ÇEVRE İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

Transkript

1 DR. EFSUN DİNDAR

2 ÇEVRE İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

3 ÇEVRE ÇEVRE AHLAKI ÇEVRE KİRLİLİĞİ Eğitim boyunca karşımıza çıkacak çevre ile ilgili temel kavramlar şunlardır: SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE

4 ÇEVRE NEDİR? Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim YANİ, içinde bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır. EN GENİŞ ANLAMIYLA İÇİNDE YAŞADIĞIMIZ ORTAM

5 ÇEVRE AHLAKI NEDİR? İnsanların çevreye zarar vermemesi kişisel bir erdemdir. Çevreyi korumak ise vicdani bir sorumluluktur. İnsanların içinde duyduğu bu erdem ve sorumluluğa çevre ahlakı diyoruz.!!

6 ÇEVRE KİRLİLİĞİ NEDİR? Çevrede meydana gelen ve canlıların sağlığını, çevresel değerleri ve ekolojik dengeyi bozabilecek her türlü olumsuz etkidir. İnsan etkisi sonucu oluşan çevre kirlenmesi 5 grupta incelenir. HAVA KİRLİLİĞİ SU KİRLİLİĞİ TOPRAK KİRLİLİĞİ GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ RADYOAKTİF KİRLENME

7 SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE NEDİR? 1982 ANAYASASI NA GÖRE, Gelecek kuşakların ihtiyaç duyacağı kaynakların varlığını ve kalitesini tehlikeye atmadan, (56.madde) hem bugünün hem de gelecek kuşakların çevresini oluşturan tüm çevresel değerlerin her alanda ıslahı, korunması ve geliştirilmesi sürecidir. HERKES, SAĞLIKLI VE DENGELİ BİR ÇEVREDE YAŞAMA HAKKINA SAHİPTİR.

8 Doğadaki tüm canlılar birbirine BESİN ZİNCİRİ ile bağlıdır. İNSAN, YAPTIKLARI DOĞAYI EN ÇOK ETKİLEYEN VARLIKTIR. AYRIŞTIRICILAR (MİKROORGANİZMALAR) ÜRETİCİLER (BİTKİLER) TÜKETİCİLER (HAYVANLAR, İNSANLAR, BÖCEKLER) ZİNCİRDE MEYDANA GELEN KOPMALAR DOĞAL DENGENİN BOZULMASINA NEDEN OLUR!

9 ÇEVRENİN TEMEL UNSURLARI

10 Çevrenin 3 Temel Unsuru Vardır; SU HAVA TOPRAK ÇEVRE

11 HAVA ve HAVA KİRLİLİĞİ HAVA, ATMOSFERİ OLUŞTURAN AZOT, OKSİJEN, KARBONDİOKSİT, SU BUHARI GİBİ GAZLARIN KARIŞIMIDIR. ATMOSFERDE TOZ, GAZ, DUMAN, KOKU, SU BUHARI ŞEKLİNDE BULUNABİLECEK KİRLETİCİLERİN İNSAN VE DİĞER CANLILARA VE EŞYALARA ZARAR VERECEK DÜZEYE YÜKSELMESİNE HAVA KİRLİLİĞİ DİYORUZ. 0% OKSİJEN 21% AZOT 78% DİĞER GAZLAR 1%

12 HAVA KİRLİLİĞİNE NEDEN OLAN İNSAN FAALİYETLERİ NELERDİR? KALİTESİ DÜŞÜK KÖMÜR VE SIVI YAKITLARIN UYGUN OLMAYAN SİSTEMLERDE, YAKMA TEKNİĞİNİ BİLMEYEN KİŞİLERCE YAKILMASI, ENDÜSTRİYEL FAALİYETLER, ŞEHİR İÇİ VE ŞEHİR DIŞI YOLLARDA TRAFİKTEN KAYNAKLANAN EGZOZ GAZLARI, ÇÖP TAŞINMASI VE ÇÖPLERİN AÇIKTA YAKILARAK İMHA EDİLMESİ, ÖZENSİZ İŞLETMECİLİK,

13 HAVA KİRLİLİĞİNİN ETKİLERİ OZON TABAKASI NIN DELİNMESİ NE NEDEN OLUR. ASİT YAĞMUR LARINA NEDEN OLUR. ISI ARTIŞI DAHA FAZLA SUYUN BUHARLA DENİZ ŞMASINA NEDEN DENİZ SEVİYESİNE OLUR. YAKIN ALÇAK HAVA GÖÇ KİRLİLİĞİNİN ETKİLERİ KÜRESEL dir. TROPİKAL BÖLGELER DE YAĞIŞ MİKTARI ARTAR. SICAKLIKLARI ARTACAK! AZ YAĞIŞ ŞİDDETLİ BÖLGELER SULAR ALAN FIRTINALARIN ALTINDA KALACAK BÖLGELER SAYISI ARTACAK!!! ZORUNLU!!! DAHA AZ YAĞIŞ ALARAK ÇÖLLEŞME YE BAŞLAR.

14 BİZE DÜŞEN GÖREVLER 1. EVİMİNİZİ YALITARAK DAHA AZ ISI HARCAYABİLİRİZ. 2. KISA MESAFELERDE MOTORLU ARAÇLARA BİNMEK YERİNE YÜRÜYEREK YADA BİSİKLETLE BİR OTOMOBİLİN ORTALAMA GİDEBİLİRİZ. ÖMRÜ BOYUNCA KÜRESEL KİRLETTİĞİ ISINMA SONUCU 3. TOPLU TAŞIMA ARAÇLARINI KULLANABİLİRİZ. DÜNYANIN SICAKLIĞI HAVAYI TEMİZLEMEK HER YIL ORTALAMA İÇİN KENTLERDE DUMANSIZ YAKITLARIN KULLANILMASINI YAYGINLAŞTIRABİLİRİZ. 0 C 17 ADET YETİŞKİN ARTMAKTADIR. AĞAÇ 5. TÜKETİM ALIŞKANLIKLARIMIZI DEĞİŞTİREREK BUNUN SONUCU DAHA OLARAK, AZ ÇÖP ÜRETEBİLİRİZ. GEREKİR. İKLİMLER DEĞİŞMEKTE VE BUZULLAR ERİMEKTEDİR.

15 SU ve SU KİRLİLİĞİ GÜNLÜK YAŞAMDA KULLANDIĞIMIZ SUYUN %80 İNİ YÜZEYSEL SULARDAN, DÜNYA STANDARTLARINA GÖRE SU TÜKETİMİ TÜRKİYE 111 LİTREDİR. SU FAKİRİ BİR ÜLKEDİR. %20 SİNİ YERALTI SULARINDAN KARŞILARIZ. BİR KİŞİNİN GÜNLÜK Suyun içilebilir nitelikte olması için birtakım özelliklere sahip olması gerekir; 1. Bulanık olmamalı, 2. Renksiz olmalı, 3. Kokusuz ve kendine has bir tadı olmalı, 4. Kirletici madde(kimyasal) ve hastalık yapıcı canlılar içermemeli, YÜZEYSEL SULAR: göller, akarsular, denizler, okyanuslar YERALTI SULARI: Pınarlar, kuyular

16 SU KİRLİLİĞİNİN ETKİLERİ 1. BAZI BULAŞICI HASTALIKLARIN YAYILMASINA NEDEN OLUR. 2. EKOLOJİK DENGENİN BOZULMASINA NEDEN OLUR. 3. KULLANILABİLİR SU POTANSİYELİNİN AZALMASINA NEDEN OLUR.

17 BİZE DÜŞEN GÖREVLER 1. MUSLUKLARI MUTLAKA TAM KAPATALIM. 2. BAHÇE VE TARLALARIMIZI AKŞAM ÜZERİ YADA SABAH SULAYALIM. 3. YAĞMUR SUYU YADA DAMLA SULAMA TEKNİKLERİ İLE TARLAMIZI SULAYALIM. 4. SU TASARRUFU SAĞLAYALIM. 5. TEMİZLİK MALZEMELERİNİ AŞIRI KULLANMAYALIM. 6. ARABAMIZI YIKARKEN KOVA VE SÜNGER KULLANALIM. 7. ÇAMAŞIR SUYU KULLANIMINI AZALTALIM.

18 BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? Bir teneke su 60 saniyede musluktan akıp gidiyor. Dünyada her gün sağlıksız sulardan kişi ölmekte. Otomobilimizi hortumla yıkadığımızda 550 litre su harcanıyor. 3.7 litre benzin yaklaşık 3 milyon litre içme suyunu kirletiyor. Diş fırçalarken açık bırakılan musluk dakikada yaklaşık litre suyu boşa harcamamıza yol açıyor.

19 TOPRAK ve TOPRAK KİRLİLİĞİ HAVA, SU GİBİ CANLILARIN YAŞAMASI İÇİN VAZGEÇİLMEZ UNSURLARDAN BİR DİĞERİ TOPRAKTIR. ÜLKEMİZDEKİ TOPRAKLARIN, % 36 SI İŞLENMEKTE, %28 İ ÇAYIR VE MERA, %30 U ORMAN VE FUNDALIK TARIM DIŞI AMAÇLARLA KULLANIM, AĞIR METALLERLE KİRLENME, EROZYON, SONUCU CİDDİ TOPRAK KAYIPLARI YAŞANMAKTA VE VERİM DÜŞMEKTEDİR. 1 CM. KALINLIĞINDAKİ TOPRAK ANCAK BİRKAÇ YÜZYILDA OLUŞABİLMEKTEDİR.

20 TOPRAK KİRLİLİĞİNE NEDEN OLAN FAKTÖRLER 1. YERLEŞİM ALANLARINDAN ÇIKAN ATIKLARIN YANLIŞ ALANLARDA DEPOLANMASI, 2. TARIMSAL İLAÇLARIN AŞIRI KULLANIMI, 3. TARIMSAL GÜBRELEMENİN KONTROLSÜZ YAPILMASI, 4. KANALİZASYON ŞEBEKESİNDEKİ KAÇAKLAR, 5. EGZOZ GAZLARININ TOPRAĞA ÇÖKELMESİ VE RÜZGAR İLE FARKLI BÖLGELERE TAŞINMASI,

21 TOPRAĞIN YANLIŞ VE AŞIRI KULLANIMININ SONUÇLARI EROZYON TARIM ARAZİLERİNİN AZALMASI SONUÇLAR: ÇÖLLEŞME HAYVANSAL ÜRETİMDE GERİLEME, KALKINMADA GERİLEME, TARIMSAL ÜRETİMDE GERİLEME, ZORUNLU GÖÇ,

22 BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? DÜNYA YÜZEYİNİN %6 SI ÇÖLLEŞMİŞ, %29 U ÇÖLLEŞME YOLUNDA, HER YIL 1 CM. KALINLIĞINDA VE KIBRIS ADASI BÜYÜKLÜĞÜNDE TOPRAĞIMIZ EROZYONLA YOK OLMAKTA, TÜRKİYE NİN EROZYON SORUNU, AVRUPA DAN 12, AFRİKA DAN 17 KAT DAHA FAZLADIR.

23 AMBALAJ ATIKLARI ve GERİ DÖNÜŞÜM

24 Atık nedir? Kullanılma süresi dolan ve yaşadığımız ortamdan uzaklaştırılması gereken her türlü katı malzemeye atık denir. Atıklar evde, okulda, hastanede, endüstride, bahçelerde ve daha birçok yerde oluşabilir.

25 Atık nedir? AZALTMA Tüm dünyada atık miktarının azaltılması için 3 İLKE benimsenmiştir. YENIDEN KULLANIM GERİ KAZANIM

26 Atık nedir? Atıklar oluştukları yerlere göre adlandırılırlar;

27 Ambalaj nedir? İÇERİSİNDEKİ ÜRÜNÜ KORUYAN, TEMİZ KALMASINI SAĞLAYAN, AMBALAJ DEĞERLİ BİR MALZEME TAŞINMASINI KOLAYLAŞTIRAN, ÜRÜNÜN TANITIMINI YAPAN,

28 Geri Dönüşebilen Ambalajlar Kağıt / Karton Metal Plastik Cam Kompozit Ben çöp değilim..

29 Ambalaj Üzerindeki İşaretler Geri Dönüşüm veya Geri Kazanım Bu işaretler ambalajın geri dönüştürülebilir veya geri kazanılabilir bir malzemeden üretildiğini gösterir. Geri Dönüştürülmüş Maddeden Üretilmiş Ürünler Bu işaret ürünün geri dönüştürülmüş maddeden elde edildiğini gösterir. Ambalajın üzerinde yandaki ÇEVKO işaretinin bulunduğu ürünleri üreten kuruluşlar ÇEVKO Vakfı üyesidir. Yeşil Nokta Bu işaret kuruluşların geri kazanım ile ilgili görevlerini ÇEVKO ya devrederek yerine getirdiklerini gösterir. Uluslararası bir simge olan Yeşil Nokta Türkiye de ÇEVKO Vakfı tarafından verilir.

30 Geri dönüşüm nedir? Değerlendirilebilir atıkların, çeşitli fiziksel veya kimyasal işlemlerle ikincil hammaddeye dönüştürülerek tekrar üretim sürecine dahil edilmesine geri dönüşüm denir.

31 Geri Dönüşümün temel adımları nelerdir? 1. Kaynakta Ayırma 2. Değerlendirilebilir Atıkları Ayrı Toplama 5 temel basamak 3. Sınıflama 4. Değerlendirme 5. Yeni Ürünü Ekonomiye Kazandırma

32 Geri Dönüşebilen Malzemeler KAĞIT/KARTON Kağıt Kutusuna Atılabilecek Malzemeler Gazete ve dergiler, Kullanılmış defterler ve kitaplar, Prospektüsler, Kartonlar, Bilgisayar Kağıtları, Plastik İçermeyen Bisküvi, Sakız vb. Kağıtları Not Kağıtları, Kağıt ve Karton Ambalajlar, Süt ve Meyve Suyu Kutuları,

33 Geri Dönüşebilen malzemeler METAL Metal içecek kutuları Yağ tenekeleri Konserve ve salça kutuları Metal mutfak gereçleri Su ve Meşrubat Şişeleri Reçel, konserve ve sos kavanozları Bardak, sürahi vs. CAM

34 Geri Dönüşebilen Malzemeler PLASTİK Su ve Meşrubat Kutuları Şampuan ve Deterjan Kutuları Kullanılmış Plastik Ev Eşyaları Yoğurt ve Margarin Kapları

35 Geri Dönüşüm Nasıl Yapılır? Konutlardan toplanan ambalaj atıkları toplama ayırma tesislerinde (TAT) türlerine göre ayrılır ve geri kazanımı sağlanmak üzere geri dönüşüm tesislerine (GDT) gönderilir.

36 Geri Dönüşüm Nasıl Yapılır? KAYNAKTA AYRI TOPLAMA TAT TÜRLERİNE GÖRE AYIRMA GDT EKONOMİYE GERİ KAZANDIRMA

37 Eriyen metal Her türlü metal eritilebilir ve yeniden kullanılabilir. Teneke kutular ezilerek blok haline getirilir. Bazı metal kutular otomobil ve uçak parçalarında yeniden kullanılır. Sıcak hava ile metal üzerindeki etiketler yakılır. Metal parçaları eritilerek kalıplara dökülür. Blok haline getirilen metallerden bir milyon tane yeni teneke kutu yapılabilir.

38 Ezilip Parçalanan Cam Kullanılmış cam şişeler ve kavanozlar tekrar tekrar kullanılabilir. Ezilip parçalanan cam eritilir ve yeniden şişe veya kavanoz biçimine sokulur. Eski cam şişeler ezilip parçalandıktan sonra yol yapımında kullanılmak üzere çakılla karılaştırılabilir.

39 Kağıt Yığını Kağıt geri dönüştürülürken sulu bir hamur kıvamına gelene kadar suyla karıştırılır. Hızlı bir şekilde döndürülerek tel zımba gibi parçalardan temizlenir. Hamur sabunla temizlenerek mürekkep ve yapıştırıcılardan arındırılır. Arındırılan hamur hareketli bir perde üzerine serilir. Geri dönüştürülmüş büyük bir top kağıttan rulo tuvalet kağıdı yapılabilir. Sıkıştırılan hamur kurutulur ve büyük bir top haline getirilir.

40 Şahane plastik Kullanılmış plastik şişeler, giysi yapımında kullanılan yumuşak, yüne benzeyen bir kumaşa dönüştürülebilir. Öncelikle plastik şişeler basınçlı su püskürtülerek temizlenir. Küçük parçalar haline getirilen plastik eritilir ve eritilen plastik deliklerden geçirilerek uzun ipler elde edilir. İpler soğuduktan sonra dokuma tezgahlarında kalın bir kumaş haline getirilir. Böyle kumaşlar çoğunlukla, dağcıların kullandığı sıcak tutan giysilerin yapımında kullanılır.

41 Geri Dönüşüm Niçin Önemlidir? Doğal kaynaklarımız korunur Enerji tasarrufu sağlanır Ekonomiye katkı sağlanır Atık miktarı azalır Gelecek için yatırımdır

42 GERİ DÖNÜŞÜM İLE ELDE EDİLEN FAYDALAR 1 ton cam geri kazanılarak 1.2 ton hammadde tasarrufu sağlanır. 1 ton alüminyum kutu geri kazanılarak 1300 kg hammadde tasarrufu sağlanır. 1 ton kullanılmış kağıt geri kazanıldığında 17 adet çam ağacının kesilmesi önlenir. 1 ton plastiğin geri dönüşümü ile 1.8 ton petrol tasarrufu sağlanır. 1 ton kullanılmış kağıdın geri kazanımı ile 38.8 ton suyun israfı önlenir.

43 BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? Bir büro elemanı yılda 81 kilo yüksek vasıflı kağıdı çöpe atıyor Ülkemizde yılda yaklaşık bir milyon ton kağıtla gereksiz yazışma yapılıyor

44 BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? 1 kağıt 5 kez yeniden kullanılabilir Bir insanın bir yıl boyunca çöpe attığı şeylerin ağırlığı kendi ağırlığının yaklaşık yedi katı kadar

45 BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? Bir büyük kayın ağacı, 72 kişinin günlük oksijen ihtiyacını karşılar.. 70 kg. atık kağıt 1 ağaç kurtarır

46 BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ? Atık kağıdın ağaç yerine kullanılmasıyla, %25-70 Enerji Tasarrufu %60 Hava Kirliliğinde Azalma %40 Su Kirliliğinde Azalma %60 Su Tasarrufu %40 Çöp Hacminde Azalma Sağlanabilir...

47 YÜRÜYEN KÖŞK

48 GELECEK BUGÜNDEN HAZIRLIK YAPANLARINDIR! MALCOM X