EGE BÖLGESİNDE GÖRÜLEN ANOMALİLİ BUZAĞI DOĞUMLARI

Transkript

1 EGE BÖLGESİNDE GÖRÜLEN ANOMALİLİ BUZAĞI DOĞUMLARI Ege Bölgesinde anomalili buzağı doğumlarında artış olduğu duyumları konusunda önce Adnan Menderes Üniversitesi (AMÜ) Veteriner Fakültesi nin Enstitümüz ile irtibat kurması ve akabinde Muğla İl Müdürlüğü ve Aydın İl Müdürlüğü nün uzman talepleri üzerine mahallinde inceleme yapmak üzere Viroloji ve Patoloji Bölümlerinden bir uzman ekip görevlendirilmiştir. Bu konuda yapılan çalışmalar aşağıda özetlenmiştir: A- VAKALARIN TESPİTİ VE ÖRNEKLERİN ALINMASI 1- Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi nden gönderilen örnekler: tarihinde Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı ndan gönderilen 10 adet anomalili buzağıya ait iç organ örnekleri virolojik yönden muayeneye alınmıştır. 2- Muğla İli ve İlçelerinden temin edilen örnekler: Mart 2010 tarihlerinde Muğla İli ne gidilerek Milas İlçesi Selimiye Belediyesi ne bağlı Eski pazaraltı mevkii ile Savran ve Bahçeköy köyleri, Merkez İlçe ye bağlı Akçaova köyü, Ula İlçesine bağlı Ataköy, Yeşilçam ve Çıtlık köylerinde anomalili buzağı doğumu olduğu bildirilen ahırlarda İlçe Müdürlüklerinde görevli Veteriner Hekimler ile birlikte incelemelerde bulunulmuştur. Yaşayan anomalili buzağı ve analarından kan ve kan serumu örnekleri alınmıştır. Muğla İli Gökova Beldesinde bulunan Medika-Vet Hayvan Hastanesi uzmanları ile kendilerine getirilen vakalar hakkında görüşülmüş ve Ula İlçesi Çıtlık Köyünden hastaneye getirilen bir anomalili buzağı dan kan ve kan serumu örnekleri ile aynı köyden doğumundan birkaç dakika sonra ölen ve hastane uzmanlarınca soğuk havada muhafaza edilen bir anomalili buzağının otopsisi yapılarak iç organ örnekleri alınmıştır. İzleyen süreçte Medika-Vet Hayvan Hastanesi tarafından anomalili yavru doğuran üç inekten kan serumu gönderilmiştir. 3- Aydın İli ve İlçelerinden temin edilen örnekler: 08 Mart 2010 tarihinde Aydın İli Umurlu Beldesi Merkez İstasyon Mahallesi, Aşağı Kayacık Köyü ve Mesutlu Köylerinde anomalili buzağı doğumu olduğu bildirilen ahırlarda

2 Hayvan Sağlığı Şube Müdürü ile birlikte incelemelerde bulunularak kan ve kan serumu örnekleri ile Umurlu beldesinde 4.5 aylık atık buzağıdan iç organ örnekleri alınmıştır. 4. Diğer İllere ait örnekler: Enstitü Müdürlüğü ne teşhis amacıyla Manisa ili Kula ilçesinden bir ve İzmir İli Tire İlçesinden iki adet anomalili buzağı gönderilmiştir. Denizli ve Kütahya Hayvan Sağlığı Şube Müdürlükleri ile irtibat kurularak anomalili buzağı doğumlarının yoğunluğu ile ilgili bilgi istenmiştir. Bu Müdürlükler tarafından durum araştırılarak sporadik vakalar olduğu ve dikkati çekecek yoğunlukta anomalili buzağı doğumu olmadığı geri bilgisi alınmış ve durumun izlenerek gerekirse materyal gönderileceği ifade edilmiştir. B- KLİNİK VAKALARA İLGİLİ TESPİTLER Muğla ve Aydın İli ve ilçelerinde hayvan sahipleri ve veteriner hekimler ile yapılan görüşmelerde; bazı ahırlarda geçen sene de olmak üzere özellikle bu yıl çok sayıda anomalili buzağı doğumu olduğu, doğumların büyük bölümünün eklem anomalileri nedeni ile güç doğum şeklinde gerçekleştiği, bir kısım buzağının ölü doğduğu veya doğumdan birkaç dakika sonra öldüğü, ölü olgularda bacakların genellikle uterus içindeki fötal pozisyonda kaldığı veya tortikollis gözlendiği ve beynin sıvı dolu bir kese şeklinde olduğu, ayrıca ölü ya da canlı olgularda tendo kısalığı nedeniyle ön bacak eklemlerinde içe doğru kıvrılma görüldüğü bildirilmiştir. Erişkin sığırlarda herhangi bir klinik bulguya rastlanmadığı görülmüştür. Anomalili buzağıların suni ve tabii tohumlama sonucu doğumlara aynı oranda ilgili olduğu tespit edilmiştir. Koyun ve keçilerde de klinik bulgu gözlenmediği, ancak birkaç anomalili yavru doğumu görüldüğü öğrenilmiştir. Mahallinde gözlenen anomalili buzağıların tümünde çoğunlukla ön ekstremitelerin karpal ve falanks eklemlerinde fleksor ve arka ekstremitelerde ekstensor bükülmeler ile dikkati çeken konjenital artrogripozis tablosu tespit edildi. Ön bacakların çoğunlukla birinde ve bazen her ikisinde tendon kısalığı nedeniyle karpal eklemden değişen derecelerde geriye veya mediale fleksiyon ve diğer ön bacakta metakarpofalangeal eklemden geriye fleksiyon (bükülme) veya bazen ekstensiyon (gerilme) ve arka ekstremitelerde de çoğunlukla

3 ekstensiyon durumu gözlendi. Bacak anomalisine sahip buzağıların yardımsız olarak ayağa kalkamadığı, bir ön bacakta karpal eklemden bükülme gösterenlerde diğer ön bacağın da falanks ekleminden geriye büküldüğü ve hayvanın eklemi üzerine basarak yürümeye çalıştığı görüldü. Karpal eklemden bükülme gösteren buzağılarda skapulanın da vertebral iskelete kaudal bağlantısının olmayıp salık durumda olduğu dikkati çekti. Bazı buzağılarda alt çene kısalığı nedeniyle dilin dudaklar arasından hafif dışa çıktığı ya da emme sırasında yandan dışa sarktığı, dişlerin eksik geliştiği veya tam olarak şekillenmediği, kafada kubbelenme, bakarkörlük ve ekzoftalmus gibi bulgular da saptanmıştır. Vaka tespiti için dolaşılan işletmelerin birçoğunda sığırlarda metritis, döl tutmama, birkaç gün süren ishaller ile buzağı ishallerinin görüldüğü de ifade edilmiş ve bu hayvanlardan da kan serumu alınmıştır.

4 C- NEKROPSİ BULGULARI Ekstremite anomalileri gösteren Ula İlçesi Çıtlık Köyünden bir, Manisa İli Kula İlçesi nden bir ve İzmir İli Tire İlçesinden iki adet olmak üzere 4 adet anomalili buzağıya nekropsi yapılarak central sinir sistemi ve iç organ anomalileri yönünden muayene edilmiştir. Üç buzağıda ekstremite anomalilerine sentral sinir sistemi anomalilerinin de eşlik ettiği tespit edilmiştir. Bu buzağılarda kranyumda hafif kubbelenme ile birlikte hidranensefali tablosu gözlenmiştir. Bir olguda beyin hemisferlerinden biri hipoplazik durumda olup diğer beyin hemisferi ve iki olguda da her iki hemisfer, içleri serebrospinal sıvı ile dolu beyin zarlarından ibaret keseler biçimi almıştır. Son iki olguda corpus callosumun kısmen şekillendiği dikkati çekmiş, ancak serebellum ve beyin steminde ve iç organlarda bir anomali gözlenmemiştir. Nekropsisi yapılan diğer bir anomalili buzağıda ise ekstremite anomalileri dışında bir bozukluk görülmemiştir. D- VİROLOJİK/SEROLOJİK MUAYENE SONUÇLARI Virolojik muayeneler sonucunda 33 adet materyalden 1 adedinde IBR/IPV virusu, 7 adedinde BVD-MD virusu tespit edilmiştir. Mavidil virusu, Epizootik hemorajik disease virusu ve akabane virusu tespit edilmemiştir. Serolojik muayeneler sonucunda 22 adet kan serumundan 3 adedinde IPR/IPV, 2 adedinde BVD-MD, 5 adedinde Mavidil antikoru, 19 adet kan serumundan 18 adedinde akabane antikoru tespit edilmiştir. Kan serumlarında Ephemeral Fever antikorları tespit edilmemiştir.

5 E- MUAYENE SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: Ege Bölgesinde anomalili buzağı doğumlarının geçmişi incelendiğinde; bölgede BVD-MD enfeksiyonuna bağlı anomalili buzağı doğumları yıllardır görülmekte olup, 2002 yılında Kütahya Pazarlar, 2003 yılında Muğla İli Dalaman, Fethiye, ve Köyceğiz İlçelerinde çok sayıda hayvanın etkilendiği vakalar görülmüştür. Ancak o yıllarda bölgedeki birçok ili kapsayan bu kadar geniş bir alanda olduğu kadar çok sayıda hayvan etkilenmemiş ve bu denli ağır klinik bulgular görülmemiştir yılında Muğla ve Aydın İlleri başta olmak üzere bölgede Culicoides cinsi sinekler ile bulaşan Epizootic Haemorrhagic Disease enfeksiyonu gözlenmiştir yılında Aydın İlinde Culicoides cinsi sinekler ile bulaşan Bovine Ephimeral Fever enfeksiyonu görülmeye başlamıştır. Mavidil enfeksiyonu yönünden bölgenin risk altında bulunması nedeni ile de enstitüye hastalık şüpheli materyaller ve dönem dönem de gelen kan serumlarından tesadüfi örneklenenler bu yönden muayene edilmektedir. Şu ana kadar antijen ve bu olgulara kadar da antikor tespit edilmemiştir. Yapılan virolojik/serolojik muayeneler değerlendirildiğinde; Muğla ve Aydın İllerinde BVD-MD enfeksiyonunun devam ettiği ve antikor negatif bulunan hayvanların persiste enfekte olma riski bulunduğu görülmüştür. Bu olgularda BEF antikorları tespit edilmemesine rağmen bölgede culicoides populasyonunun yoğun olması nedeni ile her zaman risk bulunmaktadır. Muayene edilen 19 kan serumu örneğinden 18 inde akabane antikorlarının tespit edilmesi, aşısının da ülkemizde bulunmadığı gözönüne alındığında anomalili buzağı doğumlarının birincil sebebinin Akabane hastalığı olduğunu açıkça göstermektedir. Akabane virusunun birçok suşunun, gebe olmayan hayvanlarda subklinik enfeksiyona neden olması ve ancak çok az izolatının sinirsel belirtilere yol açması klinik tanıyı imkansız hale getirmektedir. Abortus, ölü veya prematüre doğumun yanısıra gebeliğin kritik döneminde maternal enfeksiyon, buzağı, kuzu ve oğlaklarda nöyral abnormalitelere yol açar. Bu etkenin en iyi bilinen hastalık şekli, buzağılardaki arthrogryposis ve hydranencephali salgınlarıdır. Sığırlarda gebeliğin günlerinde enfekte olan

6 fötuslarda; arthrogryposis, tortikollis, skoliosis gibi spinal deformiteler, kavitasyonlu serebral anomaliler ve körlük gibi çeşitli klinik semptomlar görüldüğü bildirilmektedir. Akabane enfeksiyonları, ayrıca konjenital arthrogryposis ve diğer anomalili buzağı doğumları ile seyretmektedir. 5 adet kan serumunda mavidil antikorlarının tespit edilmesi de önemli bir bulgu olarak değerlendirilmektedir. SONUÇ: Sahada görülen klinik bulguların bu bilgiler ile tamamen örtüşmesi ve vakalarda antikor tespitinin yapılmış olması, bölgede geçtiğimiz yaz aylarında oldukça şiddetli bir Akabane enfeksiyonu olduğunu göstermektedir. Ayrıca vakalarda az sayıda da olsa mavidil antikorunun tespiti, salgınlara yol açmamakla birlikte sahada mavidil virusunun da dolaştığını ve dolayısıyla salgınların görülebileceğini göstermektedir. Yapılan muayeneler sonucu elde edilen veriler, bölgede Culicoides ler ile bulaşan hastalıklar konusunda gerek Culicoides türü sineklerde, gerekse ruminantlarda detaylı çalışmalar yapılması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu amaçla önümüzdeki ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında Enstitümüzce Culicoides türü sinek ve ruminantlarda virus izolasyon çalışmaları yapılması planlanmış ve bölgenin farklı yerlerinden Culicoides ler toplanarak çalışmaya başlanmıştır. Önümüzdeki günlerde de klinik bulgu gösteren ve göstermeyen ruminantlardan EDTA lı kan ve kan serumu toplanarak virus izolasyon çalışmaları ve serolojik çalışmalara başlanacaktır. İl ve İlçe Müdürlüklerinin de saha olgularını dikkatle takip ederek en küçük klinik bulgu görülmesi halinde bile Enstitümüz ile irtibat kurmasında büyük yarar bulunmaktadır

7 ÖNERİLER: Ege Bölgesinde sinek populasyonunun yoğun olması nedeni ile sinekler tarafından bulaştırılan ve ciddi ekonomik kayıplara neden olan viral hastalıkların önlenmesi için gerek hayvanların, gerekse ahır, ağıl ve gübreliklerin Culicoides türü sineklere etkili ilaçlarla düzenli aralıklar ile ilaçlanması bu hastalıklara karşı en etkin mücadele yöntemini oluşturacaktır. Ayrıca Culicoides türü sinekler tarafından bulaştırılan hastalıkların (Mavidil, EHD, BEF, Akabane) bulaşma yollarından birinin de sperma yolu ile olması nedeni ile suni tohumlama boğalarında periyodik olarak yapılan testlere bu hastalıkların da eklenmesi ve yerli/ithal spermaların periyodik olarak bu viruslar yönünden de test edilmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir. Uzman Ekip