUNCU Yeni Yüzyıl Üniversitesi İş Sağlığı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmetcik BAYAZIT İTÜ İnşaat Fakültesi Ana Bilim Dalı (Mühendislikte Güvenlik ve Risk Analizi) kitabının yazarı Meryem FIKIRKOCA İTÜ İnşaat Fakültesi Hidrolik Ana Bilim Dalı(Bütünsel Risk Yönetimi) kitabın yazarı Yük. İnş. Müh. Latif Onur UĞUR sektöründe riskler ve risk yönetimi kitabı Dr. Ahmet Coşkun DÜNDAR Makine Mühendisi ISAG 5 Adımda Risk Değerlendirme TC ÇSGB İSGÜM Bütünsel Risk Yöntemi Meryem Fıkırkoca Nİ