Salgın Hayvan Hastalıklarıyla Mücadele ve Eradikasyon Yöntemleri

Transkript

1 Salgın Hayvan Hastalıklarıyla Mücadele ve Eradikasyon Yöntemleri 27 Aralık Mart 2013 Cordoba/İSPANYA Pendik Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlüğü İSTANBUL Dr. Nesrin TURAN

2 Eğitim Hakkında Genel Bilgiler Görev Yeri: İSPANYA Görev Süresi:3 ay Tarih:27 Aralık Mart 2013 Konu:Salgın Hayvan Hastalıkları ile Mücadele ve Eradikasyon Yöntemleri Eğitim Yeri: Cordoba Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Sağlığı Departmanı, Infeksiyöz Hastalıklar Bölümü Cordoba/İSPANYA 2

3 Eğitim Hakkında Genel Bilgiler Cordoba İspanyanın Endülüs bölgesinde yer almaktadır. Uzun süre Endülüs Emevileri nin egemenliğinde kalan şehirde en önemli mimari eser,ispanyollar tarafından Mezquita olarak adlandırılan Kurtuba Camisidir. Katolik İspanyolların şehri yeniden ele geçirmesinden sonra kiliseye çevrilen ve günümüzde hala katedral olarak kullanılmakta olan yapı, yapılan bir miktar tahribata karşın hala pek çok özelliğini korumaktadır. Cordoba Üniversitesi Veteriner Fakültesi Endülüs bölgesinde bulunan tek Veteriner Fakültesidir. 3

4 Eğitim Hakkında Genel Bilgiler 4

5 Eğitim Hakkında Genel Bilgiler Eğitim: Cordoba Üniversitesi,Veteriner Fakültesi Hayvan Sağlığı Departmanı, İnfeksiyöz Hastalıklar Bölümünde alındı Eğitim Ekibi: Cathedrico Prof.Dr.Antonio Arenas Casas Prof.Dr.Ignacio Garcia Bocanegra Assistant Profesor Alfonso Carbonero Martinez 5

6 Eğitim içeriği Salgın hayvan hastalıklarıyla mücadele ve eradikasyon yöntemleri Bazı vektör kökenli hastalıklar ile pestivirus infeksiyonlarında epidemiyolojik surveylans ve kontrol Epizootik Hemorajik Hastalığı ve Schmallanberg Virus İnfeksiyonu 6

7 Eğitim içeriği Epidemiyolojinin temel amaçları içinde en önemlisi hastalıkların kontrol altına alınması ve eradikasyondur. Yapılan epidemiyolojik araştırmaların amacı hastalıklar ile etkin bir mücadele için gerekli bilgileri elde etmektir. 7

8 Eğitim İçeriği Hastalıklarla mücadele kapsamında kontrol ve eradikasyon:hastalık kontrolünde amaç hastalığın bulaşma ve ölüm oranını düşürmektir. Bu tedavi ile yada hastalığın ortaya çıkışını önlemekle yapılabilir. Bireysel olarak tedavi hastalıkların prevalans ve insidensini düşürür, fakat bireyden ziyade hayvan populasyonları ele alındığında hastalığın ortaya çıkışının önlenmesi daha önemlidir. 8

9 Salgın hayvan hastalıklarıyla mücadele ve hastalıkların kontrolü/eradikasyonunda; etkili teşhis metotları, korunma yöntemleri, surveylans (hastalık tarama), izleme (monitoring) ve hastalık yönetim sistemleri (aktif izleme vs) gibi olgular kullanılmaktadır. 9

10 Hastalıklardaki kontrol ve eradikasyon yöntemleri; Hiçbir şey yapmamak, Karantina, Kesim, İtlaf, Aşılama, Terapötik ve prolaksik kemoterapi, Hayvanların taşınması, Karışık, alternatif ve sıralı otlatma, vektörlerin kontrolü, Nichenin doldurulması Genetik iyileştirme Minimal hastalık metodudur. 10

11 Ülke çapında yapılan kapsamlı kontrol ve eradikasyon programların da bu yöntemlerin birkaçı bir arada kullanılabilir. Bir ülkede tüm hayvan hastalıkları ve zoonozlar ile aynı anda mücadele edilemeyeceğinden önceliklerin belirlenmesi gerekmektedir. Tüm hastalıklarla mücadele ve kontrol yapılabilir, fakat eradike edilemez. 11

12 Eğitim alınan bölgede yaban hayvanları ve avcılık çok yaygın olduğu yaban hayattan köken alan zoonoz ve diğer hastalıklar hem insan hem de evcil hayvanlar için önemli bir risk oluşturduğu için araştırmalar genellikle yaban hayvanlarında yapılmaktaydı. 12

13 Eğitim kapsamında bazı vektör kökenli hastalıklarda epidemiyolojik surveylans ve kontrolü projesinde görev alındı. Endülüs Bölgesinde yabani ruminantlarda pestivirus infeksiyonunun saptanması isimli çalışmanın tamamı benim tarafımdan yapıldı. Mavi dil virus infeksiyonları, Schmallenberg virus infeksiyonu ve Epizootik Hemorajik Hastalık hakkında bilgiler verildi. 13

14 Batı Nil Virusu (West Nile Virus) İlk defa 1937 yılında Uganda nın Batı Nil Bölgesinde tespit edilmiştir.memeliler,kuşlar, atlar ve insanlarda çeşitli nörolojik semptomlara neden olan, artropodlarla bulaşan bir flavivirustur. Yabani kuşlar ve artropodlar hastalığın esas vektörüdür. Hastalığın yayılması artropod-infekte kuşlar-artropod yolu ile olur. 14

15 Batı Nil Virusu (West Nile Virus) İnsanlara bulaşma özellikle Culex cinsi sivrisineklerin insanları ısırması ile olur. İnfeksiyon birçok olguda hafif seyreder. Baş ağrısı, ateş, vücutta ağrı, deride kızarıklıklar görülür. Şiddetli olgularda uyuşukluk, boynu dik tutamama, baş ağrısı ile birlikte yüksek ateş, kas titremeleri, zihinsel karışıklık, koma, konvülziyon ve paraliz şekillenir. 15

16 Batı Nil Virusu (West Nile Virus) Mortalite oranı %3-5 arasındadır. Hastalığın bilinen bir tedavisi yoktur. Destek tedavi uygulanır. Etkili bir aşısı yoktur.tüm virüs içeren inaktif aşı atlarda kullanılmaktadır. Sivrisineklerde mücadele hastalığın korunma ve kontrolünde önemlidir. 16

17 Yaban hayvanlarında Flavivirus ve Batı Nil virusunun saptanması için yılları arasında doğada ve çiftliklerde yaşayan iber alageyiklerinden toplanmış olan 4061 kan serum örneği elisa ile flavivirus antikorları yönünden test edildi. Elisa pozitif serum örnekleri diğer bir üniversiteye gönderilerek Batı Nil virüsü nötralizan antikorları açısından virüs nötralizasyon ile test edildi. 17

18 Ayrıca 251 yabani ruminanta (32 karaca, 142 alageyik ve 77 muflin) ait kan serumları da ELISA ile flavivirus antikorları yönünden analiz edildi. Alageyiklerde ortalama seroprevalans %0.7, muflinlerde %3.9 olarak bulundu. Karacalarda flavivirusa karşı antikor saptanmadı. 18

19 Araştırma sonunda yabani ruminatlarda flavivirus aktivitesinin sürekli olarak alansal ve zamansal izlenmesi ile sivrisinekler yoluyla bulaşan flavivirusları test etmede kullanışlı bir gözlem aracı olabileceği kanısına varıldı. Ayrıca yabani kuşlarda ve evcil hayvanlarda Batı Nil Virusu ve Avian Influenza serosurveyi kapsamında 500 adet kan serumu kompetitif ELISA ile analiz edildi. 19

20 Pestivirus İnfeksiyonu PESTIVIRUSlar (family Flaviviridae) pozitif tek iplikçikli RNA içeren virustur. Bu grup virusler geleneksel olarak 4 grupta sınıflandırılır: Bovine viral diarrhoea virus tip 1 (BVDV-1) and tip 2 (BVDV-2), sığırları etkiler, Border disease virus (BDV), küçük ruminantları infekte eder, classical swine fever virus, domuzları etkiler. 20

21 Pestivirus İnfeksiyonu Ruminant pestivirusları arasında BVDV/BD infeksiyonları tüm dünyada görülmesi ve ekonomik önemleri nedeniyle,bvd OIE tarafından uluslar arası ticarette öncelikli sığır hastalığı olarak listelenmiştir. Pestivirus antikorları birçok ülkede tespit edilmiştir (sığırlarda %0-90 koyunlarda ise %0-50 arasında) 21

22 Pestivirus İnfeksiyonu Ruminant pestivirusları genetik ve antijenik çeşitliliğe sahiptir. BVDV ve BDV virusları katı konakçı spesifik değildir. Birçok yabani ruminant türlerinde bu viruslara karşı antikor saptanmıştır. Pestiviruslar çiftlik hayvanlarında genellikle reprodüktif sistemde klinik belirtilere neden olurlar. 22

23 Pestivirus İnfeksiyonu Bir hayvan ilk kez pestivirusla temas ettiği zaman infeksiyona duyarlı hale gelir, fakat immun sistem hemen antikor üreterek virusu elimine eder. Gebe olmayan hayvanlarda infeksiyon varsa klinik bulgular çok hafif olduğu için hastalığın yayılması farkedilmez.daha önceden infekte olan sürülerde yetişkin hayvanların çoğu bağışıktır, infekte olmazlar. Pestivirüs enfeksiyonunun en ciddi sonuçları, virüse duyarlı hayvanların gebelik dönemi sırasında enfeksiyonu almaları halinde meydana gelir. 23

24 Pestivirus İnfeksiyonu Fötal enfeksiyon virüsün suşuna, dozuna, fötusun beslenmesine ve oluşan hasarın yenilenmesi durumuna bağlıdır. En önemlisi fötusun persiste enfeksiyonu aldığı dönemdir. Bir fötus için en tehlikeli zaman, gebeliğin ilk 60 gününde enfekte hale gelmektir. Fötusun bu döneminde immun sistem gelişmediği için virüsa karşı immun yanıt meydana getiremez.gebeliğin ilk 60 gününde oluşacak enfeksiyonlarda virüs replikasyonu kontrolsüz olduğu için fötusun ölümü olasıdır. 24

25 Pestivirus İnfeksiyonu Bazı virüsların düşük patojenitesine rağmen, yavrular herhangi bir klinik bulgu göstermeksizin ve minimal düzeydeki patolojik lezyonlarla persiste olarak enfekte doğabilirler. Bu tür yavrular virüsa karşı immunolojik tolerans gösterirler ve genellikle ömürleri boyunca persiste enfektedirler. Fötal enfeksiyon, immun sistemin gelişmeye başladığı günler arasındaki 20 günlük dönemde meydana gelirse, sonucun ne olacağı önceden tahmin edilememektedir. Bazı yavrularr kanlarında antikor tespit edilmeksizin viremik ve persiste enfekte olarak doğabilirler. 25

26 Pestivirus İnfeksiyonu 80. günden sonraki fötal enfeksiyonlarda fötus, virüsü elimine etme yeteneğine sahip immun sistem geliştirmektedir. Bu nedenle fötal ölüm seyrektir. Tüm yavrular görünüşte normal doğabilir. Virüs tespit edilemese de, serolojik testlerde antikor saptanır. Virus taşıyıcı hayvanların tüm vücut sekrasyonlarında bulunur ve bunlar aracılığı ile yayılır. Teşhiste virus izolasyonu İmmunofloresan, İmmunperoksidaz ve RT-PCR testleri kullanılmaktadır. 26

27 Pestivirus İnfeksiyonu Spesifik antikorların belirlenmesinde de en çok kullanılan serolojik testler ELISA ve serum nötralizasyon teknikleridir. Kontrol ve koruma için; ithal hayvanlar bu hastalık yönünden kontrol edilmelidir, enfekte sürülerde bireysel olarak seronegatif hayvanlar, virüs taşıyabileceğinden bu sürüler kabul edilmemelidir Sporadik vakalarda enfeksiyonun yayılmasını önlemenin en emin yolu, hayvanları keserek elden çıkartmaktır. 27

28 Pestivirus İnfeksiyonu Endemik vakalarda enfeksiyon yayılmaya başlamışsa, persiste enfekte hayvanların tespiti ve bunların eliminasyonu önemlidir. Hastalığı aşısı vardır. BD virüs enfeksiyonuna karşı hazırlanmış özel bir aşı yoktur. Dünyada BVDV aşısı kullanılmaktadır. Hangi suşların enfeksiyonu oluşturduğu bilinmeden aşılama yapmak pratik değildir. 28

29 Yabani ruminantlarda pestivirus surveylansı amacı ile yılları arasında İspanyanın Endülüs bölgesinde (Cordoba, Cadiz, Sevilla, Huelva, Jaen ve Malaga) yabani ruminantlardan (alageyik, fallow deer, yabani koyun, karaca ve spanish ibex) toplanan kan serum örneklerinden 920 tanesi seçildi. Kompetitif ELISA ile pestivirus antikorları yönünden test edildi. 29

30 Alageyiklerde % 1.9, kızıl geyiklerde ise % 1,5 oranında seropozitiflik tespit edildi. Pozitiflik beklenenin altında çıktı. Hastalık İspanya da endemik olarak seyrettiği için seroprevalansın daha yüksek olması bekleniyordu. ELISA pozitif pestivirus kan serum örnekleri serum nötralizasyon testi yapılması için Madrid Üniversitesine gönderildi. 30

31 Mavi Dil İnfeksiyonu Mavi dil akut seyreden, öncelikle koyunlarda görülen (sığır,keçi ve yabani ruminantlarda da görülür) sokucu sineklerle (Clucoides) nakledilen viral bir enfeksiyondur. Etkilenen hayvanlarda yüksek ateş, dil ve dudak ödemleri, dilde mavileşme, mukozalar üzerinde erozyon ve ülserasyonlar,burun akıntısı görülür. Hastalık ölümle sonuçlanabilir. 31

32 Mavi Dil İnfeksiyonu Mavi dil infeksiyonu evcil ve yabani ruminatların uluslararası ticarette sosyo ekonomik etkisi olan, bildirilmesi zorunlu vektör kaynaklı bir hastalığı dır, ELISA testi ise kontrol programlarının uygulanmasında çok önemli bir araçtır. Mavi dil virusunun teşhisinde kullanılan iki farklı ticari ELISA testinin duyarlılığını araştırmak için bir çalışma yapıldı. 32

33 Çalışma kapsamında yabani ruminantlardan daha önceden toplanmış olan 305 adet kan serumu ile 74 adet kontrol serumu 2 farklı ticari elisa test kiti (Ingezim BTV DR 12.BTV.K.0, Ingenesa; ELISA-1 and ID Screen Bluetongue Competition ELISA, ID VET; ELISA-2) kullanarak test edildi. 33

34 ELISA-1 ile test edilen kontrol serumlarında %100 oranında spesitivite ve sensitivite saptanırken ELISA-2 ile spesitivite ve sensitivite saptandı. Saha örneklerinden yapılan testlerde ise her iki ELISA da düşük spesitivite ve sensitivite saptandı. 34

35 Epizootik Hemorajik Hastalık (EHD) Daha çok geyiklerin bir hastalığı olup, tüm ruminantlarda görülebilir. Etkeni orbivirus Bulaşma sineklerle olur Doğrudan bulaşma söz konusu değildir. EHD her yerde görülebilir. Coğrafi olarak yaygındır. Sıcak, tropik, subtropik yerlerde görülme sıklığı yüksektir 35

36 Epizootik Hemorajik Hastalık (EHD) EHD ateş, iştahsızlık,yutkunma güçlüğü,ağız, dil, yutak, gırtlak ve yemek borusunda kanamalar, kanlı ishal, hızla zayıflama, dengesizlik, yüz, dil, boyun ve gözde şişlikler, topallık, zor nefes alma gibi belirtilerle kendini gösterir. Ağızdan akan salyada, ülser ve erozyonlar dolayısıyla, kan görülür. 36

37 Epizootik Hemorajik Hastalık (EHD) Hastalık insana bulaşmaz. Aşısı ve tedavisi yoktur. Aşı çalışmaları sürdürülmektedir. Kesin teşhis virüs izolasyonu, PCR (RT-PCR) ve serolojik testlerle konulur. Virüse en etkili dezenfektanın asetik asit olduğu bildirilmektedir. 37

38 Epizootik Hemorajik Hastalık (EHD) Bununla beraber sodyum hidroksit, glutaraldehit, sodyum hipoklorit gibi dezenfektanların da etkili olduğu saptanmıştır. Hastalıkla mücadele vektör kontrolü ile yapılır. Yani sineklerle mücadele hastalığı önlemenin tek yoludur. Hasta sığırlarda ölüm nadiren vuku bulur. Genellikle birkaç hafta içinde iyileşirler. 38

39 Epizootik Hemorajik Hastalık (EHD) Ancak; topallık hayvanlarda kalıcı hasar bırakabilir. İkincil enfeksiyonlar için geniş spektrumlu antibiyotik kullanılabilir. Özellikle son zamanlarda Avrupa da çoğunluğu Kuzey Afrika orjinli vektör kaynaklı salgınların görülmeye başlandığı bildirilmiştir 39

40 Epizootik Hemorajik Hastalık (EHD) İspanya nın Endülüs bölgesi Kuzey Afrika ya yakın olduğu için bu bölgede dolaşan (sirküle olan) EHD olup olmadığını saptamak için yabani ruminantlarda bir serosurvey yaptıklarını EHDV ye karşı antikor saptayamadıklarını belirttiler. EHD son yıllarda Akdeniz havzasında görülmesine karşın bugüne kadar Avrupa da rapor edilmemiştir. 40

41 Schmallanberg Virüs İnfeksiyonu Hastalık şimdiye kadar sığır, koyun, keçi, bizon ve karacalarda görülmüştür. Ayrıca bazı geyik türlerinde (roe deer, fallow deer, alageyik), muflinlerde ve alpakalarda etkene karşı antikor varlığı saptanmıştır Erişkin sığırlarda süt veriminde önemli bir düşüş, ateş, sulu ishal gibi belirtiler görüldüğü, hayvanların 5-11 gün içinde iyileştikleri bildirilmiştir 41

42 Schmallanberg Virüs İnfeksiyonu Koyunlarda şu ana kadar akut infeksiyon bildirilmediği, malformasyonlu kuzuların saptanmasından sonra bazen orta derecede spesifik olmayan semptomların görüldüğü belirtilmiştir. Hastalık ilk defa görüldüğü 2011 yılından bu yana hızla yayılmış Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, İngiltere, İtalya, İspanya, Danimarka, İsveç, Polonya, İsviçre, Finlandiya, Norveç, Avusturya ve İrlanda da görülmüştür. 42

43 Schmallanberg Virüs İnfeksiyonu İnsanlara bulaşmamaktadır. Bulaşma vektörel olup, çeşitli culicoides türleri bulaşmadan sorumludur. Sivrisineklerinde bulaşmadan sorumlu olduğu bildirilmektedir. Placenta aracılığı ile virus fötusa geçebilmektedir. Hayvandan hayvana direk bulaşma ise görülmemektedir. 43

44 Schmallanberg Virüs İnfeksiyonu Tanısı: Virus izolasyonu ve Real-Time RT PCR ile teşhis yapılmaktadır. Hastalığı atlatan hayvanlardan serolojik olarak kan serumundan ELISA ile antikor tespiti yapılabilmektedir. 44

45 Schmallanberg Virüs İnfeksiyonu KONTROL VE MÜCADELE Hastalığın henüz ruhsatlanmış ticari bir aşısı bulunmamaktadır. Vektörlerle mücadele esas olup; bulaşmayı önlemek veya en aza indirmek hedeflenmektedir 45

46 SONUÇ OLARAK Genel olarak hastalıklarda kullanılan mücadele ve eradikasyon yöntemleri ile ilgili detaylı bilgilere sahip olunmuş, özellikle Pestivirus, Mavi dil ve Batı Nil virüsü infeksiyonları, koruma ve mücadelesi ile ilgili ayrıntılı bilgiler elde edilinmiştir. İlk defa yaban hayatı ve yabani ruminantlarda görülen hastalıklar ile ilgili çeşitli araştırmalara katılınmıştır. 46

47 SONUÇ OLARAK Yaban hayatta kolay yayılan ve güçlükle kontrol edilen bazı hastalıklar hem evcil hayvanlar hem de insanlar açısından büyük tehlike arz etmektedir. Bu nedenle yaban hayat türlerinin hastalıklar açısından detaylı takibinin yapılmasının hastalıkların kontrol ve mücadele çalışmalarında büyük önem taşımaktadır. 47

48 SONUÇ OLARAK Yaban hayatında hastalıkların durumunun belirlenmesinin, mücadele ve kontrolde yeni stratejiler geliştirilmesi açısından büyük önem arz ettiği kanısına varılmıştır. 48

49 Teşekkürler 49