This article was checked by ithenticate. DİK TEMEL YAZIYI NASIL ÖĞRENDİLER? NASIL YAZIYORLAR? * ÖZET

Transkript

1 , p DOI Number: ISSN: , ANKARA-TURKEY Article Info/Makale Bilgisi Received/Geliş: Accepted/Kabul: Referees/Hakemler: Prof. Dr. Mehmet Dursun ERDEM Doç. Dr. Fatih Çetin ÇETİNKAYA - Doç. Dr. Kasım YILDIRIM Doç. Dr. Seyit ATEŞ This article was checked by ithenticate. DİK TEMEL YAZIYI NASIL ÖĞRENDİLER? NASIL YAZIYORLAR? * Mustafa YILDIZ ** - Merve ATAŞ *** Ayşe Dilek YEKELER **** - Nurhan AKTAŞ ***** ÖZET Bu araştırmanın amacı, ilk okuma yazmayı bitişik eğik yazı ile öğrenen öğrencilerin dik temel yazıyı nasıl öğrendiklerini ve nasıl yazdıklarını incelemektir. Bu doğrultuda araştırmada, İlk okuma yazmayı bitişik eğik yazı ile öğrenen öğrenciler, dik temel yazıyı kimden ve nasıl öğrenmişlerdir?, Öğrenciler okulda ve okul dışında hangi yazı stilini kullanmaktadırlar?, Bu yazı stilini tercih etme sebepleri nelerdir?, İlk okuma yazmayı bitişik eğik yazı ile öğrenen öğrenciler dik temel yazıyı nasıl yazmaktadır? sorularına cevap aranmıştır. Araştırmada, nitel ve nicel yöntemlerin bir arada kullanıldığı karma yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu ilkokul 4, ortaokul ve lise sınıflardan toplam 710 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Öğrenci Görüşleri Anketi ve Dik Temel Yazma Becerisi Gözlem Formu kullanılmıştır Araştırma sonuçlarına göre; ilk okuma yazmayı bitişik eğik yazı ile öğrenen öğrencilerin tamamına yakınının dik temel harfler ile yazmayı bildikleri, dik temel harfleri daha çok kendi kendilerine ve çevrelerindeki bireylerden öğrendikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin tercih ettikleri yazı stillerinin okulda ve okul dışında farklılık gösterdiği ve bu farklılığın sebepleri arasında en çok kolay yazı yazmak istemeleri, alışık oldukları yazı stilini tercih etmek istemeleri, hızlı yazma isteği ve dış yönlendirmeler gibi nedenlerin etkili olduğu görülmüştür. Öğrencilerin dik temel harfleri nasıl yazdıkları incelendiğinde, büyük çoğunluğunun küçük ve büyük dik temel harfleri doğru bir şekilde yazdıkları, yanlış yazdıkları büyük harflerde ise harflerin başlangıç ve bitiş noktalarını yanlış oluşturdukları gözlenmiştir. * Bu çalışma, araştırmacıların 14. Uluslararası Katılımlı Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu nda sunduğu sözlü bildirinin genişletilmiş ve yeniden düzenlenmiş şeklidir. ** Doç. Dr., Gazi Eğitim Fakültesi, Sınıf Eğitimi ABD, El-mek: mustafa@gazi.edu.tr *** Arş. Gör., KTÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sınıf Eğitimi ABD, El-mek:merveatas90@hotmail.com **** Arş. Gör., Giresun Eğitim Fakültesi, Sınıf Eğitimi ABD, El-mek: dilekyekeler@gmail.com ***** Dok. Öğren., Gazi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sınıf Eğitimi BD, El-mek:nurhan @hotmail.com

2 2462 Mustafa YILDIZ Merve ATAŞ Ayşe Dilek YEKELER Nurhan AKTAŞ Anahtar Kelimeler: Yazma, yazma öğretimi, yazı stilleri, bitişik eğik yazı, dik temel yazı HOW DID THEY LEARN THE MANUSCRIPT WRITING? HOW DO THEY WRITE? ABSTRACT This study aims to investigate how students who learned the cursive italic handwriting first learn the manuscript handwriting and how they write. To this end, the study attempts to answer the questions of How and from whom did students who had learned the cursive italic handwriting first learn manuscript handwriting? Which writing style do students use outside of school? Why do they choose their respective writing style? How do students who learned the cursive italic handwriting first write the manuscript handwriting? The present research utilizes a combined method which involves both qualitative and quantitative methods. The study group consists of a total of 710 students attending 4th grade in an elementary school; 5th, 6th, 7th and 8th grades in a secondary school; and 9th and 10th grades in a high school. Student Opinion Survey and Manuscript Handwriting Observation Form were used for data collection. According to the findings of the study; almost all of the students who learned how to write in cursive italic handwriting first knew how to write in manuscript handwriting and learned manuscript handwriting mostly on their own and to a certain degree, with the help of individuals around them. It was determined that the preferred writing style varied at and outside of the school, which was because the students wanted to write easily, preferred the writing style that they are used to, wanted to write rapidly and were influenced by others around them. Regarding how the students wrote the letters using the manuscript handwriting, it was observed that the majority wrote lowercase and uppercase letters correctly and mistakes in uppercase letters were due to wrong starting and finishing points. Introduction STRUCTURED ABSTRACT Writing is the production of necessary symbols and signs using motor skills in order to express emotions, ideas, wishes and events or the expression of information structured in the mind with a certain writing style. One of the important issues discussed in writing education is whether manuscript handwriting or cursive italic handwriting is more appropriate. This study aims to investigate how students who learned the cursive italic handwriting first learn the manuscript handwriting and how they write. To this end, the study attempts to answer the questions of How and from whom did students who had learned the cursive italic handwriting first learn manuscript handwriting? Which writing style do students use outside of school? Why do they choose their respective writing style? How do students who

3 Dik Temel Yazıyı Nasıl Öğrendiler? Nasıl Yazıyorlar? 2463 learned the cursive italic handwriting first write the manuscript handwriting? Conceptual Structure Writing is the expression of emotions and ideas with certain signs (Akşit, 1981; as cited in Temur, 2011). Writing style is categorized as manuscript handwriting and cursive italic handwriting depending on whether letters are adjacent and the hand is lifted. The cursive italic handwriting is a writing style in which letters form syllables by connecting to each other and syllables form words by connecting to each other (Güneş, 2006). The manuscript handwriting, on the other hand, is a simplified writing style involving vertical and round lines created to eliminate difficulties experienced by students (Arslan, Aytaç and Ilgın, 2011). According to Akyol (2008), the difference between manuscript handwriting and cursive italic handwriting is the motions used to form letters and the starting point and direction of the letter is important in the production process. That being said, the high number of motions in manuscript handwriting is time consuming and causes the activity to become even more complicated. Studies on writing education seem to discuss the issue of whether manuscript handwriting or cursive italic handwriting is more appropriate. In a study conducted by Kadıoğlu (2012) in order to determine students opinion regarding cursive italic handwriting, it was found that students wrote more slowly and illegibly using cursive italic handwriting and found this writing style to be tiring. In a study conducted by Uysal (2013) aimed at finding mistakes in cursive handwriting examples of 5th grade students who learned to write with cursive for the first time, it was found that students did not use the cursive in their daily writing as much as they use it in classes since they could not write illegibly using the cursive handwriting. Durmuşçelebi and Avcı (2014) assessed the success rate of students regarding the use of cursive italic handwriting based on different variables such as starting the letter correctly, finishing the letter correctly, using the appropriate letter height, etc. and found that elementary school students had the highest average score, whereas 8th grade students had the lowest. In a study conducted by Yıldız (2013) in order to determine writing style preferences of elementary school students, it was found that the rate of cursive italic handwriting use was the highest among 4th grade students, whereas the lowest rate was among 8th grade students. That being said, to the best of our knowledge, there is not a study investigating how students who were not taught manuscript handwriting learn this writing style and how they use it. To this end, this study aims to investigate how and from whom students who learned the cursive italic handwriting first learn manuscript handwriting and determine how they write it and the reasons behind their preference, which we believe will fill a significant gap in the literature. Method The present research utilizes a combined method which involves both qualitative and quantitative methods. The study group consists of a total of 710 students attending 4th grade in an elementary school; 5th, 6th, 7th and 8th grades in a secondary school; and 9th and 10th grades in a high school. Student Opinion Survey and Manuscript

4 2464 Mustafa YILDIZ Merve ATAŞ Ayşe Dilek YEKELER Nurhan AKTAŞ Handwriting Observation Form were used for data collection. The Student Opinion Survey was used in order to reveal demographic characteristics of the students and determine their knowledge about the manuscript handwriting. Manuscript Handwriting Observation Form was used in order to assess to what degree the letter writing process complied with the principles of manuscript handwriting. In the data collection process, the students answered questions in the survey consisting of items regarding their opinion about the manuscript handwriting and then wrote lowercase and uppercase letters in accordance with the survey form under the supervision of the researcher. In data analysis, answers given to survey questions by the students were descriptively analyzed and then how they wrote lowercase and uppercase letters in the alphabet was evaluated according to criteria specified in the survey. Findings and Discussion According to the findings of the study; almost all of the students who learned how to write in cursive italic handwriting first knew how to write in manuscript handwriting and learned manuscript handwriting mostly on their own and to a certain degree, with the help of individuals around them. The third factor in their learning how to write in manuscript writing was reading various publications (newspaper, magazine, book, encyclopedia, textbook, text etc.) and practicing this writing style. It was found that the rate of knowing how to write in manuscript handwriting increased with students grade. The answers given by the students showed that they mostly learned how to write in manuscript handwriting in fourth grade, which was followed by fifth grade, third grade and first grade. It was observed that fourth grade, fifth grade, sixth grade, seventh grade and eighth grade students used both the manuscript handwriting and cursive italic handwriting at school, whereas ninth grade and tenth grade students mostly preferred the manuscript handwriting. Outside of school, on the other hand, the majority of students mostly used the manuscript handwriting, which was followed by using both writing styles. The cursive italic handwriting was in the last place. It was determined that the preferred writing style varied at and outside of the school, which was because the students wanted to write easily, preferred the writing style that they are used to, wanted to write rapidly and were influenced by others around them. Regarding how the students wrote the letters using the manuscript handwriting, it was observed that the majority wrote lowercase and uppercase letters correctly and mistakes in uppercase letters were due to wrong starting and finishing points. Conclusion and Recommendations It was concluded at the end of this study writing styles of students that the majority of students learned how to write in manuscript handwriting on their own, with the help of others around them, by reading written material and practicing, mostly beginning from the 4th grade and tended to prefer the manuscript handwriting at and outside of school. It was observed that the students found the cursive italic handwriting to be difficult and preferred the manuscript handwriting at and outside of school because it allowed them to write comfortably, easily and rapidly and external factors (writings around them, family,

5 Dik Temel Yazıyı Nasıl Öğrendiler? Nasıl Yazıyorlar? 2465 friends, desire to write legibly) played a certain role in this preference as well. In addition, it was found that the students found the cursive italic handwriting to be more difficult compared to the manuscript handwriting and they were aware of the fact that they had illegible handwritings, which is consistent with findings obtained in other studies (Arslan & Ilgın, 2010; Şahin, 2012; Arıcı, 2012; Akkaya & Kara, 2012). Also, video recordings were used to examine how students wrote lowercase and uppercase letters and it was observed that the majority used appropriate starting and finishing points when writing letters and used an appropriate height. Mistakes made by the students when writing letters were due to incorrect starting and finishing points and they had difficulties with certain letters in the alphabet. Especially field teachers should be informed about the importance and necessity of cursive italic handwriting. An appropriate training on manuscript handwriting may be given to students in order to prevent them from learning this writing style incorrectly. Keywords: Writing, writing education, writing styles, cursive italic handwriting, manuscript handwriting 1. GİRİŞ Yazma, ilkokul birinci sınıftan itibaren öğrencilere kazandırılan ve öğretimi uzun yıllardır araştırmacıların ve eğitimcilerin üzerinde önemle durduğu bir anlatma becerisidir. Güneş (2014) yazmayı, zihnimizdeki duygu, düşünce, istek ve olayların belli kurallara uygun olarak çeşitli sembollerle anlatılması şeklinde tanımlarken; Akyol (2008) ise yazmayı, düşüncelerimizi ifade edebilmek için gerekli sembol ve işaretlerin motorsal olarak üretebilmesi şeklinde tanımlamaktadır. Bir başka ifadeyle, zihinde yapılandırılırmış bilgilerin belli bir yazı stili kullanılarak kâğıda dökülme işlemidir. Yazı ise, önemli bir haberleşme aracı olarak söz veya düşüncenin belli işaretler ile anlatılmasıdır (Akşit, 1981; akt. Temur, 2011). Bitişik eğik yazı, harflerin birbirine bağlanarak heceler, hecelerin birbirine bağlanarak kelimelerin oluşturulduğu bir yazıdır (Güneş, 2006). Harflerde alt, orta ve üst bağlantılar gerektirir. Dik temel yazı ise, ilkokula yeni başlayan öğrencilerin fazla güçlükle karşılaşmamaları ve yazıyı iyi tanımaları için basitleştirilmiş dik ve yuvarlak çizgilerden oluşur (Arslan, Aytaç ve Ilgın, 2011). Dik temel harfler, bitişik eğik yazı harflerinden daha kolay öğrenilir. Bunun nedeni, öğrencilerin bitişik eğik harflere göre dik temel harfleri öğrenirken benzetmelerden daha fazla yararlanabilmesidir (Turan, 2010). Diğer bir ifadeyle, dik temel yazı kısa ve kesik çizgilerle yukarıdan aşağıya veya soldan sağa çok fazla bilek gücü ve kıvraklık istemeden yazılır. Sade bir yazım şeklidir. Ancak bu durum bitişik eğik yazıda farklılaşmaktadır. Bitişik eğik yazı, her yöne doğru yazıldığı için öğrencinin parmak, bilek ve dirsek hareketlerini kullanmasıyla oluşur ve bu yazı şekli yazma esnasında kalemi hiç kaldırmadan uygulanır. Bu açıdan bakıldığında ilk başlarda çocuk için elini kaldırmadan bir kelimeyi yazması zor olabilir. Ancak ilerleyen zamanlarda yazının akıcı ve hızlı yazılmasının sağlar (Akkaya ve Kara, 2012; Duran, 2009). Akyol a (2008) göre dik temel yazı ile bitişik eğik yazı arasındaki farklılık, harfleri oluşturmak için yapılan hareketlerdedir ve harflerin başlangıç noktaları ve yönleri üretim sürecinde önemlidir. Ayrıca dik temel harfleri yazmak için altı ayrı hareket yapılması gerekirken, eğik küçük harfleri yazmada üç temel hareket gerekmektedir. Hareket sayısının fazla olması hem zaman kaybına hem de işin daha karmaşık hale gelmesine neden olur. Yazı öğretimi, Türkçe Dersi (1-5. Sınıflar) Öğretim Programı nda (MEB, 2005) yer alan esaslara göre, ilkokul birinci sınıfta başlamaktadır. Türkçe öğretim programlarında (MEB, 1948;

6 2466 Mustafa YILDIZ Merve ATAŞ Ayşe Dilek YEKELER Nurhan AKTAŞ MEB, 1968) yer alan el yazısı öğretimine bakıldığında, 1997 Yazı Öğretimi Programı na (MEB, 1997) kadar bitişik eğik yazının yeteri kadar önemsenmediği görülmektedir (Arıcı, 2012). Yazı öğretimi konusunda ayrıntılı olarak hazırlanmış 1997 Yazı Öğretim Programı na göre, öğrencilere birinci sınıfta dik temel harflerle yazmanın öğretilmesi, 2. sınıfta ise dik temel yazının sağa eğimli olarak yazılması gerektiği belirtilmiştir. Öğrenciler eğim alışkanlığı kazandıktan sonra, 2. sınıfın ikinci yarıyılında bitişik eğik yazıya geçilmesi gerektiği vurgulanmıştır Türkçe Öğretim Programı ile de bitişik eğik yazı stilinin kullanımı okullarda zorunlu hale getirilmiştir. Programda yazı öğretimine birinci sınıftan itibaren bitişik eğik yazı ile başlanması gerektiği belirterek bitişik eğik yazının ilk okuma yazma sürecindeki öneminden bahsedilmiş, bitişik eğik yazı eğitiminin nasıl verileceği, harflerin hangi yöntemle ve hangi sıra ile verileceği anlatılmıştır (Akkaya ve Kara, 2012). Buna göre, birinci sınıftan itibaren öğrencilerin bütün yazı çalışmalarında bitişik eğik yazı kullanmaları gerektiği vurgulanmıştır. Bunun yanı sıra bu programda, öğrencilere dik temel yazının ne zaman ve nasıl öğretileceği ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır Türkçe Öğretim Programı ve 1997 Yazı Öğretim Programı karşılaştırıldığında, bitişik eğik yazı harflerinden d, f, r harflerinin yazım şeklinin değiştiği ve daha kolay yazılabilir bir hale geldiği görülmektedir (Coşkun, 2011). Türkçe Dersi Öğretim Programı nda (MEB, 2005), bitişik eğik yazı öğretimi ilk okuma yazma öğretimiyle birlikte başlayıp birinci sınıftan itibaren kazandırılacağından 6, 7 ve 8. sınıflarda bitişik eğik yazı öğretimi için herhangi bir zaman diliminin ayrılmayacağı ancak öğrencilerin tüm derslerde, bitişik eğik yazıyı işlek ve güzel kullanmalarına özen göstermeleri gerektiği belirtilmektedir. Yazma öğretimi ile ilgili yapılan araştırmalar, genellikle dik temel ve bitişik eğik yazıdan hangisinin daha uygun olduğu üzerinde durulmaktadır. Bu çalışmalarda Dik temel ya da bitişik eğik yazı mı daha etkili ve verimlidir?, Okuma yazma öğretiminde hangisi öğretilmelidir?, Yazı öğretim sürecinde karşılaşılan güçlükler nelerdir?, Dik temel yazı ile okuma yazma öğrenen öğrenciler daha sonra bitişik eğik yazıya geçebilmekte midir? gibi sorulara cevap aranmaktadır (Güneş, 2007). Arslan ve Ilgın ın (2010), öğretmen ve öğrencilerin bitişik eğik yazı ile ilgili görüşlerini belirlemek için yaptıkları çalışmada, öğretmenlerin günlük yaşamda yazıyı zorunluluktan ve mesleki nedenlerle kullandığı öğrencilerin ise zorunluluktan yazı yazdığı, öğrencilerin bitişik eğik yazıyı güzel ve kolay yazıldığı için tercih ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra, öğrencilerin öğretmenleri model aldıkları ve onlar gibi yazmak istedikleri, öğretmenlerin birinci sınıfta yazı öğretimine dik temel yazı ile başlanması gerektiğini savundukları, bitişik eğik yazıyı öğrenciler için zorlayıcı ve yorucu buldukları bu sebeple yazılarının dağınık ve düzensiz (okunaksız) olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Akkaya ve Kara nın (2012), 6. Sınıf öğrencilerinin bitişik eğik yazıda yaşadıkları sorunları araştırmak üzere yaptıkları çalışmada, bitişik eğik yazıyı yazamayan öğrencilerin bu yazı stiline karşı sevmeme, güzel yazamama, yazının kötü görünmesi gibi olumsuz tutum geliştirdikleri; düz yazının daha yaygın kullanıldığı, bitişik eğik yazıyı kullanırken zorlandıkları görülmüştür (Şahin, 2012). Ayrıca öğrencilerin yazılarının okunaksız olduğu ve öğretmenlerin öğrencilerden sınavlarda düz yazı kullanmalarını istemeleri, öğretmenlerin tahtada düz yazı kullanmaları gibi durumlardan dolayı öğretmenlerinden etkilendikleri sonucuna ulaşılmıştır (Arıcı, 2012). Kadıoğlu nun (2012) bitişik eğik yazı ile ilgili öğrenci görüşlerinin belirlenmesine yönelik yaptığı çalışmada, öğrencilerin bitişik eğik yazıyı yazarken yavaş ve okunaksız yazdıkları ve bu yazı stilini yorucu buldukları sonucuna ulaşılmıştır. Durmuşçelebi ve Avcı (2014) yaptıkları çalışmada; ilköğretim öğrencilerinin bitişik eğik yazı başarı düzeylerini, harf başlangıçlarını doğru yapma, harflerin bitiş noktasını doğru yapma, harfleri uygun yükseklikte yapma vb. bazı değişkenlere göre değerlendirmişler ve ilkokul öğrencilerinin en yüksek ortalamaya; 8. sınıfların ise en düşük ortalamaya sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra, öğrencilere ait doküman analizi sonucunda, öğrencilerin 1, 2, 3 ve 4. sınıflarda bitişik eğik yazı kullanmalarına

7 Dik Temel Yazıyı Nasıl Öğrendiler? Nasıl Yazıyorlar? 2467 karşın 6. sınıftan itibaren bitişik eğik yazı ile birlikte dik temel yazıya geçmeye başladıkları (Arıcı, 2012) ve 8.sınıfta bitişik eğik yazıyı bırakarak dik temel yazıyı kullandıkları sonucuna ulaşılmıştır. Uysal (2013), İlk okuma yazma öğretimine doğrudan bitişik yazı ile başlayan ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin bitişik yazı örneklerindeki hataları bulmaya yönelik yaptığı çalışmasında, öğrencilerin bitişik yazıyı okunaklı yazamadıkları için gündelik yazılarında bitişik yazıyı kullanma düzeylerinin derslerde kullanma düzeylerine göre daha düşük çıktığı sonucuna ulaşılmıştır. Aynı zamanda, sınıf içi uygulamalarında öğrencilerin kişisel üslup geliştiremedikleri, okunamayacak derecede bozuk bitişik yazı yazdıkları ve çoğunun sağa eğimli yazamadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Coşkun ve Çoşkun (2014) yaptıkları çalışmada, öğretmenlerin bireysel yazışmalarında dik temel yazıyı tercih ettikleri, sınıf öğretmenlerinin önemli bir bölümünün tahtada bitişik eğik yazıyı kullanırken (Arslan ve Ilgın, 2010; Yıldız, Yıldırım ve Ateş, 2009), Türkçe öğretmenlerinin daha çok dik temel yazıyı kullandıkları, her iki yazıyı da kullanan öğrencilerin yazılarının bozulduğu, öğretmen, öğrenci ve veliler arasında bitişik eğik yazının gerekliliği konusunda görüş birliğinin olmadığı, velilerin bitişik eğik yazıya karşı tutumlarının olumsuz olduğu ve dik temel yazının kullanılmasını istedikleri sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca Türkçe öğretmenleri dik temel yazının daha hızlı ve okunaklı olduğunu düşünürken, sınıf öğretmenleri bitişik eğik yazının daha hızlı ve okunaklı olduğunu (Arslan ve Ilgın, 2010; Akyol ve Duran, 2010; Turan, 2010b) söylemektedir. Susar Kırmızı ve Kasap (2013) yaptıkları çalışmada, öğretmenlerin okuma yazmaya hazırlık aşamasında ve yazının öğretilmesi aşamasında dik temel harflerle öğretimi daha kolay buldukları, dik temel yazının güzel yazma becerisini daha iyi bir şekilde ortaya çıkardığı, dik temel harfler ile yapılan eğitimin akıcı okumaya bitişik eğik yazı ile yapılan eğitimden daha kolay ve hızlı geçildiği sonucuna ulaşılmıştır. Aynı zamanda, dik temel harfler ile yapılan öğretimde anlayarak okuma hızının daha kolay geliştiği, bu yazı stilinin (dik temel) öğrencilerde yazma isteğini artırdığı ve öğrencilerin ileride dik temel yazı stiline yöneldiği (Baydık ve Bahap Kudret, 2012) sonuçlarına ulaşılmıştır. Yıldız (2013) tarafından ilköğretim öğrencilerinin yazı stillerine yönelik tercihlerini belirlemek için yürütülen ve 859 öğrencinin katıldığı araştırmada, bitişik eğik yazı kullanma oranlarının 4. sınıfta % 85,9; 5. sınıfta %59, 6. sınıfta %50,6; 7. sınıfta %22,1 ve 8. sınıfta % 11,5 olduğu belirlenmiştir. Bu durum 4. sınıftan 8. sınıfa doğru ilerledikçe öğrencilerinin bitişik eğik yazı yerine dik temel yazıyı kullanma oranlarının arttığı sonucuna ulaşmıştır. Duran ve Bitir (2015), lise öğrencilerinin bitişik eğik yazıyı kullanma durumlarına yönelik yaptıkları çalışmada ise; lise öğrencilerinin sadece %2 sinin bitişik eğik yazı kullandıklarını, kullanmayan öğrencilerin (%98) ise kullanış esnasındaki sıkıntılar, bitişik eğik yazıya yönelik olumsuz yaklaşımlar, günlük hayattaki kullanışsızlığı ve öğretmenlerin tutumları sebebiyle bu yazı stilini terk ettiklerini ifade etmişlerdir. Yapılan araştırmalar (Aslan ve Ilgın, 2010; Baydık ve Bahap Kudret, 2012; Akkaya ve Kara, 2012; Arıcı, 2012; Yıldız, 2013; Duran ve Bitir, 2015) incelendiğinde, sınıf seviyesi ilerledikçe öğrencilerin bu iki yazı stilinden daha çok dik temel yazı stilini tercih ettikleri görülmektedir. Ancak alanyazın tarandığında, dik temel yazı eğitimi almayan öğrencilerin bu yazı stilini nasıl öğrendikleri ve nasıl yazdıklarına ilişkin bir çalışma bulunmamaktadır. Bu doğrultuda bu çalışmada, ilk okuma yazmayı bitişik eğik yazı ile öğrenen öğrencilerin dik temel yazıyı nasıl öğrendiklerini ve nasıl yazdıklarını araştırmak amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında, aşağıdaki sorulara cevap aranmaktadır: 1. İlk okuma yazmayı bitişik eğik yazı ile öğrenen öğrenciler, dik temel yazıyı kimden ve nasıl öğrenmişlerdir?

8 2468 Mustafa YILDIZ Merve ATAŞ Ayşe Dilek YEKELER Nurhan AKTAŞ 2. Öğrenciler okulda ve okul dışında hangi yazı stilini kullanmaktadırlar? Bu yazı stilini tercih etme sebepleri nelerdir? 3. İlk okuma yazmayı bitişik eğik yazı ile öğrenen öğrenciler dik temel yazıyı nasıl yazmaktadır? 2.1.Araştırmanın Modeli 2.YÖNTEM Bu araştırmada, nitel ve nicel yöntemlerin bir arada kullanıldığı karma yöntem kullanılmıştır. Karma yöntem, nitel ve nicel verilerin eş zamanlı ya da sırayla toplanması, analiz edilmesi ve toplanan verilerin birleştirilmesini içeren bir araştırma yöntemidir (Cresswell, 2003). Araştırmanın nicel boyutuna ilişkin veriler anket, nitel boyuta ilişkin veriler ise kamera kayıtları ve gözlem formları aracılığıyla elde edilmiştir. 2.2.Çalışma Grubu Araştırmanın çalışma grubu, kolay ulaşılabilir örneklem yaklaşımı çerçevesinde seçilmiştir. Çalışma grubu, üç farklı ilden olmak üzere, 3 ilkokul (2 si kamu 1 i özel), 3 ortaokul ve 1 lisede öğrenim gören öğrencilerden oluşmaktadır. Öğrencilerin sayısı ilkokul (4. sınıf), ortaokul (5, 6, 7 ve 8.sınıf) ve lise (9 ve 10. sınıf) öğrencileri olmak üzere toplam 710 dur eğitim öğretim yılından itibaren ilk okuma yazmayı bitişik eğik yazıyla öğrenmeye başlayan ilk öğrenciler araştırmanın yapıldığı eğitim öğretim yılında ( ) 10. sınıfa devam etmektedirler. Bu sebeple, çalışma grubu 10. sınıf düzeyini de içine alacak şekilde oluşturulmuştur. Çalışma grubunun, cinsiyet ve sınıf seviyelerine göre dağılımına ait veriler aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 1. Araştırmaya katılan öğrencilerin cinsiyet ve sınıf seviyelerine göre dağılımı Cinsiyet Sınıf Toplam Kız Erkek Toplam Tablo 1 e göre, araştırmanın çalışma grubunda ilkokul 4, ortaokul ve lise sınıflardan toplam 710 öğrenci bulunmaktadır. Bu öğrencilerin yaklaşık %54 ünün (n=386) kız, %46 sının (n=324) erkek öğrenci olduğu görülmektedir. 2.3.Veri Toplama Araçları Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen anket ve gözlem formları kullanılmıştır. Öğrenci Görüşleri Anketi: Öğrenci Görüşleri Anketi, öğrencilerin cinsiyetlerini, sınıf düzeylerini, okulda dik temel harflerin yazımı ile ilgili bir eğitim alıp almadıklarını, dik temel harfleri öğrenme süreci ile ilgili bilgileri, okulda ve okul dışında hangi yazı stilini kullandıklarını belirlemek amacıyla araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir. Ankette yer alan sorular alanında uzman 3 öğretim elemanına sunularak kapsam (içerik) geçerliliği sağlanmaya çalışılmıştır. Anket aracılığıyla öğrencilerin dik temel harfleri tercih etme nedenleri, nasıl ve kimden öğrendikleri, ne sıklıkta kullandıkları belirlenmiştir. Bir sınıf seviyesinden anket aracılığıyla toplanan veriler iki ayrı araştırmacı tarafından analiz edilmiştir. Analiz sonucunda benzer temalar elde edilmiştir. Dik Temel Yazma Becerisi Gözlem Formu: Dik Temel Yazma Becerisi Gözlem Formu 1997 Yazı Programında yer alan dik temel harflerin yazım ilkelerinden hareketle hazırlanmıştır. Öğrencilerin alfabede bulunan küçük ve büyük harfleri nasıl yazdıklarının ve harflerin oluşturulma

9 Dik Temel Yazıyı Nasıl Öğrendiler? Nasıl Yazıyorlar? 2469 sürecinin dik temel yazı ilkelerine ne düzeyde uygun olduğunun belirlenmesinde video kayıtlarının değerlendirilmesi için kullanılmıştır. Formda yazma becerisi üç kategoride (alfabede bulunan dik temel küçük harfleri yazma, dik temel büyük harfleri yazma ve metin yazma) değerlendirilmiştir. 2.4.Veri Toplama Süreci Araştırmanın verileri eğitim öğretim döneminin bahar yarıyılında araştırmacılar tarafından farklı illerdeki okullardan toplanmıştır. Öncelikle tüm öğrenciler, araştırmacılar tarafından hazırlanan ve öğrencilerin dik temel yazı stili hakkındaki düşüncelerini içeren anketteki soruları cevaplamışlardır. Ardından öğrencilerden, Dik Temel Yazı Becerisi formunda yer alan büyük ve küçük dik temel harfleri yazmaları istenmiştir. Gözlem çalışmaları her sınıf düzeyinden belirli ölçütlere göre seçilen toplam 62 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerin harfleri yazma süreci kamera ile kayıt altına almıştır. Öğrencilerin dik temel yazı becerisine ilişkin yeterlilik düzeyleri bu kayıtların incelenmesi sonucu belirlenmiştir. Öğrencilerin video kayıtları için okul idaresinden gerekli izinler alınmıştır. 2.5.Verilerin Analizi Verilerin analizinde öncelikle öğrencilerin ankette yer alan sorulara verdikleri cevaplar betimsel olarak analiz edilmiştir. Verilerin frekans (f) ve yüzde (%) dağılımları hesaplanmıştır. Bu doğrultuda öğrencilerin okulda dik temel harflerin yazımı ile ilgili bir eğitim alıp almadıkları, dik temel harfler ile yazıp yazmayı bilmedikleri, eğer biliyorlarsa kimden, ne zaman ve nasıl öğrendikleri, okulda ve okul dışında hangi yazı stilini tercih ettikleri ve neden tercih ettikleri Öğrenci Görüşleri Anketine verdikleri cevaplar incelenmiştir. Öğrencilerin cevapları betimsel olarak analiz edilmiştir. Ardından alfabede yer alan büyük ve küçük dik temel harfleri nasıl oluşturdukları Dik Temel Yazı Becerisi Gözlem Formu nda belirlenen kriterlere göre değerlendirilmiştir. Öğrencilerin oluşturdukları harflerin 1997 programının yazım ilkelerine uygunluklarını belirlemek için yazma sürecinde öğrenciler gözlemlenmiş ve el hareketleri kamera ile kayıt altına alınmıştır. Araştırmacıların kamera kayıtları üzerinde ikili gruplar şeklinde çalışması sonucu öğrencilerin harfleri oluşturma biçiminin uygunluğuna birlikte karar verilmiştir. 3. BULGULAR Bu bölümde, araştırma verilerinin analizi sonucunda elde edilen bulgular sunulmuştur. 1. Birinci Araştırma Sorusuna İlişkin Bulgular Öğrencilerin ankette sorulan sorulara verdikleri cevaplar doğrultusunda, aşağıda bulunan tablolarda ilk okuma yazmayı bitişik eğik yazı ile öğrenen öğrencilerin dik temel harfler ile yazmayı bilip bilmeme durumları, dik temel yazıyı kimden ve nasıl öğrendikleri, dik temel harfler ile ilgili eğitim alma durumları ve dik temel harfler ile yazmayı ne zaman öğrendiklerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Tablo 2. Öğrencilerin dik temel harfler ile yazmayı bilme durumlarına ilişkin bulgular Sınıf Evet Hayır Toplam f (%) f (%) f (%100) 4 94 (97,9) 2 (2,1) (96,3) 3 (3,7) (100) (97,1) 3 (2,9) (100) (97,3) 3 (2,7) (100) - 82 Toplam 699 (98,4) 11 (1,54) 710

10 2470 Mustafa YILDIZ Merve ATAŞ Ayşe Dilek YEKELER Nurhan AKTAŞ Tablo 2 ye göre, öğrencilerin tamamına yakınının (%98) dik temel harfler ile yazmayı bildikleri görülmektedir. Bununla birlikte öğrencilerin dik temel harfler ile yazmayı bilme oranlarına sınıf düzeyleri arttıkça (altıncı, sekizinci ve onuncu sınıflarda) tamamının dâhil olduğu görülmektedir. Tablo 3. Öğrencilerin dik temel harfleri kimden öğrendiklerine ilişkin bulgular Kimden öğrendiniz? f Kendi kendine 453 Diğer kaynaklar (Aile, arkadaş, akraba, vb.) 180 Öğretmen (Anaokulu, ilkokul, branş) 42 Hatırlamıyorum 5 Toplam 710 Tablo 3 incelendiğinde, öğrencilerin yarısından fazlasının dik temel harfleri kendi kendilerine (453) öğrendikleri görülmektedir. Dik temel harfleri öğrenme sürecinde, çevrelerindeki bireylerden de etkilenmektedirler. Öğrenciler ikinci kaynak olarak, çevrelerinde bulunan bireyleri (180) belirtmişlerdir. Kimden öğrendiğini hatırlamayan öğrenciler dışında, öğrenciler dik temel yazıyı en az sayıda öğretmenlerinden (42) öğrendiklerini söylemişlerdir. Bu durum, öğrencilerin dik temel yazıyı informel olarak öğrendiklerini göstermektedir. Tablo 4. Öğrencilerin dik temel harfleri nasıl öğrendiklerine ilişkin bulgular Nasıl öğrendiniz? f Çevremdeki bireylerden (aile, arkadaş, akraba, vb.) 212 Gazete, dergi, kitap, ansiklopedi, ders kitabı, metin vb. 176 yayınları okuyarak Yazma çalışmaları yaparak 140 Etrafımdaki yazılara bakarak 151 Telefon, televizyon, bilgisayar, CD, internet vb. araçlardan 70 görerek Öğretmenimden 42 Hatırlamıyorum 12 Derslerde düz yazı kullanarak 7 Toplam 810 Tablo 4 incelendiğinde, öğrencilerin dik temel harfleri en çok çevresinde bulunan bireylerin (212) yardımıyla öğrendikleri görülmektedir. İkinci olarak ise, dik temel harfleri kullanan yayınları (gazete, dergi, kitap, ansiklopedi, ders kitabı, metin vb.) okuyarak (176) ve yazma çalışmaları yaparak (140) öğrendikleri görülmektedir. Öğrencilerin dik temel harfleri kimden öğrendiklerine ilişkin bulgularla tutarlı olarak, öğrenciler yine aynı oranda öğretmenlerinden aldıkları eğitimle öğrendiklerini ifade etmişlerdir. Burada, öğretmenlerin yazı stili tercihinde farklı yaklaşımları benimsedikleri düşünülebilir. Ayrıca, öğrencilerin etrafında yer alan birçok materyalde dik temel yazının olması doğal olarak dik temel yazıyı öğrenmelerinde etkili olmuştur. Yine aynı şekilde, bu bulgular da öğrencilerin dik temel yazıyı informel olarak öğrendiklerini desteklemektedir. Çalışma sürecinde toplam 710 öğrenci üzerinden veri toplanmıştır. Ancak bazı öğrenciler birden çok kaynaktan dik temel yazıyı öğrendiklerini belirttiği için frekans toplam 810 olarak bulunmuştur. Böylelikle, öğrencilerin büyük çoğunluğunun dik temel yazıyı kendi kendilerine, çevresinde bulunan bireylerden ve çevresinde bulunan yayınları okuyarak öğrendikleri anlaşılmaktadır.

11 Dik Temel Yazıyı Nasıl Öğrendiler? Nasıl Yazıyorlar? 2471 Tablo 5. Öğrencilerin dik temel harflerle ilgili eğitim alma durumlarına ilişkin bulgular Sınıf Evet Hayır Toplam f (%) f (%) f (%100) 4 14 (14,6) 82 (84,4) (2,4) 80 (97,6) (4,3) 90 (95,7) (7,6) 104 (91,4) (6,5) 124 (93,5) (15,2) 95 (84,8) (4,9) 78 (92,7) 82 Toplam 57 (8,01) 653 (91,9) 710 Tablo 5 e göre, öğrencilerin büyük çoğunluğu (yaklaşık % 92) dik temel harflerin yazımına ilişkin bir eğitim almadıklarını ancak yaklaşık %8 i dik temel harflerin yazımına ilişkin eğitim aldıklarını belirtmişlerdir. Eğitim almayan öğrencilerin sınıf seviyelerinin beşinci sınıfta yüksek olduğu (%98) ve bunu altıncı sınıfların (%96) takip ettiği görülmektedir. Bu bulgulardan hareketle öğrencilerin dik temel harfler ile yazmaya yönelik eğitim almadıkları halde dik temel harfler ile yazmayı bildikleri görülmektedir. Tablo 6. Öğrencilerin dik temel harfleri ne zaman öğrendiklerine ilişkin bulgular Ne zaman öğrendiniz? f 4. sınıfta sınıfta sınıfta sınıfta 83 İlkokula başlamadan önce sınıfta sınıfta 47 Hatırlamıyorum sınıfta sınıfta 7 Tablo 6 incelendiğinde, öğrencilerin dik temel harfleri en çok dördüncü sınıfta (176) öğrendikleri, bunu beşinci, üçüncü ve birinci sınıfın takip ettiği görülmektedir. Tabloda yer alan bulgular kademe çerçevesinde değerlendirildiğinde, ilkokul öğrencileri en çok dördüncü sınıfta dik temel yazıyı öğrenmişlerdir. Ortaokul seviyesinde ise, dördüncü sınıfın takibi olarak beşinci sınıfta öğrendiklerini ifade etmişlerdir. Bununla birlikte öğrencilerin bir kısmının ilkokula başlamadan önce dik temel harfleri öğrendikleri ve sınıf düzeyi arttıkça bu oranın düştüğü görülmektedir. 2. İkinci Araştırma Sorusuna İlişkin Bulgular Öğrencilerin ankette sorulan sorulara verdikleri cevaplar doğrultusunda, aşağıda bulunan tablolarda ilk okuma yazmayı bitişik eğik yazı ile öğrenen öğrencilerin okulda ve okul dışında tercih ettikleri yazı stili ve bu durumun sebeplerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Tablo 7. Öğrencilerin okulda kullanmayı tercih ettikleri yazı stiline ilişkin bulgular Sınıf Okulda tercih edilen yazı stili Toplam Bitişik eğik yazı f (%) Dik temel yazı f (%) Her ikisi de f (%) f 4 40 (41,7) 8 (8,3) 48 (50,0) (11,0) 12 (14,6) 61 (70,7) (22,3) 34 (36,2) 39 (41,5) (8,6) 15 (14,3) 88 (76,2) 112

12 2472 Mustafa YILDIZ Merve ATAŞ Ayşe Dilek YEKELER Nurhan AKTAŞ (36,3) 87 (63,7) (9,8) 90 (80,4) 11 (9,8) (1,2) 77 (93,9) 4 (4,9) 82 Toplam 91 (12,8) 281 (39,6) 338 (47,6) 710 Tablo 7 incelendiğinde, dördüncü, beşinci, altıncı, yedinci ve sekizinci sınıf öğrencilerinin genellikle büyük çoğunluğunun okulda hem dik hem de bitişik eğik yazıyı kullandıkları, dokuzuncu ve onuncu sınıf öğrencilerinin ise dik temel yazıyı daha çok tercih ettikleri görülmektedir. Öğrencilerin sınıf seviyesi arttıkça bitişik eğik yazı kullanma sıklıkları azalmaktadır. Bununla birlikte dik temel yazının kullanım sıklığının sınıf düzeyi ilerledikçe arttığı söylenebilir. Tablo 8. Öğrencilerin okul dışında kullanmayı tercih ettikleri yazı stiline ilişkin bulgular Sınıf Okul dışında tercih edilen yazı stili Toplam Bitişik eğik yazı f (%) Dik temel yazı f (%) Her ikisi de f (%) f 4 7 (7,3) 59 (61,5) 30 (31,3) (12,2) 35 (42,7) 37 (44,5) (11,7) 65 (69,1) 18 (19,1) (2,9) 81 (70,5) 28 (26,7) (0,8) 102 (75,8) 29 (23,4) (9,8) 87 (77,7) 14 (12,5) (2,4) 72 (87,8) 8 (9,8) 82 Toplam 45 (6,3) 501 ( 70,6) 164 ( 23,1) 710 Tablo 8 incelendiğinde, öğrencilerin büyük çoğunluğunun (%71) okul dışında en çok dik temel yazıyı kullandıkları, ardından her iki yazı türünü de tercih ettikleri (% 23) ve bitişik eğik yazının son olarak (%6) tercih edildiği görülmektedir. Ayrıca tüm sınıf düzeylerinde okul dışında bitişik eğik yazıya oranla dik temel yazının daha çok kullanıldığı, bu oranın yine sınıf düzeyleri arttıkça yükseldiği söylenebilir. Tablo 9: Öğrencilerin okul ortamında bitişik eğik yazı, dik temel yazıyı ve her iki yazı stilini de kullanma sebeplerine ilişkin bulgular Okul ortamında kullanılan yazı stilinin sebepleri f Bitişik eğik yazıyı kullanma sebepleri Öğretmen isteği/okul kuralı 44 Kolay yazılabilmesi 11 Alışkanlık 8 Hızlı yazma 8 Güzel yazma 8 Açıklama yok 5 Bitişik eğik yazmayı öğrendiği için 2 Toplam 86 Dik temel yazıyı kullanma sebepleri Kolay/ rahat/ hızlı yazma 174 Alışkanlık/ kişisel tercih 43 Okunaklı olması / yazılması / daha güzel yazdığını düşünme 21 Açıklama yok 14 Bitişik eğik yazıyı anlamlı bulmama/ çocuksu bulma/ sevmeme / uğraştırıcı olarak 8 görme Çevrede dik yazı stilinin kullanılması ( kitap, dergi, gazete, tahta, arkadaşlar vb. ) 6 Hızlı, okunaklı (anlaşılır), kolay, güzel olması 5 Bitişik eğik yazının unutulması 4 Toplam 275

13 Dik Temel Yazıyı Nasıl Öğrendiler? Nasıl Yazıyorlar? 2473 Her iki yazı stilini de kullanma sebepleri Farklı derslerde öğretmenlerin tercihi 173 Kişisel tercih/ Alışkanlık 49 Kolay/ rahat/ hızlı/okunaklı yazma 47 Her iki yazı türüne ihtiyaç duyma/ sevme 11 Açıklama yok 10 İki yazı türünü de sevme 5 El yazısı yazarken sıkılma 2 Güzel yazmak için bitişik eğik- el yorulmaması için dik 2 Dik temel harfleri unutmamak için 2 Başlıklarda düz yazı, cümle ve paragraflarda bitişik yazı kullanma 1 İki yazıyı birbirine karıştırma 1 Toplam 303 Tablo 9 incelendiğinde, öğrencilerin okul ortamında bitişik eğik yazıyı kullanmalarındaki en büyük sebebin öğretmen isteği/okul kuralı olduğu görülmektedir. Bununla birlikte kolay yazabilmeleri, hızlı yazabilmeleri ve alışkanlık gibi sebeplerde bitişik eğik yazıyı kullanmalarına ilişkin sebepler arasında bulunmaktadır. Bu sebeplerden hareketle bitişik eğik yazının okulda kullanımında dış faktörlerin daha etkili olduğu söylenebilir. Okulda dik temel yazının kullanım sebepleri incelendiğinde ise, öğrencilerin büyük çoğunluğunun daha rahat yazmak için dik temel yazıyı tercih ettikleri bunu alışkanlık, hız, elinin ağrımaması, daha okunaklı ve güzel yazdığını düşünmeleri vb. sebeplerin takip ettiği görülmektedir. Okul ortamında her iki yazı stilinin tercih sebepleri incelendiğinde öğrencilerin büyük çoğunluğunun bitişik eğik ve dik yazıyı farklı derslerde öğretmenlerin tercihi sonucunda kullandıkları, bunun devamında kişisel tercih, kolay yazma, her iki yazı türüne de ihtiyaç duyma gibi sebeplerin etkili olduğu görülmektedir. Böylelikle yine her iki yazı stilinin kullanılmasında dış faktörlerin daha ağırlıkta olduğu söylenebilir. Tablo 10: Öğrencilerin okul dışında bitişik eğik yazı, dik temel yazıyı ve her iki yazı stilini de kullanma sebeplerine ilişkin bulgular Okul dışında kullanılan yazı stilinin sebepleri f Bitişik eğik yazıyı kullanma sebepleri Kolay/ rahat yazılabilmesi 13 Alışkanlık 12 Açıklama yok 7 Hızlı yazabilme 5 Yazısının okunaklı/ güzel olması 4 Örnek alma 1 Bitişik eğik yazı için yeterli zamana sahip olması 1 Toplam 43 Dik temel yazıyı kullanma sebepleri Kolay /rahat/hızlı yazma 274 Alışkanlık/kişisel tercih 71 Güzel/okunaklı yazdığı için 54 Açıklama yok 25 Herhangi bir yasak/ dayatma olmadığı için 17 Bitişik eğik yazıya karşı olumsuz tutum (yazıyı anlamlı bulmama/ çocuksu bulma/ 15 sıkıcı bulma /zor ve zaman kaybettirici bulma/ elin ağrıması) Çevre tarafından dik temel harflerin sık kullanılması 11 Çevre tarafından yazısının anlaşılmaması / okunmaması 6 Bitişik eğik yazının unutulması 6 Toplam 479 Her iki yazı stilini de kullanma sebepleri Kişisel tercih/alışkanlık 60

14 2474 Mustafa YILDIZ Merve ATAŞ Ayşe Dilek YEKELER Nurhan AKTAŞ İki yazı türünü de rahat kullanabilme 57 Açıklama yok 14 Ödevler için bitişik eğik- serbest yazma çalışmalarında dik 8 Yazdıklarının daha okunaklı/ anlaşılır olması 12 Dış yönlendirme 3 Daha hızlı olmak için 3 Bitişik eğik yazıyı kolay dik temel yazıyı zor bulma 2 Herhangi bir yasak/ dayatma olmadığı için 2 Dik temel yazıyı isteme bitişik eğik yazı alışkanlığı 1 Dik temel harfleri unutmamak için 1 Toplam 163 Tablo 10 incelendiğinde, okul dışında bitişik eğik yazıyı kullanan öğrencilerin bu yazıyı kullanma sebeplerinin en çok rahat/kolay/hızlı yazabildikleri için olduğu görülmektedir. Bununla birlikte bitişik eğik yazıyı okul dışında alışkanlık olması, hızlı ve okunaklı yazabilmeleri için kullandıkları belirtilen sebepler arasındadır. Yine okul dışında dik temel yazıyı kullanan öğrencilerin bu yazıyı kullanma sebeplerinde daha rahat yazabilme, alışkanlık kazanma, hızlı ve güzel yazabilme gösterilen sebepler arasındadır. Ayrıca dik temel yazı stilini tercih edenlerin bitişik eğik yazıyı zor, zaman kaybettirici, sıkıcı, elini ağrıtıcı bularak kullandıkları görülmekle birlikte yine çevre tarafından dik temel yazının kullanılması ve yazısının daha rahat okunması belirtilen tercihler arasındadır. Okul dışında her iki yazı stilini de kullanan öğrencilerin, açıklamalarında en çok iki yazı türünü de rahat kullanabilme ve kişisel tercih faktörlerinin etkili olduğu görülmektedir. 3. Üçüncü Araştırma Sorusuna İlişkin Bulgular Bitişik eğik yazıyla ilk okuma yazma öğrenen öğrencilerin dik temel harfleri yazabilme durumlarına ilişkin bulgular aşağıdaki tablolarda yer almaktadır. Tablo 15. Küçük harflerin yazılma durumuna ilişkin dağılım Küçük Doğru Yanlış Yazılmadı Küçük Doğru Yanlış Yazılmadı Harfler f (%) f (%) f (%) Harfler f (%) f (%) f (%) A 60 (96.8) 2 (3.2) --- m 55 (88.7) 4 (6.5) 3 (4.8) B 58 (93.5) 4 (6.5) --- n 58 (93.5) 1 (1.6) 3 (4.8) C 62 (100) o 47 (75.8) 10 (16.1) 5 (8.1) Ç 60 (96.8) (3.2) ö 48 (77.4) 9 (14.5) 5 (8.1) D 40 (64.5) 22 (35.5) --- p 55 (88.7) 3 (4.8) 4 (6.5) E 59 (95.2) 2 (3.2) 1 (1.6) r 52 (83.9) 4 (6.5) 6 (9.7) F 45 (72.6) 15 (24.2) 2 (3.2) s 56 (90.3) 1 (1.6) 5 (8.1) G 52 (83.9) 9 (14.5) 1 (1.6) ş 55 (88.7) 1 (1.6) 6 (9.7) Ğ 47 (75.8) 11 (17.7) 4 (6.5) t 53 (85.5) 7 (11.3) 2 (3.2) H 53 (85.5) 6 (9.7) 3 (4.8) u 58 (93.5) (6.5) I 56 (90.3) 3 (4.8) 3 (4.8) ü 58 (93.5) (6.5) İ 57 (91.9) 2 (3.2) 3 (4.8) v 57 (91.9) 1 (1.6) 4 (6.5) J 56 (90.3) 3 (4.8) 3 (4.8) y 57 (91.9) 3 (4.8) 2 (3.2) K 48 (77.4) 11 (17.7) 3 (4.8) z 21 (33.9) 40 (64.5) 1 (1.6) L 53 (85.5) 5 (8.1) 4 (6.5) Toplam 53 (85.43) 5 (9.9) 3 (4.6) Tablo 15 incelendiğinde, genelde küçük harflerin % 85 inin doğru yazıldığı; % 9 unun yanlış yazıldığı; % 4 ünün yazılmadığı görülmektedir. En çok yanlış yazılan harfler z, d, f, ğ, k, harfleri iken, en çok doğru yazılan harflerin c, ç, a, b, e, u, ü olduğu görülmektedir.

15 Dik Temel Yazıyı Nasıl Öğrendiler? Nasıl Yazıyorlar? 2475 Tablo 16. Büyük harflerin yazılma durumuna ilişkin dağılım Büyük Doğru Yanlış Yazılmadı Büyük Doğru Yanlış Yazılmadı Harfler f (%) f (%) f (%) Harfler f (%) f (%) f (%) A 55 (88.7) 7(11.3) --- M 41 (66.1) 19 (30.6) ) B 61 (98.4) 1 (1.6) --- N 51 (82.3) 8 (12.9) 3 (4.8) C 62 (100) O 47 (75.8) 10 (16.1) 5 (8.1) Ç 59 (95.2) (4.8) Ö 47 (75.8) 10 (16.1) 5 (8.1) D 61 (98.4) 1 (1.6) --- P 55 (88.7) 2 (3.2) 5 (8.1) E 49 (79.0) 12 (19.4) --- R 52 (83.9) 4 (6.5) 6 (9.7) F 53 (85.5) 8 (12.9) 1 (1.6) S 58 (93.5) (6.5) G 51 (82.3) 11 (17.7) --- Ş 57 (91.9) (8.1) Ğ 47 (75.8) 11 (17.7) 4 (6.5) T 51 (82.3) 7 (11.3) 4 (6.5) H 54 (87.1) 3 (4.8) 5 (8.1) U 56 (90.3) 2 (3.2) 4 (6.5) I 56 (90.3) 3 (4.8) 3 (4.8) Ü 56 (90.3) 2 (3.2) 4 (6.5) İ 56 (90.3) 3 (4.8) 3 (4.8) V 54 (87.1) 4 (6.5) 4 (6.5) J 54 (87.1) 2 (3.2) 6 (9.7) Y 45 (72.6) 15 (24.2) 2 (3.2) K 49 (79.0) 10 (16.1) 3 (4.8) Z 18 (29.0) 43 (69.4) 1 (1.6) L 57 (91.9) 2 (3.2) 3 (4.8) Toplam 52 (84.09) 6 (11.12) 3 (4.7) Tablo 16 incelendiğinde, genelde büyük harflerin % 84 ünün doğru yazıldığı; % 11 inin yanlış yazıldığı; % 4 ünün ise yazılmadığı görülmektedir. En çok yanlış yazılan büyük harfler, Z, Y, M, E, G, Ğ harfleri iken, en çok doğru yazılan harflerin C, B, D, Ç, S, Ş olduğu görülmektedir. Tablo7 ve tablo 8 incelendiğinde, öğrencilerin büyük çoğunluğunun (%84), dik temel harfleri doğru bir şekilde yazdıkları, yanlış yazdıkları harflerde ise harflerin başlangıç ve bitiş noktalarını yanlış oluşturdukları gözlenmiştir. 3.SONUÇ VE TARTIŞMA Öğrencilerin yazı stillerinin incelendiği bu araştırmada, öğrencilerin tamamına yakını dik temel yazıyı bildiklerini belirtmişlerdir. Öğrencilerin büyük çoğunluğu dik temel yazıyı öğrenme kaynaklarını kendi kendime ve ailemden şeklinde ifade etmişlerdir. Aynı şekilde öğrencilerin büyük çoğunluğu dik temel yazı yazma konusunda formel bir eğitim almadıklarını belirtmişlerdir. Bu durum dik temel yazının informel olarak öğrenildiğini ortaya koymaktadır. Türkçe Dersi Öğretim Programlarında (MEB, 2005; MEB, 2006) bitişik eğik yazının tek stil olarak öğretilmesi öngörülmektedir. Bu açıdan düşünüldüğünde öğrencilere dik temel yazı formel olarak öğretilmemiş, öğrenciler bu yazı stilini diğer kaynaklardan öğrenmişlerdir. Aslında bu durum araştırmanın bir diğer sonucuyla daha da anlam kazanmaktadır. Öğrenciler dik temel yazıyı çevredeki bireyler, basılı materyaller, çevredeki yazılar, televizyon, bilgisayar vb. informel öğrenme kaynaklarından öğrendiklerini belirtmişlerdir. Öğrenme yalnızca formel bir yapıda, okul sınırları içinde, belli bir müfredat doğrultusunda, öğretmen kontrolünde gerçekleşen bir süreç olarak düşünülürse okul dışında gerçekleşen öğrenmeler göz ardı edilmiş olur. Hâlbuki öğrenciler okul ortamının dışında evde, sokakta, yolda giderken, bir şey okurken, araştırma yaptıkları yerde, arkadaşlarından, televizyondan, internetten, dergi ya da gazetelerden öğrenmektedirler. Ayrıca öğrencinin çevresinde bulunan bütün basılı ve elektronik materyaller (ders kitabı, çalışma kitabı, dergi, gazete, bilgisayar, tablet, web sayfaları vb.) dik temel yazı içermektedir. Araştırmaya katılan öğrencilerin, dik temel yazıyı öğrenme süreçlerinin de bu şekilde gerçekleştiği söylenebilir. Öğrencilerin dik temel harflerle ilgili bir eğitim alıp almadığı incelendiğinde, öğrencilerin neredeyse tamamına yakınının dik temel harflerle ilgili bir eğitim almadıkları ancak dik temel harflerle yazmayı bildikleri görülmektedir. Öğrencilerin eğitim almamalarının yanı sıra bir kısmının ise, ilkokula başlamadan bu yazı stilini bildiğini belirtmiştir. Bu sonuç, okul öncesi dönemde çocukların yazı algılarının incelendiği (Yıldız, Ataş, Aktaş, Yekeler ve Dönmez, 2015) araştırma sonuçlarını destekler niteliktedir. Bu araştırmada, öğrencilerin okul öncesi dönemde yazı

16 2476 Mustafa YILDIZ Merve ATAŞ Ayşe Dilek YEKELER Nurhan AKTAŞ algıları incelenmiş ve 5 yaş grubu çocukların dik temel yazı stilini kullanarak yazı yazdıkları görülmüştür. Bu durum dik temel yazının bitişik eğik yazı kadar ciddi bir eğitim gerektirmeden öğrenildiğini ve öğrencilerin bu yazı stilini daha kolay öğrendiğini göstermektedir. Bununla birlikte, öğrencilerin, dik temel harfleri ne zaman öğrendiklerine yönelik sonuçlara bakıldığında, öğrencilerin dik temel harfleri en çok dördüncü sınıfta öğrendikleri, bunu beşinci sınıfın takip ettiği görülmektedir. Bu durum branş öğretmelerinin derslere girmeye başlamasıyla ve sorumlu oldukları derslerde dik temel yazı stilini kullanmalarıyla ilişkilendirilebilir. Araştırmada yer alan bulgular kademe çerçevesinde değerlendirildiğinde ise, ilkokul öğrencileri en çok dördüncü sınıfta dik temel yazıyı öğrendikleri, ortaokul seviyesinde ise dördüncü sınıfın takibi olarak beşinci sınıfta öğrendiklerini ifade etmişlerdir. Öğrencilere okulda daha çok hangi yazı stilini tercih ettikleri sorulduğunda; dördüncü, beşinci, altıncı, yedinci ve sekizinci sınıf öğrencilerinin genellikle büyük çoğunluğunun okulda hem dik hem de bitişik eğik yazıyı kullandıkları, dokuzuncu ve onuncu sınıf öğrencilerinin ise dik temel yazıyı daha çok tercih ettikleri görülmektedir. Öğrencilerin sınıf seviyesi arttıkça bitişik eğik yazı kullanma sıklıkları azalmaktadır. Bununla birlikte dik temel yazının kullanım sıklığının sınıf düzeyi ilerledikçe arttığı söylenebilir. Bu durum, diğer araştırma (Duran ve Bitir, 2015; Durmuşçelebi ve Avcı, 2014; Arıcı, 2012; Baydık ve Bahap Kudret, 2012; Yıldız, 2013) sonuçlarıyla büyük oranda benzerlik göstermektedir. Öğrencilerin okul dışında yazı stili tercihlerine bakıldığında ise, öğrencilerin büyük çoğunluğunun okul dışında en çok dik temel yazıyı tercih ettikleri, ardından her iki yazı türünü de tercih ettikleri ve bitişik eğik yazının son olarak tercih edildiği görülmektedir. Ayrıca tüm sınıf düzeylerinde okul dışında bitişik eğik yazıya oranla dik temel yazının daha çok kullanıldığı, bu oranın yine sınıf düzeyleri arttıkça yükseldiği söylenebilir. Araştırmanın bir diğer sonucunda ise, öğrencilerin okul ortamında bitişik eğik yazıyı kullanmalarındaki en büyük sebebin öğretmen isteği/okul kuralı olduğu görülmektedir. Bununla birlikte kolay yazabilmeleri, hızlı yazabilmeleri ve alışkanlık gibi sebeplerde (Turan, 2010; Şahin 2012) bitişik eğik yazıyı kullanmalarına ilişkin sebepler arasında bulunmaktadır. Bu sebeplerden hareketle bitişik eğik yazının okulda kullanımında daha çok dış faktörlerin daha etkili olduğu söylenebilir. Okulda dik temel yazının kullanım sebepleri incelendiğinde ise, öğrencilerin büyük çoğunluğunun daha rahat yazmak için dik temel yazıyı tercih ettikleri bunu alışkanlık, hız, elinin ağrımaması, daha okunaklı/güzel yazdığını düşünmeleri vb. (Coşkun ve Coşkun, 2014) sebeplerin takip ettiği görülmektedir. Okul ortamında her iki yazı stilinin tercih sebepleri incelendiğinde öğrencilerin büyük çoğunluğunun bitişik eğik ve dik yazıyı farklı derslerde öğretmenlerin tercihi sonucunda kullandıkları bunun devamında kişisel tercih, kolay yazma, her iki yazı türüne de ihtiyaç duyma gibi sebeplerin etkili olduğu görülmektedir. Araştırmanın bu sonucu, öğretmen ve öğrencilerin bitişik eğik yazı ile ilgili görüşlerinin incelendiği araştırma (Aslan ve Ilgın, 2010), sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir. Öğrencilerin okul dışında bitişik eğik yazıyı kullanma sebeplerinin, en çok kolay ve hızlı yazabildikleri için olduğu görülmektedir. Bununla birlikte bitişik eğik yazıyı okul dışında alışkanlık olması, hızlı ve okunaklı yazabilmeleri için kullandıkları belirtilen sebepler arasındadır. Yine okul dışında dik temel yazıyı kullanan öğrencilerin bu yazıyı kullanma sebeplerinde daha rahat yazabilme, alışkanlık kazanma, hızlı ve güzel yazabilme gösterilen sebepler arasındadır. Ayrıca dik temel yazı stilini tercih edenlerin bitişik eğik yazıyı zor, zaman kaybettirici, sıkıcı, elini ağrıtıcı bularak kullandıkları görülmekle birlikte yine çevre tarafından dik temel yazının kullanılması ve yazısının daha rahat okunması belirtilen tercihler arasındadır. Okul dışında her iki yazı stilini de kullanan öğrencilerin, açıklamalarında en çok iki yazı türünü de rahat kullanabilme ve kişisel tercih faktörlerinin etkili olduğu görülmektedir. Araştırmada, öğrencilerin tercih ettikleri yazı stilinin okul