DISIPLINLER ARASI SANAT BAĞLAMINDA SOKAK SANATINDAN TEKSTIL BASKIYA SIRA DIŞI BIR OLUŞUM RAUBDRUCKERIN

Transkript

1 DISIPLINLER ARASI SANAT BAĞLAMINDA SOKAK SANATINDAN TEKSTIL BASKIYA SIRA DIŞI BIR OLUŞUM RAUBDRUCKERIN INTERDISCIPLINARY ART IN CONTEXT TOTEXTILE PRINTING FROM A STREET ART EXTRA ORDINARY FORMATIONS RAUBDRUCKER S Burak Erhan TARLAKAZAN Yard.Doç.Dr., btarlakazan@kastamonu.edu.tr, Kastamonu Üniversitesi, Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi, Grafik Tasarım Bölümü, Kuzeykent / Kastamonu ABSTRACT Globalization, technology and social media today, art has brought a new approach to the concept. This approach highlight sinclude; process a size is entering a new interdisciplinary arts. Especially in the post-modern era interdisciplinarity and plural is memerged in the 1960s it has led to the emergence of different and eye-catching art in the process. Although considered illegal before the arrival of social media suddenly become an important part of life today, street art activities to be held in the public domain, was legalized as a reflection of this pluralism. To achieve a significant market for products made in the name of the street and find a place in major collections and museum speaked during this period. This new way out in different disciplines have gained importance by being used together. Using a combination of different materials in different areas, to be reconsidered with innovation and pursuit of traditional techniques, which considered but not used as technical in some areas of the objects that we did not realize was enriching creativity and diversity in the name of art. In this context, the subject of study and emerged as a projectgroup pirate printer / pirateoppressive working on textile printing products with the identification Raubdruckerin formation, most of us in our everyday live soften face but the objects weare almost never aware of how to become an art element by printing picturest hat. It is important in terms of showing. In the study; Raubdruckergroup of his work, to axis in inter disciplinary approach; street art, printmaking art and textile printing will be examined. KeyWords: Raubdruckerin, Street Art, Printmaking Art. 537

2 ÖZET Küreselleşme, teknoloji ve sosyal medya günümüzde Sanat kavramına yeni yaklaşımlar kazandırmıştır. Bu yaklaşımlar arasında öne çıkan; sanatın disiplinler arası bir boyutla yeni bir sürece girmesidir. Özellikle 1960 lı yıllarda ortaya çıkan post modern dönemde disiplinler arasılık ve çoğulculuk bu süreçte farklı ve dikkat çekici sanat ürünlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sosyal medyanın aniden hayatın önemli bir parçası haline gelmesiyle önceleri illegal kabul edilen ancak günümüzde, adına kamusal alanda da olmak üzere etkinlikler düzenlenen sokak sanatı bu çoğulculuk anlayışının bir yansıması olarak legalleşmiştir. Sokak adına yapılan ürünlerin ciddi bir pazar elde etmesi ve önemli koleksiyon ve müzelerde yer bulması bu dönemde zirve yapmıştır. Bu yeni yola çıkış farklı disiplinlerde de bir arada kullanılmak sureti ile önem kazanmıştır. Farklı alanlarda farklı malzemelerin bir arada kullanılması, geleneksel tekniklerin yenilikçi buluş ve arayışlarla yeniden ele alınması, göz önünde olan ama hiç fark edemediğimiz objelerin kimi alanlarda teknik olarak kullanılması sanat adına da yaratıcılığı ve çeşitliliği zenginleştirmiştir. Bu bağlamda çalışmaya konu olan, bir proje grubu olarak ortaya çıkanve yazıcı korsan / korsan baskıcı tanımlamasıyla tekstil baskı ürünler üzerine çalışan Raubdruckerin oluşumu, birçoğumuzun günlük yaşamımızda sıkça karşılaştığı ama hemen hemen hiç farkında olmadığımız objelerin, baskı resim yoluyla nasıl bir sanat elemanına dönüştüğünü göstermesi bakımından önemlidir. Araştırmada; Raubdruckerin grubunun yaptığı çalışmalar, disiplinler arası yaklaşımla sokak sanatı, baskı sanatı ve tekstil baskı ekseninde incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Raubdruckerin, Sokak Sanatı, Baskı Sanatı. Giriş Disiplinlerarası Sanat Tüm sanatlar kardeştir, hepsi de ötekilerin ışığı altında ilerler. Sözüyle Voltaire; sanat dallarının birbirleriyle olan etkileşimleri ve dolayısıyla sanatın disiplinlerarsası bir olgu olduğunu vurgulamaktadır. Picasso, 1912 de resme farklı bir malzemeyi katmasıyla başlayan Bireşimsel (sentetik) Kübizmde kolaj tekniğini kullanarak yaptığı resimleri ile ön plana çıkar. Burada, geleneksel malzemelerin dışında farklı malzemelerin resim sanatında kullanmasının yanı sıra deneysel çalışmalarla yaratma olanaklarının zenginleştiği ve bir disiplinin diğer sanat disiplinlerini etkilediği ve kullandığı görülmektedir(lynton 2004:64 65). Günümüze kadar sayısız tanımlamalarla karşımıza çıkan sanatın, insanın toplumsal yaşamı ile var olduğu düşünülür ve toplumsal yaşamı oluşturan tüm oluşumlar, yapılar ve değerler ile sanat olgusu oldukça yoğun bir ilişki ve etkileşim içerisindedir. Plastik sanatlar içerisinde yer alan disiplinlerin birbirleri ve diğer sanat alanları ile yaşadıkları disiplinlerarası ilişki ve etkileşim sonucunda katı sınırlar ortadan kalkmaya başlamıştır. Özellikle 20. yüzyılın 538

3 ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan sanat akımlarında disiplinlerarası yaklaşımın oldukça ön plana çıktığı görülmektedir. Günümüzde görsel sanatlar olarak da adlandırılan plastik sanatlar, farklı sanat anlayışlarının oluşmasında oldukça etkili olmuş ve disiplinlerarası yaklaşımı yoğun bir şekilde yaşamıştır (Özel: 2007:2). Disiplinlerarası etkileşimi iki ya da daha çok disiplinin ya da inceleme alanının birbirlerini karşılıklı olarak etkilemeleri biçiminde tanımlanabilir. Bu etkileşim, doğal olarak disiplinlerin herhangi birinde meydana gelen bir değişmenin öteki disiplini etkilemesi onu değiştirmesi ile sonuçlanmaktadır. Aynı zamanda, bu disiplinler arasındaki bütünlüğü de sağlamakta ve korumaktadır (Edeer: 2005: 79). Tarihsel süreç içerisinde; Fütürizm, Dadaizm, Sürrealizm, Kübizm gibi avangard sanat akımlarının ve özellikle Picasso, MarcelDuchamp, Andy Warholgibi sanatçıların işlerinde (Resim 1), farklı üretim biçimlerinin bir araya getirilip, kullanımında görülmüştür. 20. yüzyılın ikinci yarısında özellikle postmodernizmin ortaya çıktığı 1960 lı yıllarda,fluxus, Happening, Performans Sanatı, Kavramsal Sanat gibi sanat akımları ve sanat üretim yöntemleri, disiplinlerarası bir üretim biçimini benimsemiş ve sanat kapsamı içerisindeki alanları ve sanat ile hayatın diğer olguları arasındaki sınırları ortadan kaldırmayı amaçlamıştır. Sonuç olarak post modern olarak nitelendirilen süreçte görülen sanatsal yaklaşımlar bütünü, belli bir mecraya bağlı olmaksızın, resim, heykel, enstalasyon, fotoğraf gibi farklı ifade biçimleriyle yeni bir kavramsalcı sanat anlayışı yaratmış, tek bir sanat dalının-örneğin resmindiğerlerine egemenliğine son vererek, disiplinlerarası ve çoğulcu bir anlayış getirmiştir (Antmen: 2012: 277). Özellikle çağımızın değişen algısı ile sanat alanları arasındaki keskin sınırlar ortadan kalkmış, sanatçının neyi, nasıl, hangi malzemeyi kullanarak yaptığından ziyade ne anlattığı ne hissettirdiği ve nasıl bir izlenim bıraktığı önem kazanmıştır. Sadece el işçiliğini konuşturan zanaatçı, kimliğini, tasarlayan, düşünen ve düşündüren, tasarladığını en uygun hangi malzemeyle dile getirebileceğini sorgulayan bir sanatçı kimliğine bırakmıştır. Günümüz sanatına baktığımızda video sanatı, dijital sanat, şehir (sokak) sanatı ve birçoğu isimlerinde disiplinlerarası bilgiyi barındırmaktadır (Kara: 2003: ). Sokak Sanatından Baskı Sanatına Disiplinlerarasılık ve RaubdruckerinGrubu Sokak Sanatı, kentsel çevrenin dokusuna sızarak sokakları birer galeriye dönüştüren küresel bir olgudur. Bu etkinlik enstalasyon, toplumsal ve politik yorum, sembolik ikonografi, grafik logo ve illüstrasyonu bir araya getirir (Wigan: 2012: 226). Sosyal Medyanın günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçası olmasıyla birlikte, yerel bir iletişim mekânı olan duvarlar üzerlerindeki yazılar, görsel semboller, resim ve ifadeler dünya üzerinde rahatlıkla ve hızla paylaşılır hale gelmiş, bu da sokak sanatı kavramının hayat bulmasıyla birlikte yerelden ulusala ve daha sonra uluslararası bir boyuta taşınmasına neden olmuştur li yıllarda bir baş kaldırı aracı olan grafiti; mekânı duvarlar olan ve mesaj kaygısıamacı taşımayan yazılı bir iletişim şekli olarak ortaya çıkmıştır li yıllardan itibaren, 539

4 süreç içerisinde sadece yazı olmaktan çıkıp, renkli ve büyük boyutlarda resimlerin yapıldığı yükselme dönemi başlamıştır lerin başında, dünyaca ünlü ve çok değerli olan pop sanatı ve 80 lerdeki hip hop kültürü paralelinde, gençlerin sokaklara çıkması ile birlikte yeni bir iletişim şekli ve benzersiz bir sanat ortaya çıkmıştır. Genel yaşam kurallarını bir kenara bırakan gençlerin, kendilerini ifade etmek için duvarlara yazdıkları yazılar, sağlam ve güçlü mesajlar sokaklarda hızla yayılmaya başlamıştır. Böylece başlangıçta grafiti diye kimlik kazanan sokak sanatı doğmuştur (Dyan ve Malat, 2011:3) yılında ABD başkanı Barack Obama nın seçim kampanyasında kullanılan görsellerin (Resim 2) tasarımcısı bir sokak sanatçısı olan Frank ShepardFairey di. Büyük ses getiren ve Obama nın seçimi kazanmasında önemli rol oynayan bu kampanyanın görsel tasarımcısının sokak sanatçısı olması sokak sanatının kamuoyunda ciddi bir şekilde tartışılmasına sebep olmuştur. Günümüzde yerel kamusal alanlarda, ulusal, uluslararası organizasyonlarda birçok sanatçının bir araya geldiği bir sanat etkinliği olarak sokaklar sokak sanatı adı altında kabul gören ve kimlik kazanan bir sanat alanı haline gelmiş ve uluslararası iletişimde önemli bir görsel eleman olarak yerini almıştır. Disiplinlerarası bağlamda bakıldığında sokak sanatında resimlemelerde ve yazılı uygulamalarda sıklıkla baskı resim tekniklerinin kullanıldığı görülmektedir. Sokaklarda görsel sembollerin oluşumunda kullanılan yöntemlerden biri de baskı sanatlarının temelinde yer alan şablon baskıdır. Şablon baskı; kâğıttan oluşturulan bir şablonun çoklu üretim olanağından yararlanılarak sprey boyayla özellikle duvarlara uygulanan bir grafiti türüdür (Fidan:2009: 59). Baskı sanatında kullanılan adıyla serigrafi (ipek) baskı işte bu şablon mantığı ve çoklu üretim nedeniyle tekstil sektöründe özellikle t-shirtdesenleme de kullanılmaktadır. Bu iki disiplin için kullanılan görsel sembol ve desenler; aynı zamanda tasarım olarak ta bizzat sanatçısı tarafından ya da sosyal medya aracılığı ile dünyanın herhangi bir yerindeki herhangi bir kullanıcı tarafından birbirlerini etkilemesi ve birbirleri arasında transfer edilmesi bakımından bir arada ele alınabilir (Resim 3). Sokaklardaki görsel ve sanatsal yaklaşımlardan etkilenerek çalışmalarında sokağı kullananraubdruckerin grubu (Resim 4); çalışma yöntemi ve eserleriyle farklı disiplinleri bir arada kullanarak, kitle iletişim araçlarının da yardımıyla özellikle sosyal medya aracılığı ile dünya çapında ilgi uyandırmışlardır (Resim 5). Raubdruckerin (korsanyazıcı / korsan baskıcı) sadece bir rulo ile farklı yüzeylere mürekkep sürüp yüksek baskı mantığını kullanarak, çeşitli malzemeler üzerine, görüntü aktarma ve desen baskısı yapmak için dört Alman sanatçı tarafından oluşan bir grup ve eğlenceli bir sanat projesidir (Resim 6). Proje ile ilgili başlangıç fikirleri; AlentejoJohannesKohlrusch atölyesinde 2006 yılında Portekizde ortaya çıkmıştır. Projede Raubdruckerin kurucusu Emma-France Raff Lizbon sokaklarında gördüğü ve baskı kalıbı olarak kullandığı rögar kapaklarından elde ettiği desenlerden hareketle gerçekleştirdiği ilk test baskıları Estampatampa adı altında, hayata 540

5 geçirmiştir. Grubun temelini oluşturan bu ilk baskı uygulamaları Portekiz in Alentejo bölgesine bağlı AlentejoLitoral altbölgesinin belediyelerinden birinde, Sines ilçesinde Mundo do Festivali Músicas 2007 yılında gerçekleştirilmiştir. İki yıl sonra, grubun diğer elemanlarının da katılımı ile birlikte; Almanya da Berlin, Mitte, Kreuzberg, Neukölln ve Friedrichshain e yeni tasarımlar ve baskı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu oluşum zamanla dünyanın birçok başkentine uzanan bir sokak etkinliğine sanatsal bir arayışa ve sonunda ürünlerin internet üzerinden satışa sunulduğu ticari bir platforma dönüşmüştür (bkz. shop). Raubdruckerinçevrede var olan yüzeysel nesneleri, örneğin; tel örgü, duvar dokuları ve kanalizasyon kapağı gibi şeyleri baskı kalıbı olarak kullanarak grafik desenler oluşturmaktadır. İnsan hayatında ve çevresinde;sıradan, önemsiz gibi görünenve günlük hayatta fark edilmeyenobjelerbu kullanım yoluyla ve grafik baskıyla resimsel anlamda bir sanat objesi haline dönüşmektedir (Resim 6). Raubdruckerin çalışmalarında genel olarak kumaş ve kâğıtyüzeyler üzerine dökme demirden imal edilenkanalizasyon kapaklarını kullanmaktadır. Bu dikkate alınmayan şehir materyallerinden oluşan baskılar; sahip oldukları çeşitlilik, ortaya koydukları yaratıcılık ve çevre hassasiyetiyle birer sanat eseri olarak izleyiciyişaşırtmaktadır (Resim 7). Sonuç Raubdruckerin oluşumu, birçoğumuzun günlük yaşamımızda sıkça karşılaştığı ama hemen hemen hiç farkında olmadığımız objelerin, baskı resim yoluyla nasıl bir sanat elemanına dönüştüğünü göstermesi bakımından önemlidir. Çok basit bir uygulamanın günlük yaşantımızı renklendirecek bir objeye dönüştürülmesinin mümkün olduğunun kanıtıdır. Yaratıcılık kavramının nasıl hayata geçirilebileceği sorusunun yanıtı, bu kavramın aslında çokta uzaklarda aranmaması gerektiğinin fark edilmesidir. Raubdruckerin i oluşturan sanatçılar; 20. Yüzyılla birlikte anlam kazanan, legalleşen, geniş kitlelere ulaşarak ciddi bir piyasa oluşturan sokak sanatının farklı bir uygulama şekline imza atmıştır. Sokaklarda yer alan kentsel dokudan da yararlanarak çoğu belediyelere ait kamusal materyalleri baskılarını gerçekleştirmek için kalıp olarak kullanmaları aynı zamanda sanatın nerede ne zaman ne şekilde karşımıza çıkabileceğini de gözler önüne sermektedir. 541

6 Kaynakça ANTMEN, Ahu; 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, Sel Yayıncılık, İstanbul, EDEER, Şemsettin, Sanat Eğitiminde Disiplinler Arası Yaklaşım, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, Samsun, FİDAN, Bülent,Kendiliğinden İllegal Bir Sergi, Grafik Tasarım Yayınları, İstanbul, 2009 ÖZEL S. Veysel. Plastik Sanatlarda Disiplinlerarası Etkileşimler Ve Seramik Sanatına YansımasıYayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, KARA, Devabil; Sanat Eğitiminde Disiplinler Arası Sanat, Yapı Mimarlık ve Kültür Sanat, 260, Temmuz 2003, İstanbul. LYNTON Norbert,Modern Sanatın Öyküsü, Remzi Kitapevi, İstanbul, WİGAN, Mark, Görsel İllüstrasyon Sözlüğü, Literatür Yayınları, İstanbul, Görsel Kaynakça (Görseller için internet erişimi Ağustos 2016 yılında yapılmıştır). Resimler (Resim 1) (Picasso Bull shead (1942),MarcelDuchamp Fountain (1917), Andy Warhol Soup Can, VegetarianVegetable (1964)). 542

7 (Resim 2)Frank ShepardFairey Barack Obama Seçim Kampanyası Görselleri (2008). (Resim 3) İngiliz Sokak Sanatçısı Banksy ye ait eserler ve T-Shirt uygulamaları 543

8 (Resim 4)Raubdruckerin Grubu (Berliner Zeitung,27 Dezember 2013) (La Sicilia, 21 August 2014) (Resim 5)Dünya medyası ve KamuoyundaRaubdruckerin Grubu. 544

9 (Resim6)Raubdruckerin Grubu Sokak Etkinlikleri. (Resim 7)RaubdruckerinSokak Esinlenmeleri ve Çalışmaları 545

10 (Resim 8)Raubdruckerin Ürünleri 546