Asilerin, kaybedenlerin, hayalperestlerin, küfürbazlar n, günahkârlar n, beyaz zencilerin, afla t rmananlar n, uçurumdan atlayanlar n...

Transkript

1 Asilerin, kaybedenlerin, hayalperestlerin, küfürbazlar n, günahkârlar n, beyaz zencilerin, afla t rmananlar n, yola ç kmaktan çekinmeyenlerin, uçurumdan atlayanlar n... dili, sesi Yeralt Edebiyat...

2 OCTAVE MIRBEAU: 1848 y l nda Trévière de dünyaya gelen Octave Mirbeau, Vannes da Cizvitler taraf ndan yetifltirildi. Sorunlu bir çocukluk geçirdikten sonra Paris e giderek sanat elefltirmenli i ve gazetecilik yapan Mirbeau, edebiyat n farkl türlerinde kalem oynatm fl verimli bir yazar olarak dikkat çekiyor. Siyasi görüflleri sürekli de iflime u rad larda yeniyetme iken cumhuriyetçiydi; 1870 lerde ve 1880 lerin bafl nda sa c, özellikle de Bonaparte ç gazetelerde yaz yazd. Bu dönemde aç kça Yahudi aleyhtar ve kad n düflman yap tlar verdi lerin ortas nda fikir de ifltirerek afl r sa reddetti ve henüz kabaca tan mlanm fl olan cumhuriyetçi sola yöneldi lara gelindi inde, siyasi görüflleri berraklaflm flt. Anarflist solu tercih etti i art k aç kça ortadayd. Frans z anarflizminin önemli figürlerinden Jean Grave ve empresyonist ressam Camille Pissarro ile dostluk kurdu. Fransa da kültür devriminin bafllang c oldu una inand empresyonizm üzerine yaz lar yazd larda arkadafl Emile Zola ile iflbirli i yaparak, Fransa da üçüncü cumhuriyetin siyasal ve toplumsal tarihine damgas n vuran Dreyfus Davas n n kahraman Alfred Dreyfus u savunmaya giriflti. Ordre dergisinde tiyatro elefltirileri kaleme alan, Figaro gazetesinde de yaz lar yazan Mirbeau, 1882 de Les Grimaces adl bir hiciv dergisi kurdu. Normandiya köylüleriyle ilgili öyküler içeren Lettres de ma chaumière ve Frans zlar n 1870 te u rad yenilgiyi anlatan bölümü yüzünden tepki toplayan Le Calvaire adl yap tlar ona öykücü olarak ün kazand rd de deli bir papaz anlatt L Abbé Jules ü kaleme ald. Bunu 1890 da, bir süre devam etmifl oldu u Cizvit okulunu ac mas zca yerdi i Sébastien Roch izledi. Baflta Le Jardin des supplices, (1899; flkence Bahçesi, çev.: Y ld z Ademo lu Atlan, Ayr nt Yay nlar, 2007) Le journal d une femme de chambre (1900; Oda Hizmetçisinin Günlü ü, çev.: Sevgi Türker Terlemez, Ayr nt Yay nlar, 2004) ve Dingo olmak üzere romanlar n n ço u da keskin birer toplumsal yergidir. Mirbeau oyunlar nda da siyaset ve ticaret çevrelerini elefltirmifltir. Yazar n en önemli oyunlar ndan biri Les Affaires sont les affaires dir ( fl Adam, stanbul fiehir Tiyatrolar, ). Les Mauvais Bergers adl oyunu Henry Becque in yap tlar yla karfl laflt r lm flt r. Bunlar n yan s ra otomobilin öyküsünü anlatt 628-E8 (1907) adl bir romanla, Des artistes bafll alt nda toplanan sanat elefltirileri yazd. Mirbeau nun, kaleminden kötücül ve kokuflmufl bir olgu olarak ç kan cinselli i saplant haline getirmesini, gençli inde Cizvitler taraf ndan cinsel tacize u ramas na yoranlar ç kt. Kimilerince Bukowski, Burroughs, Artaud ve Hubert Selby Jr. n atas olarak de- erlendirilen yazar 1917 de öldü. Döneminin toplumsal kurumlar n ve ruhban s n f n sert bir dille elefltiren Mirbeau, 1903 te kurulan Goncourt Akademisi nin ilk on üyesinden biriydi.

3 Ayr nt Yay nlar Yeralt Edebiyat flkence Bahçesi Octave Mirbeau

4 Ayr nt : 511 Yeralt edebiyat dizisi: 37 flkence Bahçesi Octave Mirbeau Frans zcadan çeviren Y ld z Ademo lu Atlan Yay na haz rlayan Alev Özgüner Kitab n özgün ad Le Jardin des supplices, Gallimard, 1988 Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir Kapak illüstrasyonu Asuman Ercan Kapak düzeni Deniz Çeliko lu Düzelti S. Asaf Taneri Bask ve cilt Sena Ofset (0 212) Birinci bas m 2007 Bask adedi 2000 ISBN AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Ca alo lu - stanbul Tel.: (0 212) Faks: (0 212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

5 flkence Bahçesi Octave Mirbeau Ayr nt Yay nlar Yeralt Edebiyat

6 Y E R A L T I E D E B Y A T I D Z S DÖVÜfi KULÜBÜ Chuck Palahniuk Efi KTEK LER Philippe Djian SON SÜRGÜN Dragan Babic YATAK ODASINDA FELSEFE Marquis de Sade ACEM PEZEVENK Ola Bauer TAVANDAK KUKLA Ingvar Ambjörnsen GÖNÜLLÜ SÜRGÜN Suerte Claude Lucas EROJEN BÖLGE Philippe Djian KOZM K HAYDUTLAR A.C. Weisbecker HAYRAN OLUNASI CASANOVA Philippe Sollers GÖSTER PEYGAMBER Chuck Palahniuk KUZEY GÖZCÜSÜ Ola Bauer S S Tristian Hawkins TIKANMA Chuck Palahniuk HIRSIZIN GÜNLÜ Ü Jean Genet DEN ZC Jean Genet FLAMENKO NUN Z NDE Duende Jason Webster ODA H ZMETÇ S N N GÜNLÜ Ü Octave Mirbeau GÖRÜNMEZ CANAVARLAR Chuck Palahniuk ADSIZ DEVLER Pascal Bruckner ANNEM Georges Bataille ÇARPIfiMA J.G. Ballard MELEKLER Denis Johnson FAH fie Nelly Arcan KAÇAKLAR VE MÜLTEC LER Chuck Palahniuk CENNETTE B R GÜN DAHA Eddie Little SEVDALI TUTSAK Jean Genet YALANIN ERDEM Joachim Zelter SA NIN O LU Denis Johnson UYKU Annelies Verbeke GÜNCE Chuck Palahniuk ARA BÖLGE William S. Burroughs BEYAZ ZENC LER Ingvar Ambjörnsen BALKON Jean Genet AMER KA MEKTUPLARI Joachim Zelter N NN Chuck Palahniuk fikence BAHÇES Octave Mirbeau

7 Michel Delon Önsöz

8

9 Önsöz XIX. yüzy l n sonunda, Frans z toplumu, kendisine karfl, büyük yergi yazarlar ndan oluflan bir grubun ayakland n gördü. Herkesi elefltirip aforoz etmeye haz r olan bu kiflilerin isimleri Léon Bloy, Octave Mirbeau, Georges Darien... idi. Siyaset alan nda mücadele ediyorlard, ama durufllar öncelikle ahlâki veya dini idi. Bu sövgü üstatlar, l ml lara, baya l klar n n içine s k fl p kalm fl burjuvalara, her fleyi paraya çevirmeye haz r tüccarlara lanet okumaktayd lar. Léon Bloy, kilise karfl t soldan, Katolik sa a geçti; Octave Mirbeau, tam ters bir yol izledi, monarfli yanl s ve Yahudi aleyhtar Les Grimaces gazetesinden Jaurès in L Humanité sine geçifl yapt. Fakirler üzerindeki egemenliklerini art rmak veya Fransa y bir sömürge imparatorlu u haline getirmek söz konusu oldu unda uzlafl- 9

10 maya haz r olan Katolikleri ve Cumhuriyetçileri aç kça k namak için ne birinin ne de ötekinin yeterli ac sözü vard r. Çarp flmaktan korkmayan gazeteciler olmalar dolay s yla, inançlar ve yürekleri ad na, tüm kurumlara sald r rlar. Roman, inançlar n yeni bir güçle ifade etmelerini sa lar da Mirbeau nun Le Calvaire i [Cehennem Azab ], 1887 de Bloy n n Le Désespéré si [Umutsuz], 1888 de Darien in Biribi si ç kar. Bu ilk denemelerden sonra, yüzy l n bitiminde, bu üç romans eserin örnekleri ço al r. Afl r duyarl kimseler olan yazarlar, onlarda, insano lunun ve toplumun fliddet eylemlerini anlat rlar. Kine, kinle yan t verirler da Tailhade n bir derlemesinin ad olan aptallar ve itler i, 1905 te Bloy n n bafll k olarak kulland vahfli hayvan e iticileri ile domuz çobanlar n, b k p usanmadan afla lay p kötülerler. Kilise, Ordu, Okul, Adalet, Yönetim, ac ve ölüm kayna olarak, so uk canavarlar, beyinsizlefltirme makineleri gibi iffla edilir. Octave Mirbeau, bu kavgalar için yarat lm fl gibidir. niflli ç k fll aflklar, yaralayan kalem kavgalar n sever. Gazetedeki günlük yaz lar na konu sa layan iliflkilerinin ve düellolar n n koleksiyonunu yapar. Çok büyük bir kararl l k ve azimle, makalelerinin sarst bas n dünyas nda, elefltirmenken dram yazarl na soyundu u tiyatroda, baflkalar n n s rt ndan yaflanabilece ini keflfetti i borsada, son olarak da romanda, kendini kabul ettirir. Uyand andan itibaren a z ndan düflürmedi i sigaras ve Paris ten uzaklaflt nda yan na ald köpe iyle, erkekçe görüntüsüne ve bir yazar olarak da sözlerine özen gösterir. Daha sonra, arkadafllar ndan biri, iflte onun bu süvari subay yan n, daha da kötüsü, Bismarck la olan benzerli ini vurgulayacakt r! Halbuki, ona yaklaflan hiç kimse, böyle bir tavr n anlam üzerinde yan lmam flt r. Aç k renkli Normandiyal gözler, yufka yürekli, yaman savaflç yüzünü ayd nlatmaktayd. Hayata olan tutkusu, Güzellik e olan sayg s, s radan insanlara olan de iflmez sadakati, onu, polemik yapmak için polemi e girmekten al koyar. Paris teki baflar lar, do adan güç alma al flkanl n koruyan k r adam n n bafl n döndürmez ve yafl ilerledikçe, çiçek yetifltirmeye gittikçe daha çok vakit ay r r. Charles Vildrac, onun için, mefle gibi adam demifltir. 10

11 Tan mlama do rudur, sa laml k aç s ndan, ama ayn zamanda topra a ba l l n belirtmesi aç s ndan. Henri Béraud, onun alayc kabal ndan ve sald rgan do ruculu undan bahseder. Gustave Geffroy, onu ayakta tasvir eder: Mirbeau, o dönemde, yak fl kl, yaman bir adam, renkli bir kiflilikti. B y ve kafllar k - z l, gözleri yeflildi, aln nda bir b çak yaras vard. Onu, hâlâ, gö üslüklü kolal gömle i ve beline oturan s ms k k yafeti içinde, t pk Restorasyon dönemindeki yar m ayl kl bir asker gibi gözümde canland r yorum. Bununla beraber, gönül okflay c bir gülüflü, hararetli bir el s k fl ve sevecen bakan yeflil gözleri vard. Nitekim, gözlerindeki par lt, yafllanmas na ra men uzun zaman kaybolmad. Onu çok daha sonralar tan m fl olan Valery Larbaud, lofl bir salonda gördü ü Mirbeau nun o ola anüstü aç k renkli, neredeyse renksiz, ama canl, keskin ve zaman zaman endifleli denecek gri-yeflil gözlerini hat rlar. Mirbeau nun övdü ü güç, arzunun ve yaflam n gücüdür, asla silahlar nki de il. Bireyin gücüdür, asla bir araya getirilmifl topluluklar n de il. Tüm yüksek toplum, suikastlardan korkusunu hayk r rken, o, anarfliye olan sempatisini ilan eder. Son zamanlardaki örnekler, etraf ndakilere terorist damgas vuranlara, tüm kurumlaflm fl ve kabul gören terorizmleri hat rlatabilmek için nas l bir cesarete sahip olmak gerekti ini anlamam za yard mc olurlar. Dreyfus Davas, teorikten ziyade duygusal olan bu tav r al fllar n kesinleflmesini sa lar. Devlet ç kar gere i ezilip, haks zl a u rayan bir masumun hali, eski Yahudi aleyhtar gazeteciyi, kesin olarak Dreyfus taraftarlar n n aras na katm flt r. Do ru oldu unu düflündü ü fleyler u runa gerçeklefltirdi i bu mücadeleler, onun gözünde, Güzel için verdi i kavgalardan ayr tutulamaz. Kurulu düzenden yana olan burjuvazi, fakirden, anarflistten veya Yahudiden nefret etti i gibi, Sanat ta yenili i de reddeder. Tam anlam yla bir gazeteci, her yönüyle bir aktüalite adam olan Mirbeau, yaln zca politika makaleleri ve günlük tiyatro yaz lar ile yetinmemifl, ayn zamanda sanat elefltirmenli i de yapm flt r. Övüncesi, burada da, Monet ve Pissarro dan, Van Gogh ve Gauguin den, Rodin ve Camille Claudel den yana polemi e girmifl olmas d r. 11

12 Stendhal n, Histoire de la peinture en Italie [ talya da Resim Sanat n n Tarihi] adl eserinde özlemini çekti i XIX. yüzy l n Michelangelo su olarak Rodin i gösterir. Heykelt rafl n, flkence Bahçesi için yapm fl oldu u kitap resimleri, yazara duydu u minnettarl n ifadesidir. Ama bu, ayn cinsel imgeler, ayn fiziksel saplant lara tak lm fl iki karakterin karfl laflmas olarak da aç klanabilir. Buna kani olmak için, Mirbeau yu okuduktan sonra, Rodin in, yak nlarda yay mlanm fl olan erotik resimlerine flöyle bir göz gezdirmek yeterlidir. Mirbeau nun bütün romanlar nda, özellikle karfl m za ç kan konulardan biri, Eros un sonsuz erkidir. Siyasi görüflleri, yazar n, bu sonsuz erke, toplum taraf ndan nas l karfl ç k ld n, onun do ru yoldan sapm fl, ahlâks z bir fley olarak nitelendirildi ini göstermeye çal flmas na neden olur. Ama, aflk ve ölüm aras ndaki ba lant lar, belki daha karmafl kt r de Le Calvaire de bahsedilen ac, dalavareci bir kad n taraf ndan kalbi k r larak mahva sürüklenmifl genç bir adam n ac s d r. Bir y l sonra, L Abbé Jules [Rahip Jules], bir rahibin iffetli kalma çabas ile engelleyemedi i cinsel arzular aras ndaki iç çat flmalar n anlat r da Sébastien Roch, Kilise - nin suçlanmas ile devam eder: Çocu un kendilerine emanet edilmifl oldu u Cizvitler, onu bunaltmakla, kiflisel zekâs na ve özgür arzular na köstek vurmakla kalmay p, rz na da geçerler ve en sonunda onu tarikattan atarlar. Az çok otobiyografik kabul edilen bu ilk roman üçlemesi, arkadan gelen iki eserden genellikle ayr tutulur: 1899 da yay mlanan flkence Bahçesi ve 1900 deki Oda Hizmetçisinin Günlü ü. Birinde dekorun egzotikli i, di erinde ise sözün anlat c olarak bir kad na verilmesi, bize gerçekten, bafllang çtaki ilk modelden uzaklafl ld n gösterir. Bununla birlikte, bu romans yap tlar n hepsinde birtak m ba lar vard r ve bu, onlar n bütünlü ünü sa lar. Calvaire in kahraman ve anlat c s na musallat olan, saf bakire havalar ndaki vamp kad n Juliette, bizi flkence Bahçesi ne sürükleyen ngilizin, Clara n n habercisidir. Frans z esmer, ngiliz k z l saçl d r. Okuyucu, onlar, farkl kostümlerle keflfeder, ancak, bu, her ikisinin içindeki, ayn flehvet düflkünlü ünü vurgulamak içindir: 12

13 Genifl k yafetin alt nda, esnek, canl, arzulu bir flekilde k vr l p bükülen, insan s ms k sarmaya haz r bir bedenin kurumla dikleflti i hissediliyordu diye yazar Mirbeau, ilki için ve ikinci için de flöyle der: Üstündeki bu beyaz pike kumafltan, k vrak belini saran ve bir so an misali gö sünü güçlü bir yaflama arzusu ile fliflkinlefltiren bu modern elbise... Yaln zca, flüphesiz pek zalim bir Paris yosmas ndan, ahlâks zl k timsali bir kad n kahramana geçmifl bulunuyoruz. Mirbeau ya göre, bu kad n düflman fantasma, Kad n, do an n bizzat onu soktu u kal p içinde mi canland r yor, yoksa yaln zca, bask c bir toplumun zorla kabul ettirdi i yoksunluklar n bir sonucu mu? Juliette in gücü, ayn zamanda Clara n nki, ald klar, günahtan korkan, p s r k terbiye yüzünden hayat n zorluklar na iyi haz rlanmam fl olan kurbanlar n n zay fl klar ndan gelir. Laik iyimserlik, aflk ve ölüm iliflkilerinin, din vas tas yla kurulmas n ister. Boyun e mez papaz Rahip Jules ve Sébastien Roch un Cizvitleri, buna örnek teflkil ederler. Birincinin bütün hayat, bir mücadeleden, son anlar nda tüm korkunçlu u ortaya dökülen bir can çekiflmesinden ibaret olmufltu: Bo uk ç l klar at p, flehvetten i renç bir flekilde hayk rarak, aflk kavram n n kanla kar flt ürkütücü flehvetperestlikler, ürkütücü zinalar yaflarm fl gibi yap yordu ( ). Kendini Tiberius, Neron, Caligula san yordu. Romanc n n formülüne göre, rahibin ayn zamanda, hem cellat hem de kurban, hem yara hem de b çak oldu u son kertesinde delilik ti bu. Bir sonraki roman, bunlar birbirinden ay r r: Bir yanda genç Sébastien, öbür yanda onu yoldan ç karan hocalar. Ama, daha sonralar, kendini baflka aflklarla s nayan genç adam, arzusunun temelinde hâlâ cinayet ve tecavüzün yatt n fark eder. Bu kanl dü ümleri çözmenin art k imkân yoktur demek? flkence Bahçesi, referans kayna n, On iki Sezar n Roma s ndan son imparatorlar n Çin ine, Latin sefihliklerinden, çöküfl içindeki Do u ya kayd rmak suretiyle, bu dü ümleri, yaln zca daha da ço alt r. Clara ya gelince, o, Aflk ve Ölüm ün ayn fleyler oldu- unu söyler. Resmi kurumlar, do adaki fliddet unsurlar n kendi yararlar için seferber etmeyi iyi bilirler. L Abbé Jules de, öncelikle Kilise suçlan r. Sébastien Roch, papaz okulu ile bafllar ve savaflla biter: Kahra- 13

14 man, Kharybdis ten kurtulup Skylla ya, * rahiplerin elinden subaylar nkine düfler. Birinciler, onun ruhunu öldürür, ikincilerin iflini bitirece i bedenini pis amaçlar na alet ederler. Bahçe yi okuyanlar, Rahiplere, askerlere, yarg çlara ithaf edilmifl olmas na, bu nedenle flafl rmazlar. Toplumumuzu yöneten ve toplumun iplerini elinde tutan herkes, Canton daki hapishaneyle lirik istiare yap lm fl olan bu ya madan sorumludur. Zaman n burjuvazisinin hiç hofluna gitmeyen, Mirbeau nun bu portreler sergisini, Oda Hizmetçisinin Günlü ü tamamlayacakt r. Mirbeau, Ben bir karikatüristim demektedir, memnuniyetle. Kininden, i nelemelerinin dozunu art r r, karakterleri iyice karalar. Bütün bu katliamc larla, bir katliam oyunu oynar. H rç nl, öyküde, çok defa a r basar. Öfkeli, sald rgan kalemi, anlat c olarak silik kiflileri, kendisinin tenkit etti i kifliler taraf ndan oyuna getirilen kuklalar kullan r: Le Calvaire deki esin eksikli i çeken yazar, Rahip Jules ün ye eni, Orne vilayetindeki Pervenchères de h rdavatç l k yapan Bay Roch un o lu Sébastien, bitmez tükenmez insan st raplar n n uzun uzad ya anlat l p gözler önüne serildi i öyküdeki kurbanlard r. flkence Bahçesi nin anlat c s olan, taflral dar bir çevreden gelen, bir di er sevgi yoksunu, küçük burjuva, onlardan nöbeti devral r. Walter Scott tarz tarihsel roman n kahramanlar, geçmiflin büyük isimlerinin de erlerinin ortaya konmas na yard m eden, arka plandaki tarihi kifliliklerdir. Ayn flekilde, Mirbeau ya özgü toplumsal roman n gelgeç istekli kahramanlar, adlar Rahip Jules veya Clara olan ve pis pis s r tan önemli yüzlerin ön plana ç kar lmalar na yararlar. Yaz l anlat m yetene i, zay f, konu etti i karabasanlar n korkunçlu unun yan nda hafif kalm fl gibi görülebilir. Oda Hizmetçisinin Günlü ü, karfl m za, burjuva hayat ndan sahnelerin sergilendi i bir seri tablo olarak ç kar. flkence Bahçesi, üç ayr bölümden olu- * Kharybdis ve Skylla: Yunan mitolojisine göre, Odysseia da Odysseus un geçmesi istenen, bugün baz lar n n talya n n güneyindeki Mesina, baz lar n n ise Bo- aziçi oldu unu ileri sürdükleri bo az n iki yan nda duran ve denizcileri korkutan iki dev. Kharybdis in elinden Skylla ya düflmek deyimi, bugün Frans zcada, tam bir tehlikeden kurtulmuflken, ondan daha büyük baflka bir tehlikeyle karfl - laflma durumunu ifade etmek için kullan l r. (ç.n.) 14

15 flur: Girifl, Paris salonlar n n birinde geçen ve kavgas z gürültüsüz bir tart flmay aktar r; Geçici Görevde, en namussuzca çevrilen siyasi dümenleri gözlerimizin önüne serdikten sonra, bizi, bir gemiyle Uzakdo u ya do ru yolculu a ç kar r; üçüncü bölüm, kitab n bafll - nda anons edilen ve metnin yar s ndan fazlas geçilmifl oldu u halde hâlâ karfl m za ç kmayan, o Bahçe ye, en sonunda, bizi sokar. Bu yap y, Mirbeau nun çal flma flartlar na da ba lamak mümkündür. Mirbeau, gazetelere, her hafta, düzenli olarak yaz vermek durumundad r: Gazetede, iki veya üç sütun kaplayacak olan bir sahneyi, ilk taslak olarak, birkaç sayfa halinde yaz p, olay n çat s n kurar. Bu ilk tasla, bir tiyatro eseri veyahut da bir roman bölümü haline getirebilmek için, daha sonra üzerinde çal fl p uzatmas gerekir. Bu yaz lar vas tas yla, flkence Bahçesi nin ya da Oda Hizmetçisinin Günlü ü nün kitap olarak bas lmadan önceki haz rl k aflamalar takip edilebilir. Kimi zaman, romanc n n de erini az msayan elefltiriler yap lm flt r; halbuki, bundan ziyade, onda, yergici ve flair niteliklerinin kolayl kla gerçek romanc ya bask n ç kabildi inin söylenmesi yerinde olurdu. Zaten, Bahçe gibi bir eserin al fl lmad k sunumu ve 1899 da yaratt flok etkisi de buradan kaynaklan r. flkence Bahçesi nde güncel politika, edebi gelenekle büyük oranda kar flmaktayd. Zaman n okuru, orada, gazetelerin sürekli bahsetmek suretiyle besledikleri fliddetin, birbirine tamamen z t biçimleriyle karfl laflmaktayd ve bu flimdi, bir not düflülerek aç klanmas n gerektiriyor: O zamanlar çokça baflvurulan ve halka yönelik olan idamlar n yasal say lan fliddeti, ülkeyi yönetenleri vuran, ama arada halk n üzerine de bomba atan anarflistlerin y k c fliddeti. Mirbeau nun dahil oldu u edebiyat ve sanat çevreleri, anarflinin manevi de erlerinin çekicili ine kay ts z de illerdi ve devlet terörü ile ferdi terorizm aras nda paralellik kurman n yerindeli ini sorguluyorlard. Gelenekçiler, ölüm cezas n flaka yollu flöyle savunuyorlard : Say n katiller, önden buyurunuz. Octave Mirbeau, önermeyi, öfke ile, Say n Toplum, siz önden buyurunuz diye de ifltirir: Giyotin, Joseph de Maistre taraf ndan övülen Eski Rejim cellad n n elindeki eski zorlay c yetki ile, devletin, üyelerinden birini ölüm cezas na çarpt rmas n kabul etmeme hakk aras ndaki bir uzlaflma- 15

16 y temsil eder. Ölümü an nda ve neredeyse soyut k lmak için, eskiden günahtan ar nd r c bir de er yüklenmifl olan, htilal den miras araç, ac y ve süreyi ortadan kald r r: Yine de ölüm cezas varl n sürdürmektedir. Dreyfus Davas, rahats zl art r r. Güvensizlik tohumlar, yaln z Ordu nun ve Kilise nin de il, ama Adalet in üzerine de düfler. Dreyfus taraftarlar na karfl toplumda oluflan ortak isteri, uygarl n, kimi zaman, barbarl ktan çok da farkl olmad n göstermektedir. Zaman n gazetelerinde suikastlar, insan hayrete düflüren cinayetler ve Dava n n dramatik anlar, birbirinin pefli s ra manflet oluyor ve birinci sayfa resimlerinde görülen sömürge savafllar ndan sahnelerle birlikte, fliddet ve hak sorunu, yeni bir aciliyetle gündeme oturuyordu dan itibaren sömürge yay lmac l yeniden h z kazan r, ngilizler, Hindistan a sald r rken, Frans zlar, Çin Hindi nde, bar fl yeniden sa larlar. Cumhuriyet in ordular Afrika ya girer. Avrupa n n en güçlü, bafll ca devletleri, Çin de, kendilerini hem rakip hem de dayan flma halinde bulurlar. ki afyon savafl ile k sa zaman sonra Almanya n n da aralar na kat ld ngiltere ve Fransa, Çinlilerin ekonomideki geleneksel korumac l klar n bir nebze delmeyi baflar r ve ondan sonra ise, bu ülkedeki paylar n sürekli büyütürler. Çin, halk ayaklanmalar, sonra, 1895 te kaybedilen Japonya savafl ile güçten düflmüfltür. Bundan, yeni imtiyazlar koparmak için yararlanmak isteyen sömürgeci devletler, Yihetuan ya da Boxer lar denen genifl bir halk hareketi ile karfl lafl rlar. Avrupal lar n ç karlar na sald r l r, misyonerler ve din adamlar k l çtan geçirilir. Zencilerin ve sar rk n k r lmas karfl s nda k l bile k p rdamayan, vicdans z Avrupal n n paçalar birden tutuflur. Katolik bas n ve hükümet yanl s gazeteler, flehit düflen H ristiyanlara yap lan vahfli iflkenceleri tüm ayr nt lar yla verirler. Çin, bu flekilde, kamuoyunun akl - na, tam bir zulüm ülkesi olarak yerlefltirilir. Bunun ne kadar do ru oldu unu görmek için, o zamanlar okul çocuklar na verilen önemli kitaplardan birini açmak yeterlidir. Ernest Michel taraf ndan yaz lm fl olan La Chine [Çin] adl kitap, Tour du monde en 240 jours un [240 Günde Dünya Gezisi nin] bir cil- 16