l. GiriE Uluslararasl Suglar, Uluslararasl Ceza Mahkemesi ve Yeni Tiirk Ceza Kanunu

Transkript

1 Uluslararasr Hukuk ve Politika Cilt:1, No: I ss.43-56,2001 A Uluslararasl Suglar, Uluslararasl Ceza Mahkemesi ve Yeni Tiirk Ceza Kanunu Yusuf AKSAR* l. GiriE Ozet firyninci qizqrhn iki biiuiik dlinqa sqvafl ve ig sava5lar insanhjm qt)rdiiil en bilqilk vah5etlere de sahne oldu. Ginimiizde de benzeri sahneler devam ediqor. Ustelik bir de terrjrizm slrunu eklendi. Dolaqtxqla din olduju gibi bugnn de savap suglan rjnernli bir sorun olarak karsmrzda durugor. Sava5 suglanrun onlenebilmesi igin hem ulusal, hern de uluslar arast dilzeqde dizenlernelerin tlaptlmast gereftmektedir. Bu gergevede bu galryrnarun amau Turkitle agtxndan oldukga yeni olan uluslar arat suglar konusunun tarihsel gelipirnini, Uuslararas Ceza Mahkernesi ve Yeni Tl,trk Ceza Kanunu dizenlerneleri b afumndan incelemektir. Anahtar Kelimeler: tun5a KarSt Suglar, insanhja Kary iplenilen Suglar, Saldtrr Sugu, Sava5 Suglan, Soqfunrn Sugu, Uuslararast Ceza Mahkernesi, Uluslararast Suglar, Yeni 71i,rk Ceza Kanunu, Yirminci yuzyrlda, uluslararasr toplum iki brfyuk dunya savagrna, bir qok iq savaga ve bunun sonucunda da milyonlarca insanrn OltimUne tanrk olmugtur. Ne yazrk ki, yirmibirinci yuzyrl da, terorle savag adr altrnda uluslararasr hukuk bakrmtndan tartrgmah iggaller ve insan haklan ihlalleri ile baglamrg bulunmaktadrr. insanlr[rn tarih boyunca maruz kaldrfr soykrrrm, igkence, bir savag aracr olarak tecavuz ve cinsel giddet suqlan, etniktemizlik, sivillerin kotu muameleye tabi tutulmasr, gahsi, tarihi ve kulturel varlrklann yok edilmesi, sivil halkrn zorla r-ilkelerinden uzaklagtrrtlmast, okullara, hastanelere, pazar yerlerine ydnelik silahlr eylemler vb. uluslararasr ceza hukuku ve insan haklarr hukuku ihlalleri gunumuzde de devam etmektedir. Krsacasr uluslararasr suglar olarak ifade edebileceeimiz, savag suqlart, soyktrtm suqu, insanlrfa kargr iglenilen suglarve saldrn suqlannrn, hem ulusal hem de ulus- (*) Doe Dr, Karadeniz Teknik Universitesi iktisadi ve idari Bilimler FakUltesi Uluslararast iligkiler BoltimU Uluslararast Hukuk Ofiretim Uyesi, yaksar@hotmail com 43

2 Y.,Aksar lararast duzeyde onlenilmeye galrgrlmasr, uluslararasr bang ve grivenlifin korunmast igin de birinci derecede 6nemlidir Bu amacrn gerqeklegtirilebilmesi igin, ulusal ve uluslararasr duzeyde adt geqen suqlar dolayrsryla sorumlu olanlarrn yargr onune qrkartlmasr, bagka bir ifadeyle bireysel cezai sorumluluklalnrn tesis edilmesi aqlslndan gok 6nemli geligmeler olmaktadrr. Bu anlamda Uluslararasl Ceza Mahkemesinin 1998 tarihinde kurulup I Tem muz 2002 tarihi itibariyle faaliyette olmasr' ve ulusal hukuk mevzuatlartnln bu do[rultuda yeniden duzenlenmesi, geligmelere en qarprcr drnekler olarak zikredilebilir, Dtinyada gdrulen bu geligmelere paralel olarak, Turkiye de 26 Eylul 2004 tarihinde kabul edilen ve I Nisan 2005 tarihinde ytirurluge girecek olan 523T Sayrlr yeni TUrk Ceza Kanunu Ozel HUkumler BdlUmunde "Uluslararasl Suqlar" baglrfr altrnda bazt suq kategorilerini dtizenlemig bulunmaktadtr. Bu makalenin amacr, TUrkiye aqrstndan oldukqa yeni olan uluslararasr suglar konusunun tarihsel geligimini, Uluslararasl Ceza Mahkemesi ve Yeni Turk Ceza Kanunu duzenlemeleri bakrmrndan incelemektir 2. uluslararasl suglar ve uluslararasr ceza Mahkemesi Uluslararast Ceza Mahkemesi sadece bireyler Uzerinde uluslararasr toplumu tumuyle derinden etkileyen qok afrr suglar hakkrnda yargr yetkisine sahiptir'. oolayrsryla, devletler uzerinde veya devletlerin sorumlulufuna y6nelik bir yargr yetkisi bulunmamaktadrr. Uluslararast Ceza Mahkemesi'nin yargl yetkisi dahilinde olan suqlar agrkqa 9u gekilde belirtilmigtir: (a) soykrrtm suqu, (b) insanlr[a kargr iglenen suqlar, (c) savas suglarr ve (d) saldrrr sugu.'sdz konusu uluslararasr suglarrn TUrk hukuk uygulamast ve literaturunde yeni olmasr nedeniyle tarihsel olarak geligim ve uygulama sureqlerine krsaca bakmakta varar vardrr, I Uluslararast Ceza Mahkemesi stattistj, (17Temmuz lg98), un Doc A/CoNF.l83/g rrjrkge metin igin, bkz.e Bozkurt. Tilrkiqe'nin Uluslararasr HuLkuk Mevzuatt,lAnkara, Nobel,2003), s 609 l5 Haziran-lTTernmuz I998 tarihinde Roma'da duzenlenen Uluslararasr Ceza Mahkemesi Kurulmasrna Dair Birlegmig Milletler Diplomatik Konferanst sonucunda, tarihte ilk defa uluslararasr toplum, tum insanlrfr ilgilendiren uluslararast Ceza Mahkemesi Stattistinii kabul etmigtir statti l20devletin lehte (ingiltere, Fransa ve Rusya dahil), 7 devletin aleyhte (Amerika Birlegik Dbvletleri, Qin, Libya, Irak, Israil, Katarve yemen),ve2l devletingekimseroykullanmasr gibi buytikbiruluslaraiasr toplumdestegiyleulusiararasrhukuktayerinialmrgtrr.stattjntjn 126 maddesineuygunolarak,60devleiinstatuyuonaylamasr garttntn yerine gelmesiyle, Uluslararast Ceza Mahkemesi itemmuz 2002 tarihi itibariyle gorevine baglamr5 bulunmaktadlr. ABD'nin Uluslararasr Ceza Mahkemesi Stattjsunrin aleyhine oy kullanmasr biraz $a$rrtrcl kargrlanabilir zira, ABD Yugoslavya ve.ruanda savag Suqlularr Mah[emelerinin Birlegmig letler Mil- ctivenlik Konseyi taraftndan kurulmasrnda 6rrculi.ik etmis ve her zaman, statrjnun kabultine kadar, bir Uluslararast Ceza Mahkemesi kurulmasrnrdestekler goruinmristr-ir. 'CettingseriousAboutan Bu konuda, bkz. M. p. scharf, International Criminal Court', 6 iace lnternational Law Revtew,l994, P scharf' 'The s 103;M Politics of Establishing an International Criminal court', 6 Duke lournal of Comparative lnternational o Law, 1995, ss. l7o-l7l 2 Uluslararasr Ceza Mahkemesi Stattisri, m I ve 5 3 uluslararast Ceza Mahkemesi statlisu, m 5 Roma Konferansr'nda hangi suqlar uzerinde yargt Mahkemenin yetkisinin olacafrna dair gortigmeler ve tartrgmalar hakkrnda, Opz. la.'u. Arsanjani,,,The statuteof Rome the lnternational Criminal Court', American /ournalof International L,aw, vol. qs,1999, ss 29-36: P Kirsch, ve I. T. Holmes, 'The Rome Conference on an International Criminal Court: The Negotiating Process', American lournalof International L,aw, Vol 93, 1999, ss 6-8; p. Kirsch, ve J. T Holmes,,The Birth of the International Criminal Court: The I998 Rome Conference', Canadian yearbook of lnternational Inw,Yol.36, 1998, ss

3 Uluslararas Suglar, Uuslararast &za Mahkemesi ve Yeni Turk Ctza Kanunu 2.1. Saldur Sugu veaa tunea Kary Suglar Uluslararasr suglar tarihte ilk defa Nuremberg Uluslararasr Askeri Ceza Mahkemesi StatUsU ile tasnif edilmigtir'. Nuremberg Statusu madde 6 (a) duzenlemesine gore, banga kargr suqlar, bir saldrn savaglnrn ya da antlagmalara aykrrr bir savagrn planlanmasl, hazrrlanmasr, baglatrlmasr ya da surdrirulmesi ya da dar anlamda savag suqlarrnrn ve insanlrfa kar$r suglarrn gergeklegtirilmesi iqin bir ortak plana ya da fesat duzenlemesine katrlrnmasr olarak tanrmlanmaktadrr. Benzer bir dtizenleme Tokyo Uluslararasr Askeri Ceza Mahkemesi'ni kuran Bildirinin 5 (a) maddesinde de bulunmaktadrr'. Barrga kargr suq veya saldln suqu BM Genel Kurulu'nun 1974 tarih ve 3314 (XXIX) sayrlr kararr ile kabul ettifi Saldrrrnrn Tantmt belgesinin l. maddesinde bir devletge bagka bir devletin egemenli[ine, Ulke butunlufiune ya da siyasal bafrmsrzlr[rna kargr ya da BM Antlagmast'na ayktrr herhangi bir biqimde silahlr kuvvet kullanrlmasr geklinde belirtilmigtir. Saldrrr suquna iligkin Eski Yugoslavya ve Ruanda Savag Suqlularr Mahkemeleri'nin StatUlerinde herhangi bir duzenleme yer almamaktadrr. Bu durum aqrkqa Nuremberg ve Tokyo Uluslararasr Askeri Ceza Mahkemeleri'nden daha geriye, en azrndan bu suq iqin, eidildi ini gdstermektedir. Uluslararasr Ceza Mahkemesi Stati.jsU madde 5, Mahkeme'nin yargr yetkisine dahil olan suglan belirtirken saldrn suquna da yer vermigtir. Ancak aynr maddenin 2 frkrasr uyannca, Mahkeme "saldrrr suqu Uzerindeki yargrlama yetkisini l2l ve 123. maddelere uygun bir gekilde tanrmlayan ve bu suqla ilgili olarak Mahkeme'nin hangi durumlarda bu yetkisini kullanacafirnr ortaya koyan bir hukum kabul edildikten sonra yerine getirecektir". B6yle bir dtjzenlemenin yaprlmrg olmasr, uluslararasr toplumun saldrrt sueunun tanrmr ve unsurlan ve aynr zamanda hangi tur eylemlerin bu kapsama dahil edilecefii konusunda tam bir uzlagmaya varamadrfrnr da aqrkga g6stermektedir Elbette, saldrrr suqunun varlr[r konusunda BM Guvenlik Konseyi'nin yetkili ve gdrevli olmasr da bu konuda etken olmaktadrr. Bu nedenledir ki Uluslararast Ceza Mahkemesi StatUsU, Mahkeme ile Birlegmig Milletler arasrndaki iligkinin bir anlagma ile duzenlenmesi gerekti[ini ongormektediru insanlqa Kary ielenilen Suglar ikinci DUnya Savagt'nrn en onemli sonuqlarrndan bir tanesi de tarihte ilk defa, Nuremberg ve Tokyo Uluslararasr Askeri Mahkemeleri'ne iligkin duzenleme ve uygulamalar aracrll[tyla, insanltfa kargr iglenilen suq kavramrnrn uluslararasr ceza hukukuna kazandtrrlmasrdrr' B6yle ba[rmsrz bir suq kategorisinin yaratrlmasrnrn temel nedenleri; barrg zamantnda iglenilen bazr suqlann ya da Devletin kendi vatandaglanna 4 Nuremberg Uluslararasr Askeri Mahkemesi StatUsU igin, bkz. Agreement for the Prosecution and Punishment of Ma jor War Criminals of the European Axis, 8 Agustos 1945, 59 Stat. I 544, 82 UNTS Tokyo Uluslararast Askeri Ceza Mahkemesi'nin kurulugu ve Stattisti iqin, bkz. Special Proclamation by the Supreme Commander for the Allied Powers, Establishment of an International Tribunal for the Far East, l9 Ocak 1946, TIAS No l5t]9 4 Bevans Uluslararasr Ceza Mahkemesi Statiisri, madde 2 7 Nuremberg StattlsU, m 6 (c). Tokyo StatrjsU, m 5 (c) 45

4 Y.Aksar kargr igledi[i suqlann, sava$ suqlan veya saldrrr suqlan kapsamrnda deferlendirilememesidiru. Bagka bir ifadeyle, oyle bazr fiiller vardr ki, bunlann savag suqu veya saldrrr sugu olugturmasr mumkun de[ildir; Alman Yahudilerinin, Katoliklerin, qingenelerin, yaglrlann ve gaylerin Naziler tarafrndan katledilmesi drnekierinde oldu[u gibi. Nuremberg ve Tokyo Askeri Mahkeme StatUleri insanlr[a kargr sug kavramtnr, savag oncesi ve savag srrasrnda sivil halkrn kasrtlr 6ldiirtjlmesi, toplu yok edilmesi, kole olarak kullanrlmasr, surulmesi ya da oteki insanlrk drgr muamelelere tabi tutulmasl ya da barrga kargr suq ya da savag suqu ile ilgili olarak siyasal, rrkqr ya da dinsel zulumler uygulanmasr fiiilerini kapsayacak bigimde tanrmlamrgttr" Eski Yugoslavya ve Ruanda Savag Suqlulan Mahkemeleri Statulerinde de insanlr[a kargt iglenilen suglardan dolayr bireylerin uluslararasr duzeyde cezai sorumluluklarr duzenlenmigtir. Eski Yugoslavya Savag Suqlularr Mahkemesi Statusu madde 5 htikmtine gore, ister uluslararasr ister ulusal nitelikte olsun, silahlr gatrgmalar srrastnda herhangi bir sivil halka kargr iglenen gu fiiller insanlr[a kargr sug olarak kabul edilmigtir: a) kasten oldurme, b) toplu yok etme, c) k6le etme, d) surgtin, e) hapsetme, f) igkence, g) rza geqme, r) siyasal rrkgr ve dinsel nedenlerle zulmetme, i) difer insanlrk drgr muameleler. Ruanda Savag Suqlularr Mahkemesi StatUsU 3 maddesinde yukarrda belirtilen fiilleri insanlr[a kargr suq olarak kabul etmekle birlikte, tanrm olarak Yugoslavya Mahkemesi StatUsiinden daha farklr ozelliklere yer vermektedir. Soz konusu duzenlemeye gore, insanlr[a kargr suqlar, ulusal, siyasal, etnik, rrkqr ya da dinsel nedenlerle herhangi bir sivil halka kargr yaygln ya da sistematik bir biqimde saldrrrlmasrna baflr olarak iglenilen suglarr igermektedir. Uluslararasr Ceza Mahkemesi Stattisu'nUn 5 maddesi, insanlrfia kargt iglenilen suglan Mahkemenin yargr yetkisine dahil etmig ve 7. maddesinde bu kategoriye giren suqlarr detaylr bir gekilde duzenlemigtir. Soz konusu maddenin hazrrlanmasrnda gerek Yugoslavya gerekse Ruanda Savag Suqlularr Mahkemeleri'nin duzenleme ve uygulamalartntn etkisi oldufu aqrktrr. Statt]ntin 7 maddesine g6re, insanlrfa kargr suqlar, bir sivil halka kargr genel ya da sistematik bir bigimde girigilen saldrnlara baflr ve bu saldrrrnrn bilincinde olarak iglenilen fiiller olarak tanrmlanmaktadrr. Uluslararasl Ceza Mahkemesi StatUsu insanlr[a kargr sug olan fiillerin kapsamrnr daha da genigletmigtir. Bunlor:?) kasten 6ldUrme, b) toplu yok etme, c) kdlelegtirme, d) halkrn surulmesi ya da zorla nakli, e) uluslararasl hukukun temel huktimlerinin ihlali sonucu hapsetme ya da fizik ozgurluftnden bagka biqimde afrr yoksun brrakma, f) igkence, g) rcza geeme, cinsel kdlelegtirme, fuhuga zorlama, hamileli[e zorlama, zorla krsrrlagttrma ve benzer her ttirlu difer cinselzorlama, r) siyasal, rrkqr, ulusal, etnik, ktilttirel, dinsel ya da cinsel nedenlerle ya da uluslararasr hukukta kabul edilemez olarak benimsenen evrensel bagka olgritlere baflr olarak herhangi bir gruba ya da herhangi bir belirlenebilir toplulu[a zulmetme, i) zorla kaybetme, i) hie canlr brrakmama emrinde bulunma, k) apartheid, l) fiziki btrtunluge ya da fiziki ya da ruh saflrftnr afrr kayrplara ya da briyrik acrlara bilinqli olarak neden olacak nitelikte oteki insanlrk drgr muameleler. 8 L S. Sunga, Individual Responsibilitq in International Law fo, &rious Human Rights Wllattons, (Dordrecht, Boston, London: Martinus Nisihoff Publishers, t992), ss. 44, Nuremberg Statiisti, m 6 (c), Tokyo Stattisri, m 5 (c). 46

5 Uluslararas Suglar, Uuslararast Ceza Mahkemesi ve Yeni Turk Ceza Kanunu 2.3. tuyftvrm SuQu Uluslararasr toplumun soyklnm sueunu tegkil edecek bir gok eylemle kargrlagmasrna rafmen, ayrl ve ba[tmsrz bir uluslararasl sue kategorisi olarak soykrrrm suqunun duzenlenilmesi yenidir. Soyktrrm sugu ikinci DUnya Savagrnda tanrk olunan katliamlann bir sonucu olarak gundeme gelmig ve oldukga da iyi bir gekilde kodifiye edilmigtir"'. Nuremberg Mahkemesi StatUsU ve Mahkeme'nin yargrlamalarrnda soyktrrm terimi kullanrlmamtg olmakla birlikte, soykrrrm suqu olan bir gok eylem, Statu'nr.in madde 6 (b) ve (c) htiktimlerinde duzenlenilen sava$ suglarr ya da insanlr[a kargr suqlar olarak yargr lanm rgtrr". GunUmUzde, soykrnm suqunu ve bu sueun onlenmesini 1948 tarihli Soykrnm Sueunun Onlenmesi ve Sorumlularrnrn Cezalandrrrlmasr Sozlegmesi detaylr bir gekilcle dtizenlemektedir''. Adr geqen Sdzlegme'nin hukumleri artrk birer uluslararasr 6rf adet kuralr olarak kabul gdrmektedir S6zlegmeye gdre, soyklrrm bir ulusal, etnik, rrki veya dini grubun tamamen veya krsmen yok edilmesi amacryla belirtilen gu eylemlerden herhangi birisinin iglenilmesi anlamrna gelmektedir: a) grup uyelerini 6ldUrmek, b) grubun Uyelerine ciddi bedensel veya zihnizarar vermek, c) grubun krsmen veya tamamen fiziksel tahribine yol agaca[r hesaplanan yagam gartlarrna grubu kasten maruz brrakmak, d) grup iqerisinde dogumu 6nlemeye y6nelik onlemler koymak, e) grubun qocuklarrnt zorla bagka bir gruba transfer etmek''. Soykrrtm Sozlegmesi duzenlemeleri herhangi bir defigiklife uframadan, Yugos, lavya ve Ruanda Savag Suqlularr Mahkemeleri ve Uluslararasr Ceza Mahkemesi StatUleri'nde yerini almrgttrro. Bu anlamda tarihte ilk defa gerek ulusal gerekse uluslararasl duzeyde bireylerin soykrnm suqu dolayrsryla sorumlu tutulduklarr ve gerekli mueyyideye qarptrrrldrklarr gdzlemlenmektedir. Ozellikle, Ruanda Savag Suglularr Mahkemesi'nin Akaqesu Davas uluslararasr drizeyde soykrrrm suqu dolayrsryla bireylerin cezai sorumlulu$unu tesis eden ilk karar olmasr nedenivle tarihi bir anlam ve 6neme sahiptir'' tuvas Suglart Savag suqlartntn uluslararasr hukukta kabulri l906 tarihli Kara Savagrnda yaraltlara ve Hastalara iligkin Cenevre Sdzlegmesi'ne kadar varmakla birlikte, s6z konusu suelardan dolayr uluslararasr duzeyde bireysel cezai sorumlulufun tesisi Nuremberg ve Tokyo Ul u slara rasr Askeri Mah kemeleri uygu lamala rryla gerqeklegm i gti r. N u rem berg Mahkemesi StatUsu 6 (b) duzenlemesi savag suqlannr gu gekilde tanrmlamaktadrr: "kasten 6ldUrme, kdtu muamele ya da sivil halkrn ya da iggal altrndaki sivil halkrn surgunu, kolelik ya da bagka amagla qalrgtrrma, savag tutsaklarrna ya da denizdeki kigilere kdtu muamele, rehinelerin 6ldUrulmesi, kamu ya da ozel mtilkiyetin yafima, l0 S.R Ratner ve I.S Abrams, Accountability lor Human Rights Atrocities in International Law &r1ond the Nuremberg Ltgacq, (Oxford: Clarendon press, 1997), s 24. I I Ratner ve Abrams, s. 25; Sunga, s 65 I 2 Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, 9 Aralrk 1948, 7g UNTS 277 l3 Soykrrrm Sdzlegmesi, m 2. l4yugoslavya Savag Suqlularr Mahkemesi Stattjsti, m 4; Ruanda Savag Suglularr Mahkemesi, m.2; Uluslararasr Ceza Mahkemesi StatrisU, m 6 l5trial Chamber, TheProsecutorv. lean-paulakaqesu,judgement,caseno. ICTR-96-4-T,(2Eyltil 1998). 47

6 Y.Aksar lanmasr, gereksiz yere kentlerin, kasaba ve kdylerin yok edilmesi ya da askeri gereklilik olmadan bunlarrn yaktlrp yrkrlmasr ile srnrrlr olmamak uzere savag yasalannr ya da yaprlageliglerin i ihlaller". ikinci DUnya Savagr sonrasl 1949 tarihli Cenevre Sdzlegmeleri ve 1977 tarihli Cenevre Sdzlegmeleri'ne Ek I ve ll Protokollerinin kabultiyle birlikte, uluslararasl ceza hukukunun savag hukuku dtizenlemeleri ve bu do[rultuda Eski Yugoslavya ve Ruanda Savag Suglularr Mahkemeleri ve Uluslararasr Ceza Mahkemesi StatUleri farklr bir anlayrgla sava$ suglanna yer vermig bulunmaktadrr. GUnrimUz uluslararasr ceza hukukunda, savag suqlarr iki temel kategoriye ayrrlmaktadrr Bunlar, Cenevre Sozlegmelerinin a[rr ihlalleri ile di[er savag hukuku ve 6rf adet kurallartntn ihlalidir. Her iki grup duzenlemenin uluslararasr silahlr qatrgmalarr duzenledi[i kabul edilir. Uluslararasr hukuk belgelerinde kargrmrza qrkan savag hukuku ve buna iligkin dtizenlemelerin genellikle uluslararasr nitelikli silahlr qatrgmalara yonelik olduiu agrktrr. Uluslararasr nitelikli olmayan silahlr qatrgmalarr duzenleyen metinler ise oldukga srnrrlrdrr. Temelde bir silahlr qatrgma durumunda oncelikle bireylerin ve ozellikle sivil halkrn en temel hakkr olan yagama hakkrnrn guven' ce alttna altnmasr ve korunmasr s6z konusu oldu[undan, uluslararasl silahlr gatrgma ile bu nitelikte olmayan silahlr gatrgmalara uygulanacak kurallarrn farklr olmasr kabul edilebilir bir duzenleme ve anlayrg olamaz'u Cenevre Sozle5meleri'nin Altr ihlalleri Sisterni Silahlr qatrgmalar hukukunun kodifiye edilmesi ve savag esnasrnda sivillerin korunmasr bakrmrndan en temel dtizenlemeleri iqeren 1949 tarihli Cenevre Sdzlegmeleri, ikinci Dunya Savagt'nrn en onemli sonuglarrndan birtanesidir Cenevre Sdzleqmelerine ek 1977 tarihli Ek I ve II Protokolleri de bu geligmenin bir devamrdrr''. Ddrt Cenevre Sozlegmesinde de ortak bir duzenleme nitelifinde gorulen, l. Cenevre S6zlegmesi madde 49,11 Cenevre Sozlegmesi madde 50, tll. Cenevre Sdzlegmesi madde 129 ve lv. Cenevre Sdzlegmesi madde 146 duzenlemeleri, di[er britun Cenevre 56zlegmeleri ihlallerinden farklrlrk arz etmektedir. Bunun da nedeni, sdz konusu maddeler gerefince 56zlegmeye taraf devletlere, Cenevre SOzlegmelerinin afrr ihlali olarak kabul edilen bazr fiillerden dolayr, gerekli kanuni duzenlemelerin ve yargrlama iglemlerinin yaprlmasr konusunda bir yrikumltilufrin getirilmesidir. Cenevre S6zlegmeleri do[rudan bireylere herhangi bir yukumluluk getirmemekle beraber, taraf devletlere gerekli hukuki duzenlemelerin yaprlmasr ve aftr ihlallerl6 Silahlr qattgmalartn uluslararastve ulusalolarak ikiye ayrrlmasrve her ikisine farklr hukuk kurallarr uygulamantn, bireylerin korunmasr bakrmrndan hig bir 6neminin olamayacafr konusundaki gdrtig ve gerekqeler iqin, bkz Y. Aksar, Implementing International Humanitarian Law From the Ad Hoc Tribunals to a fur, manent International Criminal Court, (London ve New York: Routledge, 2004), ss l7l. Cenevre Sozlesmesi: Harb Halindeki Silahlr Kuwetlerin Hasta ve Yaralrlarrnrn Vaziyetlerinin Islahr Sdzlegmesi, 75 UNTS 3l; il. Cenevre Sozlegmesi: Silahlr Kuwetlerin Denizdeki Hasta, Yaralr ve Kazazedelerinin Vaziyetlerinin tslahr Sozlegmesi, T5 UNTS 85; III. Cenevre Sozlegmesi: Savag Esirleri Hakkrnda Tatbik Edilecek Muameleye iligkin Sozlegme, 75 UNTS 135; IV. Cenevre Sozlegmesi: Savag Za' mantnda Sivil Halkrn Korunmasrna Dair Sozlesme, 75 UNTS 287; Cenevre SOzle$melerine Ek Protokol l: Uluslararasr Nitelikli Silahlr Qatrgmalarda Sivillerin Korunmasrna Yonelik Protokol, (1977), l6 ILM l39l;cenevre SozleSmelerine Ek Protokol U: Uluslararasr Nitelikli Olmayan Silahlr Qatrgmalarda Sivillerin Korunmasrna Dair Protokol, (1977\. l6 ILM

7 Uluslararas Suglar, Uuslararas Ceza Mahkemesi ve Yeni Tiirk Ceza Kanunu den dolayr kigilerin yargllanmalannr zorunlu krlmaktadlr'0. Cenevre Sdzlegmeleri'nin ilgili maddeleri incelendiiinde, airr ihlaller olarak adlandtrrlan fiillerin savag sueu olarak adlandrrrlmadrir, bir bagka ifadeyle, savag suglarr teriminin kullanrlmadr$r gorulur. Ancak, s6z konusu eylemlerin birer savag sugu olugturdu[u aqtkttr"'. Cenevre Sozlegmeleri'nin a[rr ihlalleri olarak kabul edilen fiiller gunlart igermektedir: a) kasten oldtirme, b) igkence ve insanlrk drgr muamele, c) biyololik ve trbbi denek olarak kullanma, d) kasten buyuk acrlara neden olma ya da vucut btitunlueune ya da saflr[a a[rr saldrrr, e) askeri gereklilik olmadan mallann megru olmayan bir biqimde ve keyfi olarak yaygrn yok edilmesi ya da sahiplenilmesi, f) rehine altnmast, ) savag tutsafirnrn ya da koruma altrndaki kigilerin dugman devlet silahlr kuvvetlerinde hizmete zorlanmasr, r) hukuka aykrrr biqimde surgun ya da nakil, i) hukuka aykrrr tutuklama, j) koruma altrndaki kigilerin tarafsrz ve yasal bir bigimde yargrlanmasr hakkrndan yoksun edilmesi'n tarihli Cenevre Sdzlegmelerine Ek Protokol I, Cenevre Sozlegmelerinin afrr ihlallerine yonelik htikumlerini daha detaylr bir gekilde duzenlemek yanrnda, afrr ihlaller sisteminin kapsamrnr ve uygulama alanrnr daha da genigletmigtir. Ek Protokol I bau yeni kigi grup ve nesnelere yonelik eylemleri de afrr ihlal kapsamlna almtgttr''. Eski Yugoslavya Savag Suqlularr Mahkemesi Stattisu 2 maddesinde "1949 Cenevre Sozlegmelerinin A[rr ihlalleri" baglrfr altrnda, Cenevre Sozlegmeleri'nde belirtilen eylemleri aynen Mahkeme'nin yargr yetkisine dahil etmigtir tarihli Uluslararasr Ceza Mahkemesi Statusri sava$ suqlarrnr dilzenleyen B. maddesinin 2 (a) duzenlemesinde dort degisik sava$ suqu grubundan birincisi olarak Cenevre Sozlegmeleri'nin afrr ihlallerini duzenlemig bulunmaktadrr Uluslararasr Ceza Mahkemesi StatUsU yukarrda belirtilen ve 1977 tarihli Ek l. Protokol ile kabul edilen yeni Cenevre SOzlegmeleri'nin a[rr ihlallerini olugturan fiilleri, madde B (2) (a) da Cenevre Sdzlegmelerinin a[rr ihlalleri baglrir altrnda deeil, madde B (2) b de di$er sava$ yasalarr ve orf adet kurallannrn ihlali adr altrnda duzenlemigtir Savap Yasalan ve Of Adet Kurallanrun ihlali Savag suqlartntn di[er grubu savag yasalarr ve orf adet kurallarrnrn ihlali baglrir alttnda toplanabilir. Bu gruba giren savag suqlarrnrn temeli 1907 La Hey Sozlegmeleri, Nuremberg Mahkemesi StattisU ve Uluslararasr Askeri Ceza Mahkemeleri'nin yargr kararlanna dayanmaktadrr. Bu kategoriye dahil edilen savag sugu tegkil eden eylemlerden bazrlan gu gekilde belirtilebilir: zehirli silah, gazya da gereksiz acrya l8 O. Cross, 'The Crave Breaches System and the Armed Conflict in the Former Yugoslavia', Michigan /ournal of International L,aw,Yol. 16, 1995,s.793. l9 Cross, s I. Cenevre Sdzlegmesi, m 50; Il. Cenevre Sdzlegmesi, m 5l; Ill. Cenevre Sdzlegmesi, m I30; IV Cenevre Sdzlegmesi, m. 147., Ek Protokol I, m 85 2l Orne[in, Ek Protokol I madde 73 drigman kuvvetlerin elinde bulunan vatansrz ve multecilerin korunmasrnr, madde l5-31 saflrkya da dini personelin, saflrk Unite veya kuruluglarrnrn korunmasrnr, madde 85 savag tutsaklartnrn ve sivillerinin tilkelerine gbnderilmesinde gereksiz gecikmelerin olmamasrnr, apartheid ya da 6teki rrk aynmcr niteliklerin yasaklanmasrnr, ktjltur varlrklarrna yonelik saldrrrlann yasaklanmasrnr afrr ihlaller olarak dtizenlemektedir Bu konuda daha detaylr bilgi igin, bkz C Wyangaert, 'The Supression of War Crimes under Additional Protocol I', A I.M Delissen, ve G J Tania (ed.), Humanitarian Law of Armed Conflict Aallenqes Ahead Essays in Honour of Frits Kalshoven, (Dordrecht, Boston, London: Martinus Niihoff Publishers. l99l). ss

8 Y.Aksar neden olan silah kullanma, askeri gereklilikle ba[dagmayan nitelikte gehirlerin, kasabalartn veya kdylerin yok edilmesi, savunmasrz kasaba, k6y, yerlegim yeri veya binalara saldrrrlmasl ya da bombalanmasr, dini, hayrr, e[itim, sanat ve bilimlere adanmtg kurumlara, tarihi yerler ve bilim ve sanat eserlerine zarar verilmesi, yok edilmesi veya el konulmasr, kamu veya ozel mtilktin ya[malanmasl vb." Savagta kullanrlacak silah ve savag ydntemlerine iligkin olan bu eylemlere ek olarak, savag yasalart ve orf ve adet kurallanna dahil edilebilecek Cenevre Sdzlegmeleri Ortak 3. maddesi ve 1977 Protokolleri de burada belirtilmesi gereken 6nemli duzenlemelerdir. Eski Yugoslavya Savag Suglulan Mahkemesi StatUsU 3. maddesinde, savag yasalart ve 6rf adet kurallarrnrn ihlali baglr[r altrnda yukarrda belirtilen eylemler aynen Mahkeme'nin yargr yetkisine dahil edilmigtir. Statunun 3. maddesindeki duzenlemenin temelini 1907 La Hey Sozlegmelerinrn olugturdu[u aqrktrr ve bu durum Mahkemenin StatUstine iligkin gerekgede de net bir gekilde belirtilmigtir". Uluslararast Ceza Mahkemesi StatUsU, savag yasalarr ve di$er orf adet kurallarr ihlalini uluslararasl silahlr qatrgmalara uygulanacak kurallar ve ulusal silahlr gatrgmalara uygulanacak kurallar olarak ayn ayn duzenlemigtir. Uluslararasr silahlr gatrgmalara iligkin duzenlemeler daha detaylrdrr'n. Yugoslavya ve Ruanda Savag Suqlularr Mahkemeleri'nin Statu ve uygulamalarrndan da bilindi[i Uzere, sava$ suglarr, soykrnm sueu ve insanlr[a kargr iglenilen suqlar, her iki mahkemenin de maddi yargrlama yetkisi altrnda bulunmakta ve uluslararasr ceza hukukunda en afrr ihlaller olarak kabul edilmektedir". Uluslararasr Ceza Mahkemesi StatUsU ile Yugoslavya ve Ruanda Savag Suqlulan Mahkemeleri Statuleri arastndaki en 6nemli farklrlrk, Uluslararasr Ceza Mahkemesi StatUsu'ntin saldrrr suqlarr hakkrnda da yargt yetkisini igermesidir. Uluslararasl ceza hukuku bakrmrndan, bu gekilde bir duzenlemenin yaprlmasr, uluslararasr toplumca buytrk bir geligme olarak kabul edilmelidir. Saldtrr suqlarrnrn Mahkeme'nin yargr yetkisinin drgrnda tutulmasr, en a[rr uluslararasr suqu (the supreme international crime) igleyen veya bu suqlardan dolayr cezai'sorumlulufu olmasr gereken bireylere dokunulmazltk verilmig olmast anlamtna gelirdi'u. Nuremberg Mahkemesi uygulamalarrndan gunum1ze kadar, bir savagrn baglattlmasl di$er bir ifadeyle bir saldrrr sueunun iglenmesi uluslararast bir suq olarak tarif edilmig, bir ulusal hak olarak g6rulmemigtir". E[er saldrrl sueu Uluslararast Ceza Mahkemesi'nin yargl yetkisi drgrnda tutulmug olsaydr, 22 Nuremberg StatUstj, m. 6 (b); Tokyo Statijsti, m. 5 (b) 23 1A Report of the &cretary-c,eneral fursuant to turagraph 2 of &curity Council Resolution B0B (1993), Including the Aat't Statute af the Tribunal, UN Doc S/2j704, (3 Mayrs 1993), paras.4t-4. Uluslararasr Ceza Mahkemesi StatUsU, m. g 2 (b) ve g 2 (e) 25 Yugoslavya ve Ruanda Savag Suqlulan Mahkemeleri'nin maddi yargr yetkileri, uygulamalarr, uluslararaslceza hukukuna katkrlan ve UluslararastCeza Mahkemesi'ni nasiletkileyecekioikonrrunda detay, lr bir aragtrrma igin, bkz.y Aksar, The Ad Hoc Tribunals and International Humanitarian Law, (Bristol Universitesi Hukuk Faktiltesi, yayrnlanmamrg doktora tezi, 2000) 26 Statement by Beniamin B Ferencz, Pace Peace Center, (16Haziran 1998) Metnin tamaml icin, bkz. www u n.org/icc/speeches/61 6ppc. htm 27 Statement by Ben jamin B. Ferencz, Pace Peace Cente r, (16 Haziran 1998).; UN Press Release UROM/8, "Former Nuremberg War Crimes Prosecutor Declares That Aggressive War is not a National Right but an International Crime". (l6haziran 1998). 50

9 Uuslararast Suglar, Uuslararag Ceza Mahkemesi ve Yeni Tilrk Ceza Kanunu uluslararasl toplum uluslararasr ceza hukuku uygulamalarrndan bir adrm geriye gitmig olurdu'u. Ne yazrk ki, Uluslararasl Ceza Mahkemesinin saldrrr suelanna yonelik olarak yargr yetkisine sahip olmast Statu'nUn madde 5 (2) hukmunde belirtilen kogulun gerqeklegmesine baflanmtgttr. Buna gore, Stattintin l2l ve 123. maddelerine uygun olarak kabul edilecek, saldrn suqunu tanrmlayan ve uygulanma kogullarrnr belirleyen bir hukmun Statu'de yer almasr gerekecektir. Soz konusu hukmtin Birlegmig Milletler Antlagmasl'nln ilgili hukumleriyle uyum igerisinde olmasr aranacaktrr. Bu duzenlemeden de kolaylrkla anlagrlaca[r tizere, Uluslararasl Ceza Mahkemesi saldrrr sugu uzerinde, uluslararasr toplumun suqun tanrmr ve uygulanma kogullarr konulartnda bir uzlagmaya varmast durumunda yargr yetkisine sahip olacaktrr". Boyle bir kogulun varolmastntn temel nedeni, bir devlet tarafrndan saldrrr yaprhp yapllmadr- [rnr kararlagttrmaya tek yetkili organ olan GUvenlik Konseyi ile saldrn suqu araslndaki iligkidir. Bundan dolaytdrr ki, Stattintin 2. maddesinde belirtildigi uzere, saldrn suqunun tantmlanmast ve kogullarr ile ilgili problemlerin g6zrilmesi iqin, Uluslararast Ceza Mahkemesi ve GUvenlik Konseyi arasrndaki iligkinin bir antlagma Cerqevesinde net bir gekilde drizenlenmesi gerekmektedir'0. Uluslararast Ceza Mahkemesi'nin maddi yargl yetkisi bir gok aqrdan elegtirilebilmekle beraber, ozellikle nukleer silahlann kullanrmr veya kullanrlma tehdidi, g6zu kor edici lazer silahlarrnrn ve di[er kitle imha silahlarrnrn kullanrmrnln sava$ suglan baglr[r altrnda duzenlenmemig olmasr ve Mahkeme'nin bu konularda yargr yetkisine sahip olmamasr bu elegtirilerin belli baglrlarr olarak belirtilmelidir. Ozellikle, nukleer silahlann kullanrmr konusunda Mahkeme'nin yargl yetkisinin olmamasr, hukuk kurallannrn uygulanmasr bakrmrndan adil olmayan bazr sonuglarrn do[masrna neden olacaktrr. Ornefin, bir kimse zehirli bir ok veya av tufefi kurgunu ile bir gahsr dldurse Uluslararast Ceza Mahkemesi savag sugu adr altrnda yargrlama yetisine sahip olurken, nukleer silah kullanrmr sonucu binlerce sivil halktn dlumiine yol aq, mak Mahkeme'nin yargl yetkisinin drgrnda kalacaktrr''. Bdyle bir durumun uluslara- 28 Statement by H E. Mr Albano L. T. Asmani, BirlegikTanzanya Cumhuriyeti adrna, (16 Haziran 1998) Metnin tamamr igin, bkz. org/icc/speeches/616urt htm 29 Saldtrr sucunun tantmlanmasr ve kogullarrnrn belirlenmesi konusunda, Uluslararasl Ceza Mahkemesi Hazrrlrk Komisyonu'nun yofun bir qalrgmasr s6z konusudur. Bu konuda bkz. "Proposals pursuant to resolution F of the Final Act for a provision on aggression, including the definition and Elements of Crimes of Aggression and the conditions underwhich the International Criminal Court shall exercise its iurisdiction with regard to this crime'' UN Doc. PCNICC/2002/2/Add2, (24 Temmuz 2OO2). Saldrrr suqunun tarihsel bir analizini yapan doktimanlar igin ise, bkz. Preparatory Commission for the International Criminal Court, Working Group on the Crime of Aggression, New York, 8- I9 Nisan 2002 "Historical Review of Developments Relating to Aggression Prepared by the Secretariat", UN Doc PC N I CC/200 2/w CC NL. I ve PCN ICC /2002N1 G NL. I /Add I. 30 Nitekim, bu konuda Uluslararasr Ceza Mahkemesi Hazrrlrk Komisyonu Mahkeme ile Birlegmig Milletler arastndaki iligkinin ne gekilde olacafrna dair bir taslak antlagma metni hazrrlamrg ve soz konusu antlagma metni, Stattiye taraf devletlerce 9 Eykil 2002 tarihinde kabul edilmigtir Metin iqin, bkz.preparatory Commission for the International Criminal Court, Report ol the heparatorg Commission for the International Cnminal Court,Draft Relationship Agreement between the Court and the United Nations, UN Doc PCNICC/2001/l/Add.l, (8 Ocak 2002). 3l UN Press Release UROM/I4, "Use of Weapons of Mass Destruction Should be Included in Criminal Court's Definition of War Crimes, Say Several Conference Speakers", (18 Haziran 1998).; Bu konuda 6zellikle, bftz. Statement by Ambassador Muhammad Zamir, Bangladeg Halk Cumhuriyeti adrna, (18 Haziran 1998) Statement by Alhaii Abdullahi Ibrahim, Ofr, San, Nijerya Federal Cumhuriyeti Adalet Bakanr, Niierya adrna, (lb Haziran 1998) 51

10 Y.Aksar rast ceza hukuku bakrmrndan aqlklanmasr mrimktln de[ildir. Ancak, her ne olursa olsun StatU'nun bazr eksikliklerine rafmen, uluslararasr toplumca atrlan btiytik bir adrm oldufu ve zaman igerisinde bunlarrn tek tek giderilecefi unutulmamalrdrr. 3. Uluslararasl Ceza Mahkemesi ve Yeni Tiirk Ceza Kanunu Uluslararasr Ceza Mahkemesi'nin en temel 6zelliklerinden bir tanesi de, Mahkeme'nin yargl yetkisinin ulusal mahkemelerin yargr yetkisini tamamlayrcr nitelikte olmasrdrr. StatU'de yer alan duzenlemeye gore, efer Statri'de ong6rulen bir suq yetkili devlette kovugturma ya da sorugturma konusu yaprlmrg ise, ilgili devletin bunu devam ettirme istek ve yetenefii olmamasr durumlarr hariq, Uluslararast Ceza Mahkemesi'nin yargl yetkisi soz konusu olamamaktadrr." Bagka bir deyigle, ulusal mahkemelerin Uluslararasr Ceza Mahkemesi'ne oranla bir 6nceli[i vardtr." Gergeklikte boyle bir duzenlemenin olmasr, uluslararasr hukukta yer alan devletlerin hukumranlr[r ilkesinin do[al bir sonucudur. Qt]nku, tarihsel olarak hukumranlrk hakkr ve cezai yargl yetkisi birbiriyle yakrndan ileilidir ve devletlerin bafrmstzlt[tntn ve hukumran- Ir[rnrn vazgeqilemez bir unsuru olarak kabul edildieinden dolayr, hiq bir devlet sahip oldu[u cezai yargrlama yetkisini bagka bir devlete veya uluslararasr bir mahkemeye veya organa devretmek istemez'.. TUrkiye Uluslararasr Ceza Mahkemesi StatUsU'nU imzalamayan tek Avrupa ulkesidir ve StatU'ye taraf defildir. l99b Roma gorugmeleri strasrnda StatU'nun kabulunden 6nce, TUrkiye Mahkeme'nin yargr yetkisine ter6r ve uyugturucu kaqakqrlr[r gibi suqlann da eklenilmesini istemig, fakat bu gdrug benimsenmemigtir. Turkiye Mahkeme'nin yetkisini henuz kabul etmemigtir. Ancak, bu durum hiqbir gekilde Turk vatandaglarrnrn bu Mahkeme 6nUnde yargrlanamayacafr anlamtna gelemez. $6yle ki, uluslararasr barrg gucu kapsamrnda g6rev yapan bir Turk vatandagrntn, Mahkeme'nin yetkisini kabul eden bir devletin Ulkesinde suq iglemesi durumunda Uluslararasl Ceza Mahkemesi'ne transfer edilmesi mumkundur. Mahkeme'nin yargr yetkisi, yukarrda da belirtildigi Uzere, ulusal mahkemelerin yargr yetkisinitamamlaytct niteliktedir. Oncelik ulusal mahkemelerdedir. Ancak ulusal mahkemelerin yargtlama yapmamasr veya gekli nitelikte bir yargrlama yapmasr durumunda Uluslararasr Ceza Mahkemesi yargr yetkisini kullanacaktrr. Bu nedenle TUrkiye, Uluslararasr Ceza Mahkemesi'nin yargr yetkisini kabul etmese bile, ilk olarak Mahkeme'nin yargr yetkisine dahil olan suglar bakrmrndan ig hukukunu yeniden gozden geqirmek ve Mahkeme ile uyumlu hale getirmek durumundadrr. Bu nedenle olsa gerek, l Nisan 2005 tarihinde yurtirlu[e girecek olan Yeni TUrk Ceza Kanunu ikinci Kitap (Ozel Huktrmler), Uluslararasr Suqlar Baglrklr Birinci BoltimU'nde Soykrrrm ve insanlrfa Kargr Suqlar ayrr maddeler halinde duzenlenmigtir: Yeni TUrk Ceza Kanunu madde 76 Soykrrrm baglrfr altrnda gu duzenlemeye yer vermektedir' 3') )j )11 52 Ul'uslararasr Cerza Maliki:nresi Statiisu, nr lr H i)azarc,r, UluslararctsL llut.ruit l-t'rslcri, Crlt q tankaru Turhan Kit.il-,evr, /;,)'')\,\t \ )t'; i Crawfrtrd,'Prt-rspects ior an Iltleniatir:irai Crinrrna]Cuurt',.ii) 'vi-'l 4r iett'r, - -.'1 ir rr.,'.'.:. i-, mes R CrawfOrci ttn "l'iie lrrternatittn;iisation t.,i Crinrinal i,aw', iinitrrtrlrl."()tiiil/ r.'/ /'ii,' irtlr,i,'i - i.i cetdtnqs,l995 s l0i ; B Craefrattr, Univers lgrinllral ittrt:cir itr.l' ;i rr.i r I irir;'l -rl,,l url, l:uroptan lt)lirnlll ol lnttrnation;i iitil' \r'r',1 I I t-)lrt) rr ' 'l-,'1

11 Uuslararas Suglar, Uuslararas Ceza Mahkemesi ve Yeni Turk Ceza Kanunu "(l)bir planrn icrast suretiyle, milli, etnik, rrki veya dini bir grubun tamamen veya ktsmen yok edilmesi maksadryla, bu gruplann uyelerine kargr agafrdaki fiillerden birinin iglenmesi, soyktrrm suqunu olugturur: a) Kasten 6ldrirme b) Kigilerin bedensel veya ruhsal butunlilklerine aprr zarar vermek c) Grubun, tamamen veya krsmen yok edilmesi sonucunu do[uracak kogullarda yasamaya zorlanmasl d) Grup iqerisinde dofumlara engel olmaya ydnelik tedbirlerin alrnmasr e) Gruba ait gocuklann bir bagka gruba zorla nakledilmesi (2) Soykrrlm suqu failine aftrlagtrrrlmrg muebbet hapis cezast verrlir. Ancak, soykrrrm kapsamrnda iglenen kasten 6ldUrme ve kasten yaralama suqlarr agrsrndan, belirlenen mafdur saylslnca gergek iqtima hukumleri uygulanrr (3) Bu suqlardan dolayr tuzel kigiler hakkrnda da guvenlik tedbirine hukmolunur. (a) Bu suqlardan dolayr zamana$lmr iglemez." Yeni Ttirk Ceza Kanunu duzenlemesi, yukarrda uluslararast suglar konusunda da beli rtilen Soykt rt m Suqu n u n On len i lmesi ve Soru mlu lan nr n Cezalandr rr lmasr S6zle9- mesi, Eski Yugoslavya ve Raunda Savag Suqlularr Mahkemeleri ve Uluslararasl Ceza Mahkemesi StatUleri ile uyum igindedir. Bagka bir ifadeyle, soykrrrm suqunun tanlml ve bu suqa vucut veren eylemler uluslararasr duzenleme ve uygulama ile uyum igerisindedir. Gerqi, Ttirkiye 1950'den bu yana Soykrrrm Sozlegmesi'ne taraftrr", fakat soyktrtm suqu ve faillerine verilecek cezalar ilk defa, ancak Yeni Ttirk Ceza Kanunu ile tespit edilerek, bu suq ig hukukumuzun bir pareasl haline ddnugttirulebilmigtir. Soykrrlm sueunun unsurlartntn neler oldu[u, ornefin, milli, etnik, rrki veya dini grubun (korunan gruplarrn) kapsamrnrn ne olacafr, korunan grubun tamamen veya klsmen yok edilmesi konusundaki ozel kastrn ne gekilde ispatlanrlabilecefi, bu suq kapsamrna dahil edilen eylemlerin igeriklerine ne tur davranrglann girecefi konulannda, TUrk hukuk uygulaylctlartntn, bu konudaki uluslararasr uygulamalara bakmasr gerekli olacaktrr. Bu anlamda, hiq guphe yoktur ki, Eski Yugoslavya ve Ruanda Savag Suglularr Mahkemeleri'nin igtihatlarr egsiz bir kaynak tegkil edecektir'u. Yeni TUrk Ceza Kanunu madde 77 insanlr[a Kargr Suqlar baglr[r altrnda gu gekilde duzenlenmigtir: "(l) Aga[tdaki fiillerin, siyasal, felsefi, rrki veya dini saiklerle toplumun bir kesimine kargt bir plan do[rultusunda sistemli olarak iglenmesi, insanlr[a kargt sug olugturur: a) Kasten dldurme b) Kasten yaralama c) igkence, eziyet veya kdlelegtirme 35SoykrrrmsugununOnlenmesiveSorumlularrnrnCezalandrrrlmasrSozlegmesi 29.3.l950tarih ve7469 saytlt Resmi Gazete'de yaytmlanarak yururltife girmigtir. Sdzlegmenin Tiirkge metni iqin, bkz Gi,ndt.z, A Mtlletlerarast Hukuk Temel Belgeler 6rnek Kararlar, (lstanbul: Beta, l99g), s Eski Yugoslavya ve Ruanda Savag Suglularr Mahkemelerinin soykrrrm sueuna yonelik karar ve uygulamalart ve bunlann Uluslararast Ceza Mahkemesine etkileri bakrmrndan detaylr bir qalrgma igin, bkz. y. Aksar, Implementing International Humanitarian Law From the Ad Hoc Tlibunals to a krmanent International Criminal Court, (London, New York: Routledge, 2004), ss

12 Y.'4ksar (3) Bu suglardan dolayr tuzel kigiler hakkrnda da guvenlik tedbirlerine hukmolunur (4) d) Kigi hurriyetinden yoksun krlma e) Bilimsel deneylere tabi krlma f) Cinsel saldrrrda bulunma, qocuklarrn cinsel istismarr g) Zorla hamile brrakma h) Zorla fuhga sevk etme (2) Biriirci frkranrn (a) bendindeki fiilin iglenmesi halinde, fail hakkrnda a[rrlagtrrrlmrg muebbet hapis CeZ?srn?; difer bentlerde tanrmlanan fiillerin iglenmesi halinde ise, sekiz yrldan az olmamak Uzere hapis cezaslna hukmolunur, Ancak, birinci frkranrn (a) ve (b) bentleri kapsamrnda iglenen kasten 6ldUrme ve kasten yaralama suglarr aqtstndan belirlenen mafdur saylslnca gergek iqtima hukumleri uygulanrr. Bu suqlardan dolayl zamanagrmr iglemez." Yeni TUrk Ceza Kanunu'nun 77. maddesi duzenlemesine kadar TUrk kanunlarrnda insanlr[a kargr suq kavramr yoktu Yeni duzenleme ile insanlr[a kargr suq kavramtnln Ttirk ig hukukunda yer almasr kayda de[er bir geligme olarak de[erlendirilmelidir. Ancak, maddede gerek insanlr[a kargr suq kavramr tanrmrnrn gerekse bu suga vucut veren eylemlerin kapsamrnrn, uluslararasr duzeyde gergeklegen geligmelerle ve daha da onemlisi Uluslararasr Ceza Mahkemesi StatUsU duzenlemeleri ile uvum igerisinde oldufunu sdylemek pek de mumktin degildir. goyle ki: Yeni TUrk Ceza Kanunu, "siyasal, felsefi, rrki veya dini saiklerle toplumun birkesimine kargr bir plan dofrultusunda sistemli olarak iglenmesi" durumunda, sekiz alt baglrk halinde belirtilen eylemlerin insanlr[a kargr sug olugturabilecefini belirtmigtir. Soz konusu tantmtn, uluslararasr ceza hukukunda var olan insanlr[a kargr iglenilen suq tantmt ve Uluslararasl Ceza Mahkemesi StatUsu duzenlemeleri ile uyumlu olmadrfr agrktrr. Gerqeklikte, Yeni Tiirk Ceza Kanunu'nun yapmrg oldufu tanrm, insailtlakargt suqkavramlnln iqinde Ozel bir suqkategorisi olarak ve persecution adr altrnda uluslararasl ceza hukukunda bilinen sug tanrmrndan bagka bir gey defiildir. tursecution sugu Turk hukukunda zulmetme olarak qevirebilece[imiz 6zel bir insanlr- [a kargr suq kategorisidir ve Uluslararasr Ceza Mahkemesi StattrsU 7 maddesinde insanlr[a Kargr iglenen Suglar baglr[r altrnda I frkra (h) bendinde gu gekilde duzenlenmigtir: "... herhangi bir tantmlanabilir grup veya toplulu[a kargr, bu paragrafta atrf yaptlan herhangi bir eylemle veya Mahkeme'nin yetki alanrndaki herhangi bir sugla ba[lanttlr olarak siqasi, vki, ulusal, etnik, ki)ltiirel, dinsel, cinsel veqa evrensel olarak uluslararas hukukta milsaade edilmeqen diler nedenlere daqalt zlilim". Gortildtifu Uzere, aslrnda Yeni TUrk Ceza Kanunu insanlrfa kargr suq baglr[r altrnda, insanlr[a kargr iglenif en suqlardan sadece bir tanesini olugturan persecution (ziilmetme) sugunu dtizenlemigtir. $oyle ki, persecution sugu kavramrna, siyasi, rrki, felsefi, dini vb. saiklerle iglenmesi durumunda, kasten oldtirme, yaralama, igkence, vza geqme vs. suglarr dahil edilebilecektir. Persecution sugunda dnemli olan, fail tarafrndan aynmcl bir niyetle (kastla) (Dscriminatory Intent) adt geqen fiillerin iglenilmesidir. Buradaki discnminatorq intent, soyktrtm sugu iqin gerekli olan qenocidal intent ten farklrdr. Genocidal intent de milli, etnik, rrki veya dini bir grubun tamamen veya krsmen yok edilmesinin amaq- 54

13 uuslararas suglar, uuslararast Ceza Mahkemesi ve yeni ri)rk Ceza Kanunu lanmast gerekli iken, discriminatory intent de ise grubun yok edilmesi amacl olmamakla beraber, belli bir gruba ait olunmasr dolayrsryla suqun mafduru olunmasr soz konusudur. Eski Yugoslavya ve Ruanda Savag Suqlularr Mahkemelerinin uygulamalarrntn da gdsterdifi Uzere, persecution insanlr[a kargr suqlar iginde en a[rr olanr ve bir anlamda hiyerargik olarak soykrrrm suqunun altrnda, ama di[er insanlrfia kargr iglenilen suglartn da Ustunde yer alan insanlrfa kargr iglenilen ozel bir suq turud1r". Bu anlamda bakrldr[rnda, Yeni TUrk Ceza Kanunu'nun uluslararasl hukuk uygulamalarrnrn gerisinde kaldr[rnr soylemek pek de yanlrg olmasa gerektir. Oysa, Yeni TUrk Ceza Kanunu'nun genel olarak uluslararasl ceza hukuku, 6zel olarak da uluslararasl toplumun Uzerinde anlagtrfr ve en son metin olan Uluslararast Ceza Mahkemesi StatusU duzenlemeleri ile uyumlu bir insanlr[a kargr iglenilen sug kavramtnt igermesi tercih edilmeliydi. Uluslararasl Ceza Mahkemesi StatusU madde 7 (l) hukmu insanhfa kargt iglenilen suqlarr goyle tanrmlamaktadrr, "insanlr- [a kargr iglenen suglar herhangi bir sivil halka kargr saldrrr niyetiyle y6neltilmig yaygln veya sistematik saldrnlarrn bir parqasr olarak iglenmig... eylemler...". Agrkga bu duzenlemeden anlagtlaca[r Uzere, bir eylemin insanlr[a kargr iglenilen suq olabilmesi igin, mutlaka Yeni TUrk Ceza Kanunu'nda oldufu gibi sitlasat, t'elsefi, rki vega dini saiklerle toplumun belli bir kesimine ftarpr iglenmig olmasrna gerek yoktur. Kaldr ki, b6yle bir saikle iglenilen fiiller, yukartda da belirtildi[i Uzere, insanlr[a kargr iglenilen suqun ozel bir turu olan persecution suqunu olugturmaktadrr. Uluslararasr suglar ve Yeni Ttjrk Ceza Kanunu duzenlemeleri aqrsrndan, sava$ suglarr dtizenlemelerine bakrldrfrnda, ne yazrk ki, Yeni Turk Ceza Kanunu'nda savag suglartna iligkin herhangi bir duzenlemenin olmadrfir gor1[ir. Uluslararasr Ceza Mahkemesi StatUsU'nde ise en detayh duzenlenilen uluslararasl sue kategorisi savag suglart olup, elli defigik savag suquna yer verilmektedir". Bu anlamda, Askeri Ceza Kanunlart ve Yeni Turk Ceza Kanunu'nun aynntrlr duzenlemeler igermemesi, TUrk vatandaglartntn, 6ncelikle TUrk Mahkemeleri onrinde yargrlanmasrnr saflayrcr bir 6zellik gosteren Uluslararast Ceza Mahkemesinin tamamlaylcr yargr yetkisi olmasr ilkesi, adr geqen suglara ydnelik herhangi bir duzenleme olmamasr dolayrsryla mt-imkun olamayacakttr. Bu nedenle en azrndan Askeri Ceza Kanunlannrn Uluslararast Ceza Mahkemesi StattisU duzenlemeleri ile uyum iqerisinde olmasr iqin yeniden g6zden gegi ri lmesi gerekmekted ir. 37 &nocidal intent ve discrim.inatory intent ayrtmr ve uygulama bakrmrndan Eski yugoslavya Savag suglularr Mahkemesi kararlart gok etkileyicidir ozellikle bu konuda, bkz Trial chamber, po secutnrv. Kupreskic and ahers, ludgement, Case No. lt t, (14 ocak 2000), paras , 618,62t,627,636; Trial Chamber' The hosecutor v. Goran lelisic, Iudgement, Case No IT T, (14 Aralrk lggg), paras. 50-g, 59-l0g; soz konusu kararlar ve konu hakkrnda daha detaylr bilgi hakkrndia, bkz.y. nksar, Implementing International Humanitarian Law...s uluslararasl Ceza Mahkemesi statustintin 8. maddesi savag suqlannr dort grup altrnda detaylr bir gekilde dtizenlemigtir Buna gdre, birinci grup I 2 Agustos Iq+9 t.ril-,tl cenevrjntlagmalarr,na dahil edilen, kasten adam oldrirme, igkence yapm", insanlrk drgr davranrglar ve kasten briyuk acrlar gektirme gibi fiillerden olugur.ikincigrup, savag hukuku ve buna iligkin orf adet kurallarrnian olugmaktadrr Bu gruba 6rnek olarak, kasten sivil topluluklara saldrrmak veya sivil kimselere saldrrmak, rrza tecavij z, zo(- la klsrrlagtrrma gibi fiilterg6sterilebilir. UgUncU grup ise, uluslararasr nitelikte olmayan silahlr gatrgmalarda iglenilen, qattgmada yer almayan kimselerin oldtirtilmesi, esir alrnmasr ve igkence gormesi gibi fiilleri igermektedir. Dordiincu ve son grup ise, uluslararasr nitelikte olmayan silahlrgatrgmalarda meydana gelen savag hukuku ve 6rf adet hukuku kurallarrnrn ihlallerini, 6rne{in kasaba u" koyt"- rin yafma edilmesi gibi fiilleri igermektedir. 55

14 Y.,llksar 4. SonuE Uluslararasl toplum, sava$ suqlan, soykrnm sueu ve insanlt[a kargr iglenilen suglar, bagka bir ifadeyle, uluslararasl suqlar dolayrsryla bireylerin uluslararasl duzeyde cezai sorumluluklarrnrn oldufunu aqrkqa benimsemektedir Hatta, uluslararast suqlardan dolayr bireylerin cezai sorumlulu[unun oldu[una dair ilkenin uluslararast hukukta bir jus clgens norm olugturdufiu, bunun sonucunda da devletlerin, sorumlularrn yargrlanmasl veya cezalandrrrlmasr konusundaki yukumluluklerinin erga omnes nitelikli oldufu genel kabul g6ren bir durumdur. Bu amagla Uluslararast Ceza Mahkemesi'nin kurulmasr ve Mahkeme'nin faaliyete baglamasr 2l. yizyrldaki uluslararast toplumun en bi.iyuk bagarrsrdrr Mahkeme'nin ulusal mahkemelerin yargr yetkilerini tamamlayrcr nitelikte bir yetkiyle donatrlmasr dolayrsryla, devletlerin vatandaglartnt kendilerinin yargrlamalarr bakrmrndan 6ncelikli yargr yetkilerinin olmast sdz konusudur. Bu nedenle, devletlerin ister istemez ig hukuklarrnr Uluslararasl Ceza Mahkemesi Stattistj duzenlemeleri ile uyumlu hale getirmeleri gerekmektedir. Bu amaqla I Nisan 2005 tarihinde yururlu[e girecek olan Yeni Turk Ceza Kanunu'nun Uluslararasr Suqlar baglr[r altrnda soykrnm suqu ve insanlr[a kargr suqlara iligkin yenidtizenlemeler getirmesi oldukga olumlu bir yaklagrmdrr. Ancak, yukarrda da belirtildifi uzere, Yeni Ttirk Ceza Kanunu duzenlemelerinin Uluslararast Ceza Mahkemesi StatUsU hllkilmleri ile uyumlu oldufunu soylemek pek de mumktin defildir. 56z konusu duzenlemelerin StatU hukumleri ile paralellik arz etmesi ve 6zellikle savag suqlarr bakrmrndan Yeni Turk Ceza Kanunu ve Askeri Ceza Kanunlartntn gdzden geqirilmesi, TUrk vatandaglarrnrn Uluslararasr Ceza Mahkemesi'nden 6nce, Ttirk mahkemeleri dnunde yargrlanmalannr saflamak bakrmrndan son derece dnemlidir. Savag suqlarr, soykrrrm suqu ve insanlr[a kargr iglenilen suqlar ile ilgili olarak, gerek suglann unsurlarr gerekse bu kapsama dahil olan eylemlerin daha iyi anlagtlmasr ve uluslararasr uygulama ile uyumlu olmasr bakrmrndan, Eski Yugoslavya ve Ruanda Savag Suglularr Mahkemeleri'nin kararlan, Turk hukuk uygulayrcrlarrna ve Uluslararasr Ceza Mahkemesi uygulamalanna yol gosterici egsiz birer kaynak durumundadrr. 56