Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) 2016-IV. Çeyrek (Ekim, Kasım, Aralık) ve 2016 Yılı Değerlendirmesi

Transkript

1 SAYI: 1 MART 1 Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) 1-IV. Çeyrek (Ekim, Kasım, Aralık) ve 1 Yılı Değerlendirmesi ERDAL TANAS KARAGÖL 1 da gerçekleşen ekonomik büyümenin kaynağı nedir? Gerçekleşen ekonomik büyümede nin dünya sıralamasındaki yeri nedir? 1 yılında nin ekonomik büyüme beklentisi nedir? GİRİŞ nin 1 yılı. çeyrek ekonomik büyümesinde iç faktörler ile birlikte dışarıda yaşanan gelişmeler de etkili olmuştur. Bu çeyrekte küresel piyasaları etkisi altına gelişmelerin başında Kasım da Trump ın sürpriz bir şekilde başkanı seçilmesi gelmiştir. Trump ın, başkanı seçilmesi durumunda yerine getireceğini söylediği vaatlerini seçilmesi ile birlikte uygulamaya başlaması piyasalarda tedirgin ve belirsiz bir hava oluşturmuştur. Ayrıca Merkez Bankası (FED) 1 yılının son toplantısını yaptığı 1-1 Aralık tarihlerinde beklentiler paralelinde faiz oranlarını baz puan artırmış ve bu artışın 1 yılında üç kez daha olabileceğinin de sinyallerini vermiştir. Bunun yanında Birleşik Krallık ın AB den resmen ayrılma sürecinin Mart 1 itibarıyla başlayacağının açıklanması Brexit kaynaklı risklerin artmasına yol açmıştır. Avrupa Merkez Bankası (ECB) ise gerçekleştirdiği para politikası toplantısında herhangi bir faiz değişimine gitmeden varlık alım programını 1 yılı sonuna kadar uzatma kararı almıştır. Küresel piyasaları yakından ilgilendiren bir diğer önemli gelişme OPEC ülkelerinin petrol üretiminde kısıtlamaya gitmesi yönünde aldığı karar olmuştur. Petrol fiyatlarında uzun zamandır yaşanan düşüşe önlem olması amacıyla alınan bu karara OPEC üyesi olmayan Rusya nın da katılması 1 yılı sonuna doğru petrol fiyatlarında yükselişi beraberinde getirmiştir. Ancak karar sonrası üye ülkelerin üretimi kısma yönünde belirgin adım atmamış olmaları petrol fiyatlarında istenilen yükselişi getirmemiştir. Öte yandan Çin deki ekonomik büyümede istikrarın sağlanması ve Japonya ekonomisinde deflasyonist baskıların devam ediyor olması da küresel piyasaları etkisi altına almaya devam etmiştir. 1 yılı. çeyrekte ekonomisini etkileyen iç piyasada yaşanan gelişmelere bakıldığında 1 Temmuz başarısız darbe girişiminin etkilerinin devam ettiği görülmüştür. Küresel belirsizlikler ve döviz kurundaki gelişmelere bağlı olarak TCMB baz puan faiz artırımına giderken, yaşanan kötü süreçten kaynaklı algıyı yıkmak adına birçok kurum ve kuruluş da bu yönde çaba sarf etmiştir. Ayrıca petrol fiyatlarının ERDAL TANAS KARAGÖL İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Bölümü nden 199 yılında derece ile mezun oldu. Yüksek lisansını Connecticut Üniversitesi nde tamamladı. Doktorasını ise yılında de York Üniversitesi nde Dış Borçlar ve Ekonomik Büyüme İlişkisi ve Dış Borç Öteleme Riski konusu üzerinde tamamladı. Ekonomik büyüme, savunma ekonomisi, dış borçlar, borç krizleri, IMF stand-by anlaşmaları, enerji ekonomisi, kamu harcamaları, sosyal yardımlar ve yoksulluk konularında yayımları bulunmaktadır. Halen Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü nde profesör olarak çalışmaktadır.

2 sağladığı katkı ile nin 1 yılındaki petrol ithalatı milyar dolara gerilemiş ve bu durum ülke ekonomisinin önemli problemlerinden biri olan cari açığın azalmasını beraberinde getirmiştir. İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH), 1 yılı. çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine göre beklentilerin çok üzerinde yüzde, oranında büyümüştür. 1 yılının tamamında ise ekonomik büyüme bir önceki yıla göre reel olarak yüzde,9 oranında artmıştır (Grafik 1). Böylece 1 yılı üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH trilyon 9 milyar 1 milyon TL ye ve doları cinsinden milyar 91 milyon dolara ulaşmıştır. Ayrıca 1 yılında kişi başına düşen GSYH cari fiyatlar ile bin TL, doları cinsinden 1 bin dolar olarak gerçekleşmiştir GRAFİK 1. BİR ÖNCEKİ YILIN AYNI DÖNEMİNE GÖRE SABİT FİYATLARLA GSYH DE DEĞİŞİM (YÜZDE),,,9,,1 1-I 1-II 1-III 1-IV 1 1-I 1-II 1-III 1-IV 1 1 yılının tamamında iktisadi faaliyet kollarına göre GSYH gelişme hızları incelendiğinde en yüksek büyüme oranı yüzde, ile inşaat sektöründe meydana gelmiştir. İkinci en yüksek oran yüzde,1 ile finans ve sigorta sektöründe gerçekleşmiştir. İmalat sanayii sektörünün 1 yılı gelişim hızı ise yüzde,9 olarak kaydedilmiştir (Grafik ). Diğer yandan 1 yılı. çeyreğinde takvim etkisinden arındırılmış imalat sanayii endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre Ekim ayında yüzde 1,, Kasım ayında yüzde,1 ve Aralık ayında yüzde 1, artmıştır. Bu artış hızıyla birlikte 1 yılı dördüncü çeyrekte imalat sanayii bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1, oranında artış göstermiştir.,, -1.,,9 1 GRAFİK. İKTİSADİ FAALİYET KOLLARINA GÖRE GSYH GELİŞME HIZLARI (YÜZDE)..1 İnşaat Finans ve Sigorta.. Bilgi ve İle=şim Mesleki, İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri ÜLKELER VE EKONOMİK BÜYÜME 1 yılında de Trump ın başkan seçilmesi dünya piyasalarında şok ve belirsizliğe neden olmuştur. Birçok ülke ile zıtlıklar içeren politikalarına karşın Trump ın seçim sürecinde vaat ettiklerini yerine getirme yolunda adımlar atması, 1 yılının son çeyreğine damgasını vurmuştur. FED in Aralık ayında faiz artırımına gitmesi ve bunun 1 yılında da devam edeceğini açıklaması, küresel piyasalarda etkisinin ağırlıkta olacağını göstermektedir. Birleşik Krallık ın AB den ayrılma sürecinin 1 Mart ayında resmen başlayacağının açıklanması, İtalya da yapılan referandum sonrasında yeni başbakanın seçilmesi ve AB ülkelerinin genelinde seçim süreçlerinin yaşanması 1 yılı genelindeki Avrupa gündeminin iç gelişmeler yoğunluklu olduğunu göstermektedir. Öte yandan AB ve tarafından ambargoların devam ettiği Rusya nın 1 yılı ekonomik büyümesi düşmeye devam etmiştir. Tüm bunlarla birlikte Çin in ekonomik büyümesinde istikrara odaklanması IMF ve OECD nin küresel ekonomik büyüme tahminini düşürmesinde etkili olmuştur. 1 yılında G ye üye ülkelerin büyüme performanslarına bakıldığında dördüncü çeyrekte en yüksek büyüme oranını yüzde ile Hindistan ın gerçekleştirdiği görülmektedir. Ekonomik büyümesi son yıllarda düşüşe geçen Çin ise yüzde, büyüme ile. Kamu Yöne=mi, Eği=m, İnsan Sağlığı ve Sosyal.9 İmalat Sanayi Gayrimenkul Faaliyetleri.. Vergi-Sübvansiyon

3 GAYRISAFI YURT İÇI HASILA (GSYH) 1-IV. ÇEYREK (EKIM, KASIM, ARALIK) VE 1 YILI DEĞERLENDIRMESI Hindistan ı takip etmiştir. ise yüzde, büyüme oranı ile G ülkeleri içinde en hızlı büyüyen dördüncü ülke olmuştur (Grafik ). - - GRAFİK. 1 YILI IV. ÇEYREK BÜYÜME ORANLARI: SEÇİLMİŞ G ÜLKELERİ (YÜZDE),,9.,,, Hindistan Çin Endonezya Meksika 1,9 1,9 1,9 1, 1, 1,1 1 Üye sayısı olan OECD ülkeleri içinde dördüncü çeyrekte en yüksek büyüme oranına sahip olan ülke yüzde 11, ile İzlanda olmuştur. OECD ülkeleri içerisinde en hızlı büyüyen ikinci ülke ise yüzde, büyüme oranı ile olmuştur. Üçüncü sırayı da yüzde büyüme oranı ile İspanya almıştır (Grafik ) , 1 yılı ekonomik büyüme oranlarına bakıldığında G ülke ekonomilerinde Hindistan yüzde, büyüme oranıyla ilk sırada yer alırken Çin yüzde, büyüme oranı ile ikinci sırada gelmiştir. Gelişmekte olan bir diğer ülke olan Endonezya ise yüzde büyüme oranı ile üçüncü sırada yer alırken yüzde,9 ekonomik büyüme oranı ile G ülkeleri arasında 1 yılında dördüncü en hızlı büyüyen ülke olmuştur (Grafik ). AB, -, Kanada Japonya Fransa İtalya Güney Afrika Rusya Brezilya GRAFİK. 1 YILI IV. ÇEYREK BÜYÜME ORANLARI: SEÇİLMİŞ OECD ÜLKELERİ (YÜZDE),,,,,,,, 1,9 1,9 1, 1, 1, 1, İzlanda İspanya Slovakya Polonya Yeni Zelanda Slovenya Hollanda İsveç Çek CumhuriyeO Norveç Macaristan Finlandiya, -, -1,1 İsviçre Yunanistan - - Seçilmiş OECD ülkelerinin 1 yılı ekonomik büyüme performanslarına bakıldığında yüzde 9, ile İzlanda nın başı çektiği görülmektedir. Yeni Zelanda yüzde, büyüme oranı ile ikinci sırayı alırken İsveç ve İspanya yüzde, büyüme oranları ile üçüncü sırayı paylaşmışlardır. ise yüzde,9 büyüme oranı ile beşinci sırada yer almıştır (Grafik ) ,, Hindistan 9, GRAFİK. 1 YILI BÜYÜME ORANLARI: SEÇİLMİŞ OECD ÜLKELERİ (YÜZDE),,,,9,,,,, 1,9 1,9 1, 1, 1, 1, İzlanda Yeni Zelanda İsveç GRAFİK. 1 YILI BÜYÜME ORANLARI: SEÇİLMİŞ G ÜLKELERİ (YÜZDE),9,,1 1,9 1,9 1, 1, 1, 1,1 1,9, Çin Endonezya Meksika AB Kanada Japonya İtalya Fransa -., Güney Afrika Rusya Brezilya İspanya Slovakya Polonya Slovenya Hollanda Macaristan Yunanistan Finlandiya Çek CumhuriyeR İsviçre -.9, Norveç HANEHALKI VE DEVLETİN NİHAİ TÜKETİM HARCAMALARI ARTTI 1 yılı mal ve hizmet ihracat oranı yüzde oranında azalmıştır. İç taleple ilgili en önemli göstergelerden biri olan hanehalkı nihai tüketim harcamaları bir önceki yıla göre yüzde, ve devletin nihai tüketim harcamaları ise yüzde, oranında artış göstermiştir. İthalat oranında yaşanan artış yüzde,9 olarak gerçekleşmiş ve dolayısıyla 1 yılı ekonomik büyümesinde devletin nihai tüketim harcamaları etkili olmuştur (Grafik ). -,9

4 GRAFİK. 1 YILI ÖZEL SEKTÖR, KAMU SEKTÖRÜ, İHRACAT VE İTHALAT GELİŞİM HIZLARI (YÜZDE) - -, Hanehalklarının Nihai Tüke9m Harcaması, Devle9n Nihai Tüke9m Harcamaları İhracat nin ekonomik büyüme performansında önemli bir kalem olan ihracatın 1 yılında jeopolitik koşullar nedeniyle azalmış olduğu görülmektedir. İhracat 1 yılında bir önceki yıla göre yüzde,9 azalarak 1 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 1 yılında ithalat ise yüzde, azalarak 19 milyar -,9 İthalat dolar seviyesine gerilemiştir. Diğer yandan ithalatın ihracattan daha yüksek bir hızla düşüş yaşaması neticesinde 1 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre artarak yüzde 9, ten yüzde 1, e yükselmiştir. İhracatta yaşanan düşüşün önceki yıllara göre düşük kalmasında AB ülkelerinin ekonomik anlamda toparlanmaları etkili olmuştur. Bu bağlamda nin en büyük ticari pazarı olan AB ülkelerine olan ihracatı 1 yılında bir önceki yıla kıyasla yüzde, artış göstererek milyar dolara yükselmiştir. Bu durumun yanı sıra Ortadoğu ülkelerine yapılan ihracatta yaşanan artış nin ihracat performansını olumlu etkileyen bir diğer unsur olmuştur. Afrika ülkelerine yapılan ihracatta yaşanan yüzde, oranındaki düşüş ise nin 1 yılı ihracatındaki artışı engelleyen önemli unsurlardan biri olmuştur (Tablo 1). Ülke Grupları TABLO 1. ÜLKE GRUPLARINA GÖRE İHRACAT 1 (Ocak-Aralık) 1 (Ocak-Aralık) Değişim Değer (Bin Dolar) Değer (Bin Dolar) İhracat Toplam , 1.. 1, -,9 A- AVRUPA BİRLİĞİ (AB-).99.9,.1.1,9, B- TÜRKİYE SERBEST BÖLGELERİ , 1.. 1, -, C- DİĞER ÜLKELER.9.,.9.11, -,1 1- Diğer Avrupa Ülkeleri , 9.9.1, -1,1 - Afrika Ülkeleri 1..9, 11..9, -, Kuzey Afrika Ülkeleri..1,9..11, -9, Diğer Afrika Ülkeleri.91.9,.1., -,9 - Amerika Ülkeleri 9..19, 9.., 1, Kuzey Amerika Ülkeleri..,9..1,, Orta Amerika ve Karayip Ülkeleri.,., -, Güney Amerika Ülkeleri 1.9.,9 1.9., -1, - Asya Ülkeleri 1.9.1, 1.9., -,9 Yakın ve Ortadoğu Ülkeleri 1.. 1, 1.1.,, Diğer Asya Ülkeleri 1.., 9.9.9, -, - ve Yeni Zelanda 19.,., 1, - Diğer Ülkeler 1.9,1 1.,1,9 İhracatın İthalatı Karşılama Oranı 9, 1,

5 GAYRISAFI YURT İÇI HASILA (GSYH) 1-IV. ÇEYREK (EKIM, KASIM, ARALIK) VE 1 YILI DEĞERLENDIRMESI SONUÇ VE ÖNERİLER 1 yılının son çeyreğinde küresel ekonominin büyük ölçüde Trump lı nin etkisiyle şekillendiği görülmüştür. 1 yılı genelinde ise deki seçim hazırlıkları, FED in faiz artırıp artırmayacağı ve Birleşik Krallık ın AB den ayrılmaya yönelik kararı küresel piyasaların şekillenmesinde etkili olmuştur. Bunun yanında Ortadoğu da yaşanan olaylara ve Rusya nın müdahil olması ve Suriye iç savaşından kaynaklı devam eden mülteci sorunu birçok ülkenin dış politikasında belirleyici bir faktör olmuştur. özelinde ise 1 yılının ikinci yarısında yaşanan 1 Temmuz başarısız darbe girişimi, ilk anda piyasalarda tedirginlik yaratmış olsa da ilgili kurum ve kuruluşların büyük bir özveri ile geliştirdiği politikalar sayesinde, 1 yılında yüzde,9 oranında büyüme kaydetmiştir. Özellikle uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının bu süreçte açıkladığı düşük notlara ve başlatılan kur manipülasyonlarına rağmen ekonomisi istikrarlı seyrine devam etmiş ve beklentilerin üzerinde bir büyüme performansı sergilemiştir. nin son 1 yıllık ekonomik büyümesinde iç taleple birlikte ihracat da önemli bir rol oynamıştır. AB ülkelerinde yaşanan ekonomik toparlanma 1 yılı genelinde ihracatta bir artışa yol açmış ancak bu durum istenilen seviyeye ulaşamamıştır. Suriye ve Irak taki çatışma ortamının 1 yılında da devam etmesi nin ihracat performansında hedeflenen artışı gerçekleştirememesine sebep olmuştur. AB ülkelerinde yaşanan toparlanma ve Suriye deki olası çözüm senaryolarının etkisi ile Ortadoğu ülkelerinde yaşanacak toparlanma, nin 1 yılında ihracat destekli daha yüksek büyüme oranlarına ulaşmasına yardımcı olacaktır. Bu bağlamda nin önümüzdeki dönemlerde ihracat performansına öncelik vermesi gerekmektedir. nin yüzde,9 büyüme oranı ile 1-19 Orta Vadeli Programı nda (OVP) 1 yılı için hedeflenen ekonomik büyüme oranına yaklaşması, 1 yılında odaklanılması gereken yapısal reformlar için itici bir güç olacaktır. Petrol fiyatlarında devam eden düşüşün cari açığa olumlu katkısının devam edeceği öngörüsü ve beraberinde hayata geçirilecek yapısal reformlar ekonomisini içeride ve dışarıda yaşanacak şoklara karşı daha dirençli hale getirecektir. Bu bağlamda önümüzdeki dönemlerde politika yapıcıların ekonomisindeki sorunlu alanların başında gelen tasarruf, AR-GE yatırımları ve katma değerli üretime odaklı yapısal problemlere yönelmesi gerekmektedir. www. SETA Ankara Nenehatun Cd. No: GOP Çankaya Ankara TÜRKİYE Tel: Faks: SETA İstanbul Defterdar Mh. Savaklar Cd. Ayvansaray Kavşağı No: 1- Eyüp İstanbul TÜRKİYE Tel: Faks: SETA Washington D.C. 1 Connecticut Avenue, N.W., Suite 11 Washington D.C. USA Tel: --9 Faks: --99 SETA Cairo 1 Fahmi Street Bab al Luq Abdeen Flat No: 19 Cairo EGYPT Tel: 9 9 9