Türkiye nin Konumu evesinde Asya Enerji Politikaları. Necdet Pamir

Transkript

1 Dünya Enerji Politikaları Açısından Türkiye nin Konumu ve e BOPB Çerçevesinde evesinde Ortadoğu-Kafkasya afkasya-orta Asya Enerji Politikaları Necdet Pamir Doğu u Karadeniz Bölgesi B Enerji Forumu Eylül 2007

2 (Daha) Büyük B k Orta Doğu (Greater Middle East) Fas tan Güney Asya ya, Kafkasya dan Afrika Boynuzu na Kapsama alanı, salt coğrafi, ekonomik ya da siyasi bir paydayı ifade etmiyor İsrail i bir yana bırakırsak, önemli bir ortak payda, tüm ülkelerin müslüman olması Yaratılan bu kavramın temel çıkarılış nedenini, daha ziyade ABD nin söz konusu bölgenin tümüne yönelik niyet ve algılamalarında ve giderek artan emperyal isteklerinde aramak gerekir.

3 Kuramın n Ortaya Atılmas lması ve Yayılmas lması Aslında konuyla ilgili ilk eskizler, yeni muhafazakar ların bugünkü kadar etkili olamadıkları 1990 lı yıllara dayansa da, işlerlik kazanması George W. Bush dönemine kaldı. ABD, özellikle 11 Eylül olaylarının ardından, yeni bir tehdit algılaması tanımıyla birlikte, söz konusu bölgeye yönelik bazı kuramsal açılımlar yapmaya başladı Bu açılımlarda, 11 Eylül saldırılarında suçlu olarak ortaya konulan teröristlerin çoğunun Orta Doğu (Suudi) kökenli olması da, öne sürülen gerekçelere alt yapı yapıldı Söz konusu bölgenin, ABD için tehdit oluşturan alt yapısına vurgu yapıldı Bazı ABD li yazarlar ve yetkililer, konunun yayılmasını ve tartışılmasını çeşitli yöntemlerle sağladılar

4 ABD nin Konuyu Takdimi Büyük OrtaDoğu bölgesi, sosyo-ekonomik ve siyasi bir kriz yaşıyor. Bölgedeki rejimler, modernizasyonun ve küreselleşmenin gerekliliklerine ayak uyduramıyor, bunları karşılayamıyorlar. Söz konusu siyasi ve sosyo-ekonomik kriz, bölgede radikalleşmenin ve anti-amerikanizmin artmasına, kökleşmesine yol açıyor. Bu sorunla baş edebilmek için ABD, bölgede sosyal ve ekonomik reformların yapılması suretiyle, demokrasinin yerleşmesini sağlayacak yeni bir strateji geliştirmiştir.

5 Kavramın n Yayılmas lması (Demeçler, inisiyatifler, makaleler, vb..) İlk adımlar: ABD-O. Doğu Serbest Ticaret Bölgesi Önerisi ABD-O.Doğu Ortaklık İnisiyatifi şemsiyesi altında yardım programları (Aralık 2002) Başkan Bush un konuşmaları: National Endowment for Democracy adlı kuruluşun 20. kuruluş yılı töreninde (Kasım 2003) yaptığı konuşmasında Aynı tarihlerde, State of the Union konuşmasında G-8 toplantısı için hazırlanan bir çalışma dökümanının (working paper) El-Hayat gazetesine sızması (14 Şubat 2004)

6 The US-Middle East Partnership Initiative ABD Dış İşleri Bakanlığı web sayfası The Transatlantic Community: Helping Build Peace, Prosperity, and Security in the Greater Middle East (Bakan Yardımcısı N. Burns)

7 Türkiye ye Rol Biçiliyor JFQ Autumn 1995

8 Kapsama Alanındaki ndaki Ülkeler 22 Arap ülkesi Pakistan Afganistan İran Türkiye İsrail

9 Büyük k Orta Doğu u Projesi/İnisiyatifi Kuram,, Arap kökenli k kenli uzmanlara hazırlatt rlattırılan lan BM in Arap İnsani Gelişme Raporları na (2002, 2003) dayandırıld ldı Haziran 2004 de toplanacak G-8 G 8 toplantısı öncesinde hazırlanan döküman,, Londra da da yayınlanan El-Hayat Hayat a a sızds zdırıldı (14 Şubat 2003) Dökümanda (Working Paper) ) 3 bölüm b m yer aldı: Demokrasinin ve iyi yönetişimin (governance)) teşvik edilmesi Bilgi toplumunun yaratılmas lması Ekonomik fırsatlarf rsatların n geliştirilmesi

10 Dökümana (Working paper) göre : Bölgede, BM Arap uzmanlarınca nca tanımlanan 3 temel eksik (özg( zgürlük, bilgi ve kadınlar nların n haklardan yoksunluğu), u), G-8 G 8 devletlerinin milli çıkarları için in tehdit oluşturmaktad turmaktadır Bu koşullar devam ederse (değiştirilmezse) G-8 lerg ler, Aşırılık Terörizm rizm Uluslar arası suçlar Yasa dışıd göç gibi yaşamsal amsal sorunlarda artış ışla yüzy yüze geleceklerdir.

11 Bölgeyle ilgili mevcut durumu yansıtan istatistikler göz z korkutucu boyuttadır 22 Arap ülkesinin GSH lar ları toplamı, İspanya nınkinden nkinden azdır. Yetişkin Arapların n yaklaşı şık k % 40 ı (65 milyon) okur-yazar değildir ve bunlarında nda üçte ikisi kadınlard nlardır. r yılında y 50 milyon genç,, işi piyasasına girmek durumundadır. r. Bu sayı 2020 de 100 milyona ulaşacakt acaktır. (Bu yeni katılımlara çözüm m bulabilmek için, i in, her yıl y l en az 6 milyon yeni işi açılması gerekmektedir.) Mevcut işsizlik i oranları kalıcı olursa, bölgedeki b işsizlerin i sayısı 2010 yılında y 25 milyona ulaşacakt acaktır. Bölgedeki nüfusun n üçte birinden fazlası günde 2 doların altında gelirle yaşamaktad amaktadır. Yaşam am koşullar ullarını geliştirebilmek için, i in, mevcut ekonomik büyüme b hızının h n (%3) iki katına çıkarılması gereklidir.

12 (..devam..) Toplam nüfusun n ancak % 1.6 sı internete erişebilmektedir. ebilmektedir. Bu dünyadaki d diğer bölgelerin tümünden t kötüdür. k Parlamentolarda kadınlar nların n oranı % 3.5 tir. Bu oran alt-afrika ülkelerinde bile % 8.4 tür. Erişkin Arapların n % 51 i i başta Avrupa ülkeleri olmak üzere, diğer ülkelere göçg etmek istediklerini söylemektedirler. s

13 Mevcut koşullar sürerse: s rerse: Bölge yol ayrımındad ndadır İşsiz, eğitimsiz e ve yoksul nüfus n her yıl y artacaktır Bu durum, bölgenin istikrarına ve G-8 ülkelerinin ortak çıkarlarına doğrudan tehdit oluşturmaktad turmaktadır

14 Bush Yönetimine Y göre g Yapılması Gerekenler in bir dizi alt başlığı var.. Ve bunların n bir çoğu u da yapıld ldı, yapılıyor yor İşte bazı sonuçlar:

15 ABD Basınında nda Yer Alan Karikatürler.. rler.. ABD NİN KREDİBİLİTESİ

16 ABD Basınında nda Yer Alan Karikatürler.. rler.. SADDAM ın İŞKENCE ODALARI YENİ YÖNETİMİYLE (HİZMETİNİZDE) GÖREV YERİNE GETİRİLDİ ABD Lİ KURTARICILAR

17 Irak a, Kitle İmha Silahları Olduğu İçin Müdahale Edildi!!!

18 Küreselleşme Kissinger, Fukuyama,, Alan Friedman, Kagan gibi yazarlar küreselleşme yi; ABD nin ekonomik, kültk ltürel ve siyasi normlarının n dünya d üzerinde yayılmas lması ve kabul edilmesi olarak görüyorlardg yorlardı. ABD 4 YıllY llık k Savunma Raporları, küreselleşmenin korunmasını ve geliştirilmesini (piyasaların, enerji ve doğal kaynakların n ABD nin erişimine imine açık k kalmasını) yaşamsal amsal ulusal çıkarlar listesine koymuştu. (Ergin Yıldızoğlu, Stratejik Analiz)

19 Kissinger dan Bugüne ne petrol krizinde ABD nin S. Arabistan B. Elçisi olan James Akin,, 1975 yılında y Harper sda yayınlanan bir yazıyı anıms msıyor: Seizing Arab Oil.. Yazarı Miles Ignotus (?). Bu yazıdaki temel görüşe g e göre, g ABD nin ekonomik ve politik sorunlarının çözülmesi için, i in, Arap petrolü ele geçirilmeli, Oklahoma lılar lar ve Teksas lılar lar tarafından işletilmelii letilmeli idi. TV lerde bu anlayış sahiplerini çılg lgın, kriminal ya da Sovyet ajanı olarak tanımlayan ve karşı çıkan Akin,, bir süre s sonra işinden i inden oldu. Zira bu fikir, dönemin DışD ışişleri Bakanı Kissinger e ait idi. Aynı görüş,, bugün neo-con lar tarafından yeniden devreye konulmaya çalışılıyor.

20 Adım m Adım m Körfezin K ve Avrasya nın n Kontrolü 1. Rapid Deployment Force (1980-Carter Doktrini) Bir dışd gücün Körfez i i kontrole kalkış ışması,, ABD nin yaşamsal amsal çıkarlarına saldırıdır r ve askeri güçg dahil, her yolla engellenecektir. 2. The Central Command (1980 ler ler-reagan) ABD de yeni ve merkezi bir komutanlık, k, KörfezK rfez den ve Doğu u Afrika dan Afganistan a a kadar sorumlu. Anti-Sovyet bir ittifak çabası (Türkiye rkiye-israil-s. Arabistan). Suudilere ve KörfezK rfez e e milyarlarca dolarlık k silah satışı ışı. 3. Körfez savaşı S. Arabistan, ticari ve askeri alanda kaynak çeşitliliği ne yöneldi. y Körfez K Savaşı şı,, durumu eski haline getirdi. Savaş sonrası ABD, Suudilere 10 yılda y 43, KörfezK rfez e e 16 milyar $ lık$ silah sattı. Irak ta uçuşa u a kapalı bölgeler oluşturuldu. 4. Afganistan Teröre re karşı ucu açık a k savaş başlad ladı savunma bütçesi 400 milyar $. Bunun 60 milyar $ ı$ Körfez e. e. Askeri tesisler Körfez den, Hint Okyanusu nda nda Diego Garcia ya ya,, Afrika da Cibuti ye.. Özbekistan ve KırgK rgızistan a.. a.. 5. Irak Project for the New American Century-Neocons Neocons. Perle, Kagan, Wolfowitz, Woolsey, Cheney, Rumsfeld, Lewis Libby, Elliot Abrams, Halilzad.. Bunlar Nixon ve Ford la da vardı. 6. Yeni Dünya D DüzeniD zeni, Küreselleşme, Orta Doğu u Barış Prosesi, Yol Haritası, Büyük k Orta Doğu u Projesi, Daha Geniş Orta Doğu/K. Afrika...????

21 Prof. Michael Klare: Irak ın n kontrolü,, petrolün n yakıt t olarak değil, güç olarak kullanımı içindir. indir. İran KörfeziK rfezi nin kontrolü; Avrupa nın, n, Japonya nın n ve Çin in kontrolü içindir. indir. Böylece, musluk bizim elimizin altında olacaktır. r. Control over the Persian Gulf translates into control over Europe, Japan and China. It is having our hand on the spigot. (Thirty Year Itch,, Robert Dreyfuss, motherjones.com, March 1, 2003)

22 Dünya Üretilebilir Petrol Rezervleri milyar varil (2005 sonu) K. Amerika Avrupa 59.5 milyar varil 18.4 billion milyar bbl v. BDT milyar v. G., Orta Amerika milyar v. Afrika milyar v. O. Doğu 743 milyar v. Asya Pasifik 40.2 milyar v. Rezervin Üretime Oranı: 40.6 yıl

23 İspatlanmış petrol rezervlerinin % 71 i i Orta Doğu u ve Kuzey Afrika da da.

24 Dünya gaz rezervlerinin % 40 ı Orta Doğu da, % 8 i 8 i Afrika da da

25 ABD nin petrolde artan dışd bağı ğımlılığıığı ABD tek başı şına, dünyada tüketilen ham petrolün % 25 ini, benzinin % 45 ini tüketiyor. Petrolde dışd ışa bağı ğımlılığı% % 60 Bu oran, giderek artıyor. Tüketim Üretim

26 Dünya Bölgeler B arası Petrol Ticareti Petrol ticareti, 2030 a kadar 2 kat artacak. Ek ihracatın tamamına yakını, Orta Doğu bölgesinden gelecek.

27 ABD nin Doğal Gaz Üretim, Tüketim T ve İthalatı Deniz aşırı -LNG

28 AB nin Doğal Gaz Talebi

29 Dünya Bölgeler B arası Doğal Gaz Ticareti Doğal gaz ticareti, 2030 a kadar 3 kat artacak. Ek ihracatın çoğu, Orta Doğu, Afrika ve Rusya dan gelecek.

30 İspatlanmış Petrol Rezervleri (2006 sonu) (BP, Haziran 2007)

31 İspatlanmış Gaz Rezervleri (2006 sonu) (BP, Haziran 2007)

32 Hazar Bölgesi B Gaz Rezervleri KıyaslamasK yaslaması

33 2030 Yılına Y Kadar Dünya Petrol Üretimine Katkılar Hazar Rusya OPEC Diğer

34 2010 Yılına Y Kadar Hazar Petrol Üretim Tahmini

35 Batı Afrika Petrol Üretiminin Önemi Nijerya Angola

36 Irak Üretim Tahminleri İşgal öncesi 2.6 mv/g Bugün 2 mv/g

37 Dünya Petrol Ticaretinde OPEC ve Basra KörfezK rfez inin Önemi ( ) 2030) OPEC İhracatı OPEC Körfez İhracatı mvg (%) mvg (%) mvg (%) mvg (%) Kaynak: ABD Enerji Bakanlığı, Mayıs 2006

38 Temel Hedefler Petrol ve gaz sahalarının n (üretimin)( kontrolü Petrol ve gazın, kesintisiz olarak taşı şınması (taşı şıma yollarının n kontrolü) Boruhatları Su yolları Diğer Diğer güçlerin aynı yöndeki çabalarına karşı etkin olabilmek

39 The Foreign Policy Challenge of Energy Dependence Enerji bağı ğımlılığı,, ABD dışd politikası açısından 5 ayrı ve giderek büyüyen b yen sorun yaratmaktadır: r: 1. Polika belirleyicileri, kabul etmelidirler ki, önümüzdeki 20 yılda y Batı,, dünyand nyanın n en zengin enerji bölgesi b olan Orta Doğu u ile olan mevcut ekonomik ve güvenlik g bağlant lantısının n yerine ikame edecek bir alternatif bulması olanaksızd zdır. 2. ABD kaynaklarını çeşitlendirme çabalarını yoğunla unlaştırmak zorundadır r ABD, petrol laneti nin nin güvenlik g ve ekonomiyle ilgili sonuçlar larını kavramak zorundadır: r: Enerji zenginliği, i, uzun dönemli d toplumsal kazanımlara döndd ndürülemediği takdirde, yoksulluk ve çatışmalar artacak, hem enerji güvenlig venliği i hem de uluslar arası güvenlik tehlikeye girecektir.

40 The Foreign Policy Challenge of Energy Dependence 4. ABD petrol için, i in, istikrarsız z ve kötük yönetilen ülkelere dayalı (bağı ğımlı) ) olma zorunluluğu sürerken, istikrarsızl zlığın n bu temel nedenlerine çözüm m olabilecek yeni politik ve ekonomik stratejiler geliştirmek zorundadır. r. 5. ABD nin, hem gelişmi miş hem de gelişmekte olan ülkelerle, ortak güvenlik g anlayışı ışını geliştirmek için in koalisyonlar kurma ihtiyacı vardır. r. Buna Orta Doğu da syapısal sal reform, Afrika da şeffaflık, Rusya ve Orta Asya da hukukun üstünlüğünün n sağlanmas lanması gibi konular dahildir.

41 ABD: Enerji ve DışD Politika İlişkisi Sanayi devriminden bu yana, enerji ve onun arzının n güvenlig venliğini ini sağlamak, dünyadaki d tüm t güçlerin en temel hareket noktası olmuştur. Önümüzdeki on yıllarda, y zengin kömür k r ve gaz kaynakları,, kaynak çeşitliliği i açısından a önemli rol oynayacaklardır; r; ancak petrol, başlıca enerji kaynağı olma konumunu, yakın n gelecekte de sürdürecektir. recektir. Gerçek ekçi i olmalı ve görmeliyiz g ki, rüzgar, güneg neş ve nükleer, sınırls rlı alternatifler olarak kalacaklar; hidrojene dayalı bir ekonomi ise, en iyimser tahminle on yıllar y ötesindedir. tesindedir.. James R. Schlesinger, Energy and Security:

42 ABD Neleri Hedefliyor? Küreselleşme nin bazı kavramlarla süslenerek, s slenerek, yayılımının n sağlanmas lanması,, uluslar arası direncin en aza indirilmesi Entegre olmamakta direnen (!) ülkelere, lkelere, işgal dahil zorla erişim im Piyasa olarak görülen g ülkelere, yasal ve idari düzenlemelerin, tek tip ve tercüme metinlerle dayatılmas lması ve ihraç edilen sermayenin en kısa, k kesintisiz ve en karlı biçimde imde geri dönüşünün d n temini. Dünya Bankası ve IMF kanalı ile yeniden yapıland landırma!! Enerji kaynağı bakımından zengin ülkelere, tek tip Üretim Paylaşı şım m Anlaşmalar maları nın n (Production( Sharing Agreements) ) kabul ettirilmesi Enerji ihraç yollarının n kontrolü; ; yükselen y güçg üçlerin enerji nakil yollarını kontrol altına almak Dünya (enerji) ticaretinin kontrolü Petrol fiyatlarının/ n/opec in kontrolü

43 Yanıtlanmas tlanması Gereken Soru Şudur: Şablon mu, Yoksa Özgün n Model mi?? Dünya Bankası Dünya Bankası Model Yasalar: , vb

44 YİD Yİ Serbest Üretim Şirketleri İHD Mobil Al ya da Öde Satın Alma Garantileri Hazine Garantisi Tahkim Türkiye de Enerji Durumu 4628 Kullanılamayan Yerli Kaynaklar Politika ve Yönetim Hataları

45 15 Eylül l 2003, Erdal Sağlam, Milliyet satması (finansman açığıa ığı) ) ve BOTAŞ ın al ya da öde riski nedeniyle Hazine ye yüky

46 Enerji Sektöründeki Sorunların Hazine ye (yani vatandaşa) a) Yansımas ması yıllary lları arasında Hazine ye yük: y Garantili elektrik alım m sözles zleşmeleri: 70 mr $ Doğal gaz ithalatı: : 90 mr $ TETAŞ ın finansman açığıa ığı: : 19 milyar $ Doğal gaz arz fazlası nedeniyle: 14 milyar $ Toplam: 33 milyar $ Kayıp-ka kaçak ak (5 yılly llık): 5.4 milyar $ (Kaynak: Erdal Sağlam, Milliyet, Eylül l 2003) (Erdal Sağlam lam ın n dayandığı kaynak: DDK, Sayış ıştay ve

47 Yuzhny-Brody Köstence-Trieste Caspian Pipeline Consortium Novorossisk Odessa Burgaz-Vlore Burgaz-Dedeağaç Kıyıköy-Saros İstanbul Boğazı Tuapse Supsa Samsun-Ceyhan Bakü-Supsa Batum Çanakkale Bakü-Tiflis-Ceyhan Ceyhan

48 Türkiye Bir Enerji KöprK prüsü Olabilecek mi?

49 Türkiye: Boru Hattı Projeleri Bakü-Tiflis Tiflis-Ceyhan HPBH Projesi (Temmuz 2006) Boğaz by-pass Hatları Rusya Türkiye T Batı Gaz Hattı (Ukr-Moldova-Rom-Bulg) Mavi Akım m Gaz Hattı (Karadenizin altı) Türkiye-Yunanistan DGBH Projesi (İnşa a halinde) (Sonbahar 2007) Hazar Geçişli TürkmenistanT rkmenistan-türkiye-avrupa DGBH Projesi (?) Azerbaycan-Türkiye rkiye DGBH Projesi(Şah Deniz Projesi) (Temmuz 2007) Irak-Türkiye rkiye DGBH Projesi (10 milyar m3)? Mısır-Türkiye rkiye DGBH Projesi (4-6 6 milyar m3) Türkiye-Bulgaristan-Romanya-Macaristan-Avusturya DGBH Projesi(Nabucco Projesi: milyar metreküp Mavi Akım ın İsrail e e Uzanması

50 Olumlu Coğrafya AB nin büyüyen b yen ithalat gereksinimi Türkiye nin de önemli tüketici olması Türkiye nin görece g gelişmi miş konumu BTC devrede Azerbaycan ve Gürcistan la ilişkiler Diğer Boru Hatları Olumsuz Mevcut anlaşmalar maların olumsuz koşullar ulları (re- export hakkı yok, fiyatlar yüksek, y tahkim, vb..) Yer altı gaz deposu yok (1.6 milyar m3) Rusya nın n enerji/dış politikası (Azerbaycan ve Gürcistan, G vb..) Irak, İran gibi alternatiflere yönelik y ABD politikaları Diğer

51 Hazar Boru Hatları ve Projeler

52 Bakü-Tiflis Tiflis-Ceyhan Projesi

53 Bakü-Tiflis Tiflis-Ceyhan Projesi Maksimum Kapasite: 50 mty (1 milyon v/g) Toplam Uzunluk: 1774 km Azerbaycan Kesimi: 440 km Gürcistan Kesimi: 260 km Türkiye: 1074 km Boru Çapı: : inch Toplam Pompa İstasyonu: 10 (Türkiye:4)

54 BTC Hisse Dağı ğılımı

55 Bakü-Tiflis Tiflis-Ceyhan BoruHattı İlk 16 yıl: y 55 cent/varil 35 cent/varil: BOTAŞ a (işletme, gemi kılavuzluk, k gemi yanaşma, depodan yükleme y vb. dahil) 20 cent/varil: Hazine ye (toprak kullanım) (24 yıl): y 80 cent/varil İlk 6 yılda y 250,000 varil/gün n minimum taşı şıma BOTAŞ a: 250,000 v/g X 35 c/v X 365 X 0.85 = 27 milyon $/yıl Hazine ye 18 milyon $ BOTAŞ yıllık k bakım m onarım: 40 milyon $ olabilir 6 yıldan y sonra 1 milyon varil/gün (yaptırım m yok) 6 16 yıl: y BOTAŞ a a 108 milyon $/yıl l (1 milyon v/g taşı şırsa) Hazine ye: 72 milyon $/yıl

56 Kerkük-Yumurtal Yumurtalık k (ITP) ile KıyasK Hattı biz yaptık (Körfez krizi öncesi) 82 milyon ton/yıl l taşı şımada: Deniz hizmeti: 30 milyon $/yıl Balast geliri (TÜPRA( PRAŞ a satış dahil): 20 milyon $ Türk mühendis m ve teknisyen Alımlar pazarlıkla BTC ilk yıllarda y düşük d k verimle çalışacak, masraflar neredeyse aynı kalacak ITP tarifesi: 50 milyon ton/yıl l için: i in: 60 cent/varil 60 milyon ton/yıl l için: i in: 50 cent/varil 70.9 milyon ton/yıl l için: i in: 43 cent/varil

57 Türk Boğazlar azları nı By-Pass Projeleri A- Samsun Ceyhan Samsun-Amasya Amasya- Kırıkkale-Yumurtalık k (Çal( alık,70mty) Samsun-Sivas Sivas-Yumurtalık k (Çal( alık,70mty) (6 ay süre) Samsun-Kırıkkale kkale-yumurtalık k (Ekinciler, 40 mty) Samsun-Sivas Sivas-Yumurtalık k (Ekinciler, 50mty) B- Kıyıköy Saros Kıyıköy-Keşan-İbrikbaba (Thrace Development,, 70 mt) Kıyıköy-Keşan-İbrikbaba (Anadolu İnşaat, 60 mty) Saray-Ambarl Ambarlı-Saros (Tunoil,, 70 mty)

58 Türk Boğazlar azları nı By-Pass Projeleri

59 NABUCCO (Gaz) Boru Hattı milyar metre küp 3300 kilometre 2008 de başlayıp, 2011 de bitmesi planlanıyor 5.8 milyar $ = 4.6 milyar euro OMV (Avusturya) MOL (Macaristan) Transgaz (Romanya) Bulgargaz (bulgaristan) BOTAŞ (Türkiye)

60 Avrupa ve Türkiye T Çevresindeki Gaz Kaynakları

61 NABUCCO İçin Öngörülen Kaynaklar

62 Türkiye-Yunanistan Gaz Hattı

63 Sir Edward Grey, İngiltere DışD ışişleri Bakanı 27 Mart 1911 Temel hedefimizi daima hatırda tutmamızın önemli olduğuna inanıyorum; bu da, Basra Körfezi ndeki ve onu tamamlar nitelikteki Mezopotamya daki İngiliz çıkarlarını korumaktır.

64 Sadrazam Mahmut Şevket Paşa, a, 11 Mart 1913 Kuveyt ve Katar gibi çölden ibaret iki kaza yüzünden İngiltere ile ihtilaf çıkaramayız. Bu ehemmiyetsiz topraklardan ne gibi faydamız olabilir? Kuveyt ve Katar ı İngiltere ye bırakmaya ve zengin Irak vilayetimizle uğraşmaya karar verdim.

65 Arthur J. BALFOUR, İngiltere DışD ışişleri Bakanı 13 Ağustos A 1918 ne Başkan Wilson ne de bir başkası, Dicle ve Fırat ın çevresindeki geniş toprakları Osmanlılar ın denetimine bırakmak isteyecektir. Bu durumda sormak isterim: Mezopotamya daki Küçük Zap Suyu na kadar veya yeterli derecede zengin su kaynaklarını denetim altına alacak şekilde, ordularımızla ilerlememizin büyük yararı yok mudur? Bunu başardığımızda, petrol yataklarının büyük çoğunluğu da elimize geçmiş olacaktır.

66 İngiltere nin nin Türkiye T BüyükelB kelçilik MüsteM steşarı Hohler in Londra ya 21 Temmuz 1919 tarihli mesajından:.. Şimdi Mezopotamya bizim olduğuna una göre, g ona (Binbaşı Noel) bir Kürt K devleti kurdurup, kuzey dağlar larını öylece koruyabiliriz. Binbaşı Noel bir Kürt K Lawrence dır... Majesteleri nin HükümetiH meti nin amacı Türkleri elden geldiğince ince zayıflatmak olduğuna una göre, g Kürtleri bu şekilde harekete geçirmek fena bir plan değildir... Kürt K sorununa verdiğimiz imiz önem, Mezopotamya ile ilgilidir. Kürtlerin K ve Ermenilerin durumları, beni hiç ilgilendirmez. Kaynak: Kürt-İslam Ayaklanması ,, Uğur U Mumcu, Tekin Yayınevi, nevi, 1991, sayfa: 15, 24

67 Amiral BRİSTOL, 20 Şubat 1920 Şimdi Kürdistan ın ünlü petrol yatakları nedeniyle yabancı entrikaları başladığı için kuşkusuz ciddi sorunlar çıkabilir. İngilizler her halde Kürdistan ı denetim altına alabilmek için, Kürtleri Türkler e karşı kullanmak isteyeceklerdir..

68 İngiliz Kabine Toplantısı Zaptı, 5 Ekim 1922 Türklerle sorun başladığında, Araplar la dost olacaksın...

69 İsmet Paşa-Curzon Curzon-ChildChild üçlü görüşmesini Londra ya rapor eden Lord Curzon un un mesajı 15 Ocak 1923 Kapitülasyonlar üzerinde, İsmet ve Child ile, bir buçuk saat süren görüşmeden yeni döndüm.... Hatta İsmet e izleyebilecekleri olası yaklaşımlar konusunda önerilerde bulundum. Aksi halde, anlaşmaya kendi istediğimiz hükümleri koyup, onlara sarılmak ve kabul edilip edilmediğini beklemekten başka seçeneğimiz kalmayacağını söyledim. Ancak böyle bir durumda Child ile birlikte, Türkiye nin ekonomik onarımı için, ne bir dolar ne de bir şilin gelemeyeceğini hatırlattım.

70 Türklerin iyi niyetine ve samimiyetine güvenmemiz yolunda İsmet in tekrarladığı ricalarından sonra kendisini, ne kadarını yutabileceklerini, arkadaşlar ları ile birlikte kararlaştırmak rmak üzere, hazmı zor ilacımızla baş başa a bırakarak b ayrıld ldık. Az gelişmi miş bir çocuğun un zekası ile bir katırın n katı inatçılığı ığını birleştirmi tirmiş görünen bu anlaşı şılması imkansız z insanlardan, giderek tek şansımız z olarak görünen, g onların n son dakikada bir karar verebilmeleri olasılığı ığı dışında fazlaca bir beklentim yok.