BARAJ HAVZALARI YEŞİL KUŞAK AĞAÇLANDIRMA EYLEM PLANI

Transkript

1 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI BARAJ HAVZALARI YEŞİL KUŞAK AĞAÇLANDIRMA EYLEM PLANI

2 Elazığ - Keban Barajı Kapak Fotoğrafları: Sivas - 4 Eylül Barajı Karaman - Ermenek Barajı Mersin - Karakızderesi Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

3 BARAJ HAVZALARI YEŞİL KUŞAK EYLEM PLANI Su, hem bölgemizde hem de Dünya da son derece değerli, ekonomik ve stratejik bir kaynaktır. Tabii hayatın devamı için zaruri bir ihtiyaç olan suyun sürdürülebilir yönetilmesi şarttır. Bu sebepten dolayı su kaynaklarının tahsisinde, kullanılmasında ve korunmasında havza esaslı planlamaya özen gösterilmelidir. Ayrıca su talebinin sürekli olarak karşılanabilmesi için suyun akarsular üzerinde kurulan barajlarda depolanması ve programlı bir şekilde hizmete sunulması gerekmektedir. Barajlar Türkiye nin en önde gelen altyapı yatırımlarından olup içme ve kullanma suyu, sulama, sanayide faydalanma, taşkın ve sel kontrolü, enerji üretimi, balıkçılık, rekreasyon, yaban hayatı ve diğer çevresel gayelere yönelik önemli hizmetler sunmaktadır. WWF ya göre (2006) m 3 kişi/yıl miktarından daha az kullanılabilir suyu olan ülkeler su fakiri olarak, m 3 ten az suyu olan ülkeler su stresi ve m 3 ten fazla suyu olan ülkeler su zengini olarak sınıflandırılmaktadır. Türkiye de kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı m 3 civarındadır. Sanıldığı gibi Türkiye su zengini bir ülke değildir. Bu sebeple Türkiye nin gelecek nesillerine sağlıklı ve yeterli su bırakabilmesi için kaynakların çok iyi korunup, akılcı kullanılması gerekmektedir. Bakanlığımız tarafından 2003 yılından itibaren su depolarımız durumunda olan baraj ve göletlerin su verimi ve kalitesini arttırmak gayesiyle su toplama havzalarında ağaçlandırma, erozyon kontrolü, mera ıslahı çalışmalarına ivme kazandırılmış, geniş alanlarda başarılı çalışmalar yapılmıştır. Bakanlığımızın politikaları gereği bu çalışmalar bundan sonra artarak devam ettirilecektir. 3

4 GAYE VE KAPSAM Türkiye deki baraj havzalarının önemli kısmı, bitki örtüsünden mahrum yüksek eğimli arazilerden oluşmaktadır. Oysa erozyon Kontrolü açısından, baraj havzalarının orman örtüsüyle kaplı olması arzu edilir. Zira; bitki örtüsüyle kaplı olmayan havzalarda, rüsubat taşınımından dolayı barajlar hızla dolmaktadır. Türkiye de büyük emek ve paralar harcanarak tesis edilen barajlarımıza erozyonla gelen katı maddeleri azaltmak, barajların ömrünü artırmak, barajların ve su havzalarının korunmasını sağlamak için ağaçlandırma ve erozyon kontrol çalışmaları yapılması gerekmektedir. Türkiye de işletmeye açılmış, inşa halinde ve proje safhasında olan 425 adet baraj ve 648 adet gölet olmak üzere toplam 1073 adet tesis bulunmaktadır. Yağışların düzensizliği ve yıllara göre değişen işletme şartları sebebiyle baraj ve göletlerin su aynası işletme kodundan daha aşağılara inmekte,baraj ve göletler etrafında maksimum kotla göl aynası arasındaki alanlar boş kalmaktadır. Eylem planı ile azami su kotu ile işletme kotu (normal su kotu) arasında kalan alanlar ile havza koruma alanlarında ağaçlandırma, erozyon kontrolü ve rehabilitasyon çalışmaları yapılarak baraj ve göletlerin çevresinde yeşil kuşaklar oluşturulacaktır yıllarını kapsayan bu eylem planı ile yapılacak yeşil kuşak ağaçlandırma çalışmalarında öncelikli olarak işletmede, inşaat ve proje safhasında olan toplam 400 adet baraj ve göletin göl aynası ve çevresindeki havza koruma alanlarının ağaçlandırılması planlanmaktadır. Karaman - Ermenek Barajı 4

5 Özetle Bu Eylem Planı ile; Havza koruma alanında bulunan ağaçsız alanlar ile, zaman zaman su altında kalan ve baraj koruma alanında bulunan arazilerin değerlendirilmesi, Su miktarının ve kalitesinin artırılması, Yeni rekreasyon ve turizm alanlarının oluşturulması, Yaban hayatı için yeni barınma alanları meydana getirilmesi, Yapılacak olan ağaçlandırmalarda gelir getirici türler kullanılarak yöre halkı ekonomisine katkıda bulunulması, Erozyonun ve rüsubat taşınımının önlenerek barajların ekonomik ömrünün uzatılması hedeflenmektedir. Sivas 5

6 Baraj ve Gölet Havzaları Yeşil Kuşak Ağaçlandırmalarında Çalışma Öncelikleri İçme suyu temini maksatlı baraj ve gölet havzaları Erozyona çok hassas baraj ve gölet havzaları Şehirler çevresinde bulunup rekreasyon ihtiyacı olan yerlerdeki baraj ve gölet havzaları Ziraat alanlarını sulama için tesis edilen baraj ve gölet havzaları Enerji üretimine yönelik baraj havzaları Yeşil Kuşak ağaçlandırma çalışmalarında öncelikli olarak işletmede, inşaat ve proje safhasında olan toplam 400 adet baraj ve göletin çevresindeki havza koruma alanlarının ağaçlandırılması planlanmaktadır. Eylem planı kapsamında yeşil kuşak ağaçlandırması yapılacak alanlarda; öncelikle barajların sosyal ve mülkiyet meselelerinin olmadığı, kuruluşlarca koordineli çalışma imkânı bulunan kısımlarda çalışmaya başlanacaktır. Elazığ - Keban Barajı 6

7 Ağaçlandırmalarda Kullanılacak Türler Eylem Planı kapsamında çalışma yapılacak ağaçlandırma alanları, yılın belli dönemlerinde ya da bazı yıllarda geçici subasar alanlar özelliği gösterebilmektedir. Bu sebeple; Tür seçiminde yörenin toprak, iklim, topografya, yaban hayatı, barajın yeri, kullanım maksadı gibi özelliklerinin yanı sıra subasar kısımlar için suya dayanıklı türlerin kullanımına dikkat edilecektir. Subasar özelliği taşıyan alanlarda, bu şartlara uygun türlerin boylu fidanları kullanılacaktır. Baraj havzaları etüt edilerek değerlendirilecek, uygun yerlerde yeşil kuşak ağaçlandırmaları, yerleşim yerlerine yakın bulunan yerlerde ise rekreasyon veya sportif maksatlı ağaçlandırma projeleri yapılacaktır. Ağaçlandırmalarda, içme suyu temin edilen baraj havzalarına öncelik verilecek olup bu alanlarda kaliteli içme suyu elde etmek önemli olduğundan suyun kalitesini bozmayacak türlere ağırlık verilecektir. Saf tür dikimleri yerine tabii türlerin de içinde bulunduğu özellikle yapraklı ve ibreli türlerimizle karışık, sıra ve gruplar halinde dikimler yapılacaktır. Baraj havzalarındaki mevcut tabii türler aynen muhafaza edilecektir. Yeşil kuşak ağaçlandırmalarında yaban hayatının ve yöredeki insanların faydalanabileceği yetişme ortamı şartlarına uygun, meyveli ve insanlara ekonomik olarak katkı sağlayabilecek türlere ağırlık verilecektir. Misal olarak arıcılığa destek olacak yalancı akasya, söğüt, dişbudak, okaliptüs, iğde gibi çiçekli türler, ipek böcekçiliğinde faydalanılan dut gibi, sepetçilikte kullanılan söğüt ve bunlar gibi gelir getirici türler kullanılacaktır. Türkiye nin ekolojik yetişme bölgelerine göre, projelerde kullanılacak türler aşağıda verilmiştir. Şanlıurfa 7

8 1. Akdeniz Ekolojik Bölgesi A) Subasar bölüm: Taxodium distichum (Amerikan Bataklık Servisi), Liquidambar orientalis (Sığla), Alnus glutinosa orientalis (Kızılağaç), tabii Salix spp., (Söğüt), Salix babylonica (Salkım Söğüt), B) Nemli ya da kısa süreli (geçici) subasar bölüm: Platanus orientalis (Doğu Çınarı), Liquidambar styraciflua (Amerikan sığla Ağacı), Liquidambar orientalis (Sığla), Nerium oleander (Zakkum), Populus nigra (Kara Kavak), Populus alba (Ak Kavak), Eucalyptus camaldulensis (Kırmızı Okaliptüs), Mrytus communis (Mersin), Vitex agnus castus (Hayıt), Ulmus spp. (Karaağaç), Washington robusta (Palmiye), Washington filifera (Palmiye), 2. Akdeniz Ardı Ekolojik Bölgesi C) Subasar bölüm: Tabii Salix spp., (Söğüt) Salix babylonica (Salkım Söğüt), D) Nemli ya da kısa süreli su basar bölüm: Platanus orientalis (Doğu Çınarı), Populus nigra (Kara Kavak), Populus alba (Ak Kavak), Ulmus spp, (Karaağaç), Fraxinus excelsior (Yaygın Dışbudak), Fraxinus angustifolia (Sivri Meyveli Dişbudak), Aesculus hippocastanum (At Kestanesi), Acer negundo (Dişbudak Yapraklı Akçaağaç), Elaeagmus angustifolia (İğde), Morus alba (Beyaz Dut), Robinia pseudoacacia (Yalancı Akasya), Tuzlu kısımlarda Tamarix spp (Ilgın) 3. Karadeniz Ekolojik Bölgesi E) Subasar bölüm: Taxodium distichum (Amerikan Bataklık Servisi), Liquidambar orientalis (Sığla), Alnus glutinosa glutinosa, Alnus glutinosa barbata (Sakallı Kızılağaç) Fraxinus angustifolia (Sivri Meyveli Dişbudak), Salixspp., (Tabii Söğüt) Salix babylonica (Salkım Söğüt), F) Nemli ya da kısa süreli subasar bölüm: Platanus orientalis (Doğu Çınarı), Liquidambar styraciflua (Amerikan sığla Ağacı), Liquidambar orientalis (Sığla), Acer negundo (Dişbudak Yapraklı Akçaağaç), Acer pseudoplatanus, (Çınar Yapraklı Akçaağaç), Acer campestre (Ova Aklçaağacı), Populus nigra (Kara Kavak), Populus alba (Ak Kavak), Ulmus spp (Karaağaç), Ginkgo biloba (Mabet Ağacı), Betula alba (Huş), Liriodendron tulipifera (Amerikan Lale Ağacı), Fraxinus excelsior (Yaygın Dişbudak), Fraxinus angustifolia (Sivri Meyveli Dişbudak), 4. Karadeniz Ardı Ekolojik Bölgesi G) Subasar bölüm: Tabii Salix spp., (Söğüt) Salix babylonica (Salkım Söğüt) H) Nemli ya da kısa süreli subasar bölüm: Platanus orientalis (Doğu Çınarı), Populus nigra (Kara Kavak), Populus alba (Ak Kavak), Ulmus spp (Karaağaç), Fraxinus excelsior (Yaygın Dışbudak), Fraxinus angustifolia (Sivri Meyveli Dişbudak), Aesculus hippocastanum (At Kestanesi), Betula alba (Huş), Acer 8

9 negundo (Dişbudak Yapraklı Akçaağaç), Acer pseudoplatanus (Çınar Yapraklı Akçaağaç) Elaeagnus angustifolia (İğde), Morus alba (Beyaz Dut), Robinia pseudoacacia (Yalancı Akasya), Tuzlu kısımlarda Tamarix spp (Ilgın), 5. İç Anadolu Ekoloji Bölgesi I) Subasar bölüm: Tabii Salix spp. (Söğüt) J) Nemli ya da kısa süreli subasar bölüm: Populus nigra (Kara Kavak), Populus alba (Huş), Ulmus spp (Karaağaç), Fraxinus excelsior (Yaygın Dişbudak), Fraxinus angustifolia (Sivri Meyveli Dişbudak), Fraxinus americana (Amerikan Dişbudak), Aesculus hippocastanum (At Kestanesi), Betula alba (Huş), Acer negundo (Dişbudak Yapraklı Akçaağaç), Elaeagnus angustifolia (Iğde), Morus alba (Beyaz Dut), Robinia pseudoacacia (Yalancı Akasya), Tuzlu kısımlarda Tamarix spp (Ilgın), 6. Kuzey Doğu Anadolu Ekoloji Bölgesi (Erzurum, Erzincan, Kars, Bayburt, Agrı, Sivas, Van, Hakkâri vb) K) Subasar bölüm: Tabii Salix spp. (Söğüt) L) Nemli ya da kısa süreli subasar bölüm: Populus nigra (Kara Kavak), Populus alba (Ak Kavak), Ulmus spp (Karaağaç), Fraxinus excelsior (Yaygın Dişbudak), Fraxinus americana (Amerikan Dışbudak), Betula alba (Huş), Betula nigra (Huş), Betula pumila( Huş), Betula pubescens (Tüylü Huş), Betula medwediewi (Kızılağaç Yapraklı Huş), Betula litwinowii (Kafkas Tüylü Huş) Hippophae rhamnoides (Yalancı İğde), Viburnum lantana (Tüylü Kartopu) Ribes spp (Firenk Üzümü), Elaeagmus angustifolia (iğde), Tuzlu kısımlarda Tamarix spp (Ilgın), 7. Doğu Anadolu Güney Bölümü (Tunceli, Malatya; Adıyaman, Diyarbakır, Bitlis vb) M) Subasar bölüm: Salix spp. (Tabii Söğüt) Liquidambar orientalis (Sığla) N) Nemli ya da kısa süreli subasar bölüm: Platanus orientalis (Çınar), Populus nigra (Kara Kavak), Populus alba (Ak Kavak), Populus eufratica (Fırat Kavağı), Ulmus spp, (Karaağaç), Fraxinus excelsior (Yaygın Dışbudak), Fraxinus angustifolia (Sivri Meyveli Dişbudak), Morus alba (Beyaz Dut), Elaeagnus angustifolia (İğde), Aesculus hippocastanum (At Kestanesi), Acer negundo (Dişbudak Yapraklı Akçaağaç), Robinia pseudoacacia (Yalancı Akasya), Tuzlu kısımlarda Tamarix spp, (Ilgın) Doğu Çınarı (Platanus orientalis) 9

10 Baraj ve Gölet Havzalarında Gerçekleştirilecek Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrol Tedbirleri 1. İdari Tedbirler: Bitki, toprak ve su arasındaki tabii dengenin bozulmasına yol açan yanlış insan müdahaleleri olduğundan, bu olumsuz faaliyetlerin durdurulmasına yönelik tedbirlerdir. Yanlış insan müdahalelerinin önlenmesi için uygulamaya konacak faaliyetlerin, halk tarafından benimsenmesi ve desteklenmesi gerekmektedir.bu maksatla, baraj ve gölet çevrelerinde devletin hüküm ve tasarrufu altında olan yerlerde yapılacak ağaçlandırmaların, yörede yaşayan halk tarafından benimsenmesi, katılımı ve desteği sağlanacaktır. Taban Kuşakları Eğimli Teras Eğimsiz Teras 10 Çalı Demetli Canlı Eşik

11 2. Kültürel Tedbirler: Bitki örtüsü tesis etmek veya mevcut bitki örtüsünü geliştirmek gayesiyle yapılan çalışmalardır. Kültürel tedbirler, bitkilendirme ya da ağaçlandırma biçiminde yapılır. Ağaçlandırmada, ağaç ya da çalı fidanları kullanılır. Baraj havzaları yeşil kuşak ağaçlandırmalarında, yöredeki mevcut tabii türler aynen muhafaza edilerek rehabilite edilecektir. Yaban hayatının ve yöredeki insanların faydalanabileceği, yetişme ortamı şartlarına uygun meyveli ve insanlara ekonomik katkı verecek türler kullanılarak ağaçlandırma yapılacaktır. Ağaçlandırmalarda, yapraklı ve ibreli türlerle saf veya karışık dikimler uygulanacak, su basar kısımlar için suya dayanıklı türler kullanılacaktır. 3. Mekanik Tedbirler: Yamaç ve oyuntu ıslahına yönelik yapısal faaliyetleri ihtiva etmektedir. Türkiye nin topoğrafik yapısının eğimli ve dağlık olması, çok sayıda baraj ve göletlerin göl aynası çevresinin, eğimli arazilerden oluşması sebebiyle erozyona açık bulunmaktadır. Bu yüzden yamaç ve oyuntu ıslah tedbirlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Mini ekskavatörle Teras Kafes Tel Eşik Brit 11

12 Van - Ağzıkara Eylem Planı kapsamında gerçekleştirilecek mekanik tedbirler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: Yamaç Islahı Tesisleri 1. Çevirme Hendekleri (Saptırma Kanalları) 2. Toprak İşleme a) Tam alanda makineli toprak işleme b) Lastik tekerlekli traktör ile gradoniler şeklinde toprak işleme c) Teraslar halinde toprak işleme Eğimli (Akıtıcı) Teraslar Eğimsiz Teraslar (Gradoni Tipi Teras) Çalı Demetli Teras Makine İle Yapılan Teraslar - Buror Teraslar (Paletli Mini Ekskavatör ile Yapılan Teraslar) - Lastik Tekerlekli Ekskavatör (örümcek) ile Yapılan Teraslar - Meror Tipi Teraslar 3. Çizgi Ot ekimi 4. Örme Çit 5. Kafestel ve Geosentetik Çit 6. Taş kordon 12

13 Oyuntu Islahı Tesisleri 1. Çevirme Hendekleri (Saptırma Kanalları) 2. Tahliye Kanalları (Su Yolları ) 3. Sınai Tesisler (Enine Yapılar) a) Kuru duvar eşikler b) Miks veya harçlı duvar eşikler c) Çuvallı Toprak Sedde d) Kafes tel eşikler e) Biyolojik yapılar - Örme Canlı Eşikler - Çalı Demetli Canlı Eşikler Mecra Islahı Tesisleri 1. Britler 2. Taban Kuşakları 3. Islah Sekileri (Islah Barajı-Taşıntı Barajı) 4. Tersip Bentleri (Biriktirme Barajları) 5. Geçirgen ve Süzücü Yapılar 13

14 EYLEM PLANININ UYGULANMASI Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü; proje yapımında, Orman Genel Müdürlüğü; proje yapımı ve uygulanmasında, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ise; mülkiyetinde olan ve çalışmaya konu edilebilecek sahaların sınırlarını belirleyerek çalışmalara katkı sağlayacaktır. FAALİYET NO FAALİYET ADI AÇIKLAMA SORUMLU VE İLGİLİ KURULUŞLAR UYGULAMA YILI 1 PROJE YAPIMI 1.1. Baraj havzalarında yeşil kuşak ağaçlandırmaları için proje yapılması 1.2. Çalışılacak alanların tespiti ve izin işlemlerinin yapılması, ÇEM, OGM OGM, DSİ Baraj havzalarındayeşil kuşak ağaçlandırmaları proje yapımında verilerin temin edilmesi ÇEM, OGM, DSİ Baraj havzalarında ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışması yapılması OGM PROJE UYGULAMALARI 2.3. Faaliyetler için tohum ve fidan üretimi OGM Ana dere mecralarında ıslah çalışması yapılması DSİ KÖYLÜLERİN DESTEKLENMESİ 4 PROTOKOLLER 5 İZLEME DEĞERLENDİRME 3.1. Baraj havzalarında yeşil kuşak ağaçlandırmalarından etkilenecek köylerin desteklenmesi 4.1. Faaliyetlere katılacak alakalı kurumlarla Protokol Yapımı 5.1. Yapılan faaliyetlerin izlenmesi gayesiyle veri temini ve değerlendirilmesi OGM ÇEM, OGM, DSİ ÇEM, OGM, DSi

15 15

16 S.NO ANA HAVZA ADI BARAJ VE GÖLET SAYISI ÇALIŞILACAK BARAJ VE GÖLET SAYISI Meriç-Ergene Havzası Marmara Havzası Susurluk Havzası Kuzey Ege Havzası Gediz Havzası K.Menderes Havzası B.Menderes Havzası Batı Akdeniz Havzası Antalya Havzası Burdur Havzası Akarçay Havzası Sakarya Havzası Batı Karadeniz Havzası Yeşilırmak Havzası Kızılırmak Havzası Konya Kapalı Havzası Doğu Akdeniz Havzası Seyhan Havzası Asi Havzası Ceyhan Havzası Dicle-Fırat Havzası Doğu Karadeniz Havzası Çoruh Havzası Aras Havzası Van Gölü Havzası TOPLAM