COĞRAFİ İŞARETLİ TARIM ÜRÜNÜ GEMLİK ZEYTİNİNİN EKONOMİK DEĞERİNİN KARŞILAŞTIRILMALI OLARAK İNCELENMESİ

Transkript

1 COĞRAFİ İŞARETLİ TARIM ÜRÜNÜ GEMLİK ZEYTİNİNİN EKONOMİK DEĞERİNİN KARŞILAŞTIRILMALI OLARAK İNCELENMESİ Emine ARSLAN PAULİ Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) ÖZET Türkiye de coğrafi işarete sahip sınırlı tarım ürünlerinden biri olan Gemlik Zeytininin ekonomik değeri, uzun yılları kapsayan fiyat değişimi ve üretim miktarı ile coğrafi işaretli bir ürün olmasının olası etkisi çerçevesinde incelenmiştir. Bu incelemede genel fiyat değişimi dikkate alındığı gibi Gemlik Zeytininin coğrafi işaret tescili aldığı yılı öncesi ve sonrası olarak kıyaslamalı sunulmuştur. Buna ek olarak, Gemlik Zeytini, fiyat ve ekonomik değer açısından Türkiye de üretiminin tanımlandığı yöre dışında üretilen diğer sofralık zeytinlerle, dünyada da coğrafi işaretli sofralık zeytin türü olan Yunanistan ın Kalamata Zeytini ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmalar çerçevesinde Gemlik Zeytininin coğrafi işaretinin olması ile ekonomik değeri arasındaki ilişki irdelenmiştir. Anahtar kelime: Gemlik Zeytini, ekonomik değer, coğrafi işaret, tarımsal fiyat, yapısal kırılım COMPARATIVE EXAMINATION OF ECONOMIC VALUE OF GEMLIK OLIVE THE AGRICULTURAL PRODUCT WITH GEOGRAPHIC INDICATION ABSTRACT The economic value of Gemlik Olive, one of the limited number of agricultural products with geographical indication in Turkey, has been examined for its price change and amount of production throughout long years, looking into the possible impact of being a product with geographical indication. As the general price change has been taken into consideration, the comparison is made between the period before year, which is the year when Gemlik Olive was registered as a geographical indication, and after. In addition, with respect to the price and the economic value, Gemlik Olive has been compared with other table olives produced in Turkey in the regions other than production areas defined for Gemlik Olive as also on world scale with Kalamata Olive (from Greece) that is a type of table olives with geographical indication. Within the frame of comparisons, the relation between Gemlik Olive s geographical indication and economic value has been examined. Keywords: Gemlik Olive, economic value, geographical indication, agricultural price, structural break 491

2 1. GİRİŞ Bu çalışmanın amacı, Türkiye de coğrafi işaret tescilli tarım ürünlerinden Gemlik Zeytininin Türkiye deki diğer sofralık zeytin fiyatlarıyla karşılaştırılması ve coğrafi işaret tescilinin ürünün fiyatına etkisini incelemektir. Coğrafi işaretlerin gelişmiş ülkelerde, uzun vadede ürünün fiyatını yükselterek değer kazanmasına katkıda bulunduğunu belirten araştırmalardan (Origenandino, ) hareketle Gemlik Zeytininin coğrafi işaret tescili öncesi ve sonrası fiyat ve ekonomik değeri incelenmiştir. Bu şekilde, ürünün coğrafi işaret tescilinin, fiyatına ve ekonomik değerine etkisi olup olmadığı analitik olarak ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla çalışmada, öncelikle coğrafi işaret kavramı açıklanmış ve Gemlik Zeytininin niteliği, üretim miktarı, fiyatı ve üretim değeri yılları için incelenmiştir. Gemlik Zeytini, fiyatıyla Türkiye deki diğer sofralık zeytinlerle karşılaştırılmıştır. Dünyada da sofralık zeytinde en bilinen coğrafi işaretli ürün olan Yunanistan ın Kalamata Zeytini ile karşılaştırılmıştır. 2. COĞRAFİ İŞARET Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretler Coğrafi İşaret olarak adlandırılır. Coğrafi işaretleri koruma altına alan tescilin başlıca amaçları, coğrafi işarete konu olan ürünün kalitesinin korunması ve bilinen özellikte üretiminin sağlanması (ürünün korunması), coğrafi işarete konu olan yörede veya özellikte üretim yapanların tescilin sağladığı korumadan öncelikli olarak yararlanmalarının sağlanması (üreticinin korunması), coğrafi işaret ibarelerinin, gerekli özellikleri haiz olmayan sahte ürünler üzerinde kullanılmasının önüne geçilerek, tüketicinin yanıltılmasına engel olunması (tüketicinin korunması) ve ülkenin milli ve kültürel değerlerinin korunmasıdır. Tek bir üreticiyi değil, belirli şartlar altında üretim yapan kişilerin tümünü koruyan coğrafi işaretler, menşe adı, mahreç işareti ve geleneksel özellik olmak üzere üç grupta değerlendirilmektedir. Menşe Adı (Protected Designation of Origin- PDO) Belirli bir teknik bilgi kullanılarak Belirli bir coğrafi alanda üretilen, işlenen ve hazırlanan tarım ürünleri ve gıda maddeleri Mahreç İşareti (Protected Geographical Indication- PGI) Coğrafi alanla yakından bağlantılı tarım ürünlerini ve gıda maddeleri Geleneksel Özellik (Traditional Speciality Guaranteed- TSG) Üretim araçlarında veya üretimin bileşiminde geleneksel karakter Şekil 1. Coğrafi işaret çeşitleri 492

3 3. ZEYTİN YETİŞTİRİCİLİĞİ Zeytin, uzun ömürlü bir Akdeniz bitkisi olmasıyla tam verimli bir plantasyona beş ila yedi yıl arasında ulaşılabilmektedir. Üretim, zeytin bitkisinin biyolojik yapısına bağlı olarak verimli bir yılın ardından verimsiz bir yılın takip etmesi gibi bir özelliğin yanında iklim ve toprak özellikleri ile üretim yöntemlerine göre değişken bir yapıya sahiptir. Zengin içerikli olmayan taşlı topraklarda yetişebildiği için zeytin, toprağın iyileşmesi, biyoçeşitlilik ve peyzaj açısından çevreye katkı sağlayan bir bitkidir. Kışın da zeytinle ilgili tarımsal faaliyetin devam etmesi diğer tarım ve tarım dışı faaliyetlerle zeytin yetiştiriciliğinin uyumlu olmasına olanak sağlar. 3.1 Türkiye de Zeytin Üretimi ve Bursa Türkiye de 43 ilde sofralık zeytin üretimi yapılmaktadır. Son 13 yılda (-2014) Türkiye de üretilen toplam sofralık zeytinin %69,47 si Manisa, Bursa, Aydın ve Mersin illeri olmak üzere 4 ilde üretilmiştir. En fazla sofralık zeytinin üretimin yapıldığı Manisa ilinden sonra gelen Bursa iline bakıldığında aynı dönemler için üretilen sofralık zeytinin %16,84 ünün Bursa da üretildiği görülmektedir. Son dönem olarak yıllarının zeytin üretimine bakıldığında, zeytin rekoltesinin düşük olduğu yıllardan 2014 yılında Türkiye'de üretilen sofralık zeytinin %10,92'si ( ton) Bursa'da üretilmiştir. Rekoltenin yüksek olduğu yıl olan yılında ton ile Bursa, Türkiye'nin sofralık zeytininin %21,89'unu üretmiştir. Sofralık zeytinde Bursa üretim miktarı, rekoltenin düşük olduğu 'yok yılı'nda Manisa ve Aydın illerinden sonra üçüncü sırada gelmektedir. Ardından Mersin, İzmir, Osmaniye, Balıkesir ve Hatay gelmektedir. 'Var yılı'nda ise Bursa, sofralık zeytin üretiminde birinci gelmektedir. Bursa'yı Manisa, Aydın, Mersin, Osmaniye ve Hatay gelmektedir yılı yağlık zeytinde en fazla üretim yapan iller sırasıyla İzmir, Aydın, Muğla, Balıkesir, Hatay, Çanakkale dir yılı yağlık ve sofralık zeytin toplamında en fazla üretim yapan iller İzmir, Aydın, Muğla, Manisa, Balıkesir, Hatay, Mersin dir. 4. GEMLİK ZEYTİNİ Gemlik Zeytini, Türkiye de 2015 yılı itibariyle coğrafi tescili almış olan iki zeytin türünden biridir tarihinde Türk Patent Enstitüsü nden Coğrafi İşaret Tescil Belgesi alarak Gemlik Zeytini menşe adı şeklinde tescillenmiştir. Gemlik Zeytini ni diğer zeytinlerden ayıran en önemli özelliği, hasadın yapıldığı zeytin ağacının Bursa Gemlik yöresinde yetişen zeytin fidanlarından yapılıp işlenmesi ile elde edilmesinden gelmektedir. Tescil belgesinde ürünün coğrafi sınırları Bursa nın Gemlik, Orhangazi ve İznik ilçeleri olarak yer almaktadır. Yörede zeytin üreticileri 1941 yılından bu yana kooperatifleşmiş olarak üretim yapmaktadır. Gemlik zeytini için coğrafi işaret tescil belgesinde belirtilen coğrafi sınırlar (Gemlik, Orhangazi, İznik ilçeleri) içinde 2014 yılı itibariyle dekar toplu zeytinlik alanda yaklaşık bin zeytin ağacı bulunmaktadır. Belirlenen coğrafi sınırlar içinde, toplu zeytin alanının en büyük kısmı %37 ile Orhangazi ilçesindeyken zeytin ağaçlarının da %42 ile çoğunluğu Gemlik ilçe sınırları içindedir. Üç ilçenin 2015 yılı nüfusları Gemlik , Orhangazi ve İznik olmak üzere toplamda dir. 493

4 4.1 Gemlik Zeytininin Fiyat ve Üretim Değeri Üretici fiyat endeksinde kullanılan Bursa ili sofralık zeytin üretici fiyatı, uzun dönemli tutarlı veri seti ihtiyacından ötürü Gemlik zeytininin fiyatı olarak alınmıştır. Bu bölümde, Bursa iline ait sofralık zeytin fiyatının yıllar itibariyle değişimi incelenmiştir. Değişimin uzun yıllar boyunca durumunun, bunun yanında coğrafi işaret tescilinin alındığı yıl olan yılı öncesi ve sonrası farklılığın ortaya konulabilmesi için yılları incelenecek üretici fiyat serisi olarak alınmıştır. Türkiye de uzun yıllar boyunca seyreden enflasyon etkisinin üretici fiyatlarından arındırılarak gerçek fiyat değişiminin ortaya konulabilmesi için bir deflatör yani enflasyon etkisini kaldıran değişkene ihtiyaç duyulmuştur. Bu konuda, ulusal ve uluslararası veri tabanlarında kullanılabilecek göstergeler araştırılmıştır. Kapsama alınan yıllar için çalışmada incelenecek serinin başlangıç yılı olan 1992 bazlı OECD kaynaklı HICP (Harmonised Consumer Price- Harmonize Tüketici Fiyatları) endeksi ve Üretici Fiyatı Endeksi, Dünya Bankası kaynaklı GSYİH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) Deflatörü ve Türkiye İstatistik Kurumu Üretici Fiyatları Endeksi karşılaştırılmıştır. Karşılaştırılan tüm göstergelerin eğiliminin aynı olduğu görülmüştür. Göstergelerin aynı eğilime sahip olmasından dolayı, ulusal veri tabanı kaynağı olan Türkiye İstatistik Kurumu Üretici Fiyatları Endeksi kullanılmıştır. Endeks, 1992 bazlı olarak değerlendirilerek deflatör olarak kullanılmış, böylece enflasyondan arındırılmış fiyatların değişimini incelemek olanaklı olmuştur. TL/kg 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Bursa Sofralık Zeytin Fiyatı Veri Kaynağı: Türkiye İstatistik Kurumu Tarımsal Fiyat İstatistikleri ve Fiyat İstatistikleri ile yazarın hesaplamaları Şekil 2. Bursa sofralık zeytin fiyatı yıllarındaki reel fiyatlar dikkate alındığında enflasyon etkisiyle fiyatların katlanarak arttığı görülmektedir. Çalışmada, fiyatın gerçekçi olarak incelenebilmesi için üretici fiyat endeksi deflatörü kullanılarak hesaplanan enflasyondan arındırılmış fiyatlar dikkate alınmıştır. 494

5 Üretim miktarı için Gemlik Zeytininin, coğrafi işaret belgesinde üretiminin yapıldığı belirtilen Gemlik, Orhangazi ve İznik ilçelerinin zeytin üretim miktarlarının toplamı kullanılmıştır. Gemlik Zeytini üretim değeri ise yılları için enflasyondan arındırılmış Bursa sofralık zeytin fiyatı ile coğrafi işaretin coğrafi sınırları içindeki üretim fiyatı çarpımı olarak alınmıştır. Zeytin üretiminin var, yok yıllarını da gözönüne alarak üretimi incelendiğinde Bursa da üretimim yıllar itibariyle ton ile ton arasında değişerek belli rekoltenin altına düşmediği görülmektedir. Üretim miktarında referans alınan dönemde gerçekleşen dalgalanmalar üretim değerine de yansımıştır. Gemlik Zeytininin Üretimi Miktarı ve Üretim Değeri Üretim Miktarı (ton) Üretim Değeri (bin TL) Üretim (ton) Üretim Değeri (bin TL) Veri Kaynağı: Türkiye İstatistik Kurumu Tarımsal Fiyat İstatistikleri, Fiyat İstatistikleri ve Bitkisel Üretim İstatistikleri ile yazarın hesaplamaları Şekil 3. Gemlik zeytininin üretim miktarı ve üretim değeri Fiyat konusunda ise, yılları arasında Gemlik Zeytini enflasyondan arındırılmış fiyatının dalgalanma yaşadığı gözlemlenmektedir. Coğrafi işaret alınan yılı ve öncesi irdelendiğinde, yılı sonrası Bursa da sofralık zeytin fiyatının istikrarlı şekilde belli bir fiyat değerinin altına düşmediği görülmektedir. 495

6 Gemlik Zeytininin Enflasyondan Arındırılmış Üretici Fiyatı Fiyat (TL/ton) 16,00 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0, Yıl Veri Kaynağı: Türkiye İstatistik Kurumu Tarımsal Fiyat İstatistikleri, Fiyat İstatistikleri ile yazarın hesaplamaları Şekil 4. Gemlik zeytininin enflasyondan arındırılmış üretici fiyatı Söz konusu üretici fiyat serisinde yılında coğrafi işaret sertifikası alınmasının etkisi olup olmadığını saptamak, diğer bir deyişle, diğer değişkenler sabit olmak üzere, yılında coğrafi işaret tescili öncesi dönem ile sonrası dönem arasında fark olup olmadığını belirlemek üzere yapısal kırılma testlerinden Chow testi seçilmiştir. Chow testi, iki ayrı dönem arasında yapısal değişiklik olup olmadığının testi için kullanılmaktadır. Öncelikle, incelenecek üretici fiyat zaman serisinin durağanlığı Dickey-Fuller ve KPSS (Kwiatkowski-Phillips-Schmidt-Shin) testleri ile test edildiğinde durağan olmadığı anlaşıldığından, fiyat serisinin farkı alınarak durağan hale getirilmiştir. Coğrafi işaret sertifikasının alındığı yılı öncesi dönem olan dönemi ve sonrası olan yılları iki ayrı dönem olarak alınmış, her iki dönem için iki regresyon modeli oluşturulmuştur. y y t t x 1 x t t Yapılan testte iki modelin katsayılarının eşit olmadığı diğer bir deyişle öncesi ve sonrası fiyat serisinde yapısal bir değişim olup olmadığı test etmek amaçlanmıştır. Uygulanan Chow testi sonucuna göre, %95 güvenirlikle coğrafi tescil öncesi ve sonrası dönemlerdeki üretici fiyat serileri arasında yapısal farklılık olmadığı söylenebilmektedir. 4.2 Türkiye deki Diğer Sofralık Zeytinlerin Karşılaştırılması Bursa ili Türkiye de üretim miktarıyla sofralık zeytinde öne çıkan dört il arasındadır. Diğer iller olan Manisa, Aydın ve Mersin illerinin uzun yıllar boyunca sofralık zeytin üretici fiyatlarıyla Bursa yı karşılaştırdığımızda Bursa ili fiyatları diğer illere göre belirgin şekilde yüksek gözükmektedir. Karşılaştırma da sofralık zeytin üretici olan ve yeni il olan iller de dikkate alındığından başlangıç yılı olarak yılı alınmıştır. Tüm fiyatlar enflasyondan arındırılarak iller arası karşılaştırma yapılmıştır. 496

7 TL/ton Üretim Miktarı Yüksek İllerin Sofralık Zeytin Üretici Fiyatları Bursa Manisa Aydın Mersin 2014 Veri Kaynağı: Türkiye İstatistik Kurumu Tarımsal Fiyat İstatistikleri, Fiyat İstatistikleri, ile yazarın hesaplamaları Şekil 4. Üretim miktarı yüksek illerin sofralık zeytin üretici fiyatları Diğer yandan, Türkiye nin en yüksek sofralık zeytin fiyatlarına bakıldığında, en yüksek sofralık zeytin fiyatı Bursa ya ait olurken ardından Balıkesir, Hatay, Muğla ve Osmaniye illeri gelmektedir. Bazı yıllarda, diğer iller özellikle Balıkesir sofralık zeytin üretici fiyatıyla Bursa nın üzerinde fiyata sahip olmuştur. Türkiye'de En Yüksek Sofralık Zeytin Fiyatları TL/ton Bursa Balıkesir Hatay Muğla Osmaniye Veri Kaynağı: Türkiye İstatistik Kurumu Tarımsal Fiyat İstatistikleri, Fiyat İstatistikleri, ile yazarın hesaplamaları Şekil 4. Üretim miktarı yüksek illerin sofralık zeytin üretici fiyatları 497

8 5. YUNANİSTAN IN COĞRAFİ İŞARETLİ SOFRALIK ZEYTİNİ: ELİA KALAMATAS Yunanistan da Kalamata zeytini, Messinia bölgesinin başkenti Kalamata da üretilmektedir. Kalamata Zeytini, Avrupa Birliği nden Ελιά Καλαμάτας (Elia Kalamatas- Kalamata Zeytini) adıyla tarihinde menşe adı (Protected Designation of Origin- PDO) şeklinde tescillenmiştir. Kalamata Zeytini, Avrupa Birliği nde tescilli 105 coğrafi işaretin içinde Yunanistan ın 75 menşe adı tesciline sahip ürünlerinden biridir. Yunanistan ın 18 menşe adı şeklinde 11 de mahreç işareti şeklinde toplam 29 adet coğrafi işaret tescilli zeytinyağı, 10 u menşe adı şeklinde 1 i de mahreç adı şeklinde toplam 11 coğrafi işaret tescilli zeytini vardır. Kalamata Zeytininin 1996 yılında Avrupa Birliği nde tescilinde belirtilen ürünün yetiştirildiği coğrafi bölgesi Messinia Bölgesi nin Kalamata ili olarak belirtilmiştir. Ancak, ürünün coğrafi sınırları Yunanistan ın başvurusu ve incelemeler sonrası tarihinde yalnızca Kalamata ili değil tüm Messinia bölgesi olarak belirlenmiştir. İlk tescil edilen coğrafi alanın karakteristiklerinin, genişletilen coğrafi alanın özellikle doğa ve insan faktörlerinin benzerliği coğrafi sınır değişikliğine izin verilmesine olanak vermiştir. Messinia Bölgesi, Kalamata Zeytininin yanında saf (extra virgin) zeytinyağı ile de coğrafi işaret tesciline sahiptir. Kalamata şehri 160 m 2 yüzölçümü ve yılı itibariyle nüfusa sahiptir. Kalamata Zeytininin özel tadı derisinde salamura süresince de etkisini devam ettiren mayadan gelmektedir. Kalamata Zeytini, onu farklı kılan makine olmadan elle hasat edilip koruyucu maddesiz doğal sirke ile işlem görmesi öne çıkarılarak, tanıtılıp pazarlanmaktadır. 28 Avrupa Birliği ülkesi arasında Yunanistan dışında zeytin yetiştiriciliği yapan ülkeler İspanya, İtalya, Yunanistan, Portekiz, Fransa, Kıbrıs, Slovenya ve Malta dır. Bu ülkelerin arasında İspanya 2,48 milyon zeytin ağacı ile ilk sırada gelmektedir. İspanya'yı 1,11.milyon ağaç ile İtalya, 706 bin ağaçla Yunanistan takip etmektedir. Yunanistan'ın zeytin yetiştiriciliği yapan 4 bölgesinin arasında en fazla zeytin ağacına sahip bölgesi 403,4 bin ağaçla Kentriki Ellada bölgesidir. Elia Kalamata zeytininin yetiştirildiği Messinia Bölgesi'ni içine alan Peloponnisos Bölgesi Orta Yunanistan Bölgesi olan Kentriki Ellada'da bulunmaktadır. Ayrıca, Peloponnisos Bölgesi, Yunanistan ın zeytin üretiminin yaklaşık %65 ini gerçekleştirmektedir. ABD Doları/ ton Yunanistan ve Türkiye Zeytin Üretici Fiyatları Yunanistan (ABD Doları/ton) Türkiye (ABD Doları/ton) Veri Kaynağı: FAOSTAT (Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Örgütü Veri tabanı) Şekil 6. Yunanistan ve Türkiye zeytin üretici fiyatları 498

9 Yunanistan ın genel zeytin üretici fiyatlarına bakıldığında, Yunanistan ın zeytini daha yüksek fiyatlara sahiptir. Kalamata Zeytininin arası üretildiği tek bölge olan Kalamata ili, zeytini ve zeytinyağı ile ismini uluslararası alanda duyurabilmiştir. Kalamata ili, sahip olduğu coğrafi işaretli ürünü ile bilinirliğini sağlamış ve turizm için gerekli unsurları da barındırması ile birlikte turist çeken bir yöre olmuştur. 6. SONUÇLAR Gemlik Zeytininin fiyat, üretim ve üretim değerinin incelendiği bu çalışmada, fiyat açısından diğer illerin ürettiği sofralık zeytinlere göre daha yüksek üretici fiyatına sahip olduğu görülmektedir. Özellikle, illerin toplam üretim miktarına göre değerlendirildiğinde aynı ya da daha yüksek miktarlarda sofralık zeytin üretim yapan illerin Bursa üretici fiyatlarına erişemediği görülmektedir. İllerin Bursa üretici fiyatlarına yakın sofralık zeytin fiyatına sahip olanlarına bakıldığında, bazı yıllar Balıkesir in daha yüksek üretici fiyatlarına sahip olduğu görülmektedir. Gemlik Zeytini coğrafi işaretin alındığı yılı öncesi ve sonrası dönemlerinin fiyatlarının karşılaştırıldığı analize göre coğrafi işaret tescili öncesi ve sonrası arasında farklılık saptanamamıştır. Analize göre coğrafi işaret tescilinden sonra ekonomik değerinin olumlu bir şekilde değiştiğine ilişkin güçlü bir kanıta bu çalışma çerçevesinde ulaşılamamıştır. Bu çalışma yalnızca fiyat ve üretime bağlı ekonomik değer üzerinden coğrafi işaret tescilinin ürüne ekonomik etkisini inceleyen bir çalışma olmuştur. Ancak, coğrafi işaret tescilinin ekonomik etkisi, fiyata bağlı ekonomik değer artışından öte daha kapsamlı ve çok yönlü bir konudur. Coğrafi işaret, ürünün üretildiği üretiminde yer alan işgücü dikkate alındığında, özellikle kırsal kalkınma açısından önemli etkilere sahip olmaktadır. Tescilli olmasıyla tanınan bir ürünün üretiminde çalışan kırsal nüfus ürününe daha fazla sahip çıkmakta, tarımda çalışmaya devam ederek göç etmemeyi tercih etmemektedir. Bir ürünün bilinirliğini artıran coğrafi işaret, ürün için niş pazar oluşturulmasında önemli rol oynamaktadır. Niş pazarlar, ürünün bilinirliğinin artırılması ve özellikle kalite kriterlerini ortaya koyması ile taklit ürünlerini engelleyerek uzun dönemde ürünün değerinin korunmasına yardımcı olmaktadır. Pazar bulabilen bir ürünün üretiminde olduğu gibi işlenmesi ve paketlenmesi gibi süreçlerde işletmelerin kurulması ve ürünün marka değerinin oluşması ile coğrafi işaret, kırsalda girişimciliği artırmaktadır. Coğrafi işaret tescili hem tek başına hem de oluşturulan ortak marka ile, Yunanistan ın Kalamata Zeytininde olduğu gibi, üretim yöresinin uluslararası bilinirliğini sağlamakta, markalaşmasına yardımcı olmaktadır. Bu çerçevede, tek başına coğrafi işareti, kısa sürede fiyat artışına sebep olup ekonomik değer artışına fiyat artışıyla doğrudan etki edecek bir araç görmekten çok, coğrafi işareti, kırsal kalkınmada önemli bir araç görmek gerekmektedir. İşgücü ve ortak marka üretimiyle ürünün niş pazarlarda yer bulması ve üretim bölgesinin tanınırlığının artırılması ile yine kırsal kalkınmanın önemli bileşeni olan agro-turizm ve eko-turizm çerçevesinde de ekonomik katkısının değerlendirilmesi uygun olacaktır. Coğrafi işarete yönelik yapılacak kırsal kalkınma planları uzun vadede sürdürülebilir ekonomik kalkınma sağlayacaktır. KAYNAKLAR Arkadia, 'Elia Kalamatas PDO', [Erişim Tarihi: ] Chow, G.C. (1960), "Tests of Equality between Sets of Coefficients in Two Linear Regressions," Econometrica, 28,

10 Commission Implementing Regulation (EU) 2015/1393 of 13 August 2015 approving non-minor amendments to the specification for a name entered in the register of protected designations of origin and protected geographical indications [Καλαμάτα (Kalamata) (PDO) European Commission Directorate-General for Agriculture and Rural Development, 'Economic analysis of the olive sector', [Erişim Tarihi: Temmuz ] European Commission, Directorate-General for Agriculture and Rural Development Economic analysis of the olive sector, Latest update: July Eurostat Tarım İstatisitikleri Veri Tabanı, [Erişim Tarihi: Ocak 2016] Eviews Programı FAO Tarım İstatistikleri Veri Tabanı, [Erişim Tarihi: Ocak 2016] Green Ripe, [Erişim Tarihi: Ocak 2016] Grote, Ulrike, Environmental Labeling, Protected Geographical Indications and the Interests of Developing Countries, The Estey Centre Journal of International Law and Trade Policy, Volume 10 Number 1 /p Hansen, Bruce E. The New Econometrics of Structural Change: Dating Breaks in U.S. Labor Productivity, Journal of Economic Perspectives, Volume 15, Number 4, Fall, Helenistic Ministry of Agriculture and Rural Affairs, List of the Greek PDO and PGI products and Specifications Olive oil- olives, Invest in Greece Agency, Peloponnese Region Investment Profile, [Erişim Mart 2016] Marmarabirlik Gemlik Kooperatifi, Erişim Tarihi: Messinia Union of Agricultural Cooperatives, [Erişim Tarihi: Ocak 2016] OECD HICP (Harmonised Consumer Price) Endeksi Worldbank (Dünya Bankası) GSYİH Veri Tabanı Origenandino, [Erişim Tarihi: Ocak 2016] T.C. Gıda ve Tarım Bakanlığı-Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü- Avrupa Birliği Uyum Daire Başkanlığı, Kalite Politikası/Coğrafi İşaretler, T.C. Türk Patent Enstitüsü Coğrafi İşaret Belgesi, Gemlik Zeytini, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Fiyat İstatistikleri, [Erişim Tarihi: Aralık 2015] Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) MEDAS Bitkisel Üretim İstatistikleri Veri Tabanı, [Erişim Tarihi: Aralık 2015] Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) MEDAS Tarımsal Fiyat İstatistikleri Veri Tabanı, [Erişim Tarihi: Aralık 2015] Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ulusal Tarım Hayvancılık ve Ormancılık Sınıflaması _2 ye Göre Tarımsal Fiyat İstatistikleri , [Erişim Tarihi: Aralık 2015] 500