Aseptik Alan ve Tasarımı. Prof. Dr. Erdal Cevher Farmasötik Teknoloji Anabilim Dalı

Transkript

1 Aseptik Alan ve Tasarımı Prof. Dr. Erdal Cevher Farmasötik Teknoloji Anabilim Dalı

2 Enjeksiyonluk preparatlar Sulu preparatlar (Çözelti, emülsiyon, süspansiyon) Eğer ürün ısıya dayanıklı ise preparat hazırlandıktan sonra basınçlı buhar ile sterilizasyonu yapılır. Eğer ürün ısıya dayanıklı değil ise (hormon, aşı, antibiyotik) preparat steril olarak doldurulmalıdır. Liyofilize preparatlar Eğer ürün çözelti halinde stabil değil ise bu teknik kullanılır. Toz preparatlar Neme hassas steril ve apirojen maddeler direk olarak toz halinde ve aseptik şartlarda flakonlara doldurulur.

3 KONULAR Temiz Alanların dizaynı ve HVAC sistemi (heating ventilating air-conditioning) Su sistemi Kullanılan ekipmanlar Personel

4

5 Yüzeyler Temiz alanlar 1 - Düz olmalı, çatlak ve geçirgen olmamalı - Dezenfektan ve temizleme ajanlarına dayanıklı olmalı - Duvarlar akrilik boya; zeminler akrilik, sika epoksi veya PVC olmalı Alanlar - Girintiler olmamalı - Ekipman ve raf en az sayıda olmalı Tavanlar - Sızdırmaz olmalı - Aluminyum asma tavan ve fırın boya olmalı - Borular ve hava kanalları girinti oluşturmamalı

6 Temiz alanlar 2 - Aseptik işlemlerin olduğu alanlarda lavabo ve drenajlar olmamalı - Sınıflandırılmış alanların geçişlerinde Air-lock (hava kilidi) olmalı - Hava kilidinin kapıları aynı anda açılmasını engelleyen kilit sistemi olmalı - Basınç farkı olması gereken alanlarda basınç farkını ölçen cihazlar olmalı

7 Temiz alanların sınıflandırılması

8 İlaç Üretim Alanları için sınıflandırma sistemi US 209D 1988 US 209E 1992 BS EEC cgmp 1989 Tanecik / *m 3, **ft µm ve daha büyük Tanecik / *m 3, **ft 3 5 µm ve daha büyük 1 m 3 havada izin verilen mikroorganizma sayısı M1 1 M1.5 M2 10 M2.5 M3 100 M3.5 E veya F A veya B 3530* 100** M M4.5 G veya H M M5.5 J C * ** M M6.5 K D * ** M7 0* 0** 2470* 70** * 700** A sınıfı için 1 den az B sınıfı için ft 3 = 35.3 m 3

9 Temizlik Sınıfı Class 100 (Sınıf A ve B) Class (Sınıf C) Class (Sınıf D ve E) Saatteki minimum hava değişimi sayısı *Temiz alanlara verilen havanın %75 i sirkülasyondan gelen hava ile, %25 i ise taze hava ile sağlanır. *A, B, C sınıfı alanlarda Hepa veya Ulpa filtre sistemleri kullanılır. *D sınıfı alanlarda EU 8/9 mutlak filtre sistemleri kullanılır.

10 HVAC - Heating (Isıtma) - Ventilating (Havalandırma) - Air Conditioning (İklimlendirme)

11 Basit Havalandırma sistemi

12 Havalandırma Sistemi

13 Yeniden Isıtma Sistemi

14 Tekrar Isıtma Sistemi

15 Değişken Hava Hacmi (VAV) Sistemi (Variable air volume (VAV) Sistemi)

16 Değişken Hava Akış Sistemi

17 Partikül Boyutları (Mikrometre)

18 Temel Filtre Yapıları

19 High efficiency particulate air filter (HEPA) ve Ultra-low penetration air filter (ULPA) HEPA filtreler 0.3 µm ve üzerindeki partikülleri %99.99 oranında tutar. ULPA filtreler ise 0.12 µm ve üzerindeki partikülleri % oranında tutar. Laminar akım Yatay akım hızı 0.45 m/sn Dikey akım 0.35 m/sn

20

21 ULPA filtre

22

23

24 Temizlik Sınıfı Class 100 (Sınıf A ve B) Class (Sınıf C) Class (Sınıf D ve E) Saatteki minimum hava değişimi sayısı *Temiz alanlara verilen havanın %75 i sirkülasyondan gelen hava ile, %25 i ise taze hava ile sağlanır. *A, B, C sınıfı alanlarda Hepa veya Ulpa filtre sistemleri kullanılır. *D sınıfı alanlarda EU 8/9 mutlak filtre sistemleri kullanılır.

25 Sınıflandırılmış alanlarda minimum basınç 0.05 inç.su olmalıdır.

26 Termohigrometrik şartlar Enjektabl ürünlerin üretildiği tesislerde çalışma ortamı: 20 C ve % 40±5 relatif nem Neme hassas ilaçların üretiminde ise (Liyofilize veya toz preparatlar) en fazla % 25±5 relatif neme izin verilir. Çok spesifik bazı tozlarda ise % 20±5 ve aşağısı relatif neme izin verilir.

27 Termohigrometrik şartlar 1- Hava Soğutma Sistem: Havanın çiğ noktasına kadar soğutulup tekrar ısıtılması ( 3-5 C) 2- Kimyasal çözeltiler ile dehidratasyon (Doymuş lityum tuzları çözeltisi ile) No-frost Niagara R (Propilen glikol bazlı Hygrol çözeltisi ile hava yıkanır) 3- Katı Desikant Sistemi (Munters: Katı lityum tuzları ile)

28 Hava Soğutma Sistemi

29 Katı desikant sistemleri

30 Katı desikant sistemleri

31 Diğer şartlar Işık seviyesi: lüx Ses seviyesi: maksimum 65 dba (Decibels on A-weighted Scale: ağırlıklı skalada desibel); en uygunu 55 dba dir.

32 Eczacılıkta Kullanılan Su Amerikan Farmakopesine göre; Enjeksiyonluk su: Enjeksiyonluk su: Taze distillenmiş sudur. Enjeksiyonluk preparatlar, göz, kulak ve burun damlalarında kullanılır. Steril ve apirojendir. Steril enjeksiyonluk su: Taze distillenmiş su, kaynatma, buhar sterilizasyonu, UV ışınları ile sterilizasyon, steril filtrasyon ile sterilize edilirler. Ambalajlı sudur. Bu tip su, katı enjeksiyonluk preparatlarda çözücü olarak kullanılır. Bir litreden büyük olmayan Tek dozluk kaplarda ambalajlanır. Bakteriostatik enjeksiyonluk su: Antimikrobiyal koruyucu ilave edilmiş steril enjeksiyonluk sudur. Enjeksiyonluk preparatlarda çözücü olarak kullanılır. Tek dozluk veya 30 ml ye kadar çok dozluk kaplarda ambalajlanır. Doku ve organların yıkanmasında kullanılan steril su: Steril enjeksiyonluk suya uygun hazırlanır. İçeriğindeki partiküler madde miktarı parenteral preparatlara uymayabilir. Üzerine Yıkama için kullanılır (Irrigation) diye yazılmalıdır. 1 litreden büyük kaplarda ambalajlanır. İnhalasyon için steril su: Enjeksiyonluk sudan hazırlanır. Sadece inhalasyon ile alınan ilaçların hazırlanmasında kullanılır.

33 Eczacılıkta Kullanılan Su Avrupa Farmakopesine göre; Saf su: Hem steril hemde apirojen olması zorunlu olan ilaçlar dışındaki ilaçları hazırlamada kullanılan sudur. Saf su distilasyon, ion değiştirme veya diğer uygun metodlar kullanılarak hazırlanır. Enjeksiyonluk su: Enjeksiyonluk su (Bulk halde): İletkenlik: 20 0 C de max. 1.1 μs/cm dir. Direnç: 20 0 C de > 18 megaohm.cm dir. Diğer özellikleri saf su ile aynıdır. Steril enjeksiyonluk su: İletkenlik: 10 ml ve daha az hacimler için 20 0 C de max. 2.5 μs/cm, 10 ml den fazla olanlar için 20 0 C de max. 5 μs/cm dir. Direnç: 20 0 C de > 18 megaohm.cm dir. Klorür: max. 0.5 ppm Diğer özellikleri saf su ile aynıdır.

34

35 Su sistemi

36 Distilasyon cihazından gelen su Su depolama ve dağıtım şeması Kartuş filtre 1 µm Spray topu Hydrofobik hava filtresi Ve taşma diski Su sirkülasyon halinde saklanmalıdır çıkışlar Opsiyonel in-line filtre 0,2 µm UV ışığı Ozon jeneratörü Isı değiştirici Hijyenik pompa Hava atımı

37 Su sistemi

38 Çok etkili distilasyon cihazı

39 Distile su saklama tankı

40 Su sisteminden örnek alımı 1. Örnek alma protokolü olmalıdır 2. Örnek bütünlüğü güvence altına alınmalıdır 3. Örnek alım görevlilerinin eğitimi 4. Örnek toplama noktası 5. Örnek hacmi ( ml olmalı, 1-2 ml kabul edilemez miktarlardır)

41 Su sisteminden örnek alımı 1. Örneklerin alındığı kaplar (steril, inert, kapaklı olmalı. Bazı platikler TOC miktarını arttırır. Tek kullanımlık, inert, steril plastik kaplar veya cam olabilir) 2. Örneklerin etiketlenmesi 3. Örneklerin depolanması ve taşınması (Eğer test hemen yapılmayacak ise su numunesi 8 C de saklanmalı ve dondurulmamalıdır) 4. Laboratuara ulaştırılması 5. Testin başlaması

42 Örneklere testlerin uygulanması 1. Metot doğrulama (test metodları doğrulanmalıdır) 2. Kimyasal testler 3. Mikrobiyolojik testler test metodu (Yaygın petri veya membran filtrasyon veya önerilen başka bir test) Kullanılan besiyerinin özellikleri İnkübasyon sıcaklığı ve süresi (32 C de 5 güne kadar önerilir. Yüksek sıcaklıklar sudaki mikroflorayı inhibe edebilir) Red edilebilme ve indikatör mikroorganizmalar (Escherichia coli ve ya koliform bakteriler insan atığı olduğu için indikatör olarak kullanılır) Üretici spesifikasyonları ayarlamalıdır (USP saf su için toplam 100 total aerobik mikrobiyal CFU/mL kabul etmektedir.

43 Saf su ve enjeksiyonluk su spesifikasyonları PhEur JP USP Int Ph ph pass test Klor < 0.5 pass test - pass test SO 4 pass test pass test - pass test NH 4 < 0.2 < pass test Ca/Mg pass test - - pass test Nitratlar < 0,2 pass test - pass test Nitritler - pass test - - İletkenlik (µs/cm) - - < Okside olabilen Bileşikler pass test pass test - pass test Katılar (ppm) < 10 < 10 - < 10 TOC (ppm) - < 0.5 < Ağır metaller pass test CO pass test

44 Pirojen ve Endoksinler 1. Memelilere enjekte edildiğinde ateşi yükselten bileşiklere Pirojen denir. 2. Endotoksinler pirojeniktir ve gram negatif bakterilerin hücre duvar kalıntılarından oluşurlar 3. Endotoksinler, framakopelerde lipopolisakkaritler (LPS)için verilen testler ile saptanır Tavşan testi pirojenleri teşhis eder LAL testi endotoksinleri teşhis eder 4. Ultrafiltrasyon, distilasyon ve RO pirojenleri uzaklaştırabilir

45 LAL Testi Limulus Amebosit Lizat (LAL) testi, pirojenik endotoksinlerin tayininde kullanılan en önemli metot Bu yöntemde, test edilecek çözelti ile At Nalı Yengeci nde elde edilen amebositler (kan hücreleri) in hücre lizatları bir araya getirilir Test edilecek çözeltideki endotoksin, amebositlerin protein fraksiyonları ile koagüle olur ve jel oluşturur LAL testi, Tavşan testi ile karşılaştırldığında, daha basit, hızlı ve hassas bir yöntemdir.

46 Önerilen Bakteriyel Limitler (CFU /ml) Örnek alım noktası Hedef Uyarı Tehlike İşlenmemiş su Medya filtereden sonra Yumuşatıcıdan sonra Aktif karbon filt. sonra RO besleme suyu RO suyu veya distile su Kullanım suyu (Son ürün)

47

48 PERSONEL

49 PERSONEL En az sayıda personel Personel eğitimi Kontrollerin mümkün olduğu kadar alan dışından yapılması Kontaminasyon riski taşıyan personelin tetkiki Özel kıyafetlerin kullanılması Kıyafet değişiminin protokollere göre yapılması Kıyafetlerin kalitesi temiz alanlara uygun olmalı Kol saati, mücevher gibi aksesuarların alan içine sokulmaması Partikül veren kozmetiklerin kullanılmaması Kıyafetler personelin çalıştığı alanlara göre değişiklik göstermektedir.

50 D sınıfı (Class ): PERSONEL Saç ve sakal örtülmeli, Genel koruyucu kıyafet giyilmeli, Uygun ayakkabı ve tozluk giyilmeli C sınıfı (Class ): Saç ve sakal örtülmeli, yakası yüksek, bileklerden sıkılmış, tek veya iki parçalı tulum, Uygun ayakkabı ve tozluk giyilmeli, Kıyafetler ortama lif ve partikül vermemeli B sınıfı (Class 100): Saç ve sakal başlık ile örtülmeli ve elbisenin boyun kısmının içine sıkıştırılmalı, Yüz maskesi takılmalı, Steril lastik eldiven ve tozluklar giyilmeli, Pantolon paçaları tozlukların içine, elbise bileklikleri eldiven içine sıkıştırılmalı, Kıyafet lif ve partikül vermemeli ve vücudun saçtığı partikülleri tutmalı, Temizlik ve sterilizasyon işlemi bu alanda kullanılan kıyafetleri ve malzemeleri zedelememeli

51

52 ANA VALİDASYON PROGRAMLARI 1- Sterilizatörlerin validasyonu (Otoklav, etüv, tünel) 2- Steril alan HEPA filtrelerin kontrolü a- DOP testi ile bütünlük kontrolü (Dioktil ftalat buharı) b- Partikül kontrolü c- Hava akış hızı kontrolü (Anemometre ile) 3- Pozitif basınç kontrolü (Magneholic Gauge aleti ile) 4- Türbülans kontrolü (Duman testi) 5- Steril alanların havasının ve yüzeylerinin mikrobiyolojik kontrolü a- Petri yerleştirme yöntemi b- Hava numunesi alma yöntemi (Mikrobiyal sayım cihazı ile) c- Swab testi (Yüzey testi)

53 ANA VALİDASYON PROGRAMLARI 6- Personel a- Aseptik çalışma tekniklerini uygulama ve giyinme tekniği açısından personel eğitimi b- Mikrobiyolojik yöntemle personel kontrolü 7- Distile su ve filtre kontroller 8- Vasat dolum işlemi

54 Sterilizatörlerin validasyonu Termal çubuklar ile (10-16 adet) Biyolojik indikatörler ile

55 Biyolojik indikatörler 1- Tekrarlanabilir dayanıklılıkta olmalı 2- İyi üreme özelliği olmalı 3- Saklama süresince direncini koruyabilmeli 4- Patojen olmamalı 5- Pirojeniteye neden olmamalı

56 Biyolojik indikatörler A- Şerit Bacillus subtilis var. niger ve Bacillus stearothermophilus içerir B- Spor süspansiyonu içeren ampuller a- Renk indikatörü içerenler B. stearothermophilus spor süspansiyonu, sakaroz, bromkrezol moru ve besiyeri içerir. b- Renk indikatörü içermeyenler

57 Biyolojik İndikatörler SGM Strip TM Kodu Uygulama Spor türleri SGMS/6 (10E6) SGMS/5 (10E5) Buhar Bacillus stearothermophilus İnkübasyon süresi İnkübasyon sıcaklığı 7 gün C SGMS/6 (10E6) SGMS/5 (10E5) SGMD Etilen oksit Gaz & Kuru hava Buhar, Etilen oksit Gaz & Kuru hava Bacillus subtilis 7 gün C Bacillus stearothermophilus Bacillus subtilis (Dual species) 7 gün 7 gün C C SGMR Radyasyon Bacillus pumilus 7 gün C

58 Biyolojik İndikatörler Spor Süspansiyonu (Renk indikatörü içermeyen) Kodu Uygulama Spor türleri İnkübasyon süresi İnkübasyon sıcaklığı SSS Buhar Bacillus stearothermophilus 7 gün C SSG Etilen oksit gaz & Kuru hava Bacillus subtilis var. Niger 7 gün C SSR Radyasyon Bacillus pumilus 7 gün C

59 Biyolojik İndikatörler MagnaAmp TM (Renk indikatörü içeren) MA/6 (10E6) MA/5 (10E5) Kodu Uygulama Spor türleri Buhar Bacillus stearothermophilus İnkübasyon süresi İnkübasyon sıcaklığı 48 saat C

61 HEPA filtre kontrolü Dioktil ftalat (D.O.P.) bütünlük testi

62 Partikül sayımı Partikül sayımı A, B, C ve D sınıfı odaların havasında ve Kullanılan gazlarda (Azot, argon, oksijen ve havagazı) yapılır.

63 HEPA filtre kontrolü Hava akış hızı kontrolü (Anemometre ile)

64 ANA VALİDASYON PROGRAMLARI 1- Sterilizatörlerin validasyonu (Otoklav, etüv, tünel) 2- Steril alan HEPA filtrelerin kontrolü a- DOP testi ile bütünlük kontrolü (Dioktil ftalat buharı) b- Partikül kontrolü c- Hava akış hızı kontrolü (Anemometre ile) 3- Pozitif basınç kontrolü (Magnehelic Gauge aleti ile) 4- Türbülans kontrolü (Duman testi) 5- Steril alanların havasının ve yüzeylerinin mikrobiyolojik kontrolü a- Petri yerleştirme yöntemi b- Hava numunesi alma yöntemi (Mikrobiyal sayım cihazı ile) c- Swab testi (Yüzey testi)

65 Basınç kontrolü (Magnehelic gauge)

67 HEPA filtre kontrolü Smoke test Havanın akış yönünü saptamak Türbülans kontrolü yapmak için kullanılır.

69 Mikrobiyolojik Kontroller Açık hava petrisi Steril Soy agar besiyeri içerir Ortamın büyüklüğüne göre 6-16 petri kullanılır Petriler testin yapılacağı bölgede 30 dakika kapağı açık bekletildikten sonra mikrobiyoloji laboratuvarında 37 C de 5 gün inkübasyona bırakılır. Petriler genellikle dolum hatlarının üzerine, kapı, cam, hava emiş gibi çapraz bulaşma riski olan yerlere yerleştirilir. Dolum hatlarında hiçbir bakteriyel veya fungal koloni görülmemelidir. Kapı, hava emiş bölgelerinde ise 3 bakteri ve 2 mantar kolonisine izin verilir.

70 Mikrobiyolojik Kontroller Microbial air sampler MAS-100Eco Kapasite: L Max. Hava emiş hızı: 100 L/dakika Besiyeri petri içinde Besiyeri inkübasyonu: 37 C de 1-3 gün RSC High Flow Besiyeri: Agar strip Kapasite L Max. Hava emiş hızı: 100 L/dakika Besiyeri inkübasyonu: 37 C de 1-3 gün

71 Mikrobiyolojik Kontroller Microbial air sampler Farmakope limitleri (USP 29 ve Federal standart 209E) Sınıf 1 metreküp hava numunesindeki kabul edilebilir maksimum koloni sayısı 100 (B sınıfı) 5 den az (C sınıfı) 100 den az (D sınıfı) 500 den az

72 Mikrobiyolojik Kontroller Swab testi Steril Pamuklu öze ph 7 tampon bulunan tübe batırılır. Numune alınacak yüzeye M şeklinde sürülür. Tübe tekrar batırılır ve 30 dakika beklenir. Steril pipetle tampondan 1 ml alınır ve besiyerine ekilir. 37 C de 3 gün inkübasyona bırakılır

73

74

76 Personel Kontrolü Rodac plate ve Hand plate ile Mikrobiyolojik Kontrol Sağ, sol eller, ayaklar ve baş bölgesinden örnek alınır 37ºC de 3 gün inkübasyona bırakılır ve koloni sayımı yapılır Farmakope standartları ile karşılaştırılır.

78 Distile su kontrolleri Mikrobiyolojik kontrol: Su alma vanaları %2 hidrojen peroksit ve 2-propanol ile yıkanır. Her bir su numunesi için 6 ayrı besiyeri kullanılır Pirojen testi: LAL (Limulus amebosit lizat) ile Tavşan testi Filtre bütünlük testi Sıvı akış hızı tayini cihazı ile filtrasyonda kullanılan filtrelerin ve filtre taşıyıcılarının bütünlüğü tayin edilir.

79 Vasat Dolum İşlemi Esas üretime geçmeden önce bu yöntem kullanılarak üretim metodu simüle edilir. Bu yöntemle en az 3000 adet besiyeri içeren ampul veya flakon üretilir. Dolum işleminden sonra ampul/flakonlar 37 C de 14 gün boyunca inkübe edilir ve optik kontrol yapılır ile üreme olan ampuller sayılır. Ampullerdeki % kontaminasyon oranı hesaplanır ve farmakope standartları ile karşılaştırılır. Eğer kontaminasyon yüzdesi limitlerin üzerinde ise; - Çevre kontrol kayıtları - Sterilizasyon kayıtları - Operasyon kayıtları tekrar incelenir. - Test tekrarlanır. * Eğer ikinci testtede aynı sonuçlar alınırsa üretim yapılmaz ve üretimde kullanılan tüm aşamaların kontrolleri ve validasyonları baştan itibaren yapılır.

80 Ampul yıkama ve kurutma

81 Ampul kurutma, sterilizasyon ve depirojenizasyon

82 Ampul dolum ve kapama

83 Flakon dolum ve kapama