Bu ürünün bütün hakları. ÇÖZÜM DERGİSİ YAYINCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ne aittir. Tamamının ya da bir kısmının ürünü yayımlayan şirketin

Transkript

1

2 Bu ürünün bütün hakları ÇÖZÜM DERGİSİ YAYINCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ne aittir. Tamamının ya da bir kısmının ürünü yayımlayan şirketin önceden izni olmaksızın fotokopi ya da elektronik, mekanik herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. Grafik Birimi Dizgi Birimi 2017 Ankara Özyurt Matbaacılık (0312)

3 ÖNSÖZ Sevgili öğrenciler ve saygıdeğer meslektaşlarım, Biyoloji dersinin YGS içeriği; Biyolojide yer alan temel kavram, teori, süreç ve uygulamalar konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olmanın yanı sıra analiz etme, yorum yapma, çıkarımda bulunma, değerlendirme, sorgulama, eleştirel düşünme vb. bilişsel becerilere sahip olmayı gerektirmektedir. Çok geniş bir kapsam ve bilgi düzeyi gerektiren bu içeriğe hakim olabilmek için doğru ve titizlikle hazırlanmış bir kaynağın kullanımı ön plana çıkmaktadır. Bu gereksinimi karşılamak amacıyla hazırladığım bu kitabın hedefinize ulaşmada size yardımcı olacağına inancım sonsuzdur. Bu kitabın oluşumu için: 1. Bir bölüme ait çok sayıda alt başlık oluşturularak hazırlanan testlerle konu içeriği eksiksiz taranmıştır. 2. Bir teste ait sorular kolaydan zora doğru 3D tekniğine uygun olarak hazırlanmıştır. 3. Her test soruları genelden özele bilgi düzeyini artırmak üzere tasarlanmıştır. 4. Sorular sadece konu ve kavram bilgisinin değil, üst düzey olarak adlandırılan bilişsel becerilerin (analiz etme, yorum yapma, çıkarımda bulunma, değerlendirme, sorgulama, eleştirel düşünme vb.) ölçülmesine fırsat sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. 5. Sorular MEB in Biyoloji dersi öğretim programındaki kazanım bölümlerine uygun hazırlanmıştır. 6. Soruların özgün ve hedefe uygun olmasına dikkat edilmiştir. 7. ÖSYM soruları titizlikle analiz edilerek her bölüme ait Bire Bir ÖSYM testleri hazırlanmıştır. 8. Her üç bölüm sonunda sarmal sisteme uygun tümevarım testleri hazırlanarak konuların tekrarı ve pekiştirilmesi amaçlanmıştır. Kitabın hazırlık aşamasında emeği geçen yayın ekibine, fikir ve önerileri ile desteklerini esirgemeyen değerli meslektaşlarıma, kitabın hazırlanma süresindeki katkılarından dolayı Hasan Koca ve Emre Erdoğan a ve her türlü desteğinden dolayı Ayşe KORKMAZ ve Yüksel KORKMAZ a teşekkürlerimi sunarım. Kitap ile ilgili her türlü fikrinizi kerimkorkmaz@cozumyayinlari.com.tr mail adresinden tarafıma iletmeniz beni mutlu eder. Başarı ve mutluluk dileklerimle Kerim KORKMAZ

4

5

6 İÇİNDEKİLER 01. BÖLÜM: YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ A. Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji - Canlıların Ortak Özellikleri Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji - Canlıların Ortak Özellikleri... 9 B. Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler İnorganik Bileşikler Karbonhidrat, Yağ, Protein Enzimler Vitaminler - Nükleik Asitler - ATP - Hormonlar Bire Bir ÖSYM BÖLÜM: CANLILAR DÜNYASI A. Canlılığın Temel Birimi Hücre Hücre Zarında Gerçekleşen Olaylar Hücre Organelleri B. Canlıların Çeşitliliği ve Sınıflandırılması Canlıların Çeşitliliği ve Sınıflandırılması C. Canlı Âlemleri ve Özellikleri Bakteri - Arke Protista - Mantar - Bitkiler Hayvanlar - Virüsler Bire Bir ÖSYM BÖLÜM: EKOLOJİ Ekosistem Ekolojisi - Biyomlar Komünite ve Popülasyon Ekolojisi Güncel Çevre Sorunları Bire Bir ÖSYM TÜMEVARIM - I BÖLÜM: ÜREME Mitoz ve Eşeysiz Üreme Mayoz ve Eşeyli Üreme İnsanda Üreme Sistemi Büyüme ve Gelişme Bire Bir ÖSYM BÖLÜM: KALITIMIN GENEL İLKELERİ A. Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik Mendel İlkeleri / Eksik Baskınlık - Eş Baskınlık Çok Alellilik - Kan Gruplarının Katılımı Eşeye Bağlı Kalıtım - Ayrılmama B. Modern Genetik Uygulamaları Modern Genetik Uygulamaları C. Genden Proteine Genden Proteine Bire Bir ÖSYM

7 İÇİNDEKİLER 06. BÖLÜM: CANLILARDA ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ *** Fotosentez / Kemosentez Fermantasyon Oksijenli Solunum Bire Bir ÖSYM TÜMEVARIM - II BÖLÜM: İNSAN FİZYOLOJİSİ *** Sinir Sistemi Duyu Organları Endokrin Sistem Destek ve Hareket Sistemi Sindirim Sistemi Dolaşım Sistemi - Vücudun Savunulması ve Bağışıklık Solunum Sistemi Boşaltım Sistemi Bire Bir ÖSYM BÖLÜM:BİTKİ BİYOLOJİSİ *** Bitkilerin Yapısı Bitkilerde Madde Taşınması Bitkilerde Beslenme - Büyüme ve Hareket Bitkilerde Eşeyli Üreme ve Çimlenme Bire Bir ÖSYM BÖLÜM: HAYATIN BAŞLANGICI VE EVRİM / DAVRANIŞ *** Hayatın Başlangıcı ve Evrim / Davranış Bire Bir ÖSYM TÜMEVARIM - III *** Konular belirlenirken 9 ve 10. sınıf müfredatı dışında, ortaokul müfredatı ve buna ek olarak geçtiğimiz senelerde YGS de sorulan konular da dikkate alınmıştır.

8

9 Yaşam Bilimi Biyoloji / Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji - Canlıların Ortak Özellikleri - 1 BÖLÜM 01 Test Bilimsel bir bilginin değişebileceği ihtimali her zaman vardır. (Cevap C) Yapılan gözlemlerin ışığında bilim insanı öncelikli olarak gözlemlerin niteliği hakkında geçici bir fikir veren, olaylar zinciri arasında neden sonuç ilişkilerini belirten bir hipotez kurmalıdır. (Cevap A) Verilen problemlerin tamamının çözümünde biyoloji bilimi etkin rol oynar. (Cevap E) 3. Bir bitki türünde ışık alma süresinin çiçeklenme üzerine etkisi araştırıldığına göre II. ve III. uygulamaların yapılması sonuçların güvenilirliğini artırır. (Cevap D) 7. Belirtilen çalışma biyoteknoloji tarafından yürütülmektedir. (Cevap D) İyi kurgulanmış bir soruya verilen geçici yanıt olan hipotezler herhangi bir yolla doğrulanabilen tahminler içermeli ve deneylerle sınanabilmelidir. (Cevap E) Bilim ile ilgili olarak verilen yargılardan tamamı doğrudur. (Cevap E) Bilimsel problemi çözmek için izlenen yol bilimsel yöntem olarak tanımlanır. Buna göre verilen açıklamalardan hepsi doğrudur. (Cevap E)

10 Test C 2. E 3. D 4. E 5. A 6. D 7. E 8. E 9. B 10. C 11. A 12. B Gözlem sonuçları hipotezi desteklemezse hipotez ya reddedilir ya da yeni gözlemlere olanak sağlayacak şekilde yeniden düzenlenir. (Cevap B) D vitamininin bağımsız değişken olduğu kontrollü deneyler ile, D vitamininin insanda kemik gelişimi üzerindeki etkisi araştırılarak çalışma en kısa yoldan sonuca ulaştırılabilir. (Cevap A) Kapalı kap Ağzı açık kap Ağzı açık kap 10 50ml/gün su 30 C Karanlık ortam -a- 50ml/gün su 25 C Işıklı ortam -b- 50ml/gün su 10 C Işıklı ortam -c- Deney aynı türden kobaylarla yapıldığı için bir vitaminin farklı canlı türleri üzerinde farklı etkilere sahip olabileceği yorumu yapılamaz. (Cevap C) Kontrollü deneyler, sınanan tek değişken dışındaki herşeyin sabit tutulduğu deney yöntemidir. b ve c düzenekleri kullanılarak sıcaklığın bitki gelişimine etkisi hakkında bilgi edinilebilir. (Cevap B)

11 Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji - Canlıların Ortak Özellikleri - 2 BÖLÜM 01 Test Bilimsel bilgiler değişmez nitelikte değildir. (Cevap D) Bilimsel problemi çözmek için izlenen yol bilimsel yöntem olarak tanımlanır. Bilimsel problemin çözümünde bilim insanı verilen yöntem basamaklarının tümünden yararlanabilir. (Cevap E) Kamçı Tüm canlılar aktif olarak yer değiştiremez. (Cevap D) Çekirdek Kloroplast 3. Çok hücreli canlılarda büyüme, hücre sayısı ve kütlesel artış ile sağlanır. Deniz yıldızı çok hücreli, diğerleri tek hücrelidir. (Cevap C) Kamçı Hareket Çekirdek Hücresel yapı Kloroplast Beslenme Bölünerek sayısını artırma Üreme ile ilgili özelliklerdir. Solunuma değinilmemiştir. (Cevap E) III, IV ve V sadece çok hücreli canlılarda gözlenebilen yapılardır. I ve II ise tüm canlılarda ortak olarak bulunur. (Cevap A) Hipotez kurulduktan sonra yapılması gereken ilk iş kontrollü deneyler ile hipotezin sınanmasıdır. (Cevap A)

12 Test D 2. D 3. C 4. A 5. E 6. E 7. A 8. C 9. B 10. E 11. D 12. B 13. B Organizmaların tek veya çok sayıda hücreden oluşması bütün canlıların hücresel yapıya sahip olduğunu gösterir. (Cevap C) - 75 C - 50 ml.su - 5 gr gübre - Kırmızı ışık - 25 C - 50 ml.su - 5 gr gübre - Kırmızı ışık - 10 C - 50 ml.su - 5 gr gübre - Kırmızı ışık 9. Bağımsız değişken sıcaklık olduğuna göre, Sıcaklığın bitki gelişimine etkisi nedir? sorusuna yanıt aranmaktadır. (Cevap D) Üreme canlının yaşamını devam ettirmesi için değil, neslin devamlılığı için gereklidir. (Cevap B) İkiye bölünerek çoğalan bir canlı kesinlikle bir hücrelidir. Embriyonik gelişim eşeyli üreyen çok hücreli canlılara ait bir özelliktir. (Cevap B) - 25 C - 50 ml/gün su - Karanlık - 25 C - 50 ml/gün su - Güneş ışığı - 25 C - 50 ml/gün su - Yeşil ışık Çalışma, ışığın bitki gelişimine etkisinin incelendiği bir kontrollü deneydir. Bu çalışma ile hipotez kurulurken yapılan ön tahminler sınanmaktadır. Deneyde bağımsız değişken olan ışık dışındaki diğer tüm faktörler sabit tutulmuştur. (Cevap E) 1. Fotosentez veya kemosentez, 2. Oksijenli solunum, 3. Polimer sentezi (Protein sentezi vb.) dir. Buna göre 3. tüm canlılarda kesinlikle ortak olarak gözlenir. (Cevap B)

13 Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji - Canlıların Ortak Özellikleri - 3 BÖLÜM 01 Test Bilimsel problemin çözümü sırasında I - II - III - IV işlem sırası takip edilir. (Cevap A) 2. Bakterinin ikiye bölünerek yeni bakteriler oluşturması Üreme Öglenanın kamçısını kullanarak yer değiştirmesi Hareket etme Kaktüs bitkisinin gövdesinde su depo etmesi Uyum Bitkilerin su ve mireral ihtiyacını dış ortamdan karşılaması Beslenme Boşaltıma ait örnek verilmemiştir. (Cevap E) 6. Fasulye tohumunun çimlenerek yeni bir bitkiyi meydana getirmesi büyüme ve gelişmeyi ifade eder. (Cevap C) 3. Ortamda bulunan mikroorganizmaların tümünün üremesini olumsuz etkileyen madde X 4 dür. (Cevap D) Protein sentezinin gerçekleştirilme şekli canlıların yaşadığı ortama göre farklılık göstermez. (Cevap C) Canlılar yaşamlarını devam ettirebilmek için üremek zorunda değildir. Üreme neslin devamlılığını sağlamak için gerçekleştirilmek zorundadır. (Cevap A) Tüm canlılar metabolik olaylar sırasında ATP kullanır. (Cevap E)

14 Test A 2. C 3. C 4. A 5. E 6. D 7. E 8. D 9. E 10. C İnorganik madde 1 2 basit organik madde 3 $# $ # 4 kompleks organik madde Dişi ( ) 1 numaralı nişasta popülasyonu 2 numaralı nişasta popülasyonu 1 ve 3 anabolizma (yapım), 2 ve 4 katabolizma (yıkım) ya örnektir. 1, 2 ve 4 tüm canlılar tarafından gerçekleştirilemez. 2 ve 4 ün gerçekleştirilme şekli bütün canlılarda ortak değildir. (Cevap D) Erkek ( ) 1 numaralı nişasta popülasyonu 2 numaralı nişasta popülasyonu Çiftleşme sayısı / KONTROL GRUBU Dişi ( ) Nişasta popülasyonu Fruktoz popülasyonu 9. B1 bakterileri X antibiyotiği ekleniyor. X antibiyotiği ekleniyor. B1 bakterileri üreyemiyor. Erkek ( ) Nişasta popülasyonu Fruktoz popülasyonu Çiftleşme sayısı / DENEY GRUBU B2 bakterileri X antibiyotiği ve Y maddesi ekleniyor. B2 bakterileri üremeye devam ediyor. 14 B1 bakterileri B1 bakterileri üremeye devam ediyor. Yapılan kontrollü deneyde bağımsız değişken olarak farklı besin ortamları, bağlı değişken olarak da farklı besin ortamlarının çayır sineklerinin çiftleşme sayısı, dolayısıyla eş seçimine etkisi kabul edilebilir. (Cevap C) B 1 bakterileri X antibiyotiğine duyarlı, B 2 bakterileri X antibiyotiğine dirençlidir. Bu nedenle B 2 bakterilerine karşı X antibiyotiği kullanılamaz. Y eklendiğinde B 1 bakterileri, X antibiyotiği olmasına rağmen ürediyse Y maddesi antibiyotiğinin etkisini azaltmış olabilir. (Cevap E)

15 Yaşam Bilimi Biyoloji / Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / İnorganik Bileşikler - 1 BÖLÜM 01 Test Tüm canlılarda iskelet, klorofil ve hemoglabin yapıları bulunmaz. Tüm canlılar fotosentez yapamaz. Ancak tüm canlılarda enzim etkinliği için inorganik maddelere ihtiyaç duyulabilir. (Cevap B) 2. İncelenen besin maddesi sindirime uğramadan hücre tarafından kullanılabiliyorsa bu madde için, hücre zarından geçebilecek büyüklükte olduğu sonucuna ulaşılabilir. (Cevap C) İnorganik maddeler düzenleyici olarak kullanılabilir ve hidroliz edilmeden hücre zarından geçebilir. İnorganik maddeler canlılar tarafından sentezlenmez. (Cevap D) İnorganik moleküller solunum tepkimelerinde enerji elde etme amacıyla kullanılmaz. (Cevap C) Su moleküleri arasındaki hidrojen köprüleri kohezyon adı verilen olayı gerçekleştirerek bitkilerde suyun yukarı doğru taşınmasında etkilidir. (Cevap A) Canlı yapısında oran olarak en fazla bulunan molekül genellikle sudur. (Cevap A) Su canlı vücudunda verilen faaliyetlerden tamamını gerçekleştirebilir. (Cevap E)

16 Test B 2. D 3. A 4. A 5. C 6. C 7. E 8. C 9. E 10. E 11. C 12. D Su dehidrasyon tepkimelerinde substrat olarak kullanılmaz, açığa çıkar. (Cevap C) 9. Demir elementi için I ve II. yargılara ulaşılabilir. Ancak verilen özelliklerden demirin yüksek oranda alınarak vücutta depolandığı yargısına ulaşılamaz. (Cevap C) I. Bazı mineraller vücutta aynı amaç için kullanılabilir. (K ve Na) Doğru II. Bazı minerallerin vücutta birden fazla fonksiyonu vardır. (K, Na, Fe) Doğru III. Bazı mineraller yapıya katılırken, bazı mineraller enzim faaliyeti için gereklidir. (Ca, Fe) Doğru (Cevap E) 12. ph Eklenen baz miktarı K veya Na dır. (Cevap E) Belirli bir miktara kadar baz eklenmesine rağmen ph ın değişmemesi X çözeltisinin tampon çözelti olduğunu gösterir. ph değerinin yükselmesi asitliği azaltır. (Cevap D)

17 İnorganik Bileşikler - 2 BÖLÜM 01 Test Kemik, diş, sinir, kas, kan bütün canlılarda ortak olarak bulunmayan yapılardır. Mineraller bütün canlılarda enzim aktivatörü olarak kullanılabilir. (Cevap E) 2. Element kütlesi 1 kg olan kalsiyum vücutta oran olarak en çok bulunan elementtir. Tablodaki verilere göre diğer yargılara ulaşılamaz. (Cevap A) 5. Tüm enzimler bazik ortamda etkinlik gösteremez. Metabolik olaylar belirli ph değerlerinde gerçekleşir. Bu değerlerin değişmesi canlı hayatını tehlikeye sokabilir. (Cevap D) Mineraller ve tuzlar inorganik bileşikler olup hidroliz edilmeden doğrudan hücre zarından geçebilir. (Cevap B) Kas kasılması için Ca, Na, K vb., sinirsel uyartı iletimi için Na, K vb., enzim etkinliği için, Mg, Fe vb., kemik gelişimi için Ca, Mg, P vb. minerallerine belirli oranlarda ihtiyaç duyulur. (Cevap E) ph değerinin optimum değerde sabit tutulması herhangi bir anormalliğe neden olmaz. ph değerinin aşırı artması veya azalması pek çok saç ve deri problemine neden olabilir. (Cevap D)

18 Test E 2. D 3. E 4. A 5. B 6. D 7. B 8. C 9. E 10. C 11. A 12. A 13. D Su, inorganik bir bileşik olup enerji elde etmek için kullanılmaz. (Cevap B) Özellikleri verilen mineral kalsiyumdur ve kalsiyum eksikliği raşitizm adı verilen kemik hastalığına neden olur. (Cevap A) Oran (%) A Kalsiyum, B Su, D Su, E Su Su ve kalsiyum minerali inorganik yapılıdır. (Cevap C) OC HCaP K S Element 9. İnsanlar heterotrof canlılar olup inorganik maddelerden organik besin monomerleri sentezleyemez. (Cevap E) Grafikteki verilerden; elementlerin tamamının mineral tuzları şeklinde bulunduğu, oranı az olanın eksikliğinin vücut tarafından daha fazla tolere edildiği sonucuna ulaşılamaz. Oksijenin bulunma oranı diğerlerinin bulunma oranlarının toplamından (yaklaşık % 39) daha fazladır sonucuna ulaşılabilir. (Cevap A) Vücuda yeterli miktarda su ve mineral alınmaması metabolik faaliyetleri olumsuz etkiler. (Cevap C) I, II ve III. olaylar suyun çözücü özelliği ile ilgilidir. IV. ise özgül ısısının yüksek olmasıyla ilgilidir. (Cevap D)

19 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / Karbonhidrat, Yağ, Protein - 1 BÖLÜM 01 Test CO 2 + H 2 O $# Glikoz Polisakkarit 2 # $ 4 Gliserol yağ asidinin yapısında yer almaz. Gliserol ve yağ asidi birlikte trigliserit yapısında yer alır. (Cevap B) monosakkarit üretimidir. Glikoz yapısında glikozit bağı içermez. 2. solunum tepkimesidir. 3. tüm canlılar tarafından gerçekleştirilebilir. 4. polisakkaritlerin monosakkaritlere hidrolizidir ve üretici canlılar tarafından gerçekleştirilebilir. 1 ve 3 anabolik (yapım), 2 ve 4 katabolik (yıkım) tepkimesidir. (Cevap A) Fruktoz bitkisel, kitin hayvansal bir karbonhidrattır. Bu nedenle aynı hücre tarafından sentezlenemez. (Cevap B) K + L + M K L M + 2H 2 O K, L ve M birer amino asit olup aralarında peptit bağları bulunur. Tepkime bir dehidrasyon olayı olduğu için tepkime sonunda hücrenin yoğunluğu azalır. (Cevap C) Selüloz insanlar tarafından hidroliz edilemez. I. glikoz, III. yağ asidi ve gliserol, IV. amino asitlere hidroliz edildikten sonra ATP sentezi için kullanılabilir. (Cevap D) Nötral yağ + 3H 2 O 3K + L 19 DNA deoksiriboz, hücre zarı glikoprotein, glikolipit, hücre çeperi selüloz ATP riboz bulundurabilir. Enzim yapısında karbonhidrat bulunmaz. (Cevap D) Tepkime nötral yağ hidrolizidir. Nötral yağ + 3H 2 O 3 Yağ asidi + Gliserol Buna göre yağ asidi ve gliserol birbirine ester bağı ile bağlanır. K ve L monomer yapılı organik moleküller olup bitki hücreleri tarafından sentezlenir. Yağlar farklı çeşitte yağ asitleri bulundurabilir. (Cevap D)

20 Test B 2. B 3. D 4. D 5. A 6. C 7. D 8. E 9. C 10. A 11. C 12. E Glikoz miktarı X + H 2 O Y + H 2 O 1 ve 2 birer monosakkarit olup glikozit bağıyla bir araya gelerek dehidrasyon sentezi sonucu X ve Y disakkaritlerini oluşturur. Disakkaritler hidroliz edilmeden hücre zarından geçemez. X ve Y nin bitkisel ya da hayvansal olduğu belirlenemez. (Cevap E) Grafiğe göre glikoz zamana bağlı olarak azalma göstermiştir. Glikoz hücre solunumunda veya glikojen, glikoprotein, glikolipit moleküllerini sentezlemek için kullanılmış olabilir. Ancak hayvan hücrelerinde selüloz sentezi olmaz. (Cevap C) 9. I. laktoz glikoz + galaktoz II. nişasta (glikoz)n III. protein en fazla 20 çeşit amino asit IV. trigliserit yağ asidi + gliserol V. maltoz glikoz + glikoz (Cevap C) N $ Hücre zarı $ $# $ # $ CO 2 +H 2 O Amino asit Polipeptit Enzim Verilen moleküllerden sadece glikoz hidroliz edilmeden hücre zarından geçebilir. Protein DNA nın kontrolünde sentezlenir. Glikoz, trigliserit ve protein organik yapılıdır. (Cevap A) Verilen dönüşümler incelendiğinde A, B, C ve D deki yargılar söylenebilir. Ancak proteinlerin yedek besin deposu olarak kullanıldığı yargısını doğrulayacak bir tepkime bulunmamaktadır. (Cevap E)

21 Karbonhidrat, Yağ, Protein - 2 BÖLÜM 01 Test Nişasta miktarı X Glikoz, yağ asidi, amino asit ve gliserol tüm hücrelerde bulunabilen moleküller olduğundan bulunduğu hücrenin bitki hücresi olduğuna kanıt olamaz. (Cevap E) 2. Nişasta sentezi sırasında I. ve III. artar, II. azalır. (Cevap C) 6. X A ve D Nişasta C Trigliserit ve polipeptit E Polipeptit B Nişasta, trigliserit ve polipeptit Z Y olabilir. (Cevap B) 3. Selüloz, nişasta, yağ asidi ve amino asit sentezleyen bir hücre hayvansal bir disakkarit olan laktozu sentezleyemez. (Cevap C) X karbonhidrat, Y yağ, Z protein olduğundan I. ve II. açıklama doğru, III. açıklama yanlıştır. (Cevap C) I ve II de karbonhidrat, protein ve yağlar birlikte bulunabilir. III de bir karbonhidrat olan selüloz bulunur. (Cevap D) I. ve II. protein ve steroitler için ortak olabilir. III. proteinlere ait bir özelliktir. (Cevap B)

22 Test E 2. B 3. C 4. D 5. C 6. C 7. B 8. D 9. E 10. B 11. D 12. A 13. D Yağ asidi miktarı Ester bağı sayısı H 2 O miktarı 7,45 ph 7,35 l ll lll Trigliserit + 3H 2 O 3 Yağ asiti + gliserol Bu durumda I. ve II. grafikteki değişim gözlenirken, III. grafikteki değişim gözlenmez. (Cevap D) II. ve III. tepkime sonucu oluşan ürünler ortam ph ını düşürebilir. (Cevap D) Verilen özelliklerden hiçbiri yağlara özgü değildir. (Cevap E) 10. Fruktoz X yapısında peptit bağı bulunduruyorsa dehidrasyon sentezi sonucu oluşmuştur. Diğer yargıların doğruluğu kesin değildir. (Cevap A) Z X Nişasta 22 Laktoz Y 13. (Glikoz) X + Fruktoz Z (Sükroz), (Glikoz) X Nişasta (Glikoz) X + Galaktoz (Y) Laktoz, Z bir disakkarit olup yapısında glikozit bağı bulundurur. X bitki hücrelerinde sentezlenirken Y sentezlenemez. (Cevap B) D vitamini de dahil bütün steroitler kolesterolden yapılır. Kolesterol hayvan hücrelerinin zar yapısına katılır. Doymuş yağ asitleri içerir. (Cevap D)

23 Karbonhidrat, Yağ, Protein - 3 BÖLÜM 01 Test Sükroz miktarı X Tüm canlı hücreler protein sentezi yapmak zorundadır. (Cevap E) -a- -b- 2. Hayvansal bir hücrede nişasta molekülüne rastlanmaz. (Cevap C) glikozit bağı Glikoz + fruktoz Sükroz + H 2 O Yukarıdaki denkleme göre I. ve II. azalır, III. ve IV. artar. (Cevap A) ATP miktarı Kurulan bağ sayısı Su miktarı -l- -ll- -lll- I, II ve IV ester bağı içerebilir. Yağ asitleri yapı birimi olduğu için ester bağı içermez. (Cevap D) (n 1) peptit bağı n(amino asit Protein + (n 1) H 2 O (n 1) glikozit bağı n(glikoz) Nişasta + (n 1) H 2 O Sentez tepkimelerinde ATP harcanır. (Cevap E) Proteinler organizmada enerji elde etme, yapıya katılma, metabolik tepkimeleri düzenleme amacıyla kullanılabilir. (Cevap B) A, D ve E hem bitki hücrelerinde hem de hayvan hücrelerinde gerçekleşebilir. C hayvan hücrelerinde gerçekleşebilirken bitki hücrelerinde gerçekleşmez. B bitki hücrelerinde gerçekleşebilirken hayvan hücrelerinde gerçekleşmez. (Cevap B)

24 Test E 2. C 3. D 4. B 5. A 6. E 7. B 8. C 9. E 10. C 11. A 12. E n(x) $# Y + (n 1)H 2 O 2 Hidroliz enzimleri X besini Y besini Z besini 1 dehidrasyon, 2 hidroliz tepkimesidir. 1. tepkime gerçekleşirken bağ kurulur. Hayvansal bir hücrede nişasta sentezi yapılamaz. (Cevap C) 9. Hidroliz tepkimelerinde su kullanılır, ATP harcanmaz. Karbonhidratların hidrolizi ortam ph ını değiştirmez. Amino asit oluşumu peptit bağı yıkıldığını doğrular. (Cevap A) Verilen moleküller enerji elde etme dışında polimer sentezi, düzenleme, yapıya katılma vb. amaçlarla da kullanılabilirler. (Cevap E) C + 6C K disakkarit ya da polisakkarit olabilir. L yapıyada katılabilir, hayvansal veya bitkisel olabilir. K karbonhidrat, M protein ise karbonhidratlar proteinlerden daha fazla enerji vermez. M protein olduğundan amino asit bulundurur. (Cevap C) Şekilde bir disakkarit oluşumu gösterilmiştir. Disakkarit sentezi sırasında glikozit bağı kurulur, su açığa çıkar. Kullanılan monosakkarit 6C ludur. ATP, DNA ve RNA 5 C lu şeker içerir. (Cevap E)

25 Karbonhidrat, Yağ, Protein - 4 BÖLÜM 01 Test Enerji miktarı Amino asitler proteinlerin yapı birimleridir. Bu nedenle yapılarında peptit bağı bulundurmaz. (Cevap A) K L M Organik molekül 2. K karbonhidrat, L protein, M yağdır. Buna göre I. II. ve III. ifadeler doğrudur. (Cevap E) İnsanda kandaki glikoz miktarı azalınca karbonhidratların depo formu olan glikojen hidroliz edilir. (Cevap A) Su miktarı Karbonhidratlar basit şekerler ve bileşik şekerler olarak gruplandırılır. İnsanlar inorganik maddelerden doğrudan karbonhidrat sentezleyemez. Basit şekerler yapılarında glikozit bağı bulundurmaz, hidroliz edilmeden hücre zarından geçebilir. (Cevap E) Grafiğe göre su miktarı azalmaktadır. I., II. ve IV. olaylarda su kullanılır. III. olayda su açığa çıkar. (Cevap D) Bitki yaprak hücresi verilen tepkimelerin tamamını gerçekleştirebilir. (Cevap B)

26 Test A 2. A 3. D 4. E 5. E 6. B 7. C 8. B 9. E 10. D 11. D 12. C 7. 3a + b Dehidrasyon sentezi c + 3d 10. Polisakkarit X Y Z Protein Tepkime; 3 yağ asidi + gliserol Trigliserit + 3H 2 O e şeklinde gösterilebilir. Bitkisel yağlar genellikle doymamış yağ asitleri içerir. (Cevap C) Ribozomlarda sentezlenme proteinlere ait bir özelliktir. (Cevap D) Miktar Amino asit X maddesi + Su t Organik moleküllerin tamamı yapılarında C, H ve O elementlerini bulundurur. (Cevap B) 9. Miktar K X maddesi protein olduğundan yapısında peptit bağı ve C, H, O, N elementlerini bulundurur. Proteinler tüm canlı hücrelerde sentezlenir. (Cevap D) L Bitkisel bir hücrede glikojen metabolizması gerçekleşmez. (Cevap E) M, polipeptit sentezinde kullanılan amino asit sayısının 1 eksiğini ifade eder (n 1). Tepkimeler C seçeneği dışındaki yargılara ulaşmak için yeterli veri içermemektedir. (Cevap C)

27 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / Enzimler - 1 BÖLÜM 01 Test Enzimler hücre içinde sentezlenir. Hücre içinde kullanıldıkları gibi uygun şartlar sağlanırsa hücre dışında da etkinlik gösterebilir. (Cevap C) Amilaz enziminin ürünü olan maltoz, maltaz enziminin substratıdır. Soruda iki ayrı enzim iki ayrı tepkime verilmiştir. Verilen tepkimelerden enzimlerle ilgili II. ve III. yargılara ulaşılamaz. (Cevap A) Peptit bağı sayısı Mg +2 minerali Enzimler hidroliz edilirse amino asit açığa çıkar. Vitamin ve mineral açığa çıkabilir. Glikoz oluşumu gözlenmez. (Cevap A) 6. Aktif bölge Ürün Yapısında protein ve Mg +2 içeren bir enzim sentezlenmektedir. Bu nedenle ribozom faaliyeti artar. III. öncülle ilgili yorum yapılamaz. (Cevap D) Substratlar Enzim Enzim substrat kompleksi Enzim Enzimler optimum ph ve sıcaklıkta en iyi etkinlik gösterir. Ortama aktivatör eklenmesi, enzim ve substrat oranının artırılması, enzimatik reaksiyonu hızlandırır. Su oranının % 15 in altına düşürülmesi reaksiyon hızını olumsuz etkiler. (Cevap B) Substratlar aktif bölgeye girer ve zayıf bağlarla bağlanır. Substrat ürünlere dönüştürülür. Ürünler serbest bırakılır. Reaksiyon sonunda enzim yapısı değişmez. (Cevap E)

28 Test C 2. D 3. B 4. A 5. A 6. E 7. E 8. E 9. E 10. D 7. enzim 1 L enzim 2 9. enzim 5 K M P enzim 4 enzim 3 N Enzimler birim zamanda reaksiyona giren molekül miktarını artırarak reaksiyonu hızlandırır. Aktivasyon enerjisini düşürür. Birim zamanda oluşan ürün miktarını artırır. (Cevap E) I. 5 ayrı enzim 5 ayrı tepkimeyi katalizlemiştir. II. enzimi 1 L yi K ya, enzim 2 L yi M ye dönüştürmüştür. III. enzim 2 L yi M ye, enzim 5 P yi M ye dönüştürmüştür. IV. enzim 5 in ürünü M, enzim 3 ün substratıdır. (Cevap E) 10. Glikoz miktarı t 1 t 2 t 3 8. Reaksiyon hızı Sıcaklık Reaksiyon hızı t 1 t 2 t 3 t 1 t 2 t 3 28 t -l- Maltoz miktarı -ll- t 1 t 2 t 3 -lll- t anında devam etmekte olan reaksiyon aniden durmuştur. Bu durumun nedeni verilenlerden tümü olabilir. (Cevap E) t 2 aralığında glikoz oluşmaya başladığına göre tepkime t 1 aralığında gerçekleşmemiştir. t 3 aralığında glikoz miktarı değişmediğine göre maltozun tamamı hidroliz edilmiş olabilir. t 2 de tepkime gerçekleştiğine göre sıcaklık değişimi II. grafikteki gibi olamaz. (Cevap D)

29 Enzimler - 2 BÖLÜM 01 Test Enzim Mg +2 minerali Tüm enzimler polimer maddeleri monomer maddelere dönüştürmez. Bazı enzimler sentez tepkimelerinde görev yapar. (Cevap C) X maddesi -l- -ll- 2. Z, tepkime sonucu oluşan üründür. Enzim X ve Y substratlarına özgünlük göstererek tepkimeyi katalizler ve tepkime sonucu değişime uğramadan çıkar. (Cevap E) 3. Enzimler tepkimelerin başlaması için gerekli olan aktivasyon enerjisini düşürür, tepkimeyi hızlandırır. Buna göre verilen yargılardan tümü doğrudur. (Cevap E) 6. Tepkime hızı Enzim 2 hidroliz, Enzim 1 ve Enzim 3 sentez tepkimesini katalizler. Verilen enzimlerden hiçbiri çift yönlü katalizleme yapmaz. Enzimlerin çalıştığı ortam ph ı hakkında yorum yapılamaz. Enzimlerin tümü tepkimeden değişmeden çıkar. (Cevap D) 4. t 1 t 2 t 3 29 Substrat enzimin aktif bölgesine zayıf bağlarla bağlanır. Enzimin substrata bağlanma biçimi substratın ürüne dönüşme süresini etkilemez. (Cevap B) Tepkime hızı t 1 ve t 2 de arttığından oluşan ürün miktarı da artmıştır. t 2 sonunda tepkime hızı maksimum olduğu için ortam şartları optimumdur. t 3 de tepkime hızının azalarak sonlanması enzim yapısının bozulmasından kaynaklanabilir. (Cevap E)

30 Test C 2. E 3. D 4. B 5. E 6. E 7. D 8. B 9. B 10. C 7. Maltaz 9. Su Cam kap Maltoz Protein Ortamda maltoz, maltaz ve su varken glikoza rastlanması maltozun maltaz aracılığıyla hidroliz edildiğini kanıtlar. (Cevap D) e 1, e 2 ve e 3 enzimleri için verilen özellikler kullanılarak sadece e 2 enziminin 25 C nin altında etkinliğinin azalacağı yorumu yapılabilir. (Cevap B) 8. Katalaz 100 ml H 2 O ml H 2 O 2 10 gr ezilmiş 25 C karaciğer 25 C 1. deney tüpü X Ürün miktarı 100 ml su 2. deney tüpü X Ürün miktarı 10 gr parça karaciğer 10. S Enzim-3 Enzim-1 Enzim-2 Enzim-5 X Y Z R t t 2t 1. deney tüpü 2. deney tüpü Enzim-4 P 30 Grafikler incelendiğinde 1. deney tüpünde birim zamanda oluşan ürün miktarının dolayısıyla birim zamanda kurulan enzim substrat bileşiği miktarının 2. tüpe göre daha fazla olduğu anlaşılır. Substrat olarak karaciğer değil H 2 O 2 kullanılmaktadır. 2. tüptede ürün olarak H 2 O ve O 2 oluşur. (Cevap B) Z, R ve S ürünleri Enzim-2 nin kullanılmadığı metabolik yollardan da üretilebilir. (Cevap C)

31 Enzimler - 3 BÖLÜM 01 Test Protein sindirici enzim 4. Su Et parçası (10gr) I. tüp II. tüp Kıyma (10gr) II. tüpte substrat yüzeyinin geniş olması tepkime hızının fazla olma nedenidir. (Cevap A) Tablo incelendiğinde ribonükleazın aktivatöre ihtiyaç göstermediği, amilazın ürünü olan maltozun, maltazın substratı olduğu görülür. I. ve III. yargı tablodan çıkarılamaz. (Cevap B) 5. Tepkime hızı 2. X Enzimatik bir tepkimenin hızı kurulan enzim substrat bileşiği miktarına, ortamdaki aktivasyon enerjisi miktarına ve substrat yüzey genişliğine bağlı olarak değişir. (Cevap E) 3. X faktörünün artışına bağlı olarak tepkime hızı azaldığına göre, X sıcaklık ve ph olabilir. (Cevap C) 6. e 1 e 2 A B C X ve Y maddeleri 31 Tepkimenin gerçekleşmesi için tüpe enzim ve su ekleme, sıcaklık ve ph ı uygun değere getirme uygulamaları yapılabilir. Ancak Z maddesi üründür. Bu nedenle ortama eklenmesine gerek yoktur. (Cevap D) B nin birikmesi, C de artış olmaması e 2 enziminin çalışmadığını gösterir. Bu durumun nedeni II ve III olabilir., (Cevap D)

32 Test A 2. E 3. D 4. B 5. C 6. D 7. B 8. D 9. E 10. D 7. Etkinlik derecesi(%) e 1 e 2 e 3 Enzimler Enzim subtrat kompleksi miktarı Ester bağı sayısı Yağ asidi miktarı I. II. III. e 1, ph = 2 de etkinlik gösteremediğinden üç enzim bu ph değerinde birlikte etkinlik gösteremez. e 3 enzimi ph = 2 de % 100 etkinlik gösterdiğine göre ortam ph sının değiştirilmesi e 3 etkinliğini azaltır. Grafikten e 2 enziminin en iyi etkinlik gösterdiği ph değeri belirlenemez. (Cevap B) 70 C de lipoz enzimi denatüre olmuştur. Ortam sıcaklığı 37 C ye düşürülse de etkinlik gösteremez. Dolayısıyla grafikte verilen değişimlerden hiçbiri gerçekleşmez. (Cevap E) 10. Maltaz + Su Maltaz + Su Maltaz Maltoz Maltoz Maltoz C C C -3- X molekülünü hidroliz eden enzim X molekülü Tepkime hızı X molekülü proteindir. Protein ve proteini hidroliz eden enzim ribozomda sentezlenmiştir. Tepkime enzimatik olduğu için sıcaklık artışı amino asit üretim hızını sürekli artırmaz. Amino asit oluşumu enzim substrat kompleksinin kurulduğunu gösterir. (Cevap D) 3. tüpte enzim etkinliğinin gözlenememesinin nedeni su bulunmamasıdır. Tepkime hızı 2. tüpte 1. tüptekinden fazla olduğu için oluşan ürün miktarı da 2. tüpte daha fazladır. Tepkime hızı sadece sıcaklık değişiminden etkilenmez. (Cevap D)

33 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / Vitaminler - Nükleik Asitler - ATP - Hormonlar - 1 BÖLÜM 01 Test Vitaminler, inorganik maddeler kullanılarak üretici canlılar tarafından sentezlenebilir. (Cevap D) Yetişkin bir insanda günlük gereksinim duyulan vitamin miktarı yaş, metabolik aktivite, sağlık durumu faktörlerine bağlı olarak değişebilir. (Cevap E) DNA molekülü ökaryot hücrelerde çekirdek dışında kloroplast ve mitokondride de bulunabilir. (Cevap B) Vimatinler organik, mineraller inorganik yapılı maddelerdir. (Cevap D) l. ll. Adenin Adenin Riboz Deoksiriboz P P lll. Adenin Riboz P P P II, III. ve IV. özellikler sadece DNA ya aittir. (Cevap E) 4. I. RNA ya, II. DNA ya ait nükleotitlerdir. III. ATP dir ve sitoplazma, kloroplast gibi kısımlarda da üretilebilir. (Cevap E) 33 x 2 8. x 3 x 2 A, D ve E vitaminleri yağda, C ve B 1 vitaminleri suda eriyen vitaminlerdir. Yağda eriyen vitaminler fazla alındığında vücutta depolanırken suda eriyen vitaminlerin fazlası idrarla dışarı atılır. B 1 vitamininin vücuda alınan miktarı vücutta gereksinim duyulan miktardan fazla olduğu için idrarda bulunabilir. (Cevap C) DNA nın karşılıklı zincirlerindeki organik baz dizilişleri kontrol edilerek DNA nın kendini doğru olarak eşlediğine karar verilebilir. (Cevap B)

34 Test D 2. B 3. E 4. C 5. E 6. D 7. E 8. B 9. D 10. D 11. A 12. E 13. A 14. A Adenin Riboz P azotlu organik baz molekülüdür. Bu nedenle azotun yanı sıra C, H ve O elementlerini de bulundurur. (Cevap D) RNA tek zincirden oluşan bir moleküldür ayrıca timin nükleotit bulundurmaz. (Cevap E) Miktar Vücuda alınan değer Normal değer I. II. ve III. nükleotitler hem DNA hem de RNA da bulunabileceği için yapılarındaki şeker molekülü kesin olarak bilinemez. (Cevap D) Yağda çözündüğü için fazla miktarda alındığında vücutta depolanır. Vitaminler polimerleşemez, enerji elde etmek için kullanılmaz. (Cevap A) 14. ADP + Pi 1 2 ATP + H 2 O RNA ökaryot hücrelerde çekirdekte bulunan DNA üzerinden sentezlenen, bir molekül olup kendini eşleyemez. Tek nükleotit zincirinden oluştuğu için her zaman pürin sayısı pirimidin sayısına eşit değildir. (Cevap A) Tüm canlılar ATP üretir ve kullanır. ATP üretimi ve tüketimi sadece hücre içinde gerçekleşir. Fotosentez ve kemosentez sırasında organik madde yıkımı olmadan ATP sentezlenebilir. 1 ve 2 ökaryot bir hücrenin sitoplazmasında gerçekleşebilir. (Cevap A)

35 Vitaminler - Nükleik Asitler - ATP - Hormonlar - 2 BÖLÜM 01 Test Renk körlüğü genetik bir hastalık olup vitamin veya hormon eksikliğinden kaynaklanmaz. Guatr ve diyabet hormon, Pelegra ve gece körlüğü vitamin eksikliğinden kaynaklanır. (Cevap A) DNA eşlenirken deoksiribonükleotitler kullanılır. Dolayısyla adenin nükleotit kadar timin, guanin nükteotit kadar sitozin kullanılır. (Cevap C) Vitaminler organik yapılı moleküller olup düzenleyici ve direnç artırıcıdırlar. Enerji elde etmek için kullanılmaz ve yapıya katılmazlar. Üreticiler ihtiyaç duydukları vitaminleri sentezleyebilir. (Cevap E) 3. ATP molekülünün kimyasal yapısı tüm canlılarda kesinlikle aynıdır. P P P Adenin bazı Riboz (Cevap B) K vitamin, L ATP, M DNA dır. Buna göre her üç yargıda doğrudur. (Cevap E) H 2 O X Sadece rrna ribozomun yapısına katılırken üç RNA çeşitide ribonükleotitlerden oluşur, DNA tarafından sentezlenir ve protein sentezinde görev alır. (Cevap D) Tepkime bir dehidrasyon olayıdır. Buna göre mrna, DNA, ATP, trna üretilirken H 2 O çıkışı olur. Vitamin üretilirken H 2 O kullanılabilir. (Cevap A)

36 Test A 2. E 3. B 4. D 5. C 6. E 7. A 8. D 9. B 10. A 11. C 12. E Deoksiribonükleotit sayısı Deoksiribonükleotit sayısının azalması DNA nın eşlendiğini dolayısıyla hücrenin bölünmeye hazırlandığını gösterir. (Cevap D) A+ G T+ C III. DNA da guanin nükleotit sayısı fazla olduğu için I. ve II. ye göre daha fazla sayıda hidrojen bağı bulundurur. (Cevap C) 9. II ve III çekirdek dışında mitokondri, kloroplast ve sitoplazmada da gerçekleşebilir. (Cevap B) X 36 DNA RNA ATP Adenin nükleotiti organik bir moleküldür. X in inorganik olması adenin olmadığını kanıtlar. (Cevap A) Eşleme sonucu 2 yeni DNA molekülü oluşur. Eşleme sırasında 12 nükleotit molekülü yapıya katılır. (3A + 3T + 3G + 3C = 12 nükleotit) (Cevap E)

37 Vitaminler - Nükleik Asitler - ATP - Hormonlar - 3 BÖLÜM 01 Test Hayvansal bir hücrede C vitamini doğrudan sentezlenemez. (Cevap B) 2. C vitamini suda eriyen vitaminlerdendir. Vücutta depolanmaz, bu nedenle eksiklik belirtileri daha hızlı ortaya çıkar. (Cevap C) Vitaminler monomer yapılı olduğu için sindirilmeden bağırsaktan emilebilir. Bazı vitaminler yüksek sıcaklıktan etkilenebilir. Yağda çözünen vitaminler vücutta depolanabilir. Suda çözünen vitaminler idarla atılabilir. Ancak vitaminler enerji elde etmek için kullanılmaz. (Cevap D) Herhangi bir nokleotidin yapısında fosfat, timin bazı ve riboz bulunamaz. Timin DNA, Riboz RNA ya ait nükleotidlerde bulunabilir. (Cevap E) Gözde renkli görmeyi sağlayan reseptörlerin üretilememesi genetik bir bozukluk olup vitamin eksikliğinden kaynaklanmaz. (Cevap A) Her hücre kendi ATP sini üretir. ATP nin sentezi ve hidrolizi enzim denetimlidir. ATP depolanmaz ve aktarılmaz. Yapısında iki adet yüksek enerjili bağ bulunur. Ancak tüm metabolik olaylarda ATP ye ihtiyaç duyulmaz. (Cevap C) I. adenin bazı, 2. riboz şekeri, 3. fosfat, 4. glikozit bağı, 5. ester bağı, 6. yüksek enerjili fosfat bağıdır. Buna göre 6 RNA nın yapısında kesinlikle bulunmaz. (Cevap B)

38 Test B 2. D 3. E 4. C 5. C 6. A 7. B 8. E 9. A 10. D 11. E 12. E I. deney tüpü X Y ve sindirim enzimleri Adenin, Guanin, Riboz, Fosfat, Sitozin Serbest enerji miktarı ADP miktarı İnorganik fosfat miktarı II. deney tüpü X Z ve sindirim enzimleri Guanın, Sitozin, Urasil, Riboz, Fosfat, Adenin III. deney tüpü Z T ve sindirim enzimleri Deoksriboz, Riboz, Fotfat, Guanin, Sitozin I li lli Bir hücrede ATP sentezine bağlı olarak serbest enerji miktarı, ADP miktarı ve inorganik fosfat miktarı azalır. (Cevap D) 11. Tablo incelendiğinde; X ve Y hidroliz edildiğinde riboz, X ve Z hidroliz edildiğinde riboz, Z ve T hidroliz edildiğinde riboz ve deoksiriboz oluştuğu görülür. Bu nedenle X, Y ve Z RNA ve ATP, T DNA olabilir. (Cevap E) Vitaminler polimer oluşturamaz. Bazı hormonlar hücre zarından geçemez. Vitamin, nükleotit ve hormon enerji elde etmek için kullanılmaz ve enzim yapısına katılmaz. (Cevap E) 9. Madde miktarı k l 38 3 m n k 1 = n 2 DNA nın kendini eşlemesi sırasında serbest deoksiriboz ve adenin nükleotit miktarı azalır. DNA polimeraz enzimi ve urasil bazı miktarı değişmez. Su miktarı artar. (Cevap A) DNA da, I. A + G + T + C = fosfat sayısı = deoksiriboz sayısı, II. A + G = T + C dir. III. A + G = 1 dir. (Cevap E) Deoksiriboz sayısı 2

39 BİRE BİR BÖLÜM 01 Test Su, mineraller ve vitaminler enzim aktivatörü olarak kullanılabilir. (Cevap D) Hücrede meydana gelen sentez olaylarına anabolizma, yıkım olaylarına katabolizma denir. B, C, D ve E deki katabolizma, A daki anabolizma örneğidir. (Cevap A) Glikojen ve nişasta molekülleri glikoz birimlerinden oluşur. (Cevap D) 3. Enzimatik bir tepkimenin hızı ve buna bağlı olarak elde edilen ürün miktarı; enzim substrat bileşiği derişimi, substrat yüzeyi, sitoplazmada bulunan su miktarı ve inhibitör madde miktarına bağlı olarak değişebilir. (Cevap E) Şeker çözeltisi Su banyosu Termometre Şeker ve bira mayası çözeltisi Manometre Renkli sıvı Grafik kağıdı Deneyin düzenlenme amacı sıcaklık artışına bağlı olarak kullandığı glikoz miktarındaki değişmeye göre bira mayasının metabolik aktivitesinin nasıl etkilendiğini belirlemektir. (Cevap A) 1 ve 3 ün sentezi sırasında 2 molekül H 2 O, 2 nin sentezi sırasında 3 molekül H 2 O açığa çıkar. 1 de glikozit, 2 de ester, 3 de peptit bağları kurulur. 1, 2 ve 3 gerçekleşirken ATP kullanılır. (Cevap D)

40 Test A 2. D 3. A 4. D 5. E 6. D 7. A 8. D 9. D 10. A 11. B Mutasyon kalıtım materyali (DNA) nde meydana gelen ani değişimlerdir. Bakterilerin ve farelerin gen ve kromozom sayılarının aynı olması, aynı kimyasal maddeyle mutasyona uğrayacağı anlamına gelmez. Ancak DNA larını oluşturan birim moleküllerin aynı olması, bakterilerde mutasyona neden olan bir kimyasal maddenin farelerde de mutasyona neden olabileceğini gösterir. (Cevap A) 8. X, Z ve T nin oksijensiz ortamda üreyememesi onların oksijenli solunum yaptığını gösterir. Y ve T nin sadece vitaminin olmadığı ortamda üreyememesi vitamin sentezi yapamadıklarını gösterir. III ve IV. yargı doğru değildir. (Cevap A) Nişasta, nişastayı yıkan enzim ve glikoz ayıracının bulunması glikozun nişastanın yapı taşı olduğunu kanıtlamak için yeterlidir. (Cevap D) K diski L diski M diski N diski 1. durum 2. durum 3. durum L K N M L N K M İki canlının DNA baz dizilişlerinin benzerliği ne kadar fazla ise akrabalık derecesi o kadar fazladır. Nükleotit dizileri incelendiğinde L ve N türlerinin birbirine en uzak akraba olduğu söylenebilir. (Cevap D) Bakterilerin çoğalmasında en fazla I maddesi engelleyici etki göstermiştir. K, L, M ve N disklerinin etrafında bakterilerin üreyemediği alanların bulunması II. yargıyı doğrular. III. yargıya ulaşabilecek bir veri bulunumamaktadır. (Cevap B)

41 BİRE BİR BÖLÜM 01 Test Enzim sentezi için protein sentezine gerek vardır. Bu olay sırasında peptit bağları kurulacağından su açığa çıkar. (Cevap B) Besinlerle yeterli miktarda alınmama, sindirim kanalında etkili emilimin olmaması, ve yağda eriyen bir vitamin olduğu için besin içerisinde yeterli yağın bulunmaması K vitamini eksikliğine neden olabilir. (Cevap E) Glikoz, yapısında azot bulundurmayan bir organik moleküldür. (Cevap C) I ve III tüm RNA çeşitlerinin, II sadece rrna nın özelliğidir. (Cevap E) Reaksiyon hızı Çekirdek, ribozom, mitokondri ve sitoplazmada nükleik asitlere rastlanır. Sentrozom nükleik asit bulundurmaz. (Cevap A) t Reaksiyon hızı Ürün miktarı 4. t -I- Enzim - Substrat bileşiği miktarı t -II- 41 t -III- Enzimler biyokimyasal tepkimeleri başlatmaz. Tepkimenin başlaması için gerekli olan aktivasyon enerjisini düşürür. (Cevap C) Soruda enzim substrat doygunluğunun olduğu belirtilmiştir. Buna göre hücrede reaksiyon ile ilgili enzimlerin tamamı işlem görmekte olduğundan ortamdaki substrat miktarının t anında artırılması reaksiyon hızında herhangi bir değişime neden olmaz. Ürün miktarı artar. Kurulan enzim-substrat bileşiği miktarı azalmaz. (Cevap D)

42 Test B 2. C 3. A 4. C 5. E 6. E 7. D 8. D 9. E 10. E 11. B 12. E Bir hücrede RNA dan DNA (4) ve proteinden RNA (5) sentezi yapılamaz. (Cevap D) 9. K Lipit, karbonhidrat, protein olabilir. L Nükleik asit, protein N Protein verilen seçenekler kullanılarak K nın lipit L nin nükleik asit M nin protein olduğu sonucuna ulaşılır. (Cevap B) Canlının kendisinin sentezleyemediği, dışardan hazır olarak almak zorunda olduğu amino asitlere temel amino asitler denir. (Cevap E) Konsantrasyon II I Enerji tüketimi (j / kg / m) Uçma Koşma Yüzme III Vücut kütlesi (g) 42 IV Grafiğe göre II nolu eğri substrat miktarını, I numaralı eğri ürün miktarını gösterir. Çünkü substrat enzim tarafından ürüne dönüştürülür. Enzim miktarı ise reaksiyonun başlangıcında ne kadar ise sonunda da miktarı değişmeden kalır. (Cevap E) Grafik incelendiğinde farklı yer değiştirme tiplerinin enerji tüketimi bakımından farklılık gösterdiği, vücut kütlesi arttıkça enerji tüketiminin azaldığı, kütlece büyük olan bir hayvanın aynı hareket tipini kullanan küçük bir hayvana göre daha verimli yer değiştirdiği yorumları yapılabilir. (Cevap E)

43 Canlılar Dünyası / Canlılığın Temel Birimi Hücre / Hücre Zarında Gerçekleşen Olaylar - 1 BÖLÜM 02 Test Cam huni Hücre zarı yapısında selüloz bulundurmaz. (Cevap B) Yarı geçirgen zar %20 glikoz çözeltisi Cam kap %10 glikoz çözeltisi 2. Hücre zarı verilen özelliklerden hepsine sahip olabilir. (Cevap E) İki ortamın derişimi eşitlenene kadar pasif taşıma ile huniden cam kaba glikoz, cam kaptan huniye su geçişi olur. Bu durumda hunideki su seviyesi yükselir. Aktif taşıma sadece canlı hücreler tarafından gerçekleştirilir. (Cevap D) Pasif taşıma hücre zarından geçebilecek kadar küçük maddelerin derişimin fazla olduğu taraftan az olduğu tarafa, enerji harcamadan geçişidir. Cansız ortamlarda ve bütün canlı hücrelerde gerçekleşebilir. (Cevap C) Protein polimer bir madde olduğu için sadece endositozla hücre içine alınabilir. Endositoz sırasında ATP harcanır. (Cevap C) Difüzyon ve aktif taşıma ile hücre içen alınan maddeler monomer yapılı olduğu için, osmozlada hücreye su alındığı için hidroliz edilmeden kullanılabilir. (Cevap D) Difüzyon, osmoz, aktif taşıma ve ekzositoz bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak gerçekleşebilir. Endositoz çepere sahip hücrelerde gerçekleşemez. (Cevap D)

44 Test B 2. E 3. C 4. D 5. D 6. C 7. D 8. E 9. A 10. E 11. D 12. D Cam kap Saf su Bağırsak torbası K hücresi izotonik ortama konulmuş olabilir. Plazmolize uğradığından dolayı L hücresinin hacmi küçülmüş olabilir. M hücresinin hipotonik ortamda su aldığından dolayı turgor basıncı artmış olabilir. (Cevap E) Amino asit, glikoz ve karbondioksit bağırsak torbadan cam kaba geçebileceğinden cam kaba ilave edilecek ayıraçta renk değişimi gözlenebilir. (Cevap D) 9. Bir madde endositozla hücre içine alınıyorsa polimer yani hücre zarından geçemeyecek kadar büyüktür. (Cevap A) 12. X 2 X Yarı geçirgen zardan yapılmış kese Osmotik basınç X birim K + X birim Na X birim K+ X 4 birim Na + Kap 44 t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 X 2 t 3 de hücrenin osmotik basıncı azaldığına göre sitoplazmanın derişimi azalmıştır. (Cevap E) Kese içindeki Na + ve K + derişimlerinin korunması için iç ve dış ortamın yoğunluklarını eşitlemek gerekir. Bu amaçla I ve II. uygulamalar yapılabilir. (Cevap D)

45 Hücre Zarında Gerçekleşen Olaylar - 2 BÖLÜM 02 Test Nişasta polimer bir madde olduğu için aktif taşıma ile hücre zarından geçemez. (Cevap B) Glikoprotein molekülleri hücre zarına özgüllük kazandırır. Reseptör görevi yapar ve hücre zarının dış yüzeyinde bulunur. (Cevap D) Difüzyonla zardan geçebilecek kadar küçük maddeler çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru taşınır. (Cevap D) Hücre zarından monomer organik moleküller ve inorganik moleküller doğrudan geçebilir. (Cevap A) %10 luk sükroz çözeltisi Bir hücre hipertonik ortamda su kaybeder ve plazmoliz olur. Plazmoliz durumunda hücrenin osmotik basıncı artar. (Cevap C) X Y 4. Yarı geçirgen zar 45 Aktif taşıma ve difüzyon küçük moleküllü maddelerin zardan geçişine olanak sağlar. (Cevap A) X bölmesindeki sıvı seviyesinin düşmesi için Y bölmesinin madde derişimini artırmak gerekir. Bu nedenle Y bölmesine glikoz ve NaCI molekülleri ilave edilebilir. (Cevap D)

46 Test B 2. D 3. C 4. A 5. D 6. A 7. D 8. A 9. E 10. D 11 B Yarı geçirgen zar Hücre dışı %10 luk maltoz çözeltisi Saf su %20 lik maltoz çözeltisi 1 ATP 2 Hücre içi Maltoz difüzyonla yarı geçirgen zardan geçemez. 2. bölmeden 1. ve 3. bölmeye osmozla su geçişi olur. (Cevap A) 1. pasif, 2. aktif taşımadır ve yoğunluk farkı esasına dayanır. 2. olay aktif taşıma olduğu için hücrenin canlı olduğunu kanıtlar. Sıcaklık artışı hem pasif hem de aktif taşıma olaylarını etkileyebilir. Hücre zarından - yüklü iyonlar (+) yüklü iyonlardan daha kolay geçer. (Cevap D) 9. Bağırsak torba %10 luk glikoz + %5 lik nişasta karışımı Saf su 11. % 10 luk sükroz 1 2 Cam huni 1 2 % 5 lik sükroz Glikoz derişimi Nişasta miktarı % 5 lik sükroz K kabı Yarı geçirgen zar L kabı % 10 luk sükroz I. II. 46 Su oranı III. Bağırsak torbadaki glikoz derişimi azalırken su oranı artar. Nişasta miktarı değişmez. (Cevap E) Sükroz bir disakkarit olup yarı geçirgen zardan geçemez. (Cevap B)

47 Hücre Zarında Gerçekleşen Olaylar - 3 BÖLÜM 02 Test Bakteri hücreleri hücre çeperine sahip olduğundan fogositoz olayını gerçekleştiremez. (Cevap C) Endositoz ve ekzositoz olaylarında hücre zarı aktif şekil değişikliğine uğrar, koful oluşumu gözlenir ve ATP harcanır. Ekzositozda zar yüzeyi büyür, endositozda küçülür. (Cevap E) Zarın çepere uzaklığı Verilen faktörlerden üçüde aktif taşıma hızına etki edebilir. (Cevap E) 3. Çeperin zardan uzaklaşması hücrenin su kaybettiği anlamına gelir. Buna göre verilen yargılardan hepsi söylenebilir. (Cevap E) Proteinin hücre içine alınması endositozla gerçekleştirilir. Endositoz sırasında verilen olaylardan tamamı gerçekleşir. (Cevap A) Yağ ve glikojen sentezi sırasında su açığa çıktığı için hücrenin osmotik basıncı düşer. Proteinlerin hidrolizi sırasında su kullanıldığı için osmotik basınç artar. (Cevap C) Verilen değişimleri gösteren hücre hipotonik bir ortama bırakılmıştır. Bu durumda bulunduğu ortamdan hücre içine su geçişi olur. (Cevap C)

48 Test C 2. E 3. A 4. C 5. E 6. E 7. C 8. D 9. C 10. A 11. B 12. D S 1 S 2 %10 glikoz %10 glikoz Saf su ortamında bekletilen hayvan hücresi su alır, hacmi artar, yoğunluğu ve osmotik basıncı azalır. Turgorlu duruma geçebilir. (Cevap D) 9. %2 glikoz %10 glikoz K L %5 glikoz %5 glikoz Hücre içinde hidroliz tepkimelerinin gerçekleşmesi hücre içi monomer madde derişimini dolayısıyla osmotik basıncı artırmış bu da dış ortamdan hücre içine su geçişi olmasına neden olmuş olabilir. (Cevap B) K hücresi difüzyon, L hücresi aktif taşıma ile glikoz almıştır. Bu durum L nin canlı olduğunu kanıtlar. K ve L hücrelerinin osmotik basıncı artar. (Cevap C) Turgor basıncı h 1 h 2 Saf su Saf su % 10 Nişasta % 20 Nişasta 48 l ll lll lv (N: Normal değer) Ortamlar h 3 Saf su % 30 Nişasta I. ortamdaki sabit turgor basıncı ile IV. ortamda bir süre sonra hücrenin turgor basıncı aynı değere ulaşır. Ancak bu I. ve IV. ortamın yoğunlukları hakkında net fikir vermez. (Cevap A) Yoğunluğun fazla olduğu ortama su geçişi daha fazla olacağından h 3 > h 2 > h 1 durumu gözlenir. (Cevap D)

49 Hücre Zarında Gerçekleşen Olaylar - 4 BÖLÜM 02 Test Basınç Turgor basıncı t 0 t 1 t 2 Osmotik basınç Hücre, sitoplazmasına göre hipotonik bir ortama bırakılırsa su alır. Bu durumda osmotik basıncı azalırken turgor basıncı artabilir. Madde derişimi azalır. (Cevap E) 2. t 0 - t 1 aralığında turgor basıncı arttığı için I. yorum yapılabilir. t 2 de osmotik basınç minimum olduğu için suya ilgi minimumdur. t 1 de osmozlo su geçişi olmuş olabilir. (Cevap A) 6. Madde alış verişinde meydana gelebilecek bir aksama, verilen olaylardan tamamını doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilir. (Cevap E) 3. ATP Enerji harcanarak gerçekleşen madde taşınma olayları, aktif taşıma, endositoz ve ekzositozdur. Buna göre I ve III. durumlar bu olaylar için ortaktır. (Cevap D) I. olay basit difüzyon, 2. olay kolaylaştırılmış difüzyon, 3. olay aktif taşımadır. Buna göre verilen ifadelerden üçü de doğrudur. (Cevap E) Kolaylaştırılmış difüzyon ve aktif taşıma küçük moleküllerin özel taşıyıcı proteinler kullanılarak geçişini sağlar. Aktif taşıma kesin olarak yoğunluk farkına bağlı değildir. Kolaylaştırılmış difüzyonda ATP harcanmaz. (Cevap B) Sil ve kamçılar hücrenin aktif yer değiştirmesinde görev yapar. Mikrovillüsler hücrenin dış yüzeyini artırmak için hücre zarının bir miktar sitoplazmayla meydana getirdiği çıkıntılardır. (Cevap D)

50 Test E 2. E 3. D 4. B 5. A 6. E 7. D 8. B 9. A 10. C 11. D 12. D Aktif taşıma ile hücreye alınan madde hücre zarından geçebilecek büyüklüktedir. Organik veya inorganik yapılı olabilir. Farklı amaçlarla kullanılabilir. (Cevap B) 9. Bağırsak kese % 2 Maltoz K % 10 Maltoz L % 5 Maltoz Cam kap a maddesi zardan geçemeyecek kadar büyük bir madde olduğu için X hücresine alınmamış olabilir. b maddesi başlangıçta difüzyon daha sonra aktif taşımayla alınmış olabilir. a ve b maddelerinin kimyasal özellikleri ile ilgili bir yorum yapılamaz. (Cevap D) 12. Maltoz bir disakkarit olup yarı geçirgen bir yapı olan bağırsak keseden geçemez. (Cevap A) X Y Z 10. Hücre zarı Hücre dışı ortam Sitoplazma 50 b 2 b 1 Koful b 1 endositozu, b 2 ekzositozu ifade eder. Ekzositoz tüm canlı hücrelerde gözlenebilir. (Cevap C) X kabındaki hücre turgor olduğuna göre I. yargı doğru, Y kabındaki hücre hemoliz olduğuna göre II. yargı doğrudur. X, Y ve Z kaplarındaki çözeltilerin yoğunluğu aynı ancak hücrelerin yoğunlukları farklıdır. Bu nedenle III ve IV. yargılar doğrulanamaz. (Cevap D)

51 Canlılığın Temel Birim Hücre / Hücre Organelleri - 1 BÖLÜM 02 Test Glikoz miktarı I. ribozom, II. hücre zarı altındaki enzimler, III. hücre zarı ve golgi, IV. golgi, V. lizozom organeli tarafından gerçekleştirilir. (Cevap C) Kofulda polisakkarit, golgide glikoprotein sentezi sırasında glikoz miktarı azalır. (Cevap B) Lizozom hücre içi sindirimin gerçekleştiği organeldir. Glikoprotein sentezinde golgi organeli görev alır. (Cevap E) Üç organel de nükleik asit bulundurur. (Ribozom RNA, mitokondri ve kloroplast RNA ve DNA bulundurur.) (Cevap C) Miktar su monomer madde 51 Ribozom ve sentrozom iki birimden oluşan zarsız organellerdir. Ribozom RNA ve proteinden oluşup tüm canlı hücrelerde bulunurken, sentrozom tüm hücrelerde bulunmaz. (Cevap C) Grafikteki değişime göre ya monomer maddelerden polimer madde sentezleniyordur (III) veya monomer madde enerji elde etmek için kullanılıyordur. (Cevap E)

52 Test C 2. E 3. C 4. B 5. C 6. E 7. E 8. C 9. A 10. B 11. D Organeller Tükettiği madde Özellikler Oluşturduğu madde Zar durumu K Glikoz Karbondioksit Çift Zarlı L Amino asit Protein Zarsız M Karbondioksit Glikoz Çift Zarlı N Protein Amino asit Tek zarlı Hücre iskeletini oluşturan yapılarla ilgili verilen açıklamalardan hepsi doğrudur. (Cevap E) K, mitokondri, L ribozom, M kloroplast, N lizozomu sembolize eder. Buna göre K ve L kendini eşleyebilirken M ve N eşleyemez. (Cevap B) 8. DNA ökaryot hücrelerde çekirdek dışında mitokondri ve kloroplastta da bulunabilir. (Cevap C) Vitamin Yağ Karbonhidrat L Kompleks bileşik ATP DNA K 52 m RNA Amino asit M I. hayvan hücrelerine, III ve V bitki hücrelerine, II ve IV her iki hücre çeşidine ait özelliklerdir. (Cevap A) K ribozom, L golgi, M mikotondridir. Golgi, olgun alyuvar hücreleri hariç hayvan hücrelerinde bulunur. (Cevap D)

53 Hücre Organelleri - 2 BÖLÜM 02 Test Lizozom ve sentrozom bitki hücrelerinde bulunmaz. Ribozom amino asit miktarını azaltır. Kloroplast sitoplazmadaki glikoz miktarını artırır. Golgi karbonhidrat içerikli salgı yaparken glikoz kullanabilir. (Cevap A) Ribozom kendini eşleyebilme özelliğine sahip değildir. (Cevap E) Dış zar İç zar Granum Hücre h 1 h 2 h 3 h 4 Ribozom Stroma Tilakoit Organeller Mitokondri Sentrozom Kloroplast Golgi ( ( Kloroplastta üretilen ATP, hücre metabolizmasında kullanılmayıp sadece besin sentezi için harcanır. (Cevap D) h 3 kloroplast bulundurduğu için fotoototrof bir hücredir. h 2 ve h 4 kloroplast bulundurmadığı için heterotroftur. h 1 prokaryot bir hücredir ve ototrof ya da hetorotrof olduğu konusunda yeterli veri yoktur. (Cevap C) Hücre iskeletini oluşturan yapılar mikroflament, (I, IV) araflament (III) ve mikrotübüller (II) verilen işlevlerin gerçekleşmesinde görev alır. (Cevap E) DNA bulunduran organeller mitokondri ve kloroplasttır. Bu iki organel sadece ökaryot hücrelerde bulunabilir. (Cevap A)

54 Test E 2. D 3. E 4. A 5. C 6. A 7. D 8. B 9. E 10. B 11. C 12. E P O 2 + Organik besin R A ve B bitkisel, C ve E hayvansal hücreler için geçerlidir. Bitki ve hayvan hücreleri ökaryot hücreler olup genetik materyalleri bir zarla sitoplazmadan ayrılmıştır. (Cevap D) H 2 O + CO 2 8. P kloroplast, R mitokondridir. Bu iki organel bitki hücrelerinde birlikte bulunabilir. (Cevap B) 11. K kloroplast, L mitokondri, M ribozomdur. Mitokondri prokaryot hücrelerde bulunmaz. (Cevap B) Bakteri, mantar veya bitki hücrelerinin hücre duvarının kimyasal yapısının içeriği farklı olduğundan bu hücrelerin ayrımı için kullanılabilir. (Cevap C) Verilen üç hücresel yapıda da ATP üretimi ve tüketimi gerçekleşir. (Cevap E) Verilen moleküller bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunur. Bu nedenle III. ve IV. organelin bulunması zorunlu değildir. (Cevap E)

55 Hücre Organelleri - 3 BÖLÜM 02 Test II, III, IV tüm canlı hücrelerde ortak olarak bulunur. Bu nedenle bulunduğu hücrenin ökaryot olduğunu ispatlamak için kullanılamaz. (Cevap E) Prokaryot hücreler ribozom dışında organel bulundurmaz. Mitokondri ve kloroplast çift zarlı organellerdir. (Cevap C) 5. CO 2 miktarı O 2 miktarı 2. ATP miktarı Verilen ifadelerden tamamı endoplazmik retikulum için doğrudur. (Cevap E) Grafiklerde gösterilen madde değişimlerine göre X organeli mitokondridir. I ve II mitokondri, III ve IV kloroplasta ait yapılardır. (Cevap C) Lizozom, golgi organelinin sindirim enzimi paketlemesiyle oluşur. Besin kofulu, endositoz sırasında hücre zarından oluşur. (Cevap B) Çekirdek, mitokondri ve kloroplast çift birim zar yapısındadır. B çekirdek, C mitokondri ve kloroplast, D kloroplast, E mitokondriye ait özelliklerdir. (Cevap A)

56 Test E 2. E 3. B 4. C 5. C 6. A 7. B 8. D 9. A 10. D 11. B 12. E Özellik Görev Nükleik asit bulundurma ATP sentezi Organeller Zar yapısı Kendini eşleme X Enerji üretme + + Çift zarlı + Y Fotosentez + + Çift zarlı + Z Protein Sentezi + Zarsız T Hücre bölünmesi Zarsız + R Hücre içi sindirim Tek zarlı X mitokondri, Y kloroplast, Z ribozom, T sentrozom, R lizozomdur. Buna göre Y bir hayvan hücresinde kesinlikle bulunamaz. (Cevap B) Endoplazmik retikulum bulundurma hücrenin ökaryot olduğunu, oksijenli solunum yapma mitokondriye sahip olduğunu, hücre duvarı bulundurmama bitkiye ait olmadığını gösterir. Verilen özellikler H hücresinin mayoz bölünme geçirdiği yargısını doğrulayacak yeterlilikte değildir. (Cevap D) 11. CO 2 8. Amino asit K Protein H 2 O O 2 L ATP CO 2 M Glikoz O 2 Dokusal oluşuma sahip olma çok hücreli canlılara ait bir özelliktir. (Cevap D) 9. K ribozom, L mitokondri, M kloroplasttır. K ve L olgun alyuvar hücrelerinde bulunmaz. (Cevap B) 56 Amino asit Glikoprotein 12. Protein 2 Glikoz 1. ribozom, 2. golgi, 3. hücre zarı, 4. kloroplasttır. Numaralandırılmış hücresel yapılar arasında lizozom bulunmaz. (Cevap A) I. kloroplastta gerçekleşmez. II. sadece gündüz gerçekleşir. III. hem gece hem gündüz gerçekleşebilir. (Cevap E)

57 Hücre Organelleri - 4 BÖLÜM 02 Test Lizozom organeli bulunduran bir hücre depo polisakkariti olarak nişasta bulunduramaz. (Cevap E) B seçeneğinde verilen olay protein sentezidir. Protein sentezi tüm canlı hücrelerde ribozomda gerçekleşir. (Cevap B) Polimer madde miktarı Metabolik artık miktarı ATP miktarı I II III Kloroplast bulundurmayan ökaryot bir hücre inorganik maddelerden organik madde sentezleyemez. (Cevap A) Bitki hücrelerinde kofullarda polimer madde ve metabolizma sonucu oluşan artık maddeler depolanabilir. ATP depolanmayan bir moleküldür. (Cevap C) I, II, III ve IV bitki hücreleri dışındaki hücrelerde de bulunabilir. (Cevap E) Verilen ifadelerden hepsi sitoplazma için doğrudur. (Cevap E) 8. Bitki hücresi Hayvan hücresi Yaslanan bitki hücrelerinde I ve IV artar, II azalır, III değişmez. (Cevap C) Büyük ve merkezi koful bulundurma bitki hücrelerine ait bir özelliktir. (Cevap E)

58 Test E 2. A 3. E 4. C 5. B 6. C 7. E 8. E 9. D 10. C 11. A 12. E 13. C Miktarı Protein Miktarı Glikoprotein 1 Protein Amino asit 3 4 Glikoprotein Amino asit Glikoz ve protein 2 Glikoz 1 2 Miktarı Glikoz 3 CO 2 ve H 2 O 1 ribozom, 2 kloroplast, 3 endoplazmik retikulum, 4 golgi organelidir. Bu nedenle 1, 3 ve 4 hayvan hücrelerindeki glikoprotein sentezinde de görev yapar. (Cevap E) I. ve II. yargı doğrudur. Ancak tüm canlı hücreler oksijenli solunum yapamaz. Oksijenli solunum yapan tüm hücrelerde mitokondri bulunmaz. (Cevap D) Volvox kolonisinde bir grup hücre üremeden, bir grup hücre besin üretimi ve hareketten sorumludur. Koloniyi oluşturan tüm hücreler ATP sentezi yapar. (Cevap C) Analiz No Analiz Sonuçları Glikoz Selüloz I % 90 % 10 II % 85 % 15 III % 75 % 25 Özellikleri verilen organel mitokondridir. Mitokondri sadece ökaryot hücrelerde bulunabilir. (Cevap A) Hücrede selüloz sentezi yapılmaktadır. Bu hücre kesinlikle ribozom organelini bulundurur. Lizozom kesinlikle bulundurmaz. Kloroplast bulundurmayabilir. (Cevap C)

59 Canlılar Dünyası / Canlıların Çeşitliliği ve Sınıflandırılması - 1 BÖLÜM 02 Test Özellik İki canlı arasında çiftleşme sonucu verimli bireylerin meydana gelmesi bu iki canlının kesinlikle aynı türden olduğunu kanıtlar. (Cevap B) Tür Âlem Sınıflandırma birimleri 2. Grafikte değişimi verilen özellik çeşitliliktir. Türden âleme doğru canlı çeşitliliği artar. Verilen diğer özellikler azalır. (Cevap B) Türden âleme doğru ortak gen sayısı azalır. Bu nedenle aynı tür içinde birlikte bulunan iki canlının ortak gen sayısı en fazladır. (Cevap A) Bireyler Oluşan Döllerin Özellikleri P R Kısır R S Verimli S T Verimli T Z Kısır Z P Verimli İki canlı arasındaki protein yapı benzerliği ne kadar fazla ise akrabalık derecesi o kadar fazladır. Kromozom sayısı ve beslenme şekilleri aynı olan canlılar farklı türden olabilir. (Cevap C) R ve S aynı tür, S ve T aynı tür dolayısıyla R, S ve T aynı türdür. Z ve P aynı tür, Z ve T farklı türdür. Buna göre 2 farklı tür vardır. (Cevap B) Aynı türden iki canlının cinsiyeti, vücut büyüklüğü farklılık gösterebilir. DNA nükleotit dizilişi ve protein yapısı kesinlikle farklıdır. (Cevap E) Kartalın kanadı ile sineğin kanadı analog organlara örnektir. (Kökenleri farklı görevleri aynı organlar) (Cevap D)

60 Test B 2. A 3. C 4. E 5. B 6. B 7. D 8. C 9. C 10. B 11. A 12. B 8. Takım 11. Familya Familya Özellikler Cins Cins Cins Cins a b c d e f t 1 türü t 2 türü t 3 türü t 4 türü t 5 türü Canlı Türleri I II III IV V t 3 ve t 4 aynı cinsin farklı türleri olduğu için diğerlerine göre daha fazla sayıda ortak özelliğe sahiptir. (Cevap C) 9. I ve V arasında 4 özellik ortak olduğu için evrimsel açıdan en yakın, I ile III arasında verilen özelliklerden hiçbiri ortak olmadığı için evrimsel açıdan en uzaktır. (Cevap A) 12. Verilen canlılar aynı cinsin farklı türleridir. Dolayısıyla aralarında çiftleştiklerinde kısır olmayan bireyler oluşturamazlar. (Cevap C) Birey sayısı l ll lll lv V Vl Sistematik birimler b 2 ve b 3 aynı cinste yer aldığı için diğer üst sınıflandırma birimlerinde de ortak yer alırlar. (Cevap B) I. tür, IV. cins, III. familya, II. takım, VI. sınıf, V. şubedir. Bir sınıflandırma biriminde ortak olarak yer alan canlıların üst birimleri kesinlikle ortaktır. Alt birimleri hakkında yorum yapılamaz. (Cevap B)

61 Canlıların Çeşitliliği ve Sınıflandırılması - 2 BÖLÜM 02 Test Özellik l Tür ll Âlem Sistematik birimler Amprik sınıflandırma dış görünüş ve yaşam alanlarına bakılarak yapılır. Analog organların varlığı aranır. Bilimsel geçerliliği yoktur. (Cevap C) 2. Türden âleme doğru birey sayısı artar, ortak özellik azalır, çeşitlilik artar, benzerlik oranı azalır, protein yapı benzerliği azalır. (Cevap E) 6. Taksonomide üst birimler alt birimleri kapsar. Örneğin cins pekçok tür bulundururken familya pekçok cins, takım pekçok familya, sınıf pekçok takım, şube pekçok sınıf bulundurabilir. (Cevap D) 3. II ve V aynı cinsin farklı türleridir. Cinsleri aynı olduğu için familyaları da kesinlikle aynıdır. (Cevap E) Tüm canlıların DNA nükleotit dizilimi farklıdır. (Cevap A) 7. Özellikler 4. Homolog organ sayısı İçerdiği proteinler P R S T Ortak embriyonik yapıların sayısı 61 Canlı Türü C C C C C Türden âleme doğru gidildikçe ortak özellik sayısı azalır. Bu nedenle sınıf birimindeki bireyler arasındaki ortak özellik sayısı familyadakilere göre daha azdır. (Cevap D) X ile homolog organ sayısı en fazla olan (3), protein yapısı ençok benzer olan (3), ortak embriyonik yapı sayısı en fazla olan (3) C 3 türü en yakın akrabadır. (Cevap C)

62 Test C 2. D 3. A 4. D 5. E 6. E 7. C 8. E 9. C 10. C 11. B 12. B Şube Sınıf Takım K L M Aynı takımda yer alan iki canlı aynı şubede yer alır. Kromozom sayıları ve alt sınıflandırma birimleri hakkında yorum yapılamaz. (Cevap E) 9. Bir takım birçok familya, cins ve tür bulundurabilir. (Cevap B) Familyası belli olan bir canlının takım, sınıf, şube ve âlemi bellidir. Cins ve türünün tespit edilmesi gerekir. (Cevap C) 12. Felidae (Kedigiller) 10. Felis leo (aslan) Felis panthera (panter) Felis (kedi) 62 Şube A Sınıf B C Takım D E F Familya G H I Cins J K L Tür M N O P R S R ve S nin protein yapı benzerliğinin M ve N nin protein yapı benzerliğinden daha az ya da fazla olduğunu söyleyebilmek için yeterli veri bulunmamaktadır. (Cevap C) Felis leo ve Felis panthera, Felis cinsinin iki farklı türüdür ve Felidae familyasının ve Felis cinsinin genel özelliklerini ortak olarak bulundurur. Ancak aralarında çiftleştiklerinde kısır olmayan bireyler oluşturamazlar. (Cevap B)

63 Canlılar Dünyası / Canlı Âlemleri ve Özellikleri / Bakteri - Arke - 1 BÖLÜM 02 Test RNA Tüm bakteriler tüm canlı hücreler gibi ribozom bulundurur. (Cevap A) Ribozom Hücre duvarı DNA Hücre zarı Kamçı Klorofil 2. Klorofile sahip bakteriler patojen (hastalık yapıcı) özellik göstermez. (Cevap E) Arkeler, prokaryot bir hücreli canlılar olup diğer canlıların yaşayamayacağı şartlarda yaşayabilir. (Cevap E) Saprofit bakteriler hücre dışı sindirim yapabilirken parazit bakteriler sindirim enzimlerine sahip değildir. (Cevap C) 7. II ve III tüm arkelerde gözlenirken, I bazı arkelerde gözlenebilir. (Cevap E) Parazit bakteriler heterotrof olup fotosentez yapamaz. (Cevap B) Bütün arkeler prokaryot hücre yapısına sahip olduğundan DNA ları sitoplazmada serbest haldedir. (Cevap C) Bir bakteri aynı anda hem fotosentetik hem de kemosentetik olamaz. (Cevap C)

64 Test A 2. E 3. E 4. C 5. E 6. C 7. B 8. C 9. D 10. C 11. D 12. E Madde Çeşidi Bakteriler X Y Z Üreme Ortamları Işıksız, oksijen, CO 2, H 2 O, H 2 S ve mineral içeren ortam Işıklı, oksijen, CO 2, H 2 O, H 2 ve mineral içeren ortam Işıksız, oksijensiz, organik besin, H 2 O ve mineral içeren ortam Bakteri Çeşidi X Y Z T p O O r ( : Sentezleme özelliği var.) (O: Sentezleme özelliği yok.) X bakterisi ışıksız ve inorganik maddelerin bulunduğu ortamda üreyebiliyorsa kemoototrof, Y bakterisi ışıklı ve inorganik maddelerin bulunduğu ortamda üreyebiliyorsa fotoototroftur. Bu nedenle X ve Y aynı türden olamaz. (Cevap D) Bakterilerde gözlenen kalıtsal değişiklikler konjugasyon ya da mutasyonlarla sağlanır. (Cevap D) b 1 b 2 b 1 b 2 B 1 B 2 B 1 B 2 B 1 B 2 64 O 2 siz ortam + Glikoz + Vitamin Sonuç: B 1 de üreme var. B 2 de üreme yok. O 2 li ortam + Glikoz + Vitamin Sonuç: B 1 de üreme yok. B 2 de üreme var. O 2 siz ortam + Glikoz + Vitamin + Antibiyotik Sonuç: B 1 de üreme yok. B 2 de üreme yok. Birinci ortam: Glikoz Amino asitler Yağ asitleri Vitaminler Su İkinci ortam: Nişasta Protein Yağ Su Vitaminler B 2 bakterilerinde üreme olmamasının nedeninin O 2 olmamasından mı yoksa antibiyotik bulunmasından mı, kaynaklandığı bilinmediği için B 2 bakterilerinin antibiyotiğe dirençli veya duyarlı olduğu söylenemez. (Cevap C) b 1 hücre dışı sindirim yapma, b 2 parazit beslenme özelliğine sahip olabilir. II ve IV. özellikleri ile ilgili yorum yapılamaz. Dolayısıyla verilen özelliklerden hiçbiri b 1 ve b 2 bakterileri için ortak değildir. (Cevap E)

65 Bakteri - Arke - 2 BÖLÜM 02 Test Verilen özelliklerden tümü aynı zamanda arkeler de de gözlenebilir. (Cevap E) Bir bakteri sitoplazmasının içeriğinde ribozom, glikojen, DNA, RNA ve klorofil bulunabilir. Nişasta bakterilerde bulunan bir polisakkarit değildir. (Cevap E) Tüm arkeler klorofil bulundurmaz. Diğer yapılar tüm arkelerde bulunmak zorundadır. (Cevap B) 3. Ribozom tüm bakteri çeşitlerinde ortak olarak bulunabilen yapılardandır. (Cevap C) 7. X bakterisi Metanojenik arkeler metan gazı üretebilen tek canlı grubudur. Bu canlılar karbon döngüsünde görev alır. Metan oksijenle yandığı için metanojenik arkeler oksijensiz solunum yapar. (Cevap E) 4. Mineraller + su + ışık Sonuç: Üreme yok. Glikoz + mineraller + su Sonuç: Üreme var. l. ORTAM ll. ORTAM 65 Bir bakteriden diğerine gen aktarımını sağlayarak kalıtsal çeşitliliği artıran konjugasyon, bakterilerde birey sayısında artışa neden olmaz. (Cevap D) Bakteri türünün I. ortamda üreyemeyip II. ortamda üremesi heterotrof olduğunu gösterir. X bakteri türü dahil tüm canlılar mineral madde ihtiyacını dış ortamdan karşılar. (Cevap A)

66 Test E 2. B 3. E 4. D 5. E 6. C 7. A 8. A 9. B 10. A 11. C Metabolizma hızı Bölünme hızı -l- -ll- Sitoplazmadaki su oranı Büyüme oranı -lll- -lv- Endospor oluşturma sürecinde bakteri su kaybeder, metabolizma hızı düşer. Büyüme ve bölünme durur. (Cevap A) I. ve II. sonuçlara ulaşılabilirken III. ve IV. sonuçlara ulaşılamaz. (Cevap A) p 1 p 2 p 3 p 4 Bütün besin molekülleri Vitaminler hariç bütün besin molekülleri Amino asitler hariç bütün besin molekülleri Yağ asitleri hariç bütün besin molekülleri 66 Bütün besin moleküllerinin bulunduğu ortamda üreyebiliyorsa bu bakteri türü heterotroftur. p 2 petri kabında üreme olmaması bakterinin vitamin üretemediğini gösterir. Amino asit veya yağ asiti olmayan ortamlarda üremesi bu organik maddeleri ürettiğini gösterir. (Cevap B) B 1 ve B 3 bakteri türü heterotrof, B 2 ototroftur. B 1 ortamdan aldıkları oksijeni, oksijenli solunumda kullanır. B 2 nin fotoototrof mu yoksa kemoototrof mu olduğu belirlenemez. Tüm canlılarda polipeptit sentezi ribozomda gerçekleşir. (Cevap C)

67 Bakteri - Arke - 3 BÖLÜM 02 Test Verilen özelliklerden tamamı bakteri ve arke âlemindeki canlılarda farklılık gösterir. (Cevap E) I, II ve IV. olaylar bakterilerde kalıtsal çeşitliliğin oluşmasında etkili olabilir. Endospor uygun olmayan çevre şartlarından korunmayı sağlar. Bakterilerin ortamda bulunan DNA yı bünyesine olmasına transformasyon, aynı türden iki bakteri arasında plazmit DNA sı aracılığıyla gen aktarılmasına konjugasyon denir. (Cevap D) Enzim yapıları ve sitoplazmik zar yapılarının diğer canlılardan farklı olması bu canlılara diğer canlıların yaşayamayacağı ortamlarda yaşama şansı sağlar. (Cevap D) Bir bakteri, hücre dışındaki polimer besinleri hidroliz edebiliyorsa saprofit beslenen heterotrof bir canlıdır. (Cevap A) Proteinli organik atık miktarı 67 Kemosentez yapan bakteriler ototrof beslenme şekline sahip olup besin sentezi için ışık enerjisine ihtiyaç duymaz. Oksijenli solunumda besin maddeleri CO 2 ve H 2 O ya kadar parçalanır. Bakterilerde mayoz bölünme gerçekleşmez. Bakteriler konjugasyonla, plazmit DNA sı aracılığıyla aynı türden bakteriler arasındaki gen aktarımı yapabilir. (Cevap E) Bakteriler endositoz olayını gerçekleştiremez. Verilen bakteri türü proteinli organik atıkları hücre dışı sindirimle parçalayarak doğadaki madde döngüsüne katkı sağlar. (Cevap E)

68 Test E 2. D 3. E 4. D 5. A 6. E 7. A 8. C 9. A 10. C Oksijen miktarı Karbondioksit miktarı Tablo incelendiğinde bu bakteri kolonisinin kültür ortamda çoğaltılabilmesi için a maddesinin bulunmasının zorunlu olduğu görülür. (Cevap A) Karanlık ortamda karbondioksit miktarı azalıyorsa bu bakteri türü kemoototroftur ve klorofil pigmenti bulundurmaz. (Cevap A) 8. Patojen bakteri Fotosentetik bakteri Nitrit bakterisi Saprofit bakteri 1. petri kabı 2. petri kabı 3. petri kabı 4. petri kabı petri kabındaki bakteriler parazit özellik gösterdiğinden besi ortamındaki proteini hidroliz edemedikleri için çoğalamamıştır. (Cevap C) Soruda verilenlere bağlı olarak P türünün madde döngüsüne katkı sağladığı yargısı kesin doğrudur. Diğerlerinin doğruluğu kesin değildir. (Cevap C)

69 Canlı Âlemleri ve Özellikleri / Protista - Mantar - Bitkiler - 1 BÖLÜM 02 Test Uygun olmayan ortamda endospor oluşturma bakterilere ait bir özelliktir. (Cevap C) Kemosentez olayı sadece bakteri ve arkebakteri âlemindeki canlılarda gözlenebilir. (Cevap E) Mantarlar âlemindeki canlılar parazit veya saprofit olarak beslenir. Mantarlar âleminde ototrofluk gözlenmez. (Cevap A) Protista âlemindeki canlıların tamamı ökaryot hücre yapısına sahiptir. (Cevap B) 3. Bütün bitki türlerinde depo polisakkariti olarak nişasta bulunur. (Cevap E) Mantarlar âleminde inorganik maddelerden organik besin sentezleme gözlenmez. (Cevap C) Şekli verilen canlı protista âleminin kamçılılar grubunda yer alan tek hücreli bir canlıdır. Bir hücrelilerde dokusal oluşum gözlenmez. (Cevap A)

70 Test C 2. A 3. E 4. C 5. E 6. B 7. A 8. B 9. A 10. B 11. A 12. B Bölünerek çoğalma sadece bir hücreli canlılarda gerçekleşebilir. (Cevap B) 9. X ve Y tohumsuz bitkiler grubunda yer aldığından spor oluşturarak üreyebilir. (Cevap A) Sporla çoğalma ve hücre çeperine sahip olma bitkiler âlemindeki canlılarda da gözlenebilir. (Cevap A) Sinir sistemine sahip olma sadece hayvanlar âlemindeki canlılarda gözlenebilir. (Cevap B) Bir hücreli canlılarda doku, organ ve sistem organizasyonu gözlenmez. (Cevap B)

71 Protista - Mantar - Bitkiler - 2 BÖLÜM 02 Test A tohumlu bitkilerde, B kapalı tohumlu bitkilerde, C damarlı bitkilerde, D tohumlu bitkilerin bazılarında, E tohumsuz bitkilerde gözlenir. (Cevap B) Martarların tamamı heterotrof beslenir. Nişasta depo etme bitkilerde ve alglerde gözlenir. Mantarlar depo polisakkariti alarak glikojen bulundurur. (Cevap D) Damarlı bitkiler, tohumlu veya tohumsuz bitkiler grubunda yer alabilir. Damarlı bitkilerde madde iletimi, iletim demetleriyle sağlanır. (Cevap E) 3. A Öglena ve buğdaya B Buğdaya C Öglenaya D Şapkalı mantar ve buğdaya E Üçüne aittir. (Cevap E) Mantarlar depo polisakkariti olarak glikojen, bitkiler nişasta bulundurur. (Cevap C) Mantarlar ve bitkiler âlemindeki canlılar ökaryot hücre yapısına sahiptir. (Cevap A) Soruda verilen olayları gerçekleştiren canlı; ökaryot, oksijenli solunum yapan, fotoototrof bir canlıdır. Bu özelliklerin tamamına sahip bir canlı türü mantarlar âleminde kesinlikle bulunamaz. Mantarların tamamı heterotroftur. (Cevap B)

72 Test B 2. E 3. C 4. A 5. D 6. E 7. B 8. D 9. A 10. C 11. D Buğday ve çam tohumlu, eğrelti otu tohumsuz bitkiler grubunda yer alır. Üçünde de iletim demetleri, stoma, hücre çeperi ve meristem doku bulunur. (Cevap C) Yalancı ayak oluşumu, aktif hareket ve fagositoz için kullanılabilir. Yalancı ayak oluşturan bir canlı, hücre çeperine sahip değildir. Bir hücreli canlılar bölünerek eşeysiz üreyebilir. (Cevap D) Gerçek çiçek bulunduran bir bitki kapalı tohumlu bir bitkidir. Tohumlu bitkilerin tamamı damar yani iletim demetleri bulundurur. (Cevap A) Kontraktil koful tatlı su ortamında yasayan bir hücrelilerde gözlenen hücresel yapıdır. (Cevap D)

73 Protista - Mantar - Bitkiler - 3 BÖLÜM 02 Test Sil(1) Çekirdek(3) Kontraktil koful(2) Bakterilerin tamamı tek hücrelidir. Protista âleminde yer alan canlıların bazılarının fotosentez yapması, bazılarının parazit yaşaması bakterilerle ortaktır. (Cevap A) 2. Mantarlarda kitin, bitkilerde selüloz yapılı hücre çeperi bulunur. Protistlerden de algler çeper bulundurur. Ancak hücre çeperine sahip heterotrof bir canlı mantar âleminde yer alabilir. (Cevap A) Numaralandırılmış yapılar ile ilgili verilen açıklamalardan hepsi doğrudur. (Cevap E) Karayosunu bitkiler maya mantarı mantarlar âleminde incelenir. (Cevap E) Mantarlar âlemindeki tüm canlılar heterotrof beslenir. Hif maya mantarlarında bulunmaz. Mantarların bazıları simbiyotik ilişki kurabilir, bazıları tek bazıları çok hücreli olabilir. (Cevap D) Bu canlı ile ilgili verilen özelliklerden II. si bitkilerle benzerlik gösterir. (Cevap A) Tohumlu bitkilerde sporla üreme gözlenmez. (Cevap E)

74 Test A 2. A 3. E 4. A 5. E 6. D 7. E 8. C 9. A 10. B 11. E 12. D Mantarlar kitin hücre çeperine sahip olmaları ve çürükçül beslenme özellikleri nedeniyle hayvanlar âlemindeki canlılardan farklılık gösterir. (Cevap C) Verilen özellik protista âlemindeki tek hücreli bir canlıya aittir. Protista âlemindeki canlılar serbest bulunabildiği gibi koloni de oluşturabilir. (Cevap E) 9. Verilen çiçek yapısı kapalı tohumlu bitkilerde gözlenir. Kapalı tohumlu bitkilerin tamamı iletim demetlerine sahiptir. Kapalı tohumlu bitkilerin otsu, odunsu, tek yıllık, çok yıllık örnekleri vardır. (Cevap A) Saprofit mantar ve parazit protist kloroplasta sahip değildir. (Cevap B) M damarlı tohumsuz bitkiler grubunda yer alır. Gelişmiş kök, gövde, yaprak bulundurmayabilir. Ancak fotosentez yapabilir. (Cevap D)

75 Canlı Âlemleri ve Özellikleri / Hayvanlar - Virüsler - 1 BÖLÜM 02 Test Omurgalı hayvanların hiçbiri eşeysiz olarak üreyemez. (Cevap E) Yuvarlak soluncanlar dış iskelet bulundurmaz. (Cevap E) Vücut sıcaklığı sabit omurgalılar, kuşlar ve memelilerdir. A, B, C ve E deki özellikler kuşlar ve memeliler için ortaktır. Vücudun tüylerle kaplı olması kuşlara ait bir özelliktir. (Cevap D) 3. Özellikleri verilen canlı halkalı solucanlar grubunda yer alır. (Cevap B) Omurgasızlarda kemik ya da kıkırdak yapılı iç iskelet gözlenmez. (Cevap A) Kaplumbağa sürüngenler, kirpi memeliler sınıfında yer alır. (Cevap E) Venn diyagramına göre verilen ifadelerden üçü de söylenebilir. (Cevap E)

76 Test E 2. D 3. A 4. E 5. E 6. B 7. E 8. A 9. D 10. D 11. B 12. C B, C, D ve E hayvanlara ait özelliklerdir. A hayvanlarda ve bitkilerde ortak olarak gözlenebilir. (Cevap A) Özellikleri verilen canlı su ortamına uyum sağlamış bir memelidir. Memeliler akciğer solunumu yaptığı için havanın serbest oksijenini kullanır. (Cevap B) 9. Virüsler hücresel yapı göstermez. Genetik materyal bulundurduğu için mutasyona uğrayabilir. (Cevap D) Vücut sıcaklığı P R 76 Çevre sıcaklığı P sabit, R değişken vücut sıcaklığına sahiptir. Diyafram kası sadece memelilerde gözlenir. Kıl memelilerde, tüy kuşlarda bulunan yapılardır. P ve R omurgalı canlılar oldukları için kapalı dolaşım sistemine sahiptir. (Cevap D) L canlısı sürüngen veya ergin amfibi olabilir. Bu nedenle metamorfozun gözlenmesi kesin değildir. (Cevap C)

77 Hayvanlar - Virüsler - 2 BÖLÜM 02 Test Omurgalıların tamamında boşaltım organı böbreklerdir. Bu özellik hayvanın sınıfının belirlenmesi için yeterli değildir. (Cevap A) Verilen canlı sınıfları omurgalılar şubesinde yer alır ve omurgalıların tamamı iç iskelete sahiptir. (Cevap C) Ter ve süt bezlerine sahip olma sadece memeli hayvanlara özgüdür. (Cevap D) 3. Verilen özelliklerin tamamı virüslerin canlı olarak kabul edilmelerini zorlaştırır. (Cevap E) Virüsler antibiyotiklerden etkilenmez, kendilerine özgü konak hücrelerde aktiflik gösterir. DNA ya da RNA dan sadece birini bulundurabilir. (Cevap E) Süt bezlerine sahip olan bir canlı memelidir ve memelilerde iç döllenme gözlenir. (Cevap D) Omurgasızlar şubesinde yer alan canlılar farklı üreme biçimi, beslenme şekli, vücut simetrisi ve hareket şekline sahip olabilir. (Cevap E)

78 Test A 2. D 3. E 4. D 5. C 6. E 7. E 8. B 9. C 10. A 11. A 12. C 13. B Balıklar : II, IV Sürüngenler : III, IV Memeliler : I, III, IV, V özelliklerine sahiptir. (Cevap B) K, L ve N kemik ya da kıkırdak yapılı iç iskelete sahip olduğu için omurgalılar şubesinde yer alır. (Cevap A) Tüm hayvanlar heterotroftur ve ökaryot hücre yapısına sahiptir. (Cevap C) Kapalı dolaşım sistemi omurgasızlardan halkalı solucanlarda da gözlenebilir. (Cevap C) Kendi başına olmasa bile birey sayısını artırması virüslerde de gözlenebilen bir özelliktir. (Cevap A) Kas dokusuna sahip olma sadece hayvanlar âlemindeki canlılarda gözlenebilen bir özelliktir. (Cevap B)

79 Hayvanlar - Virüsler - 3 BÖLÜM 02 Test Omurgasız hayvanlar şubesinin hiçbir grubunda kemik yapılı omurgaya rastlanmaz. (Cevap C) Trake solunumu omurgasızlardan eklem bacaklılarda gözlenen bir solunum şeklidir. Bu canlılar verilen özelliklerden hepsine sahip olabilir. (Cevap E) Sürüngenler sınıfındaki canlıların tamamı değişken vücut ısısına sahiptir. (Cevap B) 3. Virüsler ancak kendilerine özgü canlı hücrelerde çoğalabilir. (Cevap A) Bakterilerde virüsler gibi mutasyona uğrayabilir. II. ve III. özellikler sadece virüsler için geçerlidir. (Cevap A) Balıklarda akciğer ve deri solunumu görülmez. Balıklarda kalp 2 odacıklıdır. Balıklarda genelde dış döllenme gözlenir. Balıklar değişken vücut sıcaklığına sahip canlılardır. (Cevap C) Kuşlar diş yapısına sahip değildir. (Cevap E)

80 Test C 2. B 3. A 4. C 5. E 6. A 7. E 8. D 9. A 10. E 11. C 12. B 13. D Bazı virüsler bakteriler yani prokaryot hücreler üzerinde de çoğalabilir. (Cevap D) Verilen hayvan türleri omurgalılar şubesinde birlikte yer alabilir. (Cevap C) 9. Yılan Toprak Solucanı 12. Yılan akciğer, toprak solucanı vücut yüzeyi ile solunum yapar. Yılan omurgalı, toprak soluncanı omurgasızdır. Yılan kalın, kuru, kopmayan pullara sahiptir ve böbreklerle boşaltım yapar. Kapalı dolaşıma sahip olma ikisi için ortaktır. (Cevap A) Omurgalılar şubesinde solunum organı olarak solungaç veya akciğer bulunur. Trake solunumu omurgasız canlılarda görülebilir. (Cevap B) S canlısı sürüngenler sınıfında olup vücudu kalın, kuru pullarla kaplı olduğu için deri solunuma yardımcı olamaz. (Cevap E) Omurgalılar şubesinde kuşlar ve memeliler sabit vücut sıcaklığına sahiptir ve bu canlıların kalpleri 4 odacıklıdır. (Cevap D)

81 BİRE BİR BÖLÜM 02 Test RNA sentezi ökaryot hücrelerde çekirdekçikte gerçekleşir. (Cevap D) 2. Ribozomda üretilen proteinler, granüllü ER de işlenir. Golgide paketlenir. (Cevap A) 6. Prokaryot hücrelerde çekirdek gözlenmez. (Cevap D) 3. Suyun hipotonik ortamdan hücre içine geçmesi osmozla sağlanır ve ATP harcanmaz. (Cevap B) 7. K iyot çözeltisi glikoz çözeltisi + L nişasta Hücre zarının özgüllüğünü zar yapısında bulunan glikoprotein ve glikolipitlerin miktarı ve dağılımı sağlar. (Cevap B) Bağırsak zarı Bitki hücrelerinde depo polisakkariti olarak glikojen bulunmaz. (Cevap E) K koluna nişasta geçemediği için maviye boyanmaz. L kolundan K koluna glikoz geçeceği için çözelti yoğunluğu değişir. L deki nişasta miktarı değişmez. (Cevap D)

82 Test D 2. D 3. B 4. E 5. A 6. B 7. D 8. C 9. B 10. A 11. E Kontraktil koful hipotonik ortamda hücre içine giren suyun fazlasını dış ortama otmaya yarar. (Cevap C) Başlangıçta 1. hücre P sıvısı ile izotonik, 2. hücre R sıvısına göre hipotonik, 3. hücre S sıvısına göre hipertoniktir. 2. hücre plazmoliz olduğu için osmotik basıncı artmıştır. 3. hücre şiştiğine göre turgor basıncı artmıştır. 1. hücre ile 3. hücrenin osmotik basınçları aynı yada farklı olması hakkında yorum yapılamaz. (Cevap A) 9. X Y X Y Şeker çözeltisi Şeker çözeltisi 11. K Yarı geçirgen zar Şekil I Yarı geçirgen zar Şekil II L M 82 Başlangıçtaki durumda Y kolundaki çözelti X kolundaki çözeltiye oranla daha hipotoniktir. Bu nedenle Y kolundan X koluna sıvı geçmiş ve X kolunun çözelti seviyesi yükselmiştir. Sıvı seviyeleri sabitlendiğine göre X ve Y kolundaki çözeltilerin derişimleri eşitlenmiştir. (Cevap B) K glikoprotein, L fosfolipit tabakası, M zar proteinidir. Buna göre verilen ifadelerden hepsi doğrudur. (Cevap E)

83 BİRE BİR BÖLÜM 02 Test Balinalar plasentalı memeliler sınıfındadır ve yavrularını doğurup sütle besler. (Cevap E) 2. Canlılar dünyasında sadece metanojenik arkeler metangazı üretebilir. (Cevap B) K ve M aynı cinsin farklı türleridir. Bu nedenle diğer üst sınıflandırma birimleri ortaktır. (Cevap A) İki canlın ın aralarında verimli döller verebilmesi aynı türden olduklarını söyleyebilmek için tek başına yeterlidir. (Cevap B) I, III ve IV tüm tohumlu bitkilerde gözlenir. II ise sadece çiçekli yani kapalı tohumlu bitkilerde gözlenir. (Cevap D) Işıksız ortamda H 2 S kullanarak yaşamını sürdürebilen canlı kemoototrof bir canlıdır. (Cevap A) Mutasyon hızının yüksek olması, çoğalmak için bağışıklık sistemi hücrelerini kullanması ve antibiyotiklerden etkilenmemesi HIV in neden olduğu AIDS ın tedavisinin güç olmasına neden olmaktadır. (Cevap E)

84 Test E 2. B 3. B 4. a 5. A 6. D 7. E 8. D 9. a 10. b 11. B 12. A Omurgalılar şubesindeki tüm canlılar kapalı dolaşım sistemine sahiptir. (Cevap D) 9. Omurgalıların tamamında omurga içinde sinir doku bulunur. (Cevap B) Âlemden türe doğru ortak özellik sayısı artar. Türden âleme doğru protein yapı benzerliği azalır. (Cevap A) Mantar Bitki Hayvan Protista T Bakteri Arke X Y Z 84 Tablo incelendiğinde canlıların kromozom sayısı ile gelişmişlik düzeyleri arasında bir ilişki olmadığı görülür. (Cevap B) Protista âlemindeki canlılar çekirdeğe sahip olma özellikleriyle arke âlemindeki canlılardan ayrılır. (Cevap A)

85 Ekoloji / Ekosistem Ekolojisi - Biyomlar - 1 BÖLÜM 03 Test Biyokütle l ll lll lv Canlılar Doğal bir ekosistemin oluşması ve devamlılığı; üretici, tüketici ve ayrıştırıcı canlı gruplarının varlığına bağlıdır. (Cevap E) 2. Üreticiden son tüketiciye doğru biyokütle azalır. Buna göre canlılar besin piramidinde I - III - II - IV şeklinde sıralanır. (Cevap B) 6. Üreticilerden son tüketicilere doğru besin ve enerji aktarımı yapılırken enerjinin bir kısmı hayatsal faaliyetlerde kullanılır, diğer bir kısmı ise kaybolur. Dolayısıyla besin zinciri ne kadar uzunsa son tüketiciye ulaşan enerji o kadar az olur. (Cevap A) 3. I. ve II. ifade doğrudur. Üreticiler ışık enerjisini kimyasal bağ enerjisine dönüştürerek sisteme bağlar. Çürükçüller, zincirin tüm halkalarından inorganik ortama madde dönüşünü sağlar. Diğer canlılar besin zincirindeki konumuna göre bu enerjiden yararlanır. (Cevap D) Hayvanlardan bitkilere CO 2, bitkilerden hayvanlara besin ve oksijen, hayvanlardan ve bitkilerden saprofitlere organik artık, saprofitlerden bitkilere inorganik madde geçişi olur. (Cevap E) İnorganik maddelerden organik madde sentezleme sadece üretici organizmaların özelliğidir. (Cevap C) Grubun oluşturulmasında heterotrof beslenme şekli kriter olarak alınmıştır. (Cevap B)

86 Test E 2. A 3. E 4. C 5. B 6. D 7. B 8. E 9. E 10. D 11. C 12. C Doğadaki karbon ve azot döngüsünde verilen canlı gruplarından hepsinin etkinliği gözlenebilir. (Cevap E) P canlısı ototrof, R canlısı I. cil tüketici, S canlısı ayrıştırıcı olup ekosistemin biyotik faktörlerindendir. P nin biyokütlesi R ninkinden fazladır. (Cevap C) Üreticiler Tüketiciler Atmaca Yılan 1, 2 ve 3 organik besin, oksijen, mineral olabilir. 4 ve 5 karbondioksit olabilir. ATP doğrudan bir canlıdan diğerine aktarılamaz. (Cevap E) Fare Ot A) Biyolojik B) Birey C) birikim miktarı sayısı Enerji kaybı Ü ST Ü ST Ü ST D) Aktarılan E) Biyokütle enerji miktarı I. protein hidrolizi, II. solunum, III. ve IV. kemosentez, V. amino asit sentezi VI. protein sentezidir. Buna göre I, II, V ve VI hem fotosentetik hem de kemosentetik canlılarda ortak olarak gerçekleşebilir. (Cevap D) Ü ST Ü ST Üreticiden son tüketiciye doğru biyolojik birikim ve enerji kaybı artar. Birey sayısı, aktarılan enerji miktarı ve biyokütle azalır. (Cevap C)

87 Ekosistem Ekolojisi - Biyomlar - 2 BÖLÜM 03 Test K L M N Popülasyon ve komünite canlı faktörleri, biyosfer ve ekosistem canlı ve cansız faktörleri yapısında bulundurur. (Cevap A) Ok yönü besin ve enerjinin geçiş yönünü gösterir. K dan N ye doğru biyokütle ve aktarılan enerji azalır, biyolojik birikim artar. L otçul, M etçildir. (Cevap C) 2. Bir habitatta aynı türden veya farklı türlerden canlılar bulunabilir. A, B, D ve E farklılık ve benzerlik gösterebilir. Ancak bir habitattaki canlıların protein yapıları kesinlikle farklıdır. (Cevap C) Ayrıştırıcılar organik artıkları inorganik maddelere ayrıştırarak ekosistemdeki madde döngüsünü sağlar. Atmosfer azotunu toprağa bağlayan bakteriler ayrıştırıcı değildir. (Cevap D) Üreticilerden son tüketiciye doğru aktarılan enerji miktarı azalır. (Cevap B) Ekosistemin temel ışık kaynağı güneş olup fotoototroflar belirli dalga boyundaki ışınları kullanarak inorganik maddelerden organik besin sentezler. Işık doğrudan ya da dolaylı olarak tüm canlılar için önemlidir. (Cevap D) Keklik hem etçil hem otçul bir canlıdır. (Cevap B)

88 Test A 2. C 3. B 4. D 5. C 6. D 7. B 8. B 9. A 10. D 11. D Işık M L K L canlısı otçul olup hayvansal proteinleri besin olarak tüketmez. (Cevap B) P canlısı azotlu artık ürünleri ayrıştıran saprofit bir bakteri veya mantar olabilir. R ise kemosentetik bir bakteridir. (Cevap D) Ayrıştırıcılar besin zincirinin tüm basamakları ile etkileşim halindedir. Fare ve ayrıştırıcı aynı beslenme basamağında yer almaz. (Cevap A) Solunum atmosferdeki CO 2 oranını artırırken fotosentez azaltır. Ancak üretici ve tüketici faaliyetleri atmosfer CO 2 nin dengede kalması için yeterli değildir. (Cevap D)

89 Ekosistem Ekolojisi - Biyomlar - 3 BÖLÜM 03 Test Atmoserdeki karbondioksiti organik besinin yapısına katarak kullanılabilir forma dönüştüren canlılar üretici canlılardır. (Cevap A) Verilenlerden hepsi deniz ve okyanuslardaki komünitelerin özelliklerini belirler. (Cevap E) T Z Y X -l- Z Y Y X X -ll- -lll- İç içe geçmiş çok sayıda besin zincirinin karmaşık bir yapı kazanmasıyla besin ağları oluşur. Besin ağındaki canlı çeşitliliğinin artması ekosistemin devamlılığını olumlu etkileyebilir. (Cevap B) Besin piramidindeki basamak sayısı arttıkça enerji kaybı artar. (Cevap A) 6. Topraktaki inorganik madde Çöller, canlı sayısı ve çeşitliliği diğer biyomlara göre daha az olan biyomlardır. Bu nedenle madde ve enerji döngüsü pek çok biyoma oranla daha azdır. (Cevap C) Üreticilerin besin sentezi topraktaki inorganik madde miktarını azaltır. Grafiğe göre I. ve II. ifadeler söylenebilir. (Cevap D)

90 Test A 2. B 3. C 4. E 5. A 6. D 7. B 8. C 9. B 10. D 11. E 12. D Z T S R P Tropikal yağmur ormanları canlı çeşitliliği, canlı sayısı, sıcaklık ve nem düşünüldüğünde ayrışma hızı en yüksek biyomlardır. (Cevap B) T hayvansal organizmadır. Yapısında nişasta bulundurmaz. (Cevap D) Besin piramidinin birinci trafik düzeyinde üretici canlılar bulunur. I. ve II. olaylar bu canlıların birey sayısının azalmasına, III. olay artmasına katkı sağlar. (Cevap C) Çöl biyomundaki bitki türleri sıcak ve kurak ortama uyum sağlamak amacıyla verilen adaptasyonlardan tümüne sahip olabilir. (Cevap E) Tilki Fare Buğday Ayrıştırıcılar %75 %25 %5 %2 Tür yüzdesi Tropikal Ilıman Kutup Çöl Bölgeler 90 Fare sayısının artması daha fazla buğday tüketimine neden olurken, tilkilerinde daha fazla besin bulmasına imkan sağlar. (Cevap B) Grafikte bir iklim bölgesinde bulunan türlerin diğer iklim bölgelerinde bulunup bulunmamaları ile ilgili bir veri bulunmamaktadır. (Cevap D)

91 Ekosistem Ekolojisi - Biyomlar - 4 BÖLÜM 03 Test Birey sayıları t 1 t 2 t 3 t 4 Canlı türleri Ayrıştırıcılar organik artıkları ayrıştırarak inorganik ortama madde döngüsünü sağlar. Bu canlıların azaldığı bir ekosistemde I, III ve IV. durumlar gözlenir. Üreticiler bu durumdan olumsuz etkilenir. (Cevap E) 2. Üreticiden son tüketiciye birey sayısı artar, biyokütle azalır. Besin piramidinde t 2, t 4 den sonra yer aldığı için t 4, t 2 nin besini olabilir. (Cevap E) 5. D C B A 1 kcal 10 kcal 100 kcal 1000 kcal Su döngüsü ile ilgili olarak verilen açıklamaların hepsi doğrudur. (Cevap E) 3. Üreticiden son tüketiciye doğru aktarılan enerjinin azalması enerji kaybının olduğunu dolayısıyla basamak sayısı arttıkça en son basamaktaki canlıların enerjiden yararlanma oranının azaldığını gösterir. (Cevap D) II ve III numaralı canlı grupları atmosferdeki CO 2 oranını artırırken, I numaralı canlı grubu azaltır. (Cevap A) Epifit bitkiler tropikal yağmur ormanlarında yüksek ağaçlar üzerinde yaşar. Çayırlar orman gelişimi için uygun alanlar değildir. (Cevap B)

92 Test E 2. E 3. A 4. E 5. D 6. B 7. C 8. C 9. A 10. A 11. B Çayır biyomları ile ilgili olarak I ve II. yargılar doğru, III. yargı yanlıştır. (Cevap C) 8. Atmaca Yılan X grubundaki canlılar ayrıştırıcılar olup, sadece azot değil pekçok maddenin döngüsünde görev alabilir. (Cevap A) Fare Yeşil bitki 11. Güneş ışığı I. trofik düzey (Ototroflar) Fare popülasyonunun üreme hızındaki artma yılan popülasyonunu olumlu etkiler. (Cevap C) Ölü ve atıklar Ölü ve atıklar Ölü ve atıklar II. trofik düzey (Otçullar) III. trofik düzey (Etçiller) 9. Ayrıştırıcılar 92 Çöl biyomlarının yıllık yağış miktarı 30 cm 3 ün altındadır. Gece ve gündüz arası sıcaklık farkı çok fazladır. Canlı çeşitliliği azdır ve karaların % 35 ne yakın bir alanı kaplar. (Cevap A) Ekosistemde madde ve enerji akışını başlatanlar üreticilerdir. Tüketicilere doğru enerji kaybı artar. Dolayısıyla üretici düzeyindeki canlılarda enerji verimliliği tüketicilerden daha fazladır. (Cevap B)

93 Ekoloji / Komünite ve Popülasyon Ekolojisi - 1 BÖLÜM 03 Test Popülasyon tek bir tür, komünite birden fazla tür bulundurur. Dolayısıyla komünitelerin baskın türü olabilir. Her iki ekolojik birim de abiyotik faktörlerden etkilenir. (Cevap B) Bir popülasyonda zamana bağlı olarak meydana gelen sayısal değişimler popülasyon dinamiğini oluşturur. Yaş dağılımı da popülasyon dinamiklerinden birisidir. (Cevap B) Birey sayısı a b c d Verilen değişimlerden tümü otçul bir hayvan popülasyonunun büyümesini olumsuz yönde etkileyebilir. (Cevap E) 3. I. a artarken d değişmemiştir. Bu nedenle a ile d arasında av-avcı ilişkisi olamaz. II. b artarken d değişmemiştir. Bu nedenle b, d ile besleniyor olamaz. III. b artarken c azalmıştır. Buna göre b parazit c konak olabilir. IV. a ve b paralel artış göstermiştir. Bu nedenle aralarında mutualist ilişki olabilir. (Cevap C) Bir komünitede yer alan popülasyonlar için verilen faktörlerden tümü farklılık gösterebilir. (Cevap E) C ve E yarı parazit, B tam parazit, A her ikisinin de özelliğidir. D her ikisinde de gözlenmez. (Cevap A)

94 Test B 2. E 3. E 4. B 5. C 6. A 7. D 8. E 9. A 10. C P R R S Birey sayıları Birey sayıları + + P S 0 + X Y Z T R Tür çeşidi İlk durum X Y Z T R Tür çeşidi Son durum P ve R arasında mutualist, P ve S arasında kommensal ilişki vardır. R ile S arasında parazitlik ilişkisi vardır. R parazit, S konak canlıdır. (Cevap D) İlk durumda komünitenin baskın türü Z iken son durumda X olmuştur. Yani ikincil süksesyon gerçekleşmiştir. Komünitedeki tür çeşitliliği, dolayısıyla ekolojik niş çeşitliliği değişmemiştir. (Cevap A) X 94 III. ve IV. deki canlılarda mutualist ilişki gözlenir. I. de av - avcı ilişkisi, II. de parazit yaşam ilişkisi vardır. (Cevap E) Y ve T ekoton (sınır yasama birliği) olarak adlandırılır. Ekotonlar tür çeşitliliği ve ekolojik niş çeşitliliği fazla olan alanlardır. Ekoton her iki yaşama birliğine ait canlıları bir arada bulundurulabilir. (Cevap C)

95 Komünite ve Popülasyon Ekolojisi - 2 BÖLÜM 03 Test İç Anadolu daki çiçekli bitkiler komünite örneğidir. Birden fazla tür bulundurur. (Cevap B) Bir komünitede bulunan farklı hayvan popülasyonları için aynı ekosistemde bulunma kesinlikle ortaktır. Diğerleri için kesinlik söz konusu değildir. (Cevap A) Köpek ve tenya arasında parazitlik ilişkisi görülür. Yani köpek zarar görürken tenya birliktelikten yarar sağlar. (Cevap A) İç parazitler konak canlının vücudunun içinde yaşar. Diş parazitlerin hareket, duyu, sinir ve üreme sistemleri gelişmiştir. Sindirim sistemleri de iç parazitlere göre daha gelişmiştir. (Cevap D) Popülasyon taşıma kapasitesine yaklaştıkça çevre direnci, tür içi rekabet artarken besin miktarı azalır. (Cevap D) Liken birlikteliğini oluşturan K (alg) ile M (mantar) arasında karşılıklı faydalanma (mutualist) ilişkisi vardır. K atotrof, M heterotrof beslenir, yani ekolojik nişleri farklıdır. (Cevap E)

96 Test B 2. A 3. D 4. A 5. D 6. E 7. B 8. E 9. E 10. B 11. C 12. B Birey sayısı P P 4 P 1 P 2 3 P 5 Ortam derinliği Süksesyon kararlı bir komünitenin oluşması ile son bulur. Buna klimaks denir. I. primer, II. sekonder süksesyonun özelliğidir. (Cevap B) Grafik incelendiğinde P 2 popülasyonunun diğer püpülasyonlara göre daha farklı derinliklerde yaşamını devam ettirebildiği görülür. (Cevap B) Birey sayısı Doğum oranının azalmasına bağlı olarak popülasyonun yaş ortalaması kesinlikle artar. Popülasyonun büyüklüğünde artma görülmez. Ölüm oranı doğrudan doğum oranıyla bağlantılı değildir. (Cevap C) 12. Verilen grafikte S tipi büyüme eğrisi gösterilmiştir. Bu tip büyüme eğrilerinde tüm evrelere ait değerler belirlenebilir. (Cevap E) Birey sayısı P 1 P t P 3 Gen frekansının değişmemesi kararlı bir popülasyon yapısının oluşması ile birlikte I,, II,, III. ve IV. koşullarla sağlanabilir. (Cevap E) I. yorum, P 1 in sayısı artarken P 2 değişmediği için yapılamaz. II. yorum, P 2 nin zamana bağlı olarak birey sayısı değişmediği için yapılabilir. III. yorum, P 1 ve P 3 farklı türlerden oluştuğu için eş seçimine dayalı rekabete giremeyeceğinden yapılamaz. (Cevap B)

97 Komünite ve Popülasyon Ekolojisi - 3 BÖLÜM 03 Test Birey sayısı t 1 t 2 Aynı komünitede yer alan farklı türlere ait popülasyonlar arasında beslenme ve yaşam alanı için rekabet gözlenebilir. Ancak farklı türler arasında eş seçimine dayalı rekabet görülmez. (Cevap C) 2. Grafiğe göre A, B, C ve E deki yorumlar yapılabilir. t 2 zaman aralığında popülasyonun birey sayısı önce artmış sonra sabitlenmiştir. Yani büyüme hızı sürekli artmamıştır. (Cevap D) Verilen faktörlerden hepsi çevre direnci kapsamında değerlendirilir. Bunlar popülasyonun büyümesini sınırlandırarak dengeye ulaşmasını sağlayabilir. (Cevap E) 5. Birey sayıları Vaşak Tavşan I. mutualizmde, II. parazitlikte, III. her üçünde gözlenen ortak bir durumdur. (Cevap C) Grafiğe göre vaşak ile tavşan arasında av-avcı ilişkisi vardır. Vaşak, tavşanı avladığı için genel olarak popülasyon yoğunluğu tavşana göre daha azdır. Ancak vaşağın tavşan dışında bir türü avlamadığına dair veri yoktur. (Cevap C)

98 Test C 2. E 3. C 4. D 5. C 6. E 7. A 8. D 9. B 10. C Birey sayısı Birey sayısı Birey sayısı y x z t t 1 t 2 -l- -ll- Soruda net bir zaman belirtilmemiştir. Bu nedenle verilen niceliklerden tümü t 1 ve t 2 zaman aralıklarında, ilgili popülasyon için farklılık gösterebilir. (Cevap E) Grafikler incelendiğinde I. grafikten A ve D, II. grafikten C ve D deki yorumları yapılabilir. II. grafik rekabet grafiği değildir. (Cevap B) Tam parazit bitkiler yarı parazit bitkilerden farklı olarak klorofilsiz ve küçülmüş yapraklara sahiptir. II., III. ve IV. özellikler tam parazit ve yarı parazit bitkiler için ortaktır. (Cevap A) Birey sayısı X Birey sayısı Y Z Z X l. Ortam ll. Ortam Verilen simbiyotik (birlikte yaşam) ilişkide midye birliktelikten etkilenmezken Bryzoa fayda sağlar. Bu ilişki kommensalizme örnektir. Kommensalizmde birliktelikte zorunluluk yoktur. (Cevap D) Grafikler incelendiğinde I. ve II. yargıya varılabilir. Ancak Z türü etçil olmasına rağmen X ve Y nin beslenme çeşidi hakkında yargıda bulunulamaz. (Cevap C)

99 Komünite ve Popülasyon Ekolojisi - 4 BÖLÜM 03 Test Belirli bir zamanda birim alanda veya birim hacimdeki popülasyona ait birey sayısı, popülasyon yoğunluğunu ifade eder. Buna göre verilen faktörlerden tümü popülasyonların yoğunluğunda değişime neden olabilir. (Cevap E) Bir popülasyonun bulundurabileceği maksimum birey sayısı, taşıma kapasitesi olarak adlandırılır. Taşıma kapasitesi aşılırsa I., III. ve IV. artar, II. azalır. (Cevap E) Birey sayısı t 1 t 3 t 2 Memeli hayvan gruplarının hiçbirinde parazitliğe rastlanmaz. (Cevap C) Sıcaklık ( C) 3. Komüniteler belirli bir alanda sürekli etkileşim içinde yaşayan birden fazla türün oluşturduğu birlikteliklerdir. (Cevap B) Grafik incelendiğinde t 1, t 2 ve t 3 türlerinin birlikte yaşadığı bir sıcaklık derecesinin olmadığı, t 2 türünün daha geniş bir sıcaklık toleransına sahip olduğu görülür C ler arasında t 2 - t 3 ortak sıcaklık değerlerinde yaşayabilir. (Cevap D) Mutualizm iki veya daha fazla türün karşılıklı yarar sağladığı türler arası bir ilişkidir. Birliktelik bozulduğunda her iki canlı da olumsuz etkilenir. (Cevap C) Popülasyon, belirli bir alanda yaşayan aynı tür canlıların oluşturduğu topluluktur. Bu nedenle baskın türü yoktur. Diğer ifadeler doğrudur. (Cevap D)

100 Test E 2. C 3. B 4. C 5. E 6. D 7. D 8. B 9. C 10. B 11. E 12. A Yıl 1980 Yıl 2000 Tüylü meşe 50 Ihlamur 5 Karakavak 20 Karakavak 5 Mavi çam 10 Mavi çam 25 Kızılçam 100 Kızılçam 150 Akçaağaç 15 Akçaağaç 10 Dış parazit olan pirede sindirim organı bulunur. İhtiyaç duyduğu besinleri konak canlıdan karşılar. (Cevap B) 11. Komünitenin baskın türü Kızılçam olarak devam etmiştir. Toplam tür çeşidi sayısı yine 5 tir. Toplam ağaç sayısı yine 195 tir. Karakavak ve Akçaağaç popülasyon yoğunluğu azalmıştır. En büyük yoğunluk değişimi Tüylü meşede oluşmuştur. (Cevap B) A) Sayı B) Sayı C) X X Y Sayı X Y Y D) Sayı X E) Sayı Y X Y Ekolojik nişleri aynı olan X ve Y popülasyonları arasında aynı habitatta rekabet ilişkisi gözlenebilir. (Cevap E) 9. Gelişme Gelişme R P P R 12. -l- -ll- 100 Grafikler incelendiğinde P ve R arasında kommensal ilişki olduğu anlaşılır. P canlısı birliktelikten tek taraflı fayda sağlayacaktır. (Cevap C) P ve R arasında mutualist, R ile S arasında parazitlik ilişkisi olabilir. S ile T arasında parazitlik ilişkisi varsa S parazit, T konaktır. (Cevap A)

101 Ekoloji / Güncel Çevre Sorunları - 1 BÖLÜM 03 Test Hava kirliliği doğrudan ya da dolaylı olarak verilen durumlardan hepsine neden olabilir. (Cevap E) Uyku bozuklukları ses kirliliğinin psikolojik etkilerindendir. (Cevap C) Küresel iklim değişiklikleri I. ve III. durumlara neden olabilir. Küresel iklim değişikliklerine bağlı olarak biyoçeşitlilik ve popülasyon yoğunluklarında azalma gözlenir. (Cevap B) Ötrofikasyon; kimyasal gübre vb. kirleticilerin içerdiği fosfor ve azotlu bileşiklerin bakteri, alg, bitki gibi organizmaların sayıca artması durumunda ortaya çıkar. Ötrofikasyon durumunda alt katmandaki canlılar yeterince ışık ve oksijen alamaz. Bunun sonucunda canlılar ya ölür ya da göç eder. (Cevap E) Yanardağ faaliyetleri güncel çevre sorunlarının insan kaynaklı olmayan nedenlerindendir. (Cevap C) Radyoaktif kirlilik durumunda verilenlerden tümü gözlenebilir. (Cevap E)

102 Test E 2. B 3. C 4. C 5. E 6. E 7. D 8. C 9. C 10. B 11. D 12. A Bitki ve hayvan kalıntıları kısa süreli, diğerleri uzun süreli kirliliğe neden olan faktörlerdendir. (Cevap D) A, C, D ve E karbon ayak izini artıran, B azaltan uygulamalardır. (Cevap B) Canlılar arasındaki av-avcı ilişkisi ekosistemlerde doğal olarak var olan ve hayatın devamlılığı için gerekli olan durumlardandır. Diğerleri yaban hayatını olumsuz etkiler. (Cevap C) Erozyona bağlı olarak bitki sayısı azalır. Suyu toprağa bağlayan canlılar bitkilerdir. Bu nedenle toprağın su tutma kapasitesi azalır. Erozyon I. III. ve IV. durumların ortaya çıkmasına neden olabilir. (Cevap D) 12. Sudaki azot tuzu oranı Atmosferdeki CO 2 oranı N N l Topraktaki mineral oranı ll Sudaki ağır metal oranı N N lll lv Ekosistemdeki madde döngüsünün engellenmesi sürdürülebilirliğe örnek olarak verilemez. (Cevap C) Atmosferdeki aşırı karbondioksit birikimi sera etkisine neden olmaktadır. (Cevap A)

103 Güncel Çevre Sorunları - 2 BÖLÜM 03 Test İnsan Ev Endüstri Taşıt Toprak kirliliği Hava kirliliği Hastalık etkeni Ormanlar pekçok canlı türünün habitatıdır. Ormanların tahrip edilmesi biyolojik çeşitliliğin azalmasına neden olur. (Cevap C) 5. Şekle bağlı olarak I. ve II. yargılara ulaşılabilir. Ancak toprak ve hava kirliliğine sadece endüstriyel atıklar neden olmaz. (Cevap C) Orman yangınları insan kaynaklı olmadan doğa olayları sonucunda da gerçekleşebilir. (Cevap B) Verilen durumlardan tamamı su kirliliğinin oluşmasına neden olur. (Cevap E) Diyabet (şeker hastalığı) hormonal bir hastalık olup hava kirliliğiyle doğrudan bir bağlantısı yoktur. (Cevap E) CFC gazlarının kullanım alanlarının artırılması ozon kirliliğine neden olur. (Cevap D) Yeryüzünde bulunan doğal alanların koruma altına alınması küresel çaplı bir önlemdir. Diğerleri belirli bir bölge ya da coğrafi alanı ilgilendirir. (Cevap C)

104 Test C 2. E 3. D 4. C 5. B 6. E 7. C 8. D 9. E 10. A 11. D 12. E % 16 SO 2 (kükürtdioksit) Amonyak, üre gibi boşaltım artıkları kemosentetik canlılar tarafından kısa yoldan biyolojik sisteme geri döndürülür. (Cevap D) % 14 NO (Azotoksit) % 15 Yanıcı organik madde % 5 toz % 50 CO 2 (karbondioksit) 9. Hava kirliliği insan sağlığını olumsuz etkiler. Atmosferdeki toz da hava kirliliğine neden olan faktörlerden biridir. Grafiğe göre I. ve III. yorum yapılabilir. (Cevap D) 12. Tanıma göre verilen durumlardan tümü karbon salınımını artırarak ekolojik ayak izinin büyümesine neden olur. (Cevap E) Biyolojik birikim, üreticilerden son tüketicilere doğru artış gösterir. Göl suyunda biriken ağır metaller ilk olarak üreticileri etkiler, bazı canlılarda ani ölümlere neden olarak biyolojik çeşitliliği azaltabilir. Bu durum besin zincirinin kısalmasına neden olur. (Cevap A) Verilen sayılal değerlere bağlı olarak dört ifade de doğrudur. (Cevap E)

105 BİRE BİR BÖLÜM 03 Test Kükürtlü ve azotlu bileşiklerin yağmur suyu ile reaksiyona girerek sülfirik asit (SO 2 ) ve nitrik asit (NO 2 ) olarak yeryüzüne inmesine asit yağmuru denir. (Cevap D) 2. Ayrıştırıcılar ekosistemdeki tüm biyotik faktörlerle etkileşim halinde olup ekosisteme madde döngüsünü sağlar. Dolayısıyla ayrıştırıcı popülasyonlarının büyüklüğünün azalması verilen popülasyonların tümünü etkiler. (Cevap E) 6. A, B, C ve E biyolojik çeşitliliği olumsuz etkiler. D doğal ortamların korunmasını sağlayarak biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesini olumlu yönde etkiler. (Cevap D) 3. Ekosistemde gerçekleşen durumun temel nedeni iklimsel değişikliklerdir. (Cevap B) 7. Küresel ısınma sürecinde verilen olaylar A - B - E - D - C sırasına göre gerçekleşir. (Cevap C) Kara ekosistemleri; canlı sayısı, canlı çeşidi sayısı ve abiyotik faktörler bakımından su ekosistemlerinden farklılık gösterebilir. (Cevap E) c kemosentetik bir organizmadır. Kemosentetik canlılar prokaryot hücre özelliğine sahip olduğu için mitokondri ve kloroplast bulunduramaz. (Cevap E)

106 Test D 2. D 3. C 4. E 5. E 6. B 7. E 8. E 9. D 10. A 11. E 12. A 13. E P R S X T R T Z Y R popülasyonu T popülasyonunun yayılış alanı içinde sınırlı kaldığı için besin miktarındaki azalmadan en çok etkilenir. (Cevap E) Madde ve enerji akışını başlatan S üretecidir. S ile beslenen P birincil, P ile beslenen R ikincil tüketicidir. T ise ayrıştırıcıdır. (Cevap E) 12. Yıllık ortalama sıcaklık 9. 32,2 15,6 1,1 l 102 V ll lll lv Yıllık ortalama yağış (cm) Ötrofikasyona bağlı olarak gölün ışık geçirgenliğinde ve oksijen oranında azalma meydana gelir. Bu durum göl ekosisteminin bozulmasına ve canlı çeşitliliğinin azalmasına neden olur. (Cevap D) Özellikleri verilen biyom çöl biyomudur ve grafikte I ile gösterilmiştir. (Cevap A) Azot döngüsünde verilen olayların I - II - III sırasına göre gerçekleşmesi atmosferdeki azotun canlı yapısına katılıp tekrar havaya geri dönmesini sağlar. (Cevap A) Ayrıştırıcılar ortamdan uzaklaştırılırsa organik maddeler ayrıştırılamayacağından inorganik ortamdaki madde miktarı azalır. Bu durumdan önce üreticiler sonra sırasıyla diğer canlılar olumsuz etkilenir. Üretici sayısının azalması tüketicilere aktarılan enerji miktarının azalmasına neden olur. (Cevap E)

107 TÜMEVARIM - I Test Riboz RNA ve ATP nin yapısında, Deoksiriboz ve timin ATP nın yapısında, Urasil RNA nın yapısında, Fotfat DNA, RNA ve ATP nin yapısında bulunur. (Cevap E) Hücrede meydana gelen yapım, üretim tepkimelerine anabolik tepkime denir. I. protein sentezi, II. oksijenli solunum, III. nötral yağ sentezi, IV. glikoz sentezi, V. selüloz sentezidir. Buna göre, I. ve III. tüm canlı hücrelerde gerçekleşebilen anabolik tepkimelerdir. (Cevap A) Tek hücreli canlılar bölünerek ürer. Hücre bölünmeleri ile büyüme çok hücreli canlılara ait bir özelliktir. (Cevap A) Hayvansal organizmalar karbondioksiti kullanarak organik madde sentezi yapamaz. (Cevap D) 3. Uygulanan antibiyotikler X ve Y X ve Z Y ve T T ve R X ve R 6. K + L + H 2 O M Gelişme durumu Tablo incelendiğinde bakterinin Y antibiyotiğinin bulunduğu ortamda üreyemediği görülür. (Cevap B) M bir disakkarit olduğu için yapısında glikozit bağı bulunur. K ve L birer monosakkarittir. Disakkaritler hücre zarından hidroliz edilmeden geçemez. K ve L den biri mutlaka glikozdur. (Cevap E)

108 Test E 2. A 3. B 4. A 5. D 6. E 7. C 8. A 9. D 10. E 11. C 12. B Glikoz Nişasta Protein l ll lll Saf su P bir dipeptit olup yapısında peptit bağı bulundurur. R bir disakkarittir. S yağ olup yapısında ester bağı bulundurur. Yağlar tüm canlı hücreler tarafından sentezlenebilir. P, R ve S oluşumu sırasında su açığa çıkmıştır. (Cevap C) I. bağırsak torbadan dışarı glikoz çıkarken I., II. ve III. bağırsak torbaya su geçişi olur. (Cevap E) Vitaminler monomer organik moleküllerdir. Düzenleyici ve direnç artırıcı olarak kullanılabilirler. Yapıya katılmaz ve enerji elde etmek için kullanılmazlar. Hayvanlar doğrudan vitamin sentezi yapamadığından vitaminler hayvanlar için esansiyel özellik gösterir. Genetik şifreye göre sentezlenmezler. (Cevap A) I. ve III. canlılar aynı cinste yer aldığı için aynı zamanda aynı familyada yer alır. (Cevap C) 12. Tepkime hızı t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 Prokaryot hücrelerde protein sentezi dışındaki tüm metabolik olaylar sitoplazmada gerçeklenir. (Cevap D) t 2 de tepkime sabit hızda devam ettiğine göre ortamda substrat bulunmaktadır. (Cevap B)

109 TÜMEVARIM - I Test A, B, C ve E sadece memeliler sınıfına ait özelliklerdir. D ise tüm omurgalılarda gözlenir. (Cevap D) Enzimler genetik şifreye uygun olarak sentezlenir. Enzimin hücre içinde mi yoksa hücre dışında mı etkinlik göstereceği kullanıldığı tepkime çeşidine bağlıdır. Ancak II. ve III. yargıların doğruluğunu destekleyecek veri bulunmamaktadır. (Cevap A) Yarı korunumlu olarak eşlenebilme DNA nın özelliğidir. Diğer özellikler DNA ve RNA için ortaktır. (Cevap D) B ve E çam ağacına, C ve D tek hücreli bir protiste ait olabilir. Ökaryot hücre yapısına sahip olma her ikisi için ortak özelliktir. (Cevap A) Difüzyon ve osmoz sırasında ATP harcanmaz, hücrenin canlı olması gerekmez. Difüzyon, osmoz ve aktif taşıma yoğunluk farkına bağlı olarak gerçekleşebilir. ATP harcanarak gerçekleşme aktif taşıma ve ekzositoza ait olabilir. (Cevap E) Selüloz yapılı hücre duvarı bulundurma bitkilere ve protista âlemindeki alglere ait bir özelliktir, bakteride kesinlikle gözlenmez. (Cevap C)

110 Test A 2. D 3. E 4. D 5. A 6. C 7. E 8. D 9. E 10. B 11. E 12. E Nehir ağzı Nehir Deniz Bitki ve hayvan kalıntılarındaki proteinli bileşiklerdeki azotun atmosfere verilmesine kadar geçen süreçte verilen üç olay sırasıyla gerçekleşir. (Cevap E) 8. Ekotonlar her iki ekosisteme ait canlıları bir arada bulundurur. Ekotonlar ekolojik niş çeşitliliği ve canlı çeşitliliği fazla, birey sayısı sınırlı alanlardır. (Cevap B) Birey sayısı 11. t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 Birey sayısı R S t 1 t 2 t 3 t 4 P t 1 deki birey sayısı t 2 den az olduğu için, t 1 deki popülasyon yoğunluğu t 2 dekinden azdır. t 2 de birim zamanda birey sayısındaki artış t 3 den fazla olmuştur. t 4 de popülasyon dengededir. Grafikteki verilerden IV. yorum çıkarılamaz. (Cevap D) Grafikte R türünün S türünün avcısı olduğuna dair bir veri yoktur. (Cevap E) Üreticiler işaretli karbon atomu içeren karbondioksiti kullanarak organik besinin yapısına katar. Bu karbon beslenme yoluyla diğer canlı gruplarına aktarılabilir. (Cevap E) Tablo incelendiğinde X ve R nin memeliler sınıfında yer aldığı anlaşılır. Buna göre X ve R nin şube ve âlem özellikleri de ortaktır. (Cevap E)

111 TÜMEVARIM - I Test Bakteriler prokaryot hücre yapısına sahip olduklarından zarlı organel bulundurmaz. (Cevap E) Verilen canlılar aynı cinsin farklı türleridir. Aynı familyada sınıflandırılır. Ortak özelliklere sahiptir. Ancak DNA nükleotit dizilişleri farklıdır. (Cevap D) Kalıtım materyallerinin sitoplazmada serbest bulunması prokaryot hücrelere ait bir özelliktir. Protein sentezi tüm hücrelerde ribozomda gerçekleşir. Ökaryot hücre yapısına sahip tek hücreli canlılar da bulunur. (Cevap C) Virüsler hücresel yapı göstermez. Çoğalabilmek için kendilerine özgü konak hücreye ihtiyaç duyar. DNA veya RNA bulundurur. Konak hücre dışında kristalleşir. Virüs enfeksiyonları antibiyotik kullanılarak tedavi edilemez. (Cevap D) Tepkime hızı Birey sayısı P 2 P 1 P 3 Sıcaklık (ºC) 111 A, B, C ve D enzim etkinliğini olumlu etkiler. Grafikte tepkime hızında gözlenen değişimin nedeni ortam ph ının yükseltilmesi olabilir. (Cevap E) Grafik incelendiğinde verilen yargılardan üçünün de doğru olduğu görülür. (Cevap E)

112 Test E 2. C 3. E 4. D 5. D 6. E 7. B 8. E 9. A 10. C 11. D 7. Biüret çözeltisi K kolu Amino asit + protein L kolu 10. X Y Z Bağırsak zarı L kolundan K koluna protein geçişi olamayacağı için K kolundaki sıvının renginin mora dönüşmesi gözlenmez. (Cevap B) 8. Bitki Çekirge Kurbağa X Yılan Atmaca 1. deney tüpünde yağ asidi ve gliserolün oluşması mülekülün yağ olduğunu ve ester bağlarının yıkıldığını, 2. deney tüpünde amino asitlerin oluşması molekülün protein olduğunu ve glikozit bağlarının yıkıldığını gösterir. Ancak 3. deney tüpü için kesin yargıda bulunulamaz. (Cevap C) X ile gösterilen canlı ayrıştırıcı olup verilen özelliklerden hepsine sahiptir. (Cevap E) 9. Canlı türü Hücre yapısı Hücre sayısı Beslenme şekli P Prokaryot Tek Heterotrof R Ökaryot Tek Ototrof S Ökaryot Çok Heterotrof T Ökaryot Çok Ototrof I. ve III. birlikte yaşam şekillerinde birliktelik bozulursa parazit zarar görürken konak olumlu etkilenir. II. de isteğe bağlı bir durum söz konusudur. IV. de biri zarar görürken diğeri etkilenmez. (Cevap A) Tablo incelendiğinde A, B, C ve E deki yorumların doğru olduğu söylenir. Ancak R canlısı protista âleminde yer alır ya öglena gibi hücre çeperi bulundurmaz veya alg gibi selüloz yapılı çeper bulundurabilir. (Cevap D)

113 Üreme / Mitoz ve Eşeysiz Üreme - 1 BÖLÜM 04 Test Bir hücrede çekirdek DNA sının eşlenmesinin gözlenmesi o hücrenin bölüneceğini kesin olarak kanıtlar. Diğer olaylar hücrenin normal metabolik süreci içinde gözlenebilen olaylardır. (Cevap B) Haploit kromozomlu bir hücre mitoz geçirdiğinde haploit kromozomlu iki yeni hücre oluşur. Haploit hücreler homolog kromozom çifti bulundurmaz. Mitotik evrenden önce interfazda DNA eşlenmesi görülür. Anafaz evresinde kardeş kromatitler birbirinden ayrılır. Oluşan hücrelerin sitoplazma miktarları farklı olabilir. (Cevap B) Prokaryot hücrelerde mitoz bölünme gözlenmez. Ökaryot tüm hücreler bölünebilme özelliğine sahip değildir. Diğer ifadeler doğrudur. (Cevap A) A, B, D ve E deki olaylar tüm normal mitoz bölünmelerde gözlenir. Sentriollerin faaliyetleri sonucu iğ ipliklerinin oluşması bitki hücrelerinin mitoz bölünmesi sırasında gözlenmez. (Cevap C) 3. 2n A B 2n 2n C Ökaryot A hücresinden B ve C hücrelerinin oluşumu sırasında kromozom sayısının değişmemesi olayın mitoz bölünme olduğunu gösterir. Mitoz bölünme sırasında kalıtsal yapıda değişiklik gözlenmez. (Cevap E) Mitoz bölünme kalıtsal özelliklerin değişmeden sonraki hücrelere aktarımını sağlar. Tek hücreli canlılarda eşeysiz üreme, çok hücreli canlılarda büyüme, gelişme ve rejenerasyonu sağlar. Çok hücreli canlıların vücudundaki tüm canlı hücreler bölünebilme özelliğine sahip değildir. (sinir, alyuvar vb.) (Cevap D)

114 Test B 2. A 3. E 4. B 5. C 6. D 7. C 8. E 9. C 10. D 11. B 12. E Orta lamel Tek hücreli canlılarda büyüme sitoplazma miktarında artma ya da hücre hacmindeki artma ile sağlanır. Diğer olaylar mitoz bölünme ile sağlanır. (Cevap C) 8. Bölünme bir bitki hücresine aittir. Buna göre I. ve III. yargılar doğrudur. Bitki hücrelerinde iğ iplikleri sitoplazmik proteinler tarafından üretilir. (Cevap D) 11. Kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılarak zıt kutuplara hareket etmesi Anafaz Çekirdek zarının erimesi Profaz Kromozomların hücrenin ekvator düzleminde sıralanması Metafaz Sitoplazmanın iki hücreye paylaştırılması Sitokinez Verilen olaylardan herhangi biri telofaz evresinde gerçekleşmez. (Cevap E) I. ve III. prafaz, II. anafaz, IV. metafazda gerçekleşir. (Cevap B) A) B) C) D) E) A Metafaz, B Anafaz, D Profaz, E Telofaz evresine aittir. C de homolog kromozomlar ayrılmaktadır. Mitoz bölünmede homolog kromozom ayrılması gözlenmez. (Cevap C) Şekle göre hücre metafaz evresindedir. I nolu yapı sentriol olup 2 yani iğ ipliklerinin oluşumunu sağlar. 3 nolu yapı kromozom olup, iğ iplikleri kromozomun kinetokor kısmına bağlanır. Kardeş kromatit ayrılması anafaz evresinde olup, bu evre yani metafaz evresi tamamlandıktan sonra gerçekleşir. (Cevap E)

115 Mitoz ve Eşeysiz Üreme - 2 BÖLÜM 04 Test Y 4. X Z Eşeysiz üreme daha çok basit yapılı organizmalar tarafından gerçekleştirilir. (Cevap D) 5. X mitozla ikiye bölünerek eşeysiz üremiştir. Bu nedenle X, Y ve Z nin kalıtsal yapısı birbirinin aynıdır. Y ve Z belirli bir büyüklüğe ulaşınca bölünerek üreyebilir. X den Y ve Z nin oluşumu sürecinde çekirdek bölünmesini sitoplazma bölünmesi takip etmiştir. (Cevap E) 2. İkiye bölünerek üreme en basit eşeysiz üreme şekli olup tek hücreli canlılarda görülür. (Cevap C) 3. ikiye bölünür. Bakterideki eşeysiz üreme ikiye bölünme yoluyla gerçekleşir. Bölünme öncesi DNA eşlenmesi gözlenir. Oluşan bakteriler kalıtsal yapı olarak birbirinin kopyasıdır ancak eşit miktarda sitoplazma içermeyebilir. Görülen kalıtsal farklılıkların nedeni mutasyonlar olabilir. Bakterilerin bölünmesinde iğ iplikleri görev almaz. (Cevap D) Planaryanın rejenerasyonla üremesi sürecinde mitoz bölünme gerçekleşmiştir. Diğerleri gözlenmez. (Cevap A) Mitoz bölünmenin bir defa gerçekleşmesiyle eşeysiz üreme tek hücreli canlılar tarafından gerçekleştirilir. Ökaryot tek hücreli bir canlı olan öğlenanın ikiye bölünmesiyle eşeysiz üremesi tamamlanır. (Cevap B)

116 Test E 2. C 3. A 4. D 5. D 6. B 7. C 8. E 9. A 10. C 11. E Y X X X Eşeysiz üremeyle çoğalan canlılarda gamet oluşumu ve döllenme görülmez. I. ve III. olaylar gözlenir. (Cevap C) 8. Tomurcuklanma bir eşeysiz üreme çeşidi olup temelini mitoz bölünme oluşturur. X ve Y nin normal şartlarda kalıtsal yapısı ve adaptasyon özellikleri aynıdır. X ve Y nin organel sayısı farklı olabilir. (Cevap C) Tomurcuklanma ve rejenerasyonla üreme eşeysiz üreme çeşidi olup temelini mitoz bölünme oluşturur. Türün kromozom sayısı değişmez, birbirinin genetik kopyası olan bireyler oluşturulur. (Cevap E) 9. Doku parçası Kallus Yaprak 11. Ana bitki Hücre kültürü Yeni bitki 116 Doku kültürü ile üretme bir eşeysiz üreme olayıdır. Yeni oluşan bitki ana bitkiden hücre sayısı bakımından farklı olabilir. Ancak ana bitki ile yeni bitki; hücresel yapı, kromozom sayısı ve DNA yapısı olarak birbirinin kopyasıdır. (Cevap A) Yumurtalar mayoz, spermler mitoz bölünmeyle oluşturulduğuna göre kraliçe arı 2n, erkek arı n kromozomludur. Dolayısıyla yumurta ve sperm n kromozomludur. Dişi embriyolar ve erkek arı mitoz bölünmeyle gelişir. Erkek arıları, meydana getiren yumurtalar mayozla oluşturulduğu için erkek arılar farklı genetik yapıya sahiptir. (Cevap E)

117 Mitoz ve Eşeysiz Üreme - 3 BÖLÜM 04 Test B, C ve D hayvan hücrelerinin, E ise bitki hücrelerinin mitoz bölünmesinde gözlenir. Genetik materyalin değişmeden aktarılması, bitki ve hayvan hücrelerinin mitoz bölünmesinde ortak olarak gerçekleşir. (Cevap A) Hayvanlarda ikiye bölünme ve vejetatif üreme gözlenmez. Ancak verilen olayların tümü hayvansal organizmalarda, rejenerasyon ve tomurcuklanma ile sağlanabilir. (Cevap C) II. ve III. olaylar hücrenin normal yaşam sürecinde gözlenen olaylardır. Ancak DNA eşlenmesi ve iğ ipliklerinin oluşumu sadece bölünme sırasında gözlendiği için bölünme özelliğine sahip olmayan hücrelerde görülmez. (Cevap B) İğ iplikleri sentrioller tarafından oluşturulmasa da sonuçta bölünme mitoz olduğu için iki yeni hücre oluşmasıyla sonuçlanır. Diğer yargılar kesin olarak söylenemez. (Cevap D) Verilen üreme şekilleri eşeysiz üreme olduğu için A, B, C ve E ortak olarak söylenebilir. Ancak ikiye bölünme çok hücreli canlılarda görülmez. (Cevap C) Partenogenez bir yumurtanın döllenme olmadan gelişerek yeni bir bireyi oluşturmasıdır. Bal arılarında kraliçe arıdan yumurta oluşumu mayozla, yumurtadan yeni bir bireyin oluşumu mitozla gerçekleşir. (Cevap C)

118 Test A 2. B 3. C 4. C 5. D 6. C 7. E 8. A 9. E 10. C 11. E Ebriyonik hücreler sürekli bölünerek yeni hücreler meydana getirir. Sinir, olgun alyuvar, çizgili kas ve sperm hücreleri interfazın ilk bölümünden sonra durgun evreye geçerek bölünme özelliğini kaybeder. (Cevap E) 8. a da 8, b de 64, c de 8 hücre oluşur. Bölünmeler mitoz olduğu için kromozom sayıları değişmez. Verilenlerden a, b ve c hücrelerinin hücre çeşidi hakkında yargıda bulunulamaz. (Cevap C) 11. II. III. ve IV. olaylar mayoz bölünmede de gerçekleşebilir. Ancak her kutba 4 er kromatit gitmesi hücrenin mitoz geçirdiğini kesin kanıtlar. Çünkü mayoz bölünmenin anafaz II evresinde her kutba 2 şer kromatit gider. (Cevap A) Hücre sayısı 4x 2x DNA miktarı Hücre bölünmesi I- -Il- Kromozom sayısı Hücre bölünmesi 2n III- Hücre bölünmesi Tek hücreli ökaryot bir canlının eşeysiz üremesi mitoz bölünmeyle sağlanır. Mitoz bölünme sonucu kromozom sayısı değişmez. Hücre sayısı iki katına çıkar. Her bölünme öncesi DNA eşlenir. (Cevap E) a olayı mayoz bölünme olup mayoz bölünme sırasında DNA eşlenmesi birkez gerçekleşir. (Cevap E)

119 Üreme / Mayoz ve Eşeyli Üreme - 1 BÖLÜM 04 Test A interfaz, B profaz I, C anafaz II, D profaz I, E metafaz II (Cevap C) I. ve IV. olaylar sadece profaz I evresinde gerçekleşir. II. ve III. olaylar hem profaz I hem de profaz II evresinde gerçekleşir. (Cevap B) Üreme ana hücreleri hem mitozla çoğalır, hem de mayoz geçirme özelliğine sahiptir. A, B, D ve E deki hücreler mitoz geçirebilir ancak mayoz geçiremez. Sperm hücreleri mitoz ya da mayoz geçiremez. (Cevap C) A, C, D ve E de verilen olaylar bölünmenin mayoz olduğu hakkında kesin kanıt sağlar. 2n kromozomlu hücre mayoz geçirirse n kromozomlu hücreler oluşabileceği gibi n kromozomlu hücrelerin mitoz geçirmesi sonucu da n kromozomlu hücreler oluşabilir. (Cevap B) 6. 2n 1 n n 2 n n n n Cross - over mayoz bölünmenin profaz I evresinde gözlenen, homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasındaki parça (gen) değişimidir. Yeni gen kombinasyonlarının oluşmasına dolayısıyla tür içi çeşitliliğe olanak sağlar. Cross-over olayı genin nükleotit dizilişini değil, genlerin kromozom üzerindeki dizilişini değiştirir. (Cevap D) Şematize edilen bölünme çeşidi mayozdur. I. ve II. açıklamalar doğrudur. Bölünme tamamlandığında birey homozigot değilse farklı kalıtsal yapıda hücreler oluşur. (Cevap C)

120 Test B 2. B 3. D 4. C 5. C 6. C 7. D 8. B 9. D 10. E 11. C 12. E DNA miktarı 4x 2x x t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 Hücredeki toplam DNA miktarı t 3 de iki hücreye, t 5 de dört hücreye pay edilmiştir. Bu paylaşım sitoplazma bölünmesiyle sağlanmıştır. (Cevap D) 8. Hücre metafaz II evresindedir. Bölünme mayoz olduğundan, tamamlandığında n=2 kromozomlu hücreler oluşur. Bir sonraki evre anafaz II olup bu evrede kromatitler ayrılır. (Cevap E) Mayoz bölünmede tetrat sayısı, hücrenin n kromozom sayısına eşittir. Kromozom 2 kromatitten oluşur. (Cevap B) I. metafaz I, 2. metafaz II, 3. anafaz I, 4. anafaz II dir. Cross - over profaz I de gerçekleşir. (Cevap C) Gözlenen olaylardan bölünmenin mayoz olduğu anlaşılır. Mayoz bölünmede kromatit ayrılması 1 kez gerçekleşir. Sitoplazmanın ara lamelle bölünmesi, sentriol ayrılması olmadığını gösterir. (Cevap D) Tetrat sayısı n kromozom sayısına eşittir. Tetrat oluşumu profaz I de gerçekleşir. Mayoz I sonucu 18 kromozomlu 2 hücre oluşur. Metafaz II de 18 kromozom yanyana dizilir. Anafaz II de her kutba 18 kromatit çekilir. Mayoz II sonucu n kromozomlu 4 yeni hücre oluşur. Oluşan hücrelerin her biri 18 kromozom taşır. (Cevap E)

121 Mayoz ve Eşeyli Üreme - 2 BÖLÜM 04 Test Spermatogenezde 4, oogenezde 1 olgun gamet oluşur. Oluşan otozom sayısı 22 dir. Oluşan gametler tek kromozom takımı bulundurur. Oluşan gametler 23 kromozomlu olup tek gonozom bulundurur. (Cevap A) Zigotun mitoz bölünmelerle gelişerek embriyoyu oluşturması yeni kalıtsal kombinasyonların oluşmasına neden olmaz. (Cevap C) Transdüksiyon bakterilere virüsler aracılığıyla gen aktarımıdır. Transformasyon bir bakterinin ortamda bulunan bir DNA yı bünyesine almasıdır. Mutasyon genlerde meydana gelen ani değişikliklerdir. Konjugasyon bakteriler arasında sitoplazmik köprü aracılığıyla gen aktarılmasıdır. (Cevap A) Mayoz bölünme ve döllenme yeni genetik kombinasyonların oluşmasına olanak sağlayarak tür içi kalıtsal çeşitlenmeyi sağlar. (Cevap D) l ll lll lv Eşeyli üreme X Y Z Eşeysiz üreme Baş Boyun Kamçı 121 Tek bir ata bireyden kalıtsal yapısı aynı bireylerin oluşması eşeysiz üremenin özelliğidir. (Cevap D) A, C, D ve E deki ifadeler doğrudur. Döllenme sırasında spermin sadece baş kısmı yumurta içine girer. Kuyruk ve boyun kısmı dışarda kalır. (Cevap B)

122 Test A 2. A 3. D 4. C 5. D 6. B 7. C 8. A 9. C 10. E 11. E Vejetatif üreme bitkilerde gözlenen bir üreme şeklidir. Tohumlu bitkiler hem vejetatif yolla eşeysiz, hem de tohum oluşturarak eşeyli üreyebilir. (Cevap C) Spermatogonium Birincil spermatosit İkincil spermatosit Spermatit Sperm olay mitoz, 2. olay mayoz I, 3. olay mayoz II, 4. olay farklılaşmadır. Buna göre verilen açıklamalardan tümü doğrudur. (Cevap E) 11. Şekil 1 Hermafrodit bireylerin kendi kendilerini döllemek yerine başka bireylerle döllenmeyi tercih etmesinin nedeni yavrular arasındaki genetik çeşitliliği artırmaktır. (Cevap A) Şekil 2 X Y Z T Spermatitler mayoz bölünme sonucu oluşan n kromozomlu hücrelerdir ve artık mitoz veya mayoz bölünme geçiremezler. (Cevap C) A, B, C ve D deki açıklamalar doğrudur. Birey homozigot değilse X ile Z veya Y ile T aynı gen dizilimine sahip olamaz. (Cevap E)

123 Mayoz ve Eşeyli Üreme - 3 BÖLÜM 04 Test A, B, D ve E sadece mayoz bölünmede gözlenir. C mitoz ve mayoz bölünmede ortak olarak gözlenir. (Cevap C) 2n kromozomlu bir canlı türünde mayoz bölünme gerçekleşmiyorsa döllenme de görülmez. Döllenme olması için kromozom sayısının önce yarıya düşürülmesi gerekir. (Cevap C) Oogenez ve spermatogenez sonucu oluşan hücreler n kromozomlu olup bir takım kromozom bulundurur. (Cevap B)!. paramesyum, II. bakteri konjugasyonunda görülür. Konjugasyon sırasında birey sayısı artmaz. Konjugasyon bakterilerde ve paramesyumda hücrenin genetik materyalinde çeşitlilik sağlar. (Cevap D) 6. Mayoz I Mayoz II X Y Z Verilen olayların tümünde mayoz bölünme gerçekleşir. (Cevap E) DNA eşlenmesi sadece mayoz I öncesi gerçekleşir. Diğer eşleştirmeler doğrudur. (Cevap B)

124 Test C 2. B 3. E 4. C 5. D 6. B 7. B 8. A 9. C 10. E 11. D 12. E Dişi 2n Erkek 2n Yumurta n I n II Sperm III Kardeş kromatit ayrılması hayvan ve bitki hücrelerinin bölünmeleri sırasında ortak olarak gözlenebilir. A sadece bitki hücrelerinin bölünmesinde; C, D ve E sadece mayoz bölünmede gözlenir. (Cevap B) 2n IV 2n Yeni birey 8. I II III IV. mitoz bölünmelerle zigotun gelişerek yeni bireyi oluşturmasıdır. Yeni birey kalıtsal yapı olarak I ve II nin bir bileşimidir. Ancak ne I nede II ile tamamen aynı kalıtsal yapıda değildir. (Cevap E) I. metafaz I, II. anafaz II, III. metafaz II evresine aittir. (Cevap A) 11. Kromozom sayısı Spermatogonyum l ll lll Bölünmeler Birincil spermatosit İkincil spermatosit Spermatit 124 Sperm I. ve II. mitoz, III. mayoz bölünmedir. Bu nedenle I ve II. de 2 şer, III. de 4 hücre oluşur. (Cevap D) 12. İkincil spermatositten spermatitler oluşurken kardeş kromatitler ayrılır. (Cevap C) Birincil oosit A, C, E deki özelliklere sahiptir. Yumurta hücresi B, D ve E deki özelliklere sahiptir. Dolayısıyla ökaryot hücre özelliği gösterme her ikisi için ortaktır. (Cevap E)

125 Üreme / İnsanda Üreme Sistemi - 1 BÖLÜM 04 Test Fallop tüpü dişi üreme sistemine ait bir yapıdır. (Cevap C) 5. I, IV ve VI. dişi üreme sistemine, II, III ve V erkek üreme sistemine ait yapılardır. (Cevap A) Spermler epididimiste hareket yeteneği kazanır. Üretra olgunlaşan spermlerin penis kanalı aracılığıyla dışarı verilmesini sağlar. (Cevap D) Döllenmemiş yumurta; yumurtalık, döllenme borusu, rahim, vajina yapılarından sırasıyla geçerek dışarı atılır. (Cevap A) FSH, seminifer tüpcüklerde sperm üretimini uyarır. LH testislerden testosteron hormonu üretimini uyarır. Dolayısıyla bu iki hormonun eksikliğinde, verilen üç durum da gözlenebilir. (Cevap E) Guatr; tiroit bezi kaynaklı hormonal bir hastalık olup, cinsel yolla bulaşmaz. (Cevap E) Dişi ve erkek üreme sisteminin kontrolünde FSH, LH ortak olarak etkinlik gösterir. Her ne kadar böbrek üstü bezlerinden dişilerde bir miktar testosteron, erkeklerde bir miktar östrojen salgılansada normal şartlarda bunlar üreme sisteminin kontrolünde etkili olacak düzeyde değildir. LTH sadece dişi üreme sisteminde bulunur. (Cevap A)

126 Test A 2. A 3. E 4. C 5. D 6. E 7. A 8. E 9. B 10. D 11. E 12. D 13. C İnsanlarda sağlıklı bir dişide üreme hücreleri ile idrar ayrı kanallardan dışarı verilir. (Cevap E) Döllenme gerçekleşen dişi bir bireyde I. III. ve IV. gözlenebilir. Döllenme olursa korpus luteum bozulmadan devam eder. (Cevap E) p r s I. ve III. olaylar gerçekleşebilir ancak fallop tüpünün rahime açılan kısmı kapalı olduğu için spermin yumurtaya ulaşması mümkün olmaz. (Cevap D) 13. p fallop tüpü, r ovaryum, s uterustur. FSH hormonu hipofiz bezinden salgılanır. (Cevap B) Hipofiz K L M 10. Folikül olgunlaşması Süt bezlerinin gelişmesi Korpus luteumun devamlılığı 126 Ovulasyon evresinde FSH ve LH hormonları maksimum seviyeye ulaşır. (Cevap D) K FSH, L LTH, M LH hormonudur. M hormonunun miktarı progesteron hormonu miktarı ile pozitif geri bildirimle ayarlanır. (Cevap C)

127 İnsanda Üreme Sistemi - 2 BÖLÜM 04 Test Seminifer tüpcüklerde oluşan spermatitler, olgun sperm haline gelip dışarı atılıncaya kadar sırasıyla epididimis, vas deferens ve üretra yapılarından geçer. (Cevap E) Kandaki hormon düzeyi LH FSH Menstrual döngü (günler) 2. Hipofizden salgılanan FSH, foliküllerin gelişimi ve yumurtanın oluşumunu uyarır. LH ise ovulasyonun ve foliküler dokunun korpus luteuma dönüşmesini sağlar. (Cevap E) Üreter böbreklere bağlı olan iç idrar kanalıdır ve yumurtanın taşınmasında görev almaz. (Cevap C) İnsanlarda sperm ve idrar ayrı kanallardan taşınıp penis kanalı aracılığıyla dışarı verilir. (Cevap D) Verilen yapılar görevleriyle eşleştirildiğinde IV - d eşleştirmesi yanlış olur. Çünkü spermler hareket yeteneğini epididimiste kazanır. (Cevap D) Yardımcı bezler tarafından salgılanan seminal sıvı spermlerin beslenmesi, hareketinin kolaylaştırılması ve döllenme için uygun ortam hazırlanmasında etkinlik gösterir. (Cevap E)

128 Test E 2. C 3. D 4. E 5. D 6. E 7. E 8. C 9. D 10. C 11. B FSH N (N: Normal değer) Hipofizden salgılanan FSH ile ilgili verilen ifadelerden hepsi doğrudur. (Cevap E) 8. Dişi Erkek FSH testislerde sperm oluşumunu uyarır ve spermatogenezi başlatır. FSH ın normal değerin altına düşmesi yeterli sperm üretilememesine ve kısırlığa neden olabilir. Testosteron üretimi LH ile ilgilidir. (Cevap C) X Y Z Östrojen, progesteron ve LTH dişi üreme sisteminde, FSH ve LH hem dişi hem de erkek üreme sisteminde etkilidir. (Cevap C) FSH ve LH hipofizden, östrojen ve progesteron yumurtalıktan salgılanır. (Cevap D) 1. fallop tüpü (yumurta kanalı), 2. ovaryum (yumurtalık), 3. uterus (döl yatağı) tur. A, C, D ve E deki ifadeler doğrudur. Tüp bebek yöntemiyle oluşturulan embriyolar yumurtalığa değil döl yatağına yerleştirilir. Diğer ifadeler doğrudur. (Cevap B)

129 Üreme / Büyüme ve Gelişme - 1 BÖLÜM 04 Test İnsanda embriyonik gelişim sürecinde beslenme, solunum, boşaltım gibi temel olaylar plasenta aracılığıyla gerçekleştirilir. (Cevap D) Gen faaliyetleri, hücre hareketleri, karşılıklı hücre etkileşimleri organogenezi etkileyen faktörlerdendir. (Cevap E) İnsanda büyüme gelişme sürecinde verilenler için en son fetüs oluşumu (8. haftada) gerçekleşir. (Cevap B) Ultrason yöntemi, ses dalgalarının yayılmasıyla uygulanan bir teknik olup bebeğin gelişimine hiçbir zararı yoktur. Rutin kontroller sırasında kullanılır. Diğerlerinin bebeğin gelişimi üzerinde olumsuz etkileri vardır. (Cevap C) I. II. ve IV. yapılarda meydana gelen bir mutasyon bireyi etkiler ancak kalıtsal değildir. Birincil oositte meydana gelen bir mutasyon üreme yoluyla bir sonraki nesle aktarılabilir. (Cevap A) Soruda verilen çalışma yönteminin adı amniyosentezdir. (Cevap A)

130 Test E 2. B 3. A 4. D 5. C 6. A 7. B 8. D 9. E 10. C 11. A 12. E Zigot Morula l ll lll lv Zigottan morula oluşumuna kadarki süreçte hızlı mitoz bölünmelerle hücre sayısı artırılır. Hücre büyüklüğü azalır. Kromozom sayısı ve gen çeşidi sayısı değişmez. Kütlesel artış olmaz. (Cevap B) Şekilde zigottan gastrula evresine kadarki süreç gösterilmiştir. Segmentasyon olarak adlandırılan bu süreçte hızlı mitoz bölünmeler gerçekleşir, hücre sayısı artar ancak toplam kütlede artış olmaz. Farklılaşma ve organogenez IV. evreden sonra başlar. III. evre blastula olup, bu evrede embriyo döl yatağına tutunabilir. (Cevap C) İnsan fetüsünde sindirim, solunum ve boşaltım sistemleri işlevsel olmayıp bu sistemlerin görevleri plasenta üzerinden annenin sistemleri aracılığıyla gerçekleştirilir. Sinir, kas ve dolaşım sistemleri işlevseldir. (Cevap D) I. vitellüs, II. allantoyis, III. amniyondur. (Cevap A) Plasenta aracılığıyla anneden bebeğe oksijien, besin ve antikor aktarılır. Bebekten anneye karbondioksit aktarılır. (Cevap E) Embriyo gelişim süreci ile ilgili I., II. ve III. açıklamalar doğrudur. Plasenta oluşumu embriyo uterusa tutunduktan sonra başlar. (Cevap E)

131 Büyüme ve Gelişme - 2 BÖLÜM 04 Test Embriyonik gelişim sürecinde yeni hücreler mitoz bölünmeler ile oluşur. Bu nedenle hücrelerin genetik yapısında farklılaşma gerçekleşmez. (Cevap E) I. ve II. açıklamalar doğrudur. Plasenta oluşumu embriyonik evrede (hamileliğin ikinci haftasından sekizinci haftanın sonuna kadarki süreç) gerçekleşir. (Cevap C) Zigot Morula Zigottan morula oluşumuna kadarki süreçte hızlı mitoz bölünmelerle hücre sayısı artırılır. Mayoz bölünme, hücre farklılaşması ve kütlesel artış gözlenmez. (Cevap D) Embriyo blastula evresinde çevreden madde alışverişi yapacağından kütlece artış gösterir. Blastula evresinde embriyo rahime tutunur. Hücre farklılaşması gastrula evresinden itibaren görülür. (Cevap D) 6. Y Z X Verilenlerin tümü embriyo gelişimini olumsuz etkiler. (Cevap E) X uterus, Y plasenta, Z göbek kordonudur. Verilen yargılardan hepsi doğrudur. (Cevap E)

132 Test E 2. D 3. E 4. C 5. D 6. E 7. D 8. B 9. B 10. A 11. C 12. C Plasenta aracılığıyla anneden embriyoya kan hücreleri geçemez. (Cevap D) Embriyonik gelişim sırasında amniyon zarı ile embriyo arasındaki boşluğu amniyon sıvısı doldurur. Gelişim sürecinde bu kısım o kadar büyürki amniyon zarı ile koriyon zarı birbiriyle kaynaşarak tek bir zar haline gelir. (Amniyo koryon zar) (Cevap A) Amniyosentez yönteminde verilen uygulamalar II - I - III sırasıyla gerçekleştirilir. (Cevap B) Döllenme gerçekleşmişse FSH, LH hormonları hamilelik sürecinde artış göstermez. Plasentadan östrojen ve progesteron hormonlarının salgılanması kandaki östrojen ve progesteron miktarını artırır. (Cevap C) Embriyonik gelişim sürecinde verilen olaylar I - II - IV - V - III sırasıyla gerçekleşir. (Cevap B) Embriyonik gelişim sürecinde II. ve IV. olaylar gözlenir. Akciğerler ve sindirim sistemi fonksiyonel değildir. (Cevap C)

133 BİRE BİR BÖLÜM 04 Test Tetrat oluşumu, cross - over kromozom sayısının yarıya inmesi, homolog kromozomların ayrılması sadece mayoz I de gerçekleşir. Kardeş kromatitlerin ayrılması mitoz ve mayoz II de gerçekleşir. (Cevap E) I. ve IV. olaylar normal hücre bölünmelerinde olması gereken olaylardır. II. ve III. olaylar yeni gen kombinasyonların oluşmasını sağlayarak kalıtsal çeşitliliği artırır. (Cevap B) A) B) C) D) E) Üreme hücrelerinin mayoz bölünmeyle oluşturulması, döllenmenin tesadüfe bağlı gerçekleşmesi, oluşan yavruların farklı özellikte olmasını sağlar. Zigotun mitoz bölünmelerle gelişerek embriyoyu oluşturması kalıtsal çeşitliliğe katkı sağlamaz. (Cevap C) A) metafaz I, B) anafaz I, D) metafaz II, E) anafaz II ye aittir. C) mitoz bölünmenin anafaz evresine aittir. (Cevap C) Oogenez ve spermatogenez sonucu oluşan normal hücreler n kromozomlu yani 23 kromozomludur. Sitoplazma miktarları, gonozom çeşitleri (X veya Y) ve hareket yetenekleri (yumurta hareketsiz, sperm hareketli) farklılık gösterir. (Cevap A) A, B, C ve D seçeneğindeki üreme olayları eşeysiz üreme olup elde edilen yeni bitki ana canlıyla aynı kalıtsal özelliklere sahiptir. Tohumla üreme bir eşeyli üreme olayıdır ve tohum içindeki embriyo döllenme sonucu oluştuğundan ana bitkiden kalıtsal farklılık gösterir. (Cevap E)

134 Test E 2. C 3. A 4. B 5. C 6. E 7. B 8. B 9. A 10. A İnsanlarda sperm ve yumurta mayoz bölünme sonucu oluşur. Zigot döllenme, embriyo mitoz bölünmeler sonucu oluşur. (Cevap A) 1. ve 3 mikroskoplarda gözlenen olaylar, mitoz ve mayoz bölünmelerde ortak olarak gözlendiğinden izlenen bölünmenin mitoz ya da mayoz olduğuna karar vermek için kullanılmaz. 2., 4. ve 5. mikroskoplarda gözlenen olaylar sadece mayoz bölünmede gerçekleşir. (Cevap B) 8. Havuç bitkisinin kökü Kökün enine kesiti Floem hücreleri Birey (Ergin dişi) (2n) Kopyalama 2. Birey (Ergin dişi) Embriyo gelişimi n Yumurta Döllenme 2n Zigot n Sperm 3. Birey (Ergin erkek) (2n) Eşeyli Üreme Besi ortamındaki hücreler Kültüre alınan fideler 4. Birey (Yavru) (2n) 134 Araştırmada havuç bitkisi doku kültürü ile eşeysiz olarak üretilmiştir. Oluşan yeni bitkiler birbirinin ve ata canlının genetik kopyasıdır. Ancak farklı ortamlarda fenotipik olarak farklı gelişme gösterebilirler. (Cevap B) 2. birey 1. bireyin genetik kopyasıdır. 4. birey 2. bireyin mayozla oluşturduğu yumurtanın bir spermle döllenmesi sonucu oluşmuştur. Yani farklı kalıtsal yapıdadır. (Cevap A)

135 BİRE BİR BÖLÜM 04 Test Embriyo gelişimi sırasındaki anormallikler, amniyosentez ve ultrason kullanılarak takip edilebilir. Röntgen embriyo gelişimini olumsuz etkileyebileceğinden kullanılmaz. (Cevap D) Sentriollerin eşlenmesi interfaz evresinde gerçekleşir. Diğerleri mitotik evrede gerçekleşir. (Cevap A) Vücut hücresi diploit kromozom bulundurur. Zigot, sperm ana hücresi ve birincil oosit 2n (diploit), yumurta hücresi ve spermatit n (haploit) kromozomludur. (Cevap D) I. interfaz, II. profaz, III. profaz, IV. telofaz, V. anafaz I da gerçekleşir. Buna göre gerçekleşme sırası I - III - II - V - IV (Cevap B) Hücre sayısı A, B, D mayoz I; C mitoz, E hem mitoz hem de mayoz I de gözlenir. (Cevap C) Bölünme Grafik incelendiğinde hücrenin mitoz bölünme geçirdiği anlaşılır. Ancak diğer ifadelerin kesinliğini doğrulayacak yeterli veri yoktur. (Cevap E) Kardeş olmayan kromatitler arasındaki parça değişimi (cross-over) sadece mayoz I de gerçekleşir. (Cevap E)

136 Test D 2. D 3. E 4. A 5. B 6. C 7. E 8. A 9. E 10. E 11. D 12. C A) Kandaki LH düzeyi B) Kandaki LH düzeyi 1 Ovulasyon 28 Gün 1 Ovulasyon 28 Gün Tetrat sayısı hücrenin n kromozom sayısına eşittir. Dolayısıyla ana hücre (X) 40, oluşacak yavru hücreler (Y) 20 kromozomludur. (Cevap A) C) Kandaki LH düzeyi D) Kandaki LH düzeyi 1 Ovulasyon 28 Gün 1 Ovulasyon 28 Gün 9. E) Kandaki LH düzeyi 1 Ovulasyon 28 Gün Ovulasyon gerekleşmesi için LH ın maksimum seviyeye çıkması gerekir. (Cevap D) İnsanda embriyonik gelişim sürecinde mitoz bölünme, hücre farklılaşması, büyüme, hücre etkileşimi olayları gözlenir. (Cevap E) 12. Yumurta ana hücresi (2n) Sperm ana hücresi (2n) 10. Birey sayısı Kalıtsal çeşitlilik Yumurta hücresi (n) Sperm hücresi (n) Zigot hücresi (2n) 136 Türün kromozom sayısı l ll Türün adaptasyon özellikleri Embriyo (2n) lll lv Eşeysiz üreme ile birey sayısı artar, kalıtsal çeşitlilik değişmez, türün kromozom sayısı sabit kalır, türün adaptasyon özellikleri değişmez. (Cevap E) Sperm ana hücresi (44 + XY) kromozom formülüne sahip olduğundan spermler 22 + X veya 22 + Y kromozom formülüne sahiptir. (Cevap C)

137 Kalıtımın Genel İlkeleri / Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik / Mendel İlkeleri - Eksik Baskınlık - Eş Baskınlık - 1 BÖLÜM 05 Test A, B, C ve E seçeneklerinde verilenler Mendel in kalıtım çalışmalarında bezelye bitkisi kullanma nedenleri arasında yer alır. Ancak bezelye bitkisinin eşeysiz üreme özelliğinin olması çaprazlama çalışmalarında avantaj sağlamaz. (Cevap D) KL Ll Mm NN = KLMN gametini oluşturma olasılığı = 1 2 n = = 1 8 dir. 2 n = 2 3 = 8 çeşit gamet oluşturur. Birey KLMN fenotindedir. Üç karakter bakımından heterozigottur. NN den dolayı tüm karakterler bakımından çekinik genotipli (klmn) bir gamet oluşturamaz. (Cevap E) 2. A a C C B b D D 5. Bireyin genotipi AaBbCCDD dir. d geni bulundurmadığından AbCd gametini oluşturamaz. (Cevap C) AAbbccDDEE = 1/2 n = 1/2 o = 1/1 Aa Bb Cc Dd Ee = 1/2 n = 1/2 5 = 1/32 Aa bb Cc DD Ee = 1/2 n = 1/2 3 = 1/8 AABbCCDdEe = CC den dolayı = 0 Aa bb Cc Dd Ee = 1/2 n = 1/2 4 = 1/16 Gamet oranı 1/2 n den bulunur. n = Heterozigot karakter sayısını ifade eder. (Cevap C) Bir karakterin kalıtımından sorumlu olan gen çeşitlerinden her biri alel olarak adlandırılır. Bir karakter için aynı aleli taşıyan bireylere homozigot denir. Diploit bir bireyin üreme hücreleri haploittir ve haploit hücreler her karakter için bir gen bulundurur. (Cevap E) H _ x hh 1/2H? h Çaprazlama sonucu HH oluşamaz. hh nin oluşması bireyin kesinlikle heterozigot genotipli (Hh) olduğunu kanıtlar. (Cevap C)

138 Test D 2. C 3. E 4. E 5. C 6. C 7. D 8. E 9. C 10. E 11. B S karakteri bakımından spermin S aleli taşıma ihtimali olmadığından zigotun SS genotipinde olma ihtimali yoktur. (Cevap D) Sadece verilen gametleri oluşturabilen bir canlı KKLlMm genotipine sahiptir. Klm gametini = 1/2.1/2.1/2 = 1/4 = % 25 olasılıkla meydana getirmiştir. m geninin herhangi bir gamette bulunma olasılığı, 1/2 = % 50 dir. (Cevap E) 8. Anne AaYy Baba Aayy Anne = 1/4 AY, 1/4 Ay, 1/4 ay, 1/4 ay gametlerini oluşturabilir. AaYy Baba = 1/2 Ay, 1/2 ay gametlerini oluşturabilir. Aayy 1 16 C 1 in genotipi P p R r S s şeklindedir. (6 kromozom), C 2 nin genotipi K k M m L l T t olabilir. (4 kromozom), C 3 ün genotipi Z z şeklindedir. (2 kromozom), C 1 de genler O o bağımsız olup 3 karakter bakımından heterozigottur. 2 3 = 8 çeşit gamet oluşur. (6 kromozom) C 2 de 2 gen bağlı, 1 gen bağımsız olup 3 karakter bakımından heterozigottur. 4 çeşit gamet oluşur. (4 kromozom) C 3 de 3 gende bağlıdır. 3 karakter bakımından heterozigottur. 2 çeşit gamet oluşur. (2 kromozom) (Cevap B) 11. Genotipi anneye benzeyen bir erkek çocuk oluşma olasılığı = AaYy. erkek = 1/2.1/2.1/2 = 1/8 Genotipi babaya benzeyen bir kız çocuk oluşma olasılığı = Aayy. kız = 1/2.1/2.1/2 = 1/8 AAYY genotipli bir çocuk olma olasılığı = 3/4.0 = 0 (Cevap E) Canlı Genotipi Gamet çeşidi sayısı C 1 Pp Rr Ss 8 C 2 Kk Ll Mm C 3 Tt Zz Oo 2 Çekinik bir özelliğin yavru bireylerin fenotipinde kesin olarak ortaya çıkabilmesi için (aa) ebeveynlerin homozigot çekinik genotipli olmaları gerekir. aa x aa 1/1 aa (Cevap C)

139 Mendel İlkeleri - Eksik Baskınlık - Eş Baskınlık - 2 BÖLÜM 05 Test hmz fenotipindeki bir bireyin genotipi hhmmzz, hhmmzz, hhmmzz, hhmmzz olabilir. (Cevap B) Aa BB Cc dd = 2 n = 2 2 = 4 çeçit gamet oluşturabilir. abcd gametini b geni bulundurmadığı için oluşturamaz. abcd fenotipindeki yavrunun genotipi aabbccdd dir. Bu birey b geni bulundurmadığı için belirtilen fenotipte yavru oluşturamaz. (Cevap E) Kk Rr Mm tt 2 n = 2 3 = 8 çeşit gamet oluşturabilir. krmt gametini oluşturma olasılığı = 1 2 n = = 1 dir. (Cevap A) 8 3. Sarı tohumlu x Sarı tohumlu Ss Ss 1/4 SS 2/4 Ss 1/4 ss 3/4 Sarı tohumlu 1/4 Yeşil tohumlu (Cevap D) A) K L M N k l m n B) K L M k l N m n 6. Kırmızı Beyaz Pembe 1 C) K L M N k l m n D) K k L l M m N n Pembe 2 Pembe 3 Beyaz Kırmızı 139 E) K L M k l m N n A da 2, B de 8, C de 4, D de 16, E de 4 çeşit gamet oluşur. (Cevap D) (KB)Pembe (KK) Kırmızı 2 KB (Pembe) Beyaz KB(Pembe) 1 Pembe(KB) BB KB BB KK Pembe Beyaz Kırmızı 3 KB/BB (Pembe/Beyaz) (Cevap E)

140 Test B 2. A 3. D 4. E 5. D 6. E 7. C 8. B 9. C 10. E 11. B Eş baskınlıkta alel genler homozigot durumda fenotipte gösterdikleri etkiyi heterozigot durumda da gösterir. (Cevap C) 8. Anne Baba SS x BB F 1 : SB (Mavi tüylü) SB x SB F 2 : 1/4 SS 2/4 SB 1/4 BB Siyah Mavi Beyaz tüylü tüylü tüylü Buna göre verilen açıklamalardan tümü doğrudur. (Cevap E) AaBdDd AAbbDd 1. çocuk 2. çocuk 3. çocuk AABbDD aabbdd AabbDd 11. AaBbDd x AAbbDd çaprazlamasından aabbdd genotipli bir çocuk (2. çocuk) oluşamaz. (Cevap B) Çaprazlanan bezelyelerin fenotipleri F 1 de ayrışım oranları Düzgün tohumlu Buruşuk tohumlu I Düzgün x Düzgün tohumlu tohumlu 3/4 1/4 II Düzgün x Buruşuk tohumlu tohumlu 1/ III IV Düzgün x Düzgün tohumlu tohumlu Düzgün x Buruşuk tohumlu tohumlu 1/1 0 1/2 1/2 A) da T A T C 1 çeşit, B) de T A T A, T A T C, T C T C 3 çeşit, C) de T A T C, T C T C 2 çeşit D) de T A T A 1 çeşit, E) de T C T C 1 çeşit fenotip görülür. (Cevap C) Bezelyelerde düzgün tohum geni, buruşuk tohum genine baskındır. Düzgün tohum genotipi DD veya Dd, buruşuk tohum genotipi dd dir. Buna göre I, II ve IV. çaprazlamalarda kullanılan bezelyelerin genotipleri belirlenebilirken III. çaprazlamada kullanılan bezelyelerin tohum şekli karakteri bakımından genotipi belirlenemez. (Cevap B)

141 Mendel İlkeleri - Eksik Baskınlık - Eş Baskınlık - 3 BÖLÜM 05 Test A a B b D D C c Alel olmayan genlerin aynı kromozom üzerinde bulunması durumunda cross-over olmadığı sürece bu genler birbirinden ayrılamaz. Bu durum gamet çeşitliliğini olumsuz etkiler. (Cevap B) Cross-over olmadığı kabul edilirse 4 çeşit (ABDC, ABDc, abdc, abdc) cross-over olduğu kabul edilirse 8 çeşit (ABDC, ABDc, abdc, abdc, AbDC, AbDc, abdc, abdc) gamet oluşabilir. (Cevap B) hmzb x hmzb gametlerinin döllenmesi sonucu hhmmzzbb genotipinde dolayısıyla hmzb fenotipinde bireyler oluşur. (Cevap B) AaBB genotipine sahip bir bireyin kendileşmesi, kendisiyle aynı genotipe sahip bir bireyle çaprazlanması demektir. Bu durumda: AaBBcc x AaBBcc 1/4 AABBcc, 2/4 AaBBcc, 1/4 aabbcc genotipinde birey oluşabilir. aabbcc genotipli bir birey oluşamaz. (Cevap D) KB (Pembe) x BB (Beyaz) 1/2 KB (Pembe), 1/2 BB (Beyaz) Heterozigot Homozigot genotipli genotipli bitkiler oluşabilir. (Cevap D) I ve II deki genotipe sahip bireylerin çaprazlanması sonucu KkMm genotipinde birey oluşma olasılığı % 100 dür. (Cevap A)

142 ) ) ) Test B 2. B 3. D 4. B 5. D 6. A 7. E 8. D 9. A 10. E 11. A 12. C KkRrA K A B x kkrra K A K KkRrA K A B x kkrra K A K k. r. A K = 1/16 1/2. 1/4. 1/2 (Cevap E) PP x PN 1/2 PP 1/2PN (P fenotipli) (PN fenotipli) PN genotipli dişi oluşma olasılığı = 1/2. 1/2 = 1/4 = % 25 dir. N fenotipli bir birey oluşamaz. (Cevap E) AaBbCcDd x AaBbCcDd çaprazlaması sonucu aabbccdd genotipinde dolayısıyla abcd fenotipinde bir yavru oluşma olasılığı vardır. (Cevap D) I. T S T S x T B T B T S T B 1 çeşit fenotip mavi II. T S T B x T S T B T S T S, T S T B, T B T B 3 çeşit fenotip siyah mavi beyaz III. T S T B x T B T B T S T B, T B T B 2 çeşit fenotip mavi beyaz IV. T S T B x T S T S T S T S, T S T B 2 çeşit fenotip siyah mavi (Cevap A) Kontrol çarpazlaması, baskın fenotipli bireyin genotipinin belirlenmesi için yapılır. Soy ağacına göre 1. Aa, 2. Aa, 4. Aa, 5. Aa genotipindedir. Ancak 3. AA veya Aa genotipinde olabilir. Genotipin kesin belirlenmesi için kontrol çarpazlamasına ihtiyaç vardır. (Cevap A) Bal arılarında kraliçe arı ve dişi karakterli işçi arılar 2n, erkek arılar n kromozomludur. Buna göre 1. Aa, 2. A, 3. a, 4. A, 5. Aa genotipindedir. Buna göre 5 numaralı birey kraliçe arı ise bu bireyden oluşabilecek erkek bireylerde bu özelliğin görülme olasılığı 1/2 dir. (Cevap C)

143 ) ) ) ) Mendel İlkeleri - Eksik Baskınlık - Eş Baskınlık - 4 BÖLÜM 05 Test A a C C B b D d 2 n = oluşabilecek gamet çeşiti sayısıdır. n = heterozigot karakter sayısı 2 n = 8 ise n = 3 dür. (Cevap B) A. b. C. d = 1/8 1/2. 1/2. 1/1. 1/2 (Cevap C) Oluşan çocuk PRst fenotipe sahip ise P _ R _ sstt genotipine sahip olmalı yani spermde kesinlikle s ve t geni bulunmalıdır. (Cevap D) Mendel bezelyeler üzerinde yaptığı çalışmalarında kalıtım ile ilgili baskınlık - çekiniklik ve bağımsız dağılım kavramlarını açıklamıştır. Ayrılmama ve eksik baskınlık kavramları Mendelden sonraki araştırmalarda açıklanmıştır. (Cevap A) Aa x Aa 1/4 AA 2/4 Aa 1/4 aa 123 Fenilketonüri 1/4 (hasta) x 1/2 (erkek) = 1/8 (Cevap C) Soy ağacına göre 1. Aa, 2. aa, 3. Aa, 4. Aa, 5. aa, 6. Aa genotipine sahiptir. 2. ve 5. bireylerin çaprazlanması sonucu oluşacak bireyler aa genotipine sahip olacağı için bu özellikle ilgili çekinik geni kesinlikle bulundurur. (Cevap B)

144 Test C 2. A 3. C 4. B 5. D 6. B 7. E 8. C 9. C 10. A 11. E : düz saçlı dişi birey : kıvırcık saçlı dişi birey : düz saçlı erkek birey : kıvırcık saçlı erkek birey A) B) Aa Aa aa Aa C) AA Aa aa Aa AA aa Aa AA Aa Aa Aa D) Aa aa E) Aa Aa aa Aa Aa C seçeneğindeki genotipler, Aa/AA aa aa şeklinde verilmeliydi. aa Kırmızı ve beyaz sığırlar çaprazlandığında 3. bir fenotip olarak demir kırı gözleniyorsa, kırmızı ve beyaz renk genleri arasında eksik baskınlık ilişkisi vardır. Eksik baskınlıkta genotip ayrışım oranı fenotip ayrışım oranına eşittir. (1 : 2 : 1) (Cevap E) 10. Aa (Cevap C) 8. E E E T x E E E T 1/4 E E E E 2/4 E E E T 1/4 E T E T ekşi elma mayhoş elma tatlı elma Buna göre E E = E T < E ET (Cevap A) Soy ağacına göre taralı bireyler AA veya Aa genotipinde olamaz çünkü iki çekinik fenotipli bireyden (aa), Aa veya AA genotipinde birey oluşamaz. (Cevap C) Çekinik fenotipli iki bireyden baskın fenotipli birey oluşamayacağı için bu özellik baskın genle kalıtılamaz. Soy ağacına göre diğerlerinin kalıtımı sağlanabilir. (Cevap E)

145 Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik / Çok Alellilik Kan Gruplarının Katılımı - 1 BÖLÜM 05 Test A kan grublu birey AA ve A0 genotipinde olabilir. AB anne ile BB babadan AB veya BB genotipinde bireyler oluşabilir. (Cevap A) Pleiotropi bir genin birden fazla karakter üzerinde etkiye sahip olmasıdır. II. açıklama çok alellilik, III. açıklama eş baskınlıkla ilgilidir. (Cevap A) Bir karakterin belirlenmesinde ikiden fazla alelin etkili olmasına çok alellilik denir ( A, B, 0). A geni 0 genine, B geni 0 genine baskındır. A ve B genleri arasında eş baskınlık vardır. (Cevap A) Anne Baba B AB Bu durumda çocuklar A0, AB, BB, B0 (genotipinde) A, AB, B, B (fenotipinde) olabilir. AA veya 00 genotipinde çocuk olmaz. (Cevap E) A) Br, Br 2 çeşit, B) AR 1 çeşit, C) AR, 0R 2 çeşit, D) BR, Br, 0R, 0r 4 çeşit, E) 0R, 0r 2 çeşit gamet oluşur. (Cevap D) İlgili birey ABrr genotipindedir. 1/2 Ar 1/2 Br gametini oluşturabilir., Alyuvarlarında A ve B antijeni bulundurur. Rh( ) bireyler Rh(+) bireylerden kan alamaz. (Cevap C)

146 ) ) Test A 2. A 3. D 4. A 5. E 6. C 7. D 8. C 9. B 10. D 11. B 12. E Buna göre; 2, 3, 4 ve 5 AB genotipine sahip olamaz. (Cevap D) n.(n+1) = A 1 A 1 A 2 A 2 A 1 A 2 A 2 A 3 A 1 A A 3 1 A 2 A 4 A 1 A = 10 çeşit genotip oluşabilir. A 2 A 3 A 3 A 3 A 3 A 4 A 3 A 4 A 4 A 4 A 4 5 çeşit fenotip oluşabilir. (Cevap D) 1 2 B Rh(+) A Rh(+) 8. A0Rr x B0Rr Çaprazlama sonucu 0Rh( ) erkek çocuk oluşma olasılığı; 00. rr. erkek = 1/32 dir. 1/4 1/4 1/2 (Cevap C) Rh( ) 0 Rh(+) numaralı bireyin fenotipi BRh(+) dir. 1 numaralı birey B0Rr, 2 numaralı birey A0Rr genotipindedir. Buna göre, 5 numaralı birey 1/16 00RR 1/16 A0RR 1/16 B0RR 1/16 ABRR 2/16 00Rr 2/16 A0Rr 2/16 B0Rr 2/16 ABRr 1/16 00rr 1/16 A0rr 1/16 B0rr 1/16 ABrr genotiplerine sahip olabilir. 5 numaralı bireyin 1 numaralı bireyle aynı fenotipte olma ihtimali 3/16 dır. (Cevap B) I. AArr, A0rr (2 çeşit), II. BBRR, BBRr, B0RR, B0Rr (4 çeşit), III. ABrr (1 çeşit) IV. 00RR, 00Rr (2 çeşit) II > I = IV > III (Cevap B) 1/3 B 1 B 2 Canlı siyah Dişi Erkek B 1 B 3 x B 2 B 3 B 3 B 3 Homozigot genotipli canlı yavru doğma Ölü doğum olasılığı yoktur. 1/3 B 1 B 3 1/3 B 2 B 2 B 3 B 3 Canlı siyah Canlı gri ölür. (Cevap E)

147 Çok Alellilik Kan Gruplarının Kalıtımı - 2 BÖLÜM 05 Test Rh( ) kan gruplu birey kesin olarak 00rr genotipine sahiptir. Diğer ifadelerin doğruluğu kesin değildir. (Cevap B) Bireyin ürettiği gametlerin 1/2 sinde A geni bulunduğuna göre II. ve IV. kan grubuna sahip olamaz. I. (AA veya A0), III. (AB), 1/2 olasılıkla A geni bulunduran gamet oluşturabilir. (Cevap B) Anne ile bebeği arasında kan uyuşmazlığı, anne Rh bebek Rh+ olduğunda görülür. Bu durumda anne rr, bebek RR veya Rr genotipinde olabilir. Anne Rh( ) olduğu için Rh antijeni içermez. (Cevap D) 1. karakter için = 2. karakter için = n.(n+1) 2 n.(n+1) 2 = = = 6 çeşit = 6 çeşit 6 x 6 = 36 farklı çeşitte genotip ortaya çıkar. (Cevap E) A 1 B 2 a 1 a 2 x a 1 a 3 Çaprazlaması sonucu 4 farklı genotipte (a 1 a 1, a 1 a 3, a 1 a 2, a 2 a 3 ) çocuk oluşabilir. Anne ve babanın genotipinde olmayan bir çocuk oluşma olasılığı 1/2 dir. (Cevap B) A B AB AB x AB 1/4 AA, 2/4 AB, 1/4 BB A AB B Buna göre 0 kan grubuna sahip bir kız çocuk oluşamaz. (Cevap E) A0 A 1 B0 B 2 A0 B0 AB A B AB Buna göre verilen ifadelerin hepsi kesinlikle doğrudur. (Cevap E)

148 8. Test B 2. D 3. B 4. E 5. B 6. E 7. E 8. C 9. D 10. B 11. A 12. D 13. C Anne, AB babadan normal şartlarda kesinlikle 0 kan grubunda bir çocuk dünyaya gelemez. (Cevap C) 9. X Y I. de 3 çeşit T 1, T 2, T 3 II. de 4 çeşit T 1, T 2, T 3, T 2 T 3 III. de 4 çeşit T 1, T 2, T 3, T 1 T 3 0 Rh B Rh IV. de 6 çeşit T 1, T 2, T 3, T 1 T 2, T 1 T 3, T 2 T 3 I < II = III < IV (Cevap A) A Rh X : A0, B0 Y : A0, B0 genotipine sahip olabilir. Rr, rr Rr, rr (Cevap D) 12. Anne Baba Anne Baba AB BO A0 A0 Berk Kardeş Ömer Kardeş B0 B A0 A AA 00 BB A0 A A AB AB Berkin Ömer e sorunsuz olarak kan verebilmesi için A kan grubundan olması gerekir (1/4). Ömer in A kan grubunda olma ihtimali ise 3/4 dür. İki olasılığın birlikte gerçekleşme ihtimali 1/4 x 3/4 = 3/16 dır. (Cevap D) 10. B Rh + A Rh Rh X B Rh 0 Rh + B0Rr A0rr Annenin genotipi A0RrKk, kızın genotipi B0rrkk dir. Kızın babası BBRr, BBrr, B0Rr veya B0rr genotipinde olabilir. (Cevap C) 00rr B0Rr A0Rr 00Rr B0rr 00Rr (Cevap B)

149 Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik / Eşeye Bağlı Kalıtım - Ayrılmama - 1 BÖLÜM 05 Test A, B ve C X kromozomu üzerinde; D, Y kromozomu üzerinde taşınır. Orak hücre anemisi otozomlar üzerinde taşınır. (Cevap E) Y kromozomu üzerinde bulunan bir gen babadan oğula kalıtılır. Kız çocuklarında görülmez. (Cevap B) 2. Hemofili X kromozomu, kulak kıllılığı Y kromozomu üzerinde taşınır. Hemofili hem dişi hem erkek bireylerde, kulak kıllılığı sadece erkeklerde görülür. Hemofilide, kulak kıllılığıda erkek bireylerde tek gen ile kalıtılır. (Cevap C) XXY = 47 = 2n+1 kromozom formülüne sahip bir bireyde gonozom fazlalığı bulunduğu için gonozomlarda ayrılmama sonucu oluşmuştur XX kromozom formülüne sahip bir yumurta ile normal bir spermin (22+Y) döllenmesi sonucu oluşmuş olabilir. (Cevap E) Kız çocuklar babalarından Y kromozomu alamaz. Bir baba kız çocuğuna X kromozomu veya otozomlar üzerinde taşınan genleri aktarabilir. (Cevap D) Renk körü bir dişinin (X r X r ) renk körü kız çocuğunun olma olasılığı babaya bağlıdır. Baba normal görüşlü (X R Y) olursa kız çocukları taşıyıcı, baba renk körü olursa (X r Y) kız çocukları renk körü olur. (Cevap C) Annesi renk körü (X r X r ) olan erkek bir birey kesinlikle renk körü (X r Y) dür. Bu birey X R X r ile evlenirse bazı erkek ve kız çocuklarında, X r X r ile evlenirse tüm erkek ve kız çocuklarında renk körlüğü gözlenebilir. (Cevap A)

150 Test E 2. C 3. D 4. C 5. B 6. E 7. A 8. C 9. B 10. E 11. C 12. E 13. C X a X a x X A Y çaprazlamasından oluşan kız çocukları X A X a genotipinde (A fenotipinde) erkek çocukları X a Y genotipinde (a fenotipinde) olur. (Cevap C) 9. Kırmızı gözlü dişi ve erkek sineklerin çaprazlanması sonucu kırmızı ve beyaz gözlü yavrular oluştuğuna göre çaprazlanan sineklerin genotipi X K X k (dişi) ve X K Y (erkek)tir. X K X k x X K Y 1/4 X K X K, 1/4 X K Y 1/4 X k Y 1/4 X K X k kırmızı gözlü kırmızı gözlü beyaz gözlü kırmızı gözlü dişi erkek erkek dişi Buna göre beyaz gözlü yavrular kesinlikle erkektir. Kırmızı gözlü dişi yavruların oluşma olasılığı 1/2 dir. (Cevap C) 12. X : Dişi : Erkek renk körü dişi birey sağlıklı dişi birey renk körü erkek birey sağlıklı erkek birey X R X r X r Y X r X r X R X r X in genotipi X R X r dir. X R X r x X r Y çaprazlaması sonucu renk X körü bir kız olma olasılığı 1/4 dür. X R Y (Cevap B) 10. Fenotipleri verilen ebeveynlerin birer erkek çocuğu renk körü olduğuna göre ebeveynlerin genotipleri; I. X H X h X h Y, II. X h X h X H Y, III. X H X h X H Y şeklindedir. Buna göre II. ve III. ebeveynlerin renk körü kız çocuğuna sahip olma olasılığı yoktur. (Cevap E) : Dişi : Erkek l ll : Dişi : Erkek 150 lll lv V I. X H X h, 2. X H Y, 3. X H X H/h, 4. X H Y, 5. X H X h, 6. X H Y, 7. X H X H/h 3. ve 7. bireylerin genotipi kesin olarak belirlenemez. (Cevap E) Soy ağacına göre, I. X H X h, II. X h Y, III. X H X h, IV. X h Y, V. X h X h genotipindedir. Buna göre III numaralı bireyin erkek çocuklarının normal dentin maddesine sahip olma olasılığı 1/2 dir. (Cevap C)

151 Eşeye Bağlı Kalıtım - Ayrılmama - 2 BÖLÜM 05 Test Gonozomlar cinsiyeti belirlediği gibi üzerinde taşıdıkları genlerle bazı karakterlerin kalıtımını sağlar. Üreme hücrelerinde bir tane bulunur. Dişilerde X, erkeklerde X ve Y gonozomu bulunur. (Cevap C) X r X r x X R Y çaprazlaması sonucu oluşacak erkek çocukların tamamı renk körü (X r Y) olurken, kız çocukların tamamı taşıyıcı (X R X r ) ancak normal görüşlü olur. (Cevap A) : Dişi : Erkek ? : Dişi : Erkek X H X h X h Y? ile gösterilen birey 1/4 X H X h (taşıyıcı dişi), 1/4 X H Y (sağlıklı erkek), 1/4 X h X h (hemofili dişi) 1/4 X h Y (hemofili erkek) olabilir. (Cevap D)? X h X h Y kromozomu üzerinde kalıtılan özellikler babadan oğula aktarılır. 1 numaralı bireyin oğlu olan 4 numaralı bireyde bu özelliğin görülmemesi bir anormalliğin varlığını düşündürebilir. (Cevap D) 6. : Hemofili dişi 1 2 : Hemofili erkek C seçeneğindeki bireyin bir gonozom fazlalığı bulunmaktadır. (Cevap C) I. X H X h, 2. X H Y, 3. X h Y, 4. X H X H/h, 5. X H X h, 6. X h Y, 7. X H X h, 8. X h X h (Cevap E)

152 Test C 2. D 3. C 4. A 5. D 6. E 7. E 8. E 9. A 10. D 11. E 12. C Homolog bölge 1 (b) X e bağlı genlerin bulunduğu bölge (a) Sentromer Y ye bağlı genlerin bulunduğu bölge (c) Down sendromlu dişi bir birey ile ilgili verilen ifadelerden hepsi doğrudur. (Cevap E) Homolog bölge 2 (d) 8. X e veya Y ye bağlı genler ile kalıtılan karakterler erkek bireylerde tek gen ile belirlenir. (Cevap D) 11. Kromozom formülleri verilen bireylerden tümü ayrılmama sonucu oluşmuş olabilir. (Cevap E) 9. X P X P x X R Y çaprazlaması sonucu X P X R (PR fenotipli) dişi ve X P Y (P fenotipli) erkek bireyler oluşabilir. (Cevap E) K L : Dişi : Erkek ? Soy ağacına göre K, X R Y, L ise X r X r genotipine sahiptir. Eğer K nın eşi renk körü taşıyıcısı ise erkek çocuklarının renk körü olma olasılığı vardır. (Cevap A) Y kromozomunda taşınan bir karakterin dişi bireylerde görülme olasılığı yoktur. (Cevap C)

153 Kalıtımın Genel İlkeleri / Modern Genetik Uygulamaları BÖLÜM 05 Test Biyoteknolojik uygulamalar sayesinde hormon, antikor, interferon, enzim gibi maddelerin üretimi sağlanabilmektedir. (Cevap E) Genetiği değiştirilen organizmalar (GDO) insan sağlığı üzerinde toksik etki, kanser ve alerjik etkilere neden olabilir. (Cevap E) Verilen bilim dallarından tümü modern biyoteknolojik çalışmalara katkı sağlayabilir. (Cevap E) ATP bir hücreden diğerine veya bir canlıdan diğerine aktarılamaz. Her hücre kendi ATP sini üretir. Diğerleri genetik mühendisliği çalışmaları sonucu kültür bitkilerine kazandırılabilen özelliklerdendir. (Cevap D) Günümüzde uygulanan biyoteknolojik teknikler ile fosillerden elde edilen DNA örnekleri kullanılarak nesli tükenmiş canlıların çoğaltılması mümkün olmamıştır. Bu konuda çalışmalar devam etmektedir. (Cevap C) Genetiği değiştirilmiş organizmalara transgenik organizma denir. Rekombinant DNA tekniği ile canlının genetik yapısı tamamen değiştirilemez. Böcek öldürücü proteini sentezleyen bitki, böceklerin zararlı etkilerinden korunabilir. (Cevap C)

154 Test E 2. E 3. C 4. E 5. D 6. C 7. B 8. B 9. E 10. B 11. C DNA sında insan büyüme hormonu geni bulunduran bakteri genetiği değiştirilmiş organizmalara örnek verilebilir. Çünkü bu bakteri normal şartlarda bu geni genomunda bulundurmamaktadır. (Cevap B) Biyoteknolojik çalışmalarda bir bakterinin genetiği değiştirildikten sonra bakterinin DNA sındaki gen dizilimi, antibiyotiklere karşı direnç özellikleri değişebilir. Ancak bakteri hala bakteriler âleminde yer alır. (Cevap B) Meme hücresi vericisi koyun Yumurta hücresi vericisi koyun Meme hücresinin çekirdeği Çekirdeği çıkarılmış yumurta hücresi Kaynaştırma DNA parmak izi analizi DNA nın belirli uzunluktaki parçaları kullanılarak yapılır. DNA parmak izi DNA bulunduran herhangi bir hücre kullanılarak yapılabilir. Bu yöntemden adli tıpta ve babalık testlerinde yararlanılabilir. (Cevap B) Embriyo Taşıyıcı anne Klonlanmış kuzu Genetik mühendisliği verilen çalışmaların tümünü gerçekleştirmektedir. (Cevap E) Klonlanmış kuzu meme hücresi vericisi koyunun klonu yani genetik kopyasıdır. Taşıyıcı anne ile genetik akrabalığı yoktur. Klonlanmış kuzunun mitokondriyal DNA sı çekirdeğin yerleştirildiği yumurta hücresinin vericisi koyunun mitokondriyal DNA sının nükleotit dizilimi ile aynıdır. (Cevap C)

155 Kalıtımın Genel İlkeleri / Genden Proteine - 1 BÖLÜM 05 Test RNA ribonükleotitlerden, DNA deoksiribonükleotitlerden oluşan polinükleotit yapıda moleküllerdir. (Cevap C) Soruda verilen kavramlar küçükten büyüğe doğru sıralınırsa (Deoksiriboz (1), Nükleotit (2), Genetik kod (3), Gen (4), Kromozom (5)) 3. sırada Genetik kod yer alır. (Cevap E) 2. l ll lll 5. I Azotlu organik baz olup 5 çeşidi vardır. (Adenin, Guanin, Sitozin, Timin, Urasil) II 5 C lu şeker olup 2 çeşidi vardır. (Riboz, Deoksiriboz) III H 3 PO 4 dür. Buna göre; I > II > III tür. (Cevap B) Bir gene ait fosfat sayısı bilinirse toplam nükleotit sayısı ve pürin bazlarının sayısı bilinebilir. Çünkü DNA parçasının yarısı pürin, yarısı pirimidinli bazlardan oluşur. Ancak zayıf hidrojen bağı sayısı bulunamaz. (Cevap D) A U G G C G C C G U A G 155 DNA nın yapısında pirimidin bazlarından sitozin ve timin bulunabilirken urasil bulunmaz. (Cevap A) Protein sentezi AUG kodonu ile başlar, UAG stop kodondur. Dolayısıyla 3 amino asitlik bir protein sentezlenirken 2 peptit bağı kurulur. 3 trna molekülü görev yapar. (Cevap E)

156 Test C 2. B 3. A 4. E 5. D 6. E 7. D 8. A 9. D 10. B 11. E Histidin Arjinin Serin Deoksiriboz yapısında azot bulundurmayan bir pentozdur. Diğerleri azot içeren organik baz molekülleridir. (Cevap D) GUG GCG UCG 8. Y X X Z trna Serin Arjinin His din UCG mrna AGC GCG CGC GUG CAC olur. (Cevap B) mrna DNA G AU C T A C AG G T C G AU C T A A C U T GA ise dir. (Cevap A) 11. a.a 1 a.a 4 a.a 5 a.a 2 a.a 1 a.a DNA mrna Protein Yapısal protein İşlevsel protein a.a 4 P proteini a.a 3 a.a 3 R proteini a.a I. olay transkripsiyon olup DNA üzerinden mrna sentezlenmesidir. mrna protein sentezine kalıplık eder. Burada oluşabilecek bir hata ilgili proteini etkiler ancak kalıtsal değildir. (Cevap D) P ve R proteinin sentezi sırasında 5 amino asit kullanıldığı için 4 peptit bağı oluşmuş ve 4 molekül su açığa çıkmıştır. Aynı sayıda amino asit içerdikleri için sentezlerinden sorumlu genler de aynı sayıda nükleotit içermektedir. (Cevap E)

157 Genden Proteine - 2 BÖLÜM 05 Test Ribozoma getirilen amino asitler proteinin yapısına katılır. Ancak mrna ve trna ihtiyaç durumunda tekrar tekrar kullanılabilir. (Cevap D) Her proteinin sentezinden sorumlu bir gen olduğuna göre mrna daki kodonların sırası proteine özgüdür. mrna transkripsiyon adı verilen bir olayla DNA üzerinden sentezlenir. Farklı mrna lar aynı sayı ve çeşitte kodon içerebilir ancak bunların sıralanışının farklı olması farklı proteinlerin sentezlenmesini sağlar. (Cevap E) DNA nın kendini eşlemesi protein sentezi için zorunlu değildir. DNA nın kendini eşlemesi hücre bölünmesi ile genetik bilginin yavru hücrelere aktarılması için zorunludur. (Cevap C) 4 çeşit amino asitin aynı miktarda kulanılmasına rağmen farklı proteinlerin sentezlenmesi bu amino asitlerin farklı dizilişte yan yana gelmesiyle açıklanabilir. (Cevap A) mrna ve trna ların sentezlenmesi ökaryot hücrelerde DNA üzerinden çekirdekte gerçekleştirilir. (Cevap D) E 1, E 2, E 3 ve E 4 farklı enzimlerdir. Dolayısıyla her enzimin sentezinden sorumlu bir gen olduğuna göre 4 çeşit genin işlevi söz konusudur. (Cevap B)

158 Test D 2. C 3. D 4. E 5. A 6. B 7. A 8. B 9. D 10. C 11. C Gen-1 Gen-2 mrna 1 mrna 2 P proteini R proteini Kod Kodon Antikodon K amino asitinin : GCG CGC GCG L amino asitinin : GGG CCC GGG M amino asitinin : ACA UGU ACA mrna (kodon) dizilimi : CGC - CCC - UGU şeklinde olur. (Cevap A) Şekile göre genlerin belirli uzunluktaki nükleotit dizisinden oluşan DNA parçaları olduğu, her proteinin sentezinden sorumlu bir genin bulunduğu ifadeleri doğrudur. Ancak Gen-2 mutasyona uğrarsa mrna 2 mutasyona uğramış gen üzerinden sentezlenir. (Cevap C) 8. Kodon çeşidi = 64, Amino asit çeşidi = 20, kod çeşidi = 64 dür. Buna göre II < I = III şeklinde ifade edilebilir. (Cevap B) a b c c c d e b b c f c d e 158 Şekil incelendiğinhde I., II., III. de bir değişikliğin olmadığı görülür. Kullanılan amino asit çeşitlerindeki değişikliğe bağlı olarak sentezlenecek protein molekülünde de değişikliğin olması beklenir. (Cevap D) PP 1 de 4 amino asit arasında 3 molekül, PP 2 ve PP 3 de 8 amino asit arasında 7 molekül su açığa çıkar. PP 1, PP 2 ve PP 3 de kullanılan amino asit çeşidi sayısı (a, b, c, d = 4 çeşit) aynıdır. Ancak PP 1, PP 2 ve PP 3 farklı polipeptidler oldukları için farklı genler tarafından sentezlettirilirler. Dolayısıyla şifre veren gendeki nükleotit dizilişleri farklıdır. (Cevap C)

159 BİRE BİR BÖLÜM 05 Test DNA dizisindeki nükleotitler tür A T G C C C G T 2. tür C T C G C C A T 3. tür A C G C C T G A 4. tür G T C A G C T G Van kedisinin gözlerinin birbirinden farklı renkte olması kalıtsaldır. Diğerleri modifikasyondur. Modifikasyonlar çevrenin etkisiyle ortaya çıkar ve kalıtsal değildir. (Cevap D) 8 nükleotitlik baz dizilileri verilen dört böcek türünden 1. ve 3. türlerin baz dizilişinin daha çok benzerlik gösterdiği (5 baz) gözlenir. Dolayısıyla daha yakın akraba olduğu söylenebilir. (Cevap B) 4. Kırmızı I Beyaz Beyaz Kırmızı Kırmızı III II Kırmızı IV Beyaz 2. Kırmızı çiçekli olmayı sağlayan alel (K), beyaz çiçekli olmayı sağlayan alele (k) tam baskın olduğuna göre numaralandırılmış bireylerden (I. Kk, II. KK/Kk, III. Kk, IV. Kk) I, III ve IV kesinlikle heterozigot genotiplidir. (Cevap E) 5. 1 B A 2 3 A B B A 6 I. aa II. Aa III. KK Aa aa aa aa aa Aa aa Otozomal baskın aktarılmış olabilir. Aa Aa Aa aa Aa Otozomal çekinik KB KK KK KK KB KK Otozomal eksik baskın (Cevap E) (1. B0, 2. A0/AA, 3. A0, 4. B0, 5. B0, 6. A0) Soy ağacına göre numaralandırılmış bireylerden sadece 2. bireyin homozigot genotipli olma olasılığı vardır. (Cevap B)

160 Test D 2. E 3. B 4. E 5. B 6. A 7. D 8. E 9. C 10. C : Özelliği gösteren dişi birey : Özelliği gösteren erkek birey : Özelliği göstermeyen dişi birey : Özelliği göstermeyen erkek birey A) B) C) D) Aa x Aa F 1 : AA Aa aa 123 3/4 kırmızı çiçekli 1/4 beyaz çiçekli İki kırmızı çiçekli bitki çaprazlanmış ve F 2 de oluşan tüm bitkiler kırmızı çiçekli olmuşsa çaprazlanan bireyler AA x AA, Aa x AA şeklinde olabilir. (Cevap A) 7. E) 1 0 Rh + 2 B Rh : Dişi birey : Erkek birey X kromozomu üzerinde kalıtılan çekinik özelliği fenotipinde gösteren dişi bir bireyin babası ve erkek çocuklarının tamamında bu özellik fenotipte gözlenir. (Cevap C) Rh + B Rh + A Rh B Rh 5 A Rh birey 00RR veya 00Rr, 2. birey B0rr, 3. birey B0Rr, 5. birey A0Rr genotipindedir. 4. bireyin genotipi A0rr olmak zorundadır. (Cevap D) Aa x Aa çaprazlaması sonucu AA : Normal alyuvar hücresine sahip sıtmaya dayanıksız, Aa : Normal alyuvar hücresine sahip sıtmaya dayanıklı, aa : Orak hücre anemili, sıtmaya dayanıksız bireyler oluşabilir. (Cevap E) Rekombinant DNA teknolojisiyle E.coli bakterilerinde insülin hormonu üretimi sürecinde verilen işlemlerin gerçekleşme sırası I - IV - II - III - V şeklinde olur. (Cevap C)

161 Canlılarda Enerji Dönüşümleri / Fotosentez - Kemosentez - 1 BÖLÜM 06 Test b Siyanobakteriler prokaryot hücre yapısına sahip olduğundan klorofil pigmenti sitoplazmada yer alır. (Cevap A) c a 2. a stroma, b granum, c iç zardır. Klorofiller granum (b) da yer alır. ATP üretimi b. de, ETS elemanları ve organik madde üretimi a dadır. c nin yapısı CO 2 e geçirgendir. (Cevap A) Fotofosforilasyonla ATP sentezi yapabilen bir hücre klorofile sahiptir ve bu sayede ışık enerjisini kimyasal bağ enerjisine dönüştürür. İnorganik maddelerden organik madde sentezleyebilir. Cevap E) Işık Pipet CO 2 Işık Işık KOH H 2 O kullanımı kemosentez ve hidroliz tepkimelerinde de görülür. CO 2 kullanımı kemosentez tepkimelerinde de gerçekleşir. ATP üretimi hücre solunumunda, kemosentez tepkimelerinde de gerçekleşir. ATP kullanımı, pekçok metabolik tepkimede gözlenir. Fotofosforilasyon sadece fotosenteze özgüdür. (Cevap D) l ll lll 7. Fotosentez hızları çoktan aza doğru II - I - III şeklinde sıralanabilir. Ortama CO 2 verilmesi fotosentez hızını olumlu etkilerken, karbondioksit tutucu olması olumsuz etkiler. (Cevap C) Galaktoz hayvansal bir monosakkarit olup fotosenkez sonucu üretilemez. (Cevap E) Fotosentez tepkimelerinde kullanılanlar (K) = I ve II Fotosentez tepkimelerinde oluşanlar (O) = I, III ve IV dür. (Cevap A)

162 Test A 2. E 3. C 4. E 5. A 6. D 7. A 8. E 9. E 10. B 11. C 12. D Işık enerjisi X Kimyasal bağ enerjisi Y Isı enerjisi CO 2 tüketim miktarı t 1 t 2 t 3 X, fotosentetik canlılar torafından gerçekleştirilir ve gerçekleşmesi için klorofil etkinliğine ihtiyaç duyulur. Y de kimyasal bağ enerjisi ısı enerjisine dönüşmüştür. Bu dönüşüm tüm canlılarda gözlenir. (Cevap E) t 2 de birim zamanda tüketilen CO 2 miktarı daha fazla olduğu için üretilen glikoz miktarı t 1 den daha fazladır. t 2 de CO 2 tüketimi olduğu için fotosentez devam etmektedir. t 3 de tüketilen CO 2 miktarı arttığı için fotosentez sırasında tüketilen ATP miktarı da artmıştır. (Cevap C) 9. A, B, C ve D deki olaylar tüm fotosentetik organizmalar tarafından gerçekleştirilir. Ancak tüm fotosentetik organizmalar H kaynağı olarak H 2 O kullanmadığı için atmosfere oksijen verilmeyebilir. (Cevap E) 12. Fotosentez hızı d 1 d 2 d 3 d 4 Işığın dalga boyu Fotosentez ve kemosentezde I. ve III. olaylar ortaktır. II. olay fotosentez, IV. olay kemosentezde gerçekleşir. (Cevap B) Grafiğe göre, I. ve II. ifadeler doğrudur. Enerji miktarı, ışığın dalga boyu ile ters orantılıdır. d 3 deki fotosentez hızı daha fazla olduğu için d 3 daha kısa dalga boyuna sahiptir. (Cevap D)

163 Fotosentez - Kemosentez - 2 BÖLÜM 06 Test P ATP R Glikoz Prokaryot fotosentetik canlılarda kloroplast organeli bulunmamasına rağmen klorofil pigmenti aracılığıyla fotosentez yapılabilir. (Cevap B) P ışık enerjisi kullanılarak ATP sentezlenmesi olarak tanımlanan fotofosforilasyondur. P nin gerçekleşmesi için klorofil etkinliği gözlenir. R gerçekleşirken CO 2 kullanılır. (Cevap E) Klorofil molekülü yeşil ışığın çok azını soğururken fazlasını yansıtır. (Cevap C) 3. Fotosentez ve kemosentez tepkimelerinde karbondioksit ve ATP sentaz enzimine ortak olarak gereksinim duyulur. Oksijen; kemosentez, klorofil fotosentez tepkimeleri için gereklidir. (Cevap A) Kırmızı ışık kaynağı Yeşil su bitkisi Gaz kabarcıkları İçi su dolu cam kap Düzenekte oluşan gaz kabarcıkları fotosentez sırasında oluşan oksijendir. Ortam sıcaklığının artırılması, ortamın yeşil ışıkla aydınlatılması, ortama karbondioksit tutucu eklenmesi fotosentez hızını dolayısıyla çıkan gaz kabarcık sayısını etkileyebilir. (Cevap E) Verilen canlı kemosentetik bir organizmadır. Kemosentetik organizmalar klorofil bulundurmaz. Organik bileşik sentezi için CO 2 kullanır. İnorganik maddelerin oksidasyonu için oksijene ihtiyaç duyar. (Cevap A)

164 Test B 2. C 3. E 4. E 5. A 6. A 7. E 8. E 9. E 10. D 11. B 7. ATP CO 2 +H 2 O 10. l ADP ll lll C 6 H 12 O 6 lv Ortamdan alınan CO 2 miktarı V O 2 H 2 O Vl t 1 t 2 t 3 t 4 Fotosentez olayı sırasında I, II, IV ve V ile gösterilen dönüşüm olayları gerçekleşebilir. (Cevap E) 8. PGAL Yağ asiti C C C Amino asit Gliserol Vitamin RMP Organik baz Topraktan azotlu bileşikler t 2 de ortamdan alınan CO 2 miktarı sürekli azalmış, dolayısıyla fotosentez hızı azalmıştır. Buna bağlı olarak da açığa çıkan S 2 miktarı azalmıştır. (Cevap D) Selüloz Nişasta C C C C C C Glikoz Disakkaritler 11. Reaksiyon hızı Reaksiyon hızı Verilen ifadelerden üçü de doğrudur. (Cevap E) 9. Işık şiddeti -l- -ll- Sıcaklık 164 Reaksiyon hızı Reaksiyon hızı CO 2 yoğunluğu -lll- -lv- Işığın dalga boyu Bitkiler ve kükürt bakterileri fotosentezde karbon kaynağı olarak CO 2 kullanır. Kullanılan elektron kaynağı oluşan gazın çeşidini belirler. Bakterilerde fotosentez tepkimeleri sitoplazmada gerekleşirken, bitkilerde kloroplastta gerçekleşir. (Cevap E) I. ve IV. grafiklerdeki faktörler sadece fotosentez hızına etki ederken II. ve III. grafiklerdeki faktörler kemosentez hızına da etki eder. (Cevap B)

165 Fotosentez - Kemosentez - 3 BÖLÜM 06 Test Fotosentez hızı Bir bitkiden fotosentez olayı gerçekleşirken ATP sentezi (fotofosforilasyon) ve O 2 oluşumu için doğrudan ışığa gereksinim duyulurken diğerleri için doğrudan ışığa gereksinim duyulmaz. (Cevap C) 2. Grafiğe göre B, C, D ve E seçeneklerindeki ifadeler doğrudur. Fotosentez hızı sürekli arttığına göre birim zamanda klorofil tarafından kullanılan ışık miktarı da artmıştır. (Cevap A) Verilen faktörlerden tümü optimum değere kadar artırılırsa fotosentez hızını olumlu etkiler. Sürekli artırılırsa olumsuz etkiler. (Cevap E) Üretilen oksijen miktarı Karanlık ortamda, gerçekleşmesi ışığın gerekli olduğu; fotofosforilasyon, oksijenin açığa çıkması ve klorofil etkinliği devam edemez. (Cevap E) t 0 t 1 t A, B, D ve E deki olaylar fotosentez ve kemosentez sırasında ortak olarak gerçekleşir. İnorganik maddelerin oksidasyonu sadece kemosentezde gerçekleşir. (Cevap C) Grafiğe göre t 0 ve t 2 anlarında oksijen üretiminin olmaması ortamın karanlık olmasıyla açıklanabilir. t 0 - t 1 aralığında karbondioksit tüketimi sürekli artarken, t 1 - t 2 zaman aralığında sürekli azalmıştır. Üretilen oksijen miktarının maksimum olduğu t 1 anında fotosentezin hızı en yüksek değerdedir. (Cevap E)

166 Test C 2. E 3. E 4. C 5. A 6. E 7. E 8. D 9. C 10. D 11. B 7. Ortamdaki su miktarı Ortamdaki karbondioksit miktarı 10. Fotosentez hızı -l- -ll- t 1 t 2 t 3 Ortamdaki O 2 miktarı Hücredeki organik madde miktarı -lll- -lv- Yeşil ışık fotosentezde en az kullanılan ışıkken, mor ötesi ışık fotosentezde hiç kullanılamaz. (Cevap D) I, II ve IV. grafiklerinde verilen değişimler kemosentezde de gözlenebilir. Ancak kemosentezde ortama oksijen verilmez. (Cevap E) K L 166 I. ve III. özellikler bakteriler tarafından gerçekleştirilen fotosentez ve kemosentez olayları için ortaktır. II. ve IV. özellikler sadece fotosentez için geçerlidir. (Cevap D) 9. l. tüp O 2 CO 2 H 2 O İnorganik maddeler Karanlık ortam ll. tüp O 2 CO 2 H 2 O İnorganik maddeler Aydınlık ortam Bir bitki hücresi fotosentez tepkimeleri için gerek duyduğu ATP ve enzimleri kesinlikle kendisi üretir. CO 2 ve H 2 O yu dışardan alabilir. (Cevap C) K bakterilerinde klorofil etkinliği gözlenmediği için kesinlikle kemoototroftur. L bakterileri kemoototrof veya fotoototrof olabilir. (Cevap B)

167 Canlılarda Enerji Dönüşümleri / Fermantasyon - 1 BÖLÜM 06 Test Glikoliz tepkimelerinin gerçekleşmesi için hücrede oksijenin bulunması gerekmez. Glikoliz, glikozun 2 molekül pirüvik asite parçalandığı, oksijenli ve oksijensiz solunumun ortak evresidir. (Cevap C) B, C, D ve E de verilenler etil alkol ve laktik asit fermantasyonları için ortaktır. Ancak CO 2 miktarının artışı fermantasyon tepkimesinin etil alkol fermantasyonu olduğunu kanıtlamak için kullanılabilir. (Cevap A) 5. Glikoz 2. Laktik asit + 4ATP Etil alkol + CO 2 + 4ATP Fermantasyon tepkimelerinde organik besin monomeri, CO 2 ve H 2 O ya kadar parçalanmaz. Alkol fermantasyonunda karbondioksit çıkışı olur ancak su çıkışı olmaz. (Cevap D) Aynı miktarda glikozun kullanıldığı etil alkol ve laktik asit fermantasyonu tepkimeleri için üretilen ATP miktarı ortaktır. Oluşan son ürün çeşidi ve kullanılan enzim çeşidi farklıdır. (Cevap A) Fermantasyon tepkimelerinin başlayabilmesi için oksijene gerek duyulmaz. (Cevap B) Oksijensiz ortamda enerji üreten bir hücrenin sitoplazmasında bu olaya bağlı olarak verilen durumlardan hepsi gözlenebilir. (Cevap E)

168 Test C 2. D 3. B 4. A 5. A 6. E 7. D 8. E 9. C 10. D 11. A Glikoz miktarı Üretilen ATP miktarı -l- -ll- Tüm fermantasyon tepkimeleri sırasında I., II. ve V. olaylar ortak olarak gözlenebilir. III. olay laktik asit fermantasyonu, IV. olay etil alkol fermantasyonunda gözlenebilir. (Cevap D) Ortam sıcaklığı Ortam ph sı 8. -lll- -lv- Laktik asit fermantasyonuna bağlı olarak hücrede glikoz miktarı azalır, üretilen ATP miktarı ve ortam sıcaklığı artar, ortam ph ı azalır. (Cevap D) K ve L hücresindeki olaylar fermantasyon olduğu için sitoplazmada gerçekleşir. K ve L de 1 molekül glikozun kullanımına bağlı olarak 4 ATP sentezlenir. K hücresinde CO 2 oluşumu gözlenir ancak L hücresinde gözlenmez. (Cevap E) Mantar kapak Havası alınmış kısım Glikoz çözeltisi Havası alınmış kısım Glikoz çözeltisi + Maya hücreleri Fenol kırmızısı 168 Fermentetik bakteri Belirtilen durumun ortaya çıkmasında I. ve II. olaylar etkili olmuştur. Fermentetik bakteri ortamdaki O 2 yi kullanmaz. (Cevap C) Maya hücrelerinin fermantasyonu sonucu oluşan CO 2 ortamın ph ını düşürür, asitliğini artırır. CO 2 cam boru aracılığıyla fenol kırmızısının bulunduğu ortama ulaşınca renk değişimi gözlenir. (Cevap A)

169 Fermantasyon - 2 BÖLÜM 06 Test Fermantasyon tepkimeleri sonucu asit veya alkol oluşabilir. Alkol oluşumu sonucu CO 2 çıkışı veya doğrudan asit oluşumu ortam ph sını düşürebilir. (Cevap E) Etil alkol fermantasyonu bazı bakteriler gibi prokaryot ve maya hücreleri gibi ökaryot canlılar tarafından gerçekleştirilebilir. (Cevap D) N 2 gazı Deney tüpü Glikoz çözeltisi Bira mayası Omurgalılarda iskelet kas hücreleri oksijen yetersizliğinde laktik asit fermantasyonu yapabilir. (Cevap C) 6. Termometre Cam boru Termometre Bira mayaları deney tüpündeki glikoz çözeltisini kullanarak oksijensiz ortamda etil alkol fermantasyonu yapar. Buna bağlı olarak glikoz miktarı azalır, diğerlerinde artış gözlenir. (Cevap A) Süt Renkli sıvı Cam kap Üzüm suyu 3. -Y- -X- Yoğurt bakterileri Bira mayaları 169 Etil alkol ve laktik asit fermantasyonunda glikozun parçalanması ve ATP sentezi olayları ortaktır. CO 2 oluşumu etil alkol fermantasyonunda gözlenir. Fermantasyon tepkimelerinde amino asit kullanılmaz. (Cevap A) X deney düzeneğinde karbondioksit çıkışı olmazken Y deney düzeneğinde karbondioksit çıkışı olur. Buna bağlı olarak Y deney düzeneğindeki cam boruda renkli sıvı seviyesi değişir. X ve Y düzeneklerindeki termometredeki sıcaklık değeri artarken cam kabın ph değeri azalır. (Cevap B)

170 Test E 2. A 3. A 4. D 5. C 6. B 7. D 8. C 9. B 10. A 11. E Glikoz l Pirüvik asit ll lll 2 Etil alkol + 2CO 2 2 Laktik asit Fermantasyon hızı X I. glikoliz evresi olup ATP hem üretilir hem de hidroliz edilir. I. dışında ATP sentezi olmaz. II. ve III. sonucu ortam ph ı azalır. Fermantasyon tepkimeleri sitoplazmada gerçekleşir. II. sonucu CO 2 oluşumu gerçekleşir. (Cevap D) 8. Fermantasyon tepkimeleri enzimatik tepkimeler olup sıcaklık ve ortam ph sı değişimlerinden grafikteki gibi etkilenir. (Cevap A) Üretilen CO 2 miktarı t 1 t 2 t Termometre Termometre Renkli sıvı t 3 zaman aralığında üretilen CO 2 miktarının belirli bir değerde sabit olması etil alkol fermantasyonunun yapılmadığı anlamına gelmez. (Cevap C) X Y Oksijenli solunumun başlangıç evresi ve laktik asit fermantasyonu sitoplazmada gerçekleşir. (Cevap B) Renkli sıvının ok yönünde hareketi Y kabında birim zamanda açığa çıkan CO 2 miktarının X kabındakinden fazla olduğunu, dolayısıyla tüketilen glikoz miktarının da Y kabında fazla olduğunu gösterir. X kabındaki fermantasyon hızının düşük olması, X kabının ısısının daha düşük ölçülmesine neden olur. (Cevap E)

171 Canlılarda Enerji Dönüşümleri / Oksijenli Solunum - 1 BÖLÜM 06 Test Glikozun kullanıldığı oksijenli solunum tepkimelerinde amonyak oluşumu gözlenmez. Amonyak oluşumu azotlu organik bileşiklerin kullanıldığı solunum tepkimelerinde oluşur. (Cevap E) Oksijenli solunumda ATP, tepkimelerin başlayabilmesi için aktivasyon enerjisini karşılamak amacıyla kullanılır. Tepkimelerin gerçekleştirilmesinin asıl nedeni ATP üretmektir. II. ve III. sadece kullanılır. IV. sadece üretilir. (Cevap A) 2. Glikoz monosakkarit olduğu için oksijenli solunumda diğerlerinden daha önce enerjiye dönüştürülür. Diğerlerinin oksijenli solunumda kullanılabilmesi için önce monosakkaritlere hidroliz edilmesi gerekir. (Cevap A) 6. Birey sayısı l ll 3. lll Oksijenli solunum tepkimeleri hücre, metabolizmasının devamlılığı için gerekli olan ATP yi karşılamak amacıyla sürekli olarak gerçekleştirilir. (Cevap B) Oksijenli solunum genel denklemi: Enzim C 6 H 12 O 6 + 6O 2 6CO 2 + 6H 2 O + ATP olduğuna göre, I. CO 2, H 2 O, ATP, II. Enzim, III. Glikoz, O 2 olabilir. (Cevap D) Oksijenli solunum reaksiyonları prokaryot hücrelerde sitoplazmada gerçekleşir. (Cevap A) Oksijenli solunum ökaryot hücrelerde sitoplazmada başlar, mitokondri de tamamlanır. Fermantasyon ise sitoplazmada gerçekleşir. Diğerleri oksijenli solunum ve fermantasyon için ortaktır. (Cevap B)

172 Test E 2. A 3. B 4. A 5. A 6. D 7. B 8. C 9. C 10. D 11. D 12. E 8. Termometre 11. X KOH Glikoz çözeltisi Renkli sıvı Cam kap Oksijenli solunum sonucu üretilen CO 2 ve H 2 O kloroplast organelinde fotosentez tepkimeleri sırasında kullanılabilir. Ancak fotosentez için gerekli ATP kloroplastta fotofosforilasyonla üretilir. (Cevap D) Deney düzeneğinde glikoz ve oksijen miktarı azalır. Termometrenin ısı miktarı artar. KOH çıkan CO 2 i tuttuğu için renkli sıvı X in tersi yönde hareket edebilir. (Cevap C) A) ATP miktarı B) Glikoz miktarı A, B, D ve E deki olaylar oksijenli solunum ve etil alkol fermantasyonunda ortak olarak gerçekleşir. ETS nin kullanılması sadece oksijenli solunumda gerçekleşir. (Cevap C) C) H 2 O miktarı D) CO 2 miktarı E) Serbest enzim miktarı Verilen tepkime oksijenli solunum olup bu tepkimeyi gerçekleştiren hücre, tepkimenin belirli bir bölümünü sitoplazmasında gerçekleştirir. Hücrenin ökaryot olup olmadığı bilinmediğinden çok sayıda mitokondriye sahip olduğu söylenemez. Bazı hücreler hem oksijenli solunum hem de oksijensiz solunum yapabilme özelliğine sahip olabilir. (Cevap D) Oksijenli solunumda ATP hem kullanılır hem üretilir. Glikoz miktarı azalırken CO 2 ve H 2 O miktarı artar. Serbest enzim miktarı önce azalır sonra başlangıç miktarına geri döner. (Cevap E)

173 Oksijenli Solunum - 2 BÖLÜM 06 Test Selüloz doğrudan oksijenli solunumda substrat olarak kullanılamaz. Glikoz a hirdoliz edilmesi gerekir. (Cevap B) B, C ve D deki olaylar fotosentezde, E deki olay oksijenli solunumda görülür. Elektron taşıma sisteminin görev alması fotosentez ve oksijenli solunum için ortaktır. (Cevap A) Bakteri kolonisi X Besi ortamı Y Bir hücrenin oksijenli solunum yapabilmesi için mitokondriye sahip olması zorunlu değildir. Ancak diğerleri mutlaka bulunmak zorundadır. (Cevap A) 3. X petri kabında bakteri üremesine rağmen Y de ürememesi deneyde kullanılan bakterilerin oksijenli solunum yaptığını gösterir. X petri kabında solunum gerçeleştiğine göre glikoz azalmış ve sıcaklık artışı olmuştur. (Cevap E) 7. Glikoz P I, II. ve III. faktörlerin artırılması oksijenli solunum tepkimelerinin hızına etki edebilir. Işığın oksijenli solunum tepkimelerinin hızı üzerinde etkisi yoktur. (Cevap D) Pirüvik asit R S Laktik asit Karbondioksit + Su Fermantasyonda oksijen kullanılmaz. Organik besin CO 2 ve H 2 O ya parçalanamaz. (Cevap D) P sitoplazmada gerçekleşir. R oksijen yetersizliğinde gerçekleşir. S de organik madde, su ve karbondioksite kadar yıkıldığı için enerji verimi daha yüksektir. (Cevap E)

174 Test B 2. A 3. D 4. D 5. A 6. E 7. E 8. C 9. E 10. C 11. E 12. C Oluşan CO 2 miktarı 6 2 K L M Oksijenli solunum tepkimeleri sırasında monomer organik moleküller inorganik moleküllere dönüştürülerek ATP sentezlenir. Bu olaylar sırasında ETS elemanları görev alır ve çeşitli enzimler kullanılır. Ancak inorganik maddeler organik moleküllere dönüştürülemez. (Cevap C) 9. CO 2 çıkışı olmadığı için K hücresi laktik asit, 2 CO 2 çıkışı olduğu için L hücresi etil alkol fermantasyonu yapmış olabilir. M hücresinde 6 CO 2 çıkışı olduğu için oksidatif fosfarilasyon gerçekleşmiştir. M hücresinde glikoz, CO 2 ve H 2 O ya kadar parçalanmıştır. (Cevap E) Oksijenli solunum L K Fotosentez K glikoz ve oksijen olabilir. L CO 2 veya H 2 O olup kesinlikle inorganik yapılıdır. Glikoz ve oksijen, oksijenli solunum dışında farklı bir metabolik olayda da kullanılabilir. (Cevap E) 12. Selüloz lv Glikoz + O 2 lll l ll CO 2 + H 2 O Nişasta I. özellik fotosentez ve oksijenli solunum için, II. özellik oksijenli solunum ve fermantasyon için, III. özellik oksijenli solunum, fotosentez ve fermantasyon için ortaktır. (Cevap C) I. Oksijenli solunum, II. Fotosentez, III. Nişasta sentezi, IV. Selüloz sentezidir. Bir bitki hücresinde I. ve II. olaylar aynı zaman diliminde gerçekleşebilir. Diğer yargılar doğrudur. (Cevap C)

175 Oksijenli Solunum - 3 BÖLÜM 06 Test Oksijenli solunum yapan fotoototrof prokaryot bir hücre oksijenli solunum sırasında oksijen molekülünü dışarıdan alabilir. (Cevap D) Mitokondri etkinliğinin gözlenmesi ve sadece inorganik son ürünlerin oluşması oksijenli solunum yapıldığını gösterir. Karbondioksit çıkışı ve ATP sentezi hem oksijenli solunum hem de fermantasyonda görülür. (Cevap A) Glikoz oksijenli solunumda substrat olarak kullanılır. Substratın artması tepkimeyi olumlu etkiler. A, C, D ve E deki olaylar ise oksijenli solunum tepkimelerini olumsuz etkiler. (Cevap B) Cam fanus Canlı karınca Besin Kireç suyu 3. Deney düzeneğinde karıncalar bir süre oksijenli solunum yapar, buna bağlı olarak kireç suyunda bulunma ve cam fanusta oksijen basıncında azalma olur. (Cevap B) 7. Oksijenli solunum yapan bir hücre mitokondri organeli olmadan da ATP, karbondioksit ve su moleküllerini oluşturabilir. (Cevap E) Işık enerjisi 1 Kimyasal bağ enerjisi Kimyasal enerji Isı enerjisi Oksijenli solunum, fermantasyon ve fotosentez olaylarında ortak olarak ATP molekülü kullanılabilir. (Cevap B) Oksijenli solunumda kimyasal bağ enerjisi ısı enerjisine dönüşebilir. (Cevap C)

176 Test D 2. B 3. E 4. B 5. A 6. B 7. C 8. E 9. A 10. A 11. D 12. E Hava Oksijen tüketim hızı t 1 t 2 t 3 t 4 Bitki -l- Fare -ll- Kireç suyu -lll- Deney düzeneği ile ilgili verilen yargılardan hepsi söylenebilir. (Cevap E) Grafiğe göre I. ve II. ifadeler doğrudur. t 4 de oksijen tüketim hızı azalmakta birlikte t 1 dekinden fazladır. Dolayısıyla t 4 deki mitokondri etkinliği t 1 dekinden fazladır. (Cevap D) 9. Hücresel solunum sırasında H 2 O oluşumu oksijen harcandığını kanıtlar. (Cevap A) 12. Termometre 1 2 Termometre 10. X Mantar kapak Renkli sıvı Mantar kapak CO 2 25 C tutucu 25 C 176 CO 2 Glikoz çözeltisi Oksijenli solunum yapan bakteri Glikoz çözeltisi + Etil alkol fermantasyonu yapan bakteriler Glikoz çözeltisi + Oksijenli solunum yapan bakteriler Oksijenli solunuma bağlı olarak glikoz, oksijen ve ortam ph sı azalır, ortam sıcaklığı artar. (Cevap A) Her iki kaptada CO 2 çıkışı olacağı için CO 2 tutucu matlaşır, sıcaklık değeri bir süre yükselir. Oksijenli solunumun olduğu kapta O 2 azaldığı ve CO 2 de CO 2 tutucu tarafından bağlandığı için basınç düşer ve renkli sıvı 2 yönünde hareket eder. (Cevap E)

177 BİRE BİR BÖLÜM 06 Test Ökaryot bir hücrede oksijenli solunum ve fotosentez olaylarının tümünün gerçekleşebilmesi için ribozom, kloroplast ve mitokondri organallerinin bulunması zorunludur. (Cevap E) 2. Işık miktarı sabit tutulan bir ortamda, saydam bir fanus içinde bulunan yeşil bir bitkinin fotosentez hızını belirlemek için belirli bir zaman süreci içinde kullanılan CO 2 miktarını ölçmek gerekli ve yeterlidir. Bitkide H 2 O farklı amaçlarla tüketildiği için fotosentez hızını belirlemek için yeterli değildir. (Cevap D) 6. Miktar Fotosentez tepkimelerinin başlayabilmesi için öncelikli olarak klorofilin ışığı absorbe etmesi gerekir. (Cevap C) 3. a b c Enerji elde etmek için hem çizgili kas hücrelerinde hem de heterotrof aerob bir bakteride gerçekleşebilen metabolik yol oksijenli solunumdur. (Cevap A) Grafiğe göre a ışık şiddetindeki değişmeyi, b O 2 miktarını, c CO 2 miktarını ifade eder. (Cevap B) Fotosentez oranı 177 B 5 B 4 B 3 B 2 B 1 Işık yoğunluğu Ökaryot canlıların oksijenli solunumunda verilen olaylar I - III - II sırasına göre gerçekleşir. (Cevap B) B 5 bitkisinin ışığa en fazla gereksinim duyan bitki olduğu söylenebilir. Bu bitki düşük yoğunluktaki ışık altında fotosentez yapamamaktadır. (Cevap E)

178 Test E 2. C 3. A 4. B 5. D 6. B 7. E 8. B 9. A 10. C 11. E 12. D Sabah erken saate alınan kesit Akşam alınan kesit Maya mantarı oksijensiz ortamda glikoz kullanarak etil alkol fermantasyonunu gerçekleştirebilir. (Cevap B) 9. Sabah alınan dairesel kesit ile akşam alının dairesel kesit arasındaki fark fotosentezde tüketilen karbondioksit miktarı, üretilen organik madde miktarı, ortama verilen oksijen miktarı ve bu olaylar sırasında kullanılan ATP miktarı hakkında bilgi verir. (Cevap E) I. II. ve III. metabolik yollar ökaryot bir hücre tarafından gerçekleştirilebilir. Ancak IV. metabolik yol sadece kemosentez yapabilen prokaryot canlılar tarafından gerçekleştirilebilir. (Cevap A) X 1 2 Y CO 2 tutucu Boyalı sıvı seviyesi Z Boyalı sıvı Alg 178 Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3 Bakterilerin dağılımında gözlenen değişikliğin nedeni algin fotosentezle oksijen üretmesi ve bakterilerin oksijenli solunum yapmasıdır. (Cevap C) I. ve II. değişikliklerin yapılması fotosentez hızını ve terlemeyi artıracağı için istenilen sonuç elde edilir. Fotosentezde üretilen oksijen ve terlemeyle oluşan su buharı artarsa boyalı sıvının 2 numaralı düzeye daha büyük hızla inmesi sağlanır. (Cevap D)

179 TÜMEVARIM - II Test Bakteriler ve arkebakteriler âlemlerinde sınıflandırılan tüm canlılarda verilen yapılardan sadece ribozom ortak olarak bulunabilir. (Cevap A) Fotosentez sırasında H 2 O kullanan canlılar oksijen üretir. Fotosentez yapan canlılar ışık enerjisini kullanarak ATP sentezi yapar. (Fotofosforilasyon) prokaryot fotosentetik canlılarda kloroplast bulunmaz. (Cevap D) A) kuşlar ve memeliler sınıfına, B) kuşlar sınıfına, C) karasal omurgalıların tümüne, D) balıklar, kurbağalar, sürüngenler ve kuşlara, E) tüm omurgalılara ait özelliklerdir. (Cevap B) Birey sayısı Taralı bireylerin aa genotipine sahip olduğu soy ağacına göre, I. Aa, 2. Aa, 3. Aa, 4. Aa dır. 5. ve 6. bireyler AA ya da Aa olabilir. (Cevap E) t 1 t 2 t 3 t 4 t t 1 ve t 3 te etçil balık sayısının artışına bağlı olarak diğer tüketicilerin sayısı azalır. Otçul balıkların sayısının azalması üretici canlı sayısını azaltmaz. Diğer yargılar doğrudur. (Cevap A) Verilen hücre çeşitleri aynı insana ait olduğu ve hepsi 2n kromozomlu olduğu için toplam nükleotit sayıları ve nükleotit dizilimleri aynıdır. Ancak farklı görevler üstlendikleri için aktif genleri farklılık gösterebilir. (Cevap B)

180 Test A 2. B 3. A 4. D 5. E 6. B 7. C 8. E 9. B 10. C 11. D Turgor basıncı N Sperm oluşumu mayoz bölünme ile gerçekleşir. İnsan hücreleri çeper bulundurmadığından sitoplazma bölünmesi boğumlanarak gerçekleşir. (Cevap C) l ll lll lv V Ortamlar 8. Grafiğe göre hücre; I de ve V de hipotonik, II ve IV de hipertonik, III de izotonik ortama konmuş olabilir. Hücrenin koful hacmi II ve IV de küçülmüş V de normal su seviyesine ulaşana kadar artmıştır. Diğer yargılar doğrudur. (Cevap C) Normal olarak ovulasyon gerçekleştiren bir dişide FSH ve LH üretimi yeterli miktarda olup birey üreme periyodunda bulunmaktadır. Ovulasyonun gerçekleşmesi bireyin hamile olmadığını gösterir. (Cevap E) 11. Gelişim T 1 T 2 T 3 T ATP Protein Glikoz Toprak nemi (mm 3 /dm 3 ) -l- -ll- -lll- I. olay ATP sentezi, II. olay protein sentezi, III. olay glikozun kullanımıdır. I. olay sitoplazma, mitokondri ve kloroplastta gerçekleşebilir. II. olay kesinlikle ribozomda gerçekleşir. III. olay sitoplazmada, lökoplastta veya golgide gerçekleşebilir. (Cevap B) Toprak nemindeki değişime toleransı en fazla olan bitki türü T 3 dür. Bitki türlerinin optimum nem değerinde gösterdiği değişim miktarı aynıdır. Yağışsız geçen mevsime direnci en az olan, yani daha çok nemli toprakta gelişen bitki türü T 4 dür. (Cevap D)

181 TÜMEVARIM - II Test Biyoteknolojik çalışmalar sonucu elde edilen verilen ürünlerin tümü insanlığın yararına kullanılabilir. (Cevap E) Yeşil bir bitkinin tüm canlı hücreleri metabolizmanın devamlılığı için oksijenli solunum ve protein sentezini gerçekleştirmek zorundadır. Ancak bitkinin tüm canlı hücreleri kloroplast bulundurmadığı için fotosentez gerçekleştiremez. (Cevap D) Ökaryot bir hücrede çekirdek DNA sı kendini eşleyerek kalıtsal bilginin sonraki hücrelere aktarılmasını sağlar. DNA normalde kromatin iplikleri şeklinde bulunup bölünme sürecinde kromozomlara dönüşür. RNA ların sentezi DNA üzerinden yapılır ve DNA protein sentezini yönetir. (Cevap E) 3. T Z Y X R H 1 hücresi maltoz, H 3 hücresi sükroz içerdiği için bitkisel olabilir. Laktoz içeren bir hücre hayvan hücresidir ve glikoz molekülünü kendisi üretemez. (Cevap B) İnorganik madde Verilen besin piramidinde; X üretici, Y birincil tüketici, Z ikincil tüketici, T üçüncül tüketici ve R ayrıştırıcıdır. Buna göre B, C, D ve E deki ifadeler doğrudur. Ancak tüm canlılar inorganik madde kullanır. (Cevap A) Y kromozomu üzerinde bulunan genlerle kalıtılan özellikler babadan erkek çocuklarına aktarılır. Y kromozomu bulunmadığından bu özellikler kız çocuklarında görülmez. Tek gen ile kalıtıldığından baskın ya da çekinik olmasının önemi yoktur. (Cevap D)

182 Test E 2. E 3. A 4. D 5. B 6. D 7. E 8. C 9. C 10. A 11. C a b E 1 c E 4 E 2 d E 3 E 3 e Mantar CO 2 + H 2 O Alg f Besin + O 2 Tepkime dizisi incelendiğinde A, B, C ve D deki yargıların doğru olduğu görülür. Ancak E 4 enzimi etkinlik göstermese bile E 2 in etkinlik gösterdiği metabolik yoldan C maddesi oluşturulabilir. (Cevap E) 8. I., III. ve IV. olayları sadece alg gerçekleştirebilir. Mantarda algde hücre çeperine sahiptir ve çeper yapısına katacakları polisakkaritleri kendileri sentezler. (Cevap A) İnsanda spermatogenez sonucu oluşan sperm hücreleri mitoz ya da mayoz geçiremez. Olgunlaştıklarında döllenme olayına katılabilir. (Cevap C) 9. B 1 B 2 B K 1 K 2 K B 1 hipotonik, B 2 izotonik, B 3 hipertonik bir çözelti içerisine konmuştur. Buna göre; K 1, K 2 ve K 3 çözeltilerinin madde yoğunluklarının çoktan aza doğru sıralanışı K 3 - K 2 - K 1 şeklindedir. (Cevap C) Verilen özellikler bu bakterinin oksijenli solunum yapan kemosentetik bir organizma olduğunu göstermektedir. Plazmit DNA sının bulunması aynı türdeki diğer bakterilerle gen aktarımı yapabildiğini (konjugasyon) gösterir. Ancak konjugasyon birey sayısında artışa neden olmaz. (Cevap C)

183 TÜMEVARIM - II Test Oksijen miktarı Vücut büyüklüğü Amino asit ATP Hücre -l- -ll- sayısı -lll- Protein miktarı Bitki hücresinde koful oluşumu sırasında golgi ve endoplazmik retikulum etkinliği görülebilir. Bitki hücreleri sentrozom ve lizozom organeli bulundurmaz. (Cevap B) 2. Doğada bulunan tüm canlılar oksijenli solunumla ATP sentezleyemez. Tüm canlılarda büyüme hücre sayısında artma ile sağlanmaz. Ancak tüm canlılar amino asitleri kullanarak protein sentezleyebilir. (Cevap C) 6. Yaprak sayısı Bir komünitede habitatı, popülasyonu ve ekolojik nişi aynı olan canlılar arasında çeşitli nedenlerden dolayı rekabet gözlenebilir. (Cevap E) 3. Yapraklar fotosentez, gaz alış verişi ve terlemeden sorumlu yapılardır. Grafikte gözlenen yaprak sayısındaki değişime bağlı olarak verilenlerden tümünde değişiklik gözlenebilir. (Cevap E) Bitki ve hayvan hücrelerinin mitoz bölünmesinde DNA nın kendini eşleme şekli ve bölünme sonucu oluşturulan hücre sayısı dışında verilenlerden tümü farklılık gösterebilir. (Cevap E) Arke bakteriler prokaryot hücre yapısına sahiptirler bu nedenle mayoz bölünme geçirmezler. (Cevap B) P, ATP nin yapısında bulunabilir. Ancak T, ATP nin değil RNA nın yapısında bulunabilir. (Cevap B)

184 Test B 2. E 3. E 4. B 5. C 6. E 7. B 8. C 9. D 10. A 11. D Z T Protein Yağ Nişasta X Y Su Protein sindirim enzimi 30 C Su Yağ sindirim enzimi 5 C Su Nişasta sindirim enzimi 65 C l ll lll Z glikolipit, T glikoproteindir. Z ve T nin miktar ve dağılımı hücre zarına özgüllük kazandırır. X fosfolipit tabakası olup fosfat kısmı hidrofil, lipit kısmı hidrofobdur. Y kanal protein olup monomer maddelerin zardan geçişini sağlar. (Cevap C) I. deney tüpünde ortam şartları uygun olduğu için peptit bağları yıkılır. II. ve III. deney tüpünde tepkime gerçekleşmez. III. deney tüpünün sıcaklığı 0 C ye düşürülse bile enzim yapısı bozulduğu için tepkime gerçekleşmez. (Cevap A) Dipeptit Polipeptit Amino asit Tripeptit İnorganik + O 2 madde İnorganik + Kimyasal madde enerji CO 2 + H 2 O + NH 3 CO 2 + H 2 O C 6 H 12 O 6 + O 2 1., 3. ve 4. olaylarda peptit bağları kurulup DNA nın kontrolünde gerçekleşir. Tüm dönüşüm olayları enzimlerin kontrolünde gerçekleşir. 5. olay oksijenli solunumdur. 2. olay hidroliz tepkimesidir. Hidroliz tepkimeleri sırasında ATP kullanılmaz. (Cevap D) Bakteride gerçekleşen kimyasal reaksiyon dizisi kemosentezdir. Tepkimeler karbon döngüsünün bir basamağını oluşturur. Kemosentezde açığa çıkan oksijen atmosfere verilmez. (Cevap D)

185 TÜMEVARIM - II Test DNA parmak izi, DNA daki tekrarlayan nükleotit dizileri kullanılarak uygulanan bir yöntemdir. DNA parmak izi elde edilirken verilenlerden tümünden yararlanılabilir. (Cevap E) Memeliler sınıfında yer alan X ve Y canlılarında verilen özelliklerinden tümü farklılık gösterebilir. (Cevap E) Cam huni DNA molekülünde daima pürin ve pirimidin bazları karşılıklı bulunur. Eşlenme sırasında bunların yeniden karşılıklı gelmesi bir mutasyon olduğunu kanıtlamaz. (Cevap C) h Kap Saf su 3. Bağırsak zarı II ve III. özellikler bitkiler âlemindeki canlılarda da gözlenebilir. (Cevap B) Cam hunideki h yüksekliğinin değişmesi için kaba veya cam huniye bazı maddelerin eklenmesi uygun olabilir. Buna göre verilen işlemlerden üçü de h yüksekliğinde değişmeye neden olabilir. (Cevap E) İnorganik maddelerin oksidasyonunu kemosentetik bakteriler gerçekleştirebilir. (Cevap D) Zigot, sperm ve yumurtanın çekirdeklerinin kaynaşması sonucu oluştuğu için her ikisine ait kalıtım materyalini bulundurur. 2n kromozomlu olduğu için homolog kromozom bulundurur. Mitoz bölünme geçirme özelliğine sahiptir. (Cevap E)

186 Test E 2. C 3. B 4. D 5. E 6. E 7. E 8. A 9. B 10. E 11. B 8. n 2n 2n 10. Fayda n n 2n 2n n n n n n n K L -K- -L- -M- K ve L bölünmeleri kromozom sayısı değişmediği ve 2 hücre oluştuğu için mitoz, M bölünmesinde kromozom sayısı yarıya düştüğü ve 4 hücre oluştuğu için mayozdur. K, L ve M de DNA eşlenmesi 1 kez gerçekleşmiştir. K ve L de kardeş kromatit ayrılması, M de hem homolog kromozom hem de kardeş kromatit ayrılması olmuştur. (Cevap A) Grafiğe göre K ve L arasında mutualizm olduğu söylenebilir. Buna göre karşılıklı fayda sağlama esasına dayanan mutualizm, farklı türden canlılar arasında görülür. Dolayısıyla verilen eşleştirmelerden hepsi doğru olabilir. (Cevap E) 9. A) Ortam ph sı B) Kullanılan su miktarı C) Yıkılan peptit bağı sayısı D) Serbest monosakkarit sayısı 11. CO 2 + H 2 O X NO 3 X Glikoz Z Y CO 2 + H 2 O Amino asit Nişasta (Depo) 186 T Protein E) Açığa çıkan yağ asiti sayısı Nişasta, trigliserit ve polipeptit hidrolizi sonucu kullanılan su miktarı artar. (Cevap B) X de fotosentez, Y de oksijenli solunum, T de protein, Z de nişasta depolanması gerçekleşir. Buna göre, X kloroplast, Y mitokondri, Z lökoplast, T ribozomdur. Y prokaryot hücrelerde bulunmaz. (Cevap B)

187 İnsan Fizyolojisi / Sinir Sistemi - 1 BÖLÜM 07 Test Sinir hücreleri sentrozoma sahip olmadığı için bölünebilme özelliğine sahip değildir. (Cevap D) 1. dentrit, 2. hücre gövdesi, 3. aksondur. Nöronda dendrit aracılığıyla alınan impuls hücre gövdesinden aksona aktarılır ve akson boyunca iletilirken elektro kimyasal değişiklikler gerçekleşir. (Cevap C) Sinir hücreleri bölünemediğinden DNA eşlenmesi gerçekleştiremez. ATP ihtiyacını oksijenli solunumla karşılar protein sentezi yapar. Sinir hücrelerinde laktik asit fermantasyonu gözlenmez. (Cevap B) Uç beyinde öğrenme, değerlendirme, bellek, hayal kurma, bilinçli davranışların tümünün kontrolü ile duyu organlarından gelen uyartıları algılayan merkezler bulunur. Refleks kontrolü omuriliğin görevidir. (Cevap A) Harcanan ATP İmpuls İletim hızı Açığa çıkan CO l- -ll- -lll- İnsanda denetleyici ve düzenleyici sistemlerden olan sinir sistemi verilen olaylardan tümünü gerçekleştirir. (Cevap E) Nöronda impuls iletimi sırasında harcanan ATP miktarı artar. Buna bağlı olarak ATP ihtiyacını karşılamak için solunum hızı ve açığa çıkan CO 2 miktarı artar. İmpuls iletim hızı değişmez. (Cevap E)

188 Test D 2. B 3. E 4. C 5. A 6. E 7. D 8. A 9. C 10. E 11. D x Uyarı şiddeti 2x E.D..x t 1 t 2 t 3 Beyin yarım kürelerinin kabuk kısmında; duyu, hareket, zeka, hafıza, hayal kurma ve tüm bilinçli davranışların merkezleri bulunur. Dolayısıyla beyin kabuğu zarar gören bir insanda I., II. ve III. olaylarda aksama gözlenebilir. Yutma arka beyinde bulunan omurilik soğanı tarafından kontrol edildiğinden aksama görülmez. (Cevap D) 8. Bir sinir hücresi eşik değerdeki veya üzerindeki uyarılara hep aynı şekilde ve aynı şiddette cevap verir. Uyarı şiddeti artırılırsa uyarılan sinir hücresi sayısı ve impuls sayısı artar, impuls iletim hızı değişmez. (Cevap E) Bir sinir hücresi uyarıyı dentriti aracılığıyla alır, akson boyunca taşır ve akson ucundan başka bir sinir hücresine, bir kas hücresine veya endokrin beze iletebilir. Sinir hücresi duyu reseptörlerinden gelen uyarıları dentritleri aracılığıyla alır. (Cevap A) 11. (Uç beyin) V I (Hipotalamus) IV (Beyincik) (Omurilik soğanı) II III (Omurilik) Bir sinir hücresinde impuls iletim hızı sabittir. Diğer ifadeler doğrudur. (Cevap C) Tespit edilen durumlara bağlı olarak trafik kazası geçiren kişinin beyinciğinin hasar gördüğü düşünülebilir. (Cevap D)

189 Sinir Sistemi - 2 BÖLÜM 07 Test Pons - Omurilik soğanı Arka beyin Omurilik soğanı - Beyincik Arka beyin Talamus - Hipotalamus Ara beyin Beyincik - Pons Arka beyin Hipotalamus Ara beyin Beyincik Arka beyinde yer alır. (Cevap C) Sempatik ve parasempatik sinirler iç organlara bağlıdır. İki sinirin birbirine zıt çalışması ile iç organların faaliyetlerinde düzen ve denge sağlanmış olur. (Cevap E) Endokrin sistemi hormon salgılaması için uyarmak hipotalamusun görevidir. (Cevap D) İnsanda beyin ve omuriliğin dışında kalan sinirler çevresel sinir sistemini oluşturur. (Cevap A) Otonom sinir sistemi bazı salgı bezlerinin ve iç organların çalışmasını düzenler. Bu sistem istemsiz çalışır. Bacak kası istemli çalışır bu nedenle otonom sinir sisteminin kontrolünde değildir. (Cevap D) Verilen sinir hücresi duyu nöronu değilse duyu reseptörü ile sinaps yapamaz. Ara nöron olarak düşünülürse; b motor nöronla, motor nöron olarak düşünülürse a ara nöronla, b endokrin bez veya çizgili kasla sinaps yapabilir. (Cevap E)

190 Test C 2. A 3. D 4. E 5. D 6. E 7. B 8. B 9. C 10. B 11. A 12. A Sinapsa ulaşan her impuls diğer sinir hücresine geçemez. Değişik sinapslarda değişik boyutlarda direnç görülür. Buna sinaptik direnç denir. Bu olay, sinir sistemi içinde impulsun hangi yönde taşınacağını belirler. (Cevap B) Sıcak cisme dokunan elin çekilmesi bir refleks hareketi olup omuriliğin kontrolünde gerçekleşir. A beyin kabuğu, C ve D hipotalamus, E orta beyin tarafından kontrol edilir. (Cevap B) İnsanda sinirsel düzenlemede verilen olayların gerçekleşme sırası I - III - II - IV dür. (Cevap B) 1. dentrit, 2. hücre gövdesi, 3. aksondur. Eğer nöron duyu nöronuysa dendrit duyu reseptöründen uyartı alır. Ancak ara nöronsa duyu nöronundan, motor nöronsa duyu veya ara nörondan uyartı alabilir. (Cevap A) : Ranvier boğumu sayısı : Akson çapı Nöronlar Örgü örme ve bisiklet kullanmada öğrenilmiş davranışlar otomatik hale gelir. Yani beynin kontrolünde başlar omuriliğin kontrolüne geçer. Resim yapma ve matematik problemi çözme sadece beynin kontrolündedir. (Cevap C) Akson çapı ne kadar kalın ve ranvier boğumu sayısı ne kadar az ise impuls iletim hızı o kadar fazladır. Buna göre impuls iletim hızları küçükten büyüğe doğru şeklinde sıralanır. (Cevap A)

191 İnsan Fizyolojisi / Duyu Organları - 1 BÖLÜM 07 Test Bir maddenin tadının veya kokusunun alınabilmesi için bu maddelerin sıvı içinde çözünebilir olması gerekir. Tat alma ve koku almada görev yapan reseptörler sıvı içinde çözünebilen maddelerle uyarılabilen reseptörlerdir. (Cevap C) Sarı bölge burunda, sarı benek gözde, dermis deride, tat tomurcuğu dilde, korti organı kulakta bulunur. Dil ve burunda kimyasal uyarıları alan reseptörler bulunur. (Cevap B) Miyop Kalın kenarlı mercek Hipermetrop İnce kenarlı mercek Astigmat Silindirik mercek Presbitlik İnce kenarlı mercek kullanılarak düzeltilir. Glokom, göz içindeki fazla sıvının atılmasını sağlayan kanalların tıkanarak göz içi basıncın artması sonucu ortaya çıkar, mercekle düzeltilemez. (Cevap E) İç kulakta bulunan yarım daire kanalları, kesecik, tulumcuk ve otolit taşları dengenin sağlanmasında görev alır. Salyangoz işitmeden sorumludur. (Cevap A) Derinin antikor üretme özelliği yoktur. (Cevap C) Yakındaki cisimlerin net olarak görülememesi hipermetrop göz kusurunun özelliğidir. Miyopta göz küresinin önden arkaya doğru çapı uzar, hipermetropta kısalır buna bağlı olarak her iki göz kusurunda da cisimden gelen ışınlar retinada odaklanamaz. (Cevap D)

192 Test C 2. E 3. C 4. B 5. A 6. D 7. B 8. D 9. E 10. A 11. D 12. A Duyu organlarındaki reseptör hücreler farklı uyarıları almaya özelleşmiş yapılardır. Uyartılar koklama duyusu dışında talamusa uğradıktan sonra beyin kabuğundaki ilgili merkezde değerlendirilir. Duyu reseptörleri ancak eşik değerdeki uyarılarla uyarılabilir. (Cevap B) Koklama duyusunun değerlendirilmesinde talamus görev yapmaz. Omurilik soğanı duyuların alınmasında görev yapmaz. Duyular beyin kabuğunda ilgili merkezlerde değerlendirilir. (Cevap A) Papilla dilde, sarı bölge burunda, sarı benek gözde, korti organı kulakta bulunur. (Cevap D) Korti organı işitme ile ilgilidir. Soruda verilen olaylar içinde işitme duyusunun alınması ile ilgili bir durum yoktur. (Cevap D) Dokunulan cismin sıcak ya da soğuk olduğunun algılanması sürecinde sıcaklığa duyarlı reseptörler, duyu nöronları, talamus ve beyin kabuğu etkinlik gösterir. (Cevap E) Işığa duyarlı reseptörler retinada bulunur. Göze girecek ışık miktarının ayarlanması göz bebeği, cismin görüntüsünün düz, net ve renkli algılanması beyin kabuğundaki ilgili merkezde gerçekleşir. (Cevap A)

193 Duyu Organları - 2 BÖLÜM 07 Test Tat alma reseptörleri dilde, koku alma reseptörleri burunda, görme reseptörleri gözde, işitme reseptörleri kulakta bulunur. Dokunma duyusunu alan reseptörler deride geniş bir yüzeye yayılmıştır. (Cevap E) Verilen özelliklerden hiçbiri burun, göz ve deride bulunan reseptör hücreler için ortak değildir. (Cevap E) 2. Salyangoz, kesecik, tulumcuk ve yarım daire kanalları iç kulakta bulunur. Kulak zarı orta kulakta yer alır. (Cevap C) Koku uyarılarını alan reseptörler burunda, tat uyarılarını alan reseptörler dilde bulunur. Alınan uyarıların beyine iletimi duyu nöronları ile gerçekleştirilir. Alınan uyarılar beyinde farklı merkezlerde değerlendirilir. (Cevap B) Deride dokunma, basınç, sıcak, soğuk, ağrı, mekanik duyularının algılanmasını sağlayan reseptörler bulunur. (Cevap E) Kulağa gelen ses dalgaları sırasıyla I - II - IV - III yapılarından geçer. (Cevap B) Koklama duyusu dışındaki bütün duyular talamusa uğradıktan sonra beyne iletilir. (Cevap D)

194 Test E 2. C 3. E 4. B 5. E 6. B 7. D 8. E 9. D 10. B 11. D 12. B Koku reseptörleri burun boşluğunun üst kısmındaki sarı bölgede bulunur. Koku reseptörleri özelleşmiş sinir hücreleridir. Sıcaklık, nem gibi faktörler kokuların alınmasını etkiler. (Cevap E) Özellikleri verilen göz kusuru hipermetrop olarak tanımlanır. Hipermetrop bireyler yakını net göremez. Bu göz kusuru ince kenarlı mercek kullanılarak düzeltilir. (Cevap D) 9. Aydınlık, karanlık, yakın, uzak uyumu, göz merceği, göz bebeği ve kirpiksi cisimdeki kaslarla sağlanır. Kör noktada herhangi bir değişim olmaz. (Cevap D) Denek Ortam sıcaklığı Ortamın nem oranı Koku partiküllerinin yoğunluğu D 1 10 C % 10 % 50 D2 35 C % 30 % Sıcak ve nemli ortamlarda koku partikülleri daha hızlı yayılır. D 2 deneğinin koku reseptörleri daha çabuk yorulur. Belirtilen sıcaklık değeri D 1 deneğinin koku alma reseptörlerinin yapısını bozmaz. (Cevap B) P göz, R burun, S deridir. Buna göre sadece II. ifade doğrudur. (Cevap B)

195 İnsan Fizyolojisi / Endokrin Sistem - 1 BÖLÜM 07 Test İnsülin ve glukagon etkileri birbirine zıt olan hormonlardır. İnsülin kandaki glikoz arttığında fazla glikozun vücut hücrelerine geçmesini uyarır. Glukagon kandaki glikoz miktarı azaldığında salgılanır. Glukagon karaciğerdeki glikojenin glikoza dönüşümünü sağlar. (Cevap C) Verilen ifadelerden tümü hormonlar için doğrudur. (Cevap E) Parathormon paratiroit, adrenalin böbrek üstü bezlerinden salgılanır. (Cevap A) İnsanlarda hormonlar vücudun büyümesinin kontrolü, üreme etkinliğinin düzenlenmesi, ikincil eşeysel özelliklerin gelişmesi, genel vücut metabolizmasının denetlenmesinde etkinlik gösterir. (Cevap E) Tetani parathormon eksikliğinde, Addison aldosteron eksikliğinde, Miksodema tiroksin eksikliğinde, Basit guatr tiroksin eksikliğinde ortaya çıkar. Hemofili (kanın pıhtılaşmaması hastalığı) kalıtsal bir hastalıktır. (Cevap B) III. LH değil, LTH (prolaktin) olmalıdır. (Cevap C)

196 Test E 2. E 3. B 4. C 5. A 6. C 7. D 8. C 9. D 10. E 11. D 12. E Kandaki glikoz miktarı N t 1 t 2 t 3 t 4 N : Normal değer Adrenalin hormonunun normalden fazla salgılanması; kalp atış hızı, kan basıncı, soluk alıp verme hızını artırır. Adrenalin hormonunun kandaki Ca +2 miktarına etkisi yoktur. (Cevap D) 8. Hipofiz bezinin doğrudan pankreas üzerinde uyarıcı etkisi yoktur. t 2 de kandaki glikoz seviyesinin normal değere yükseltilmesinde glukagon hormonu etkili olmuştur. t 3 de kandaki glikoz miktarının normal değerin üzerine çıkmasında glikozun sindirim kanalındaki emiliminin artması etkili olmuş olabilir. (Cevap D) A daki MSH, B deki ADH, C deki TSH, E deki LTH ile sağlanır. Bu hormonlar hipofiz bezinden salgılanır. Kan şekerinin düşürülmesi pankreastan salgılanan insülin hormonu ile sağlanır. (Cevap C) Kandaki ADH miktarı I. ve II. özellikler hipofiz ve tiroit bezi için ortaktır. Ancak tiroit bezi doğrudan hipotalamus tarafından kontrol edilmez. (Cevap D) Normal seviye Bir hormonun salgılanması, sinirsel düzenleme, uyarıcı hormonların etkinliği veya bir maddenin kandaki miktarının değişmesi ile sağlanabilir. (Cevap E) ADH böbreklerden suyun geri emilmesini sağlayarak vücudun su dengesini ve idrar yapımını düzenler. ADH salgısı azalırsa boşaltım kanalında suyun geri emilimi azalır. İdrarla su kaybı artar. Kandaki su miktarı azalır, kanın osmotik basıncı artar. (Cevap E)

197 Endokrin Sistem - 2 BÖLÜM 07 Test Hormonlar hedef doku ve organlara kan aracılığıyla taşınan özel mesaj taşıyıcı moleküllerdir. Bununla birlikte doku sıvısı ve hücre sitoplazmasında da hormonlara rastlanabilir. Mide öz suyunda hormon bulunmaz. (Cevap D) 2. Hormonlar hedef hücrelere kan aracılığıyla taşınır. Tüm hormonlar protein yapılı değildir. Hedef dokuyu oluşturan hücrelerin dış yüzeyinde ya da içinde hormonların bağlandığı özel reseptör proteinler bulunur. Her hormonun bağlandığı reseptör ile yüzey uygunluğu vardır. (Cevap C) 6. Tiroksin hormonunun yetersizliğine bağlı olarak miksodema hastalığı görülebilir. (Cevap A) 3. Ovaryum, hipofiz, tiroit bezi ve pankreasın hormon salgılama özelliği vardır. Hipotalamus hem sinir sisteminin bir üyesidir. Hem de hipofiz üzerinden hormonal düzenlemede etkili olur. (Cevap D) Hipofiz; TSH ile tiroit bezini, ACTH ile böbrek üstü bezini, MSH ile deriyi, FSH ve LH ile yumurtalığı uyarabilir. (Cevap E) FSH ve LH, testis ve yumurtalıklar üzerinde etki gösterir. (Cevap A) Tüm hormonlar amino asit ya da protein yapılı değildir. Bazı hormonlar steroit yapılıdır. Tüm hormonlar hipofiz bezinin uyarması sonucu salgılanmaz. Ancak tüm hormonlar hedef dokulara kan aracılığıyla taşınır. (Cevap B)

198 Test D 2. A 3. D 4. A 5. C 6. E 7. B 8. C 9. E 10. B 11. D 12. E Kalsitonin kandaki kalsiyum miktarının ayarlanmasında görev yapar. (Cevap C) 9. ADH, böbreklerden suyun geri emilimini artırarak vücudun su dengesini düzenler. Kanın osmotik basıncı düşerse kandaki ADH miktarı azalır. ADH yetersizliğinde boşaltım kanallarından su geri emilmeye devam eder. (Cevap D) Kalsitonin tiroit, parathormon paratiroit bezinden salgılar. (Cevap E) Kalsitonun ve parathormon kalsiyum miktarının, aldosteron sodyum, klor ve potasyum miktarının ayarlanmasında etkilidir. ADH, su dengesini düzenler. (Cevap B) 1. tiroit bezidir. Tiroit bezi tiroksin ve kalsitonin hormonu salgılar. (Cevap E)

199 İnsan Fizyolojisi / Destek ve Hareket Sistemi - 1 BÖLÜM 07 Test Kalsiyum ve magnezyum mineralleri inorganik maddeler olup canlılar tarafından üretilmez. (Cevap D) 2. I, III ve IV. yapılar tüm kemik çeşitlerinde ortak olarak bulunur. Sarı kemik iliği sadece uzun kemiklerde bulunur. (Cevap D) 6. Uzun kemikler kol ve bacaklarda yani üyeler iskeletinde bulunur. Gövde iskeletindeki köprücük kemiği de uzun kemik çeşitlerindendir. (Cevap A) 3. Verilen yapı ve organlardan tümünde kıkırdak dokuya rastlanır. (Cevap E) İnsanda kemik sağlığı ve gelişimi için verilen moleküllerin tümüne ihtiyaç duyulur. (Cevap E) Kemik erimesi, kemik hücresi kaybı ya da D vitamini ve mineral eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkar. (Cevap B) İnsanda destek hareket sistemi kemik, kıkırdak ve kas dokuları yapısında bulundurur. (Cevap E)

200 Test D 2. A 3. E 4. B 5. D 6. E 7. E 8. E 9. A 10. E 11. D 12. B Açığa çıkan CO 2 miktarı Harcanan ATP miktarı -l- -ll- Glikoz miktarı Kullanılan O 2 miktarı İsteğimiz dışında çalışan; solunum, sindirim, dolaşım ve boşaltım sistemlerini meydana getiren organların yapısında düz kaslar bulunur. (Cevap E) -lll- -lv- 9. Kasılma boyu X Y Z Çizgili kas hücrelerinin kasılması sırasında ATP harcanır. Yani harcanan ATP miktarı artar. Bu nedenle hücredeki glikoz miktarı azalırken, açığa çıkan karbondioksit ve kullanılan oksijen artar. (Cevap D) Uyarı anı 12. Kasılma miktarı Üç kas çeşidi aynı uyarıya aynı tepki şiddetinde cevap oluşturmuştur. Aynı anda kasılmaya başlamıştır. Ancak gevşeme süreleri farklıdır. X çizgili, Y kalp, Z düz kas olabilir. (Cevap A) t 0 t 1 t 2 t 3 t 4 Uyartı Verilen faaliyetlerin tümünün gerçekleştirilmesinde kasların etkinliğinden bahsedilebilir. (Cevap E) Kasın kasılması sırasında da gevşemesi sırasında da ATP harcanır. Diğer ifadeler doğrudur. (Cevap B)

201 Destek ve Hareket Sistemi - 2 BÖLÜM 07 Test Böbrek üstü bezlerinden salgılanan adrenalin hormonunun kemik gelişimi üzerinde etkisi yoktur. (Cevap E) I., II. ve III. tüm kas çeşitlerinin kasılması sırasında artar. Laktik asit oluşumu sadece çizgili kasların kasılması sırasında artabilir. (Cevap D) Yoğun egzersiz yapan bir bireyin kas lifi sayısı değişmez. İnorganik fosfat ve karbondioksit miktarı artar. Laktik asit miktarı artabilir. Oksijen miktarı azalır. (Cevap C) İnsan vücudundaki kasların çalışması merkezi sinir sistemi, otonom sinir sistemi ve somatik sinir sistemi tarafından denetlenir. (Cevap E) 6. I. ve III. çizgili kas, II. düz kas, IV. kalp kası tarafından sağlanır. (Cevap B) İskelet kasları kısa aralıklarla sık sık uyarılırsa kas krampları gözlenebilir. (Cevap E) Mide kası düz, bacak kası çizgili kastır. Düz ve çizgili kaslarda A, B, D ve E farklılık gösterir. Ancak aynı bireye ait iki kas hücresinin kromozom sayısı kesinlikle aynıdır. (Cevap C)

202 Test E 2. E 3. E 4. D 5. C 6. B 7. C 8. A 9. D 10. D 11. B 12. D Kasın boyu uzar. l ll Kasın boyu kısalır numaralı kısım eklem kıkırdağı, 4 numaralı kısım sıkı kemik dokudur. 4, 1 den daha serttir. (Cevap A) 9. Kasılma miktarı I. gevşeme, II. kasılmayı ifade eder. Kasın kasılması sırasında H bandı ve I bandı daralır. A bandı ve kasın hacmi değişmez. Kasın gevşemesi sırasında A bandı ve kasın hacmi değişmez. H bandı ve I bandı genişler. (Cevap B) t 1 t t 1 kasılma, t 2 gevşemedir. Buna göre I, III ve IV ifadeleri doğrudur. Kas, t 1 de de t 2 de de ATP harcar. (Cevap D) Kasılma miktarı a b c E.D. Uyarı frekansı Düz kas hücreleri tek çekirdekli, çizgili kas hücreleri çok çekirdekli, kalp kası hücreleri bir veya iki çekirdeklidir. (Cevap D) c de tetanos durumu söz konusudur. Bu nedenle kas c de a ya göre daha uzun süreli kasılı kalır. b de kas c ye göre daha az yorulur. c de kasa verilen uyartı şiddeti değil frekansı artmıştır. (Cevap D)

203 İnsan Fizyolojisi / Sindirim Sistemi - 1 BÖLÜM 07 Test Karaciğer sindirim enzimi salgılamaz. (Cevap D) Kalın bağırsakta kimyasal sindirim ve sindirim ürünlerinin emilimi gerçekleşmez. (Cevap D) Kimyasal sindirim sonucu oluşan besin monomerleri, hücre zarından geçebilecek özelliktedir. Ancak sindirim ürünlerinin tümü azot atomu bulundurmaz ve hücre içinde düzenleyici olarak kullanılmaz. (Cevap A) Mekanik sindirim (fiziksel sindirim) besinlerin enzim kullanılmadan fiziksel olarak küçük parçalara ayrılmasıdır. Mekanik sindirim kimsayal sindirimi kolaylaştırır. Ağızdan ince bağırsağa doğru besinlerin mekanik sindirilme hızı azalır. Kimyasal sindirim hızı artar. (Cevap A) İnsanın sindirim sisteminde selülazun sindirimini sağlayan selülaz enzimi salgılanmaz. (Cevap D) Safra öz suyunda bulunan safra tuzları yağların fiziksel sindirimini sağlar. Mideden gelen asidik özellikteki kimusu nötralize ederek pankreas ve bağırsak enzimlerinin etkinliğini artırır. Dolayısıyla safra kesesi alınan bir bireyde verilen tüm besin moleküllerinin sindirimi ile ilgili problem gözlenebilir. (Cevap E) Gastrin, mide bezlerinden kana salgılanan bir hormondur. (Cevap C)

204 Test D 2. A 3. E 4. D 5. A 6. D 7. C 8. C 9. A 10. B 11. E 12. E Diyabet hormonal bir hastalık olup sindirim sistemi hastalıkları içinde yer almaz. (Cevap C) 9. P, nişasta, R lipit, S proteindir. Buna göre nişastanın sindirimi ağızda başlar ince bağırsakta tamamlanır. Lipitlerin yapısında ester bağı vardır. Proteinlerin yapı birimleri amino asitlerdir. (Cevap E) Sağlıklı bir insanın kalın bağırsağında mekanik veya kimyasal sindirim gerçekleşmez. Su, mineral ve bazı vitaminlerin emilimi gerçekleşebilir. (Cevap A) Nişasta Protein 2 3 -l- Glikoz -ll- Amino asit Lipit ATP -lll- Yağ asiti -lv- ADP+P İnsanın sindirim kanalında nişastanın glikozlara hidrolizi, proteinin amino asitlere hidrolizi, lipitlerin yağ asitleri ve gliserole hidrolizi gerçekleşir. ATP nin hidrolizi sadece hücre içinde gerçekleşir. (Cevap B) 1. karaciğer, 2. safra kesesi, 3. mide, 4. pankreas, 5. ince bağırsaktır. Buna göre ince bağırsaktan salgılanan sekretin ve kolesistokinin hormonları safra kesesini ve pankreası uyarır. (Cevap E)

205 Sindirim Sistemi - 2 BÖLÜM 07 Test Safra sıvısı içinde bulunan safra tuzları yağların fiziksel sindirimini sağlar. Yağların yağ asitleri ve gliserole parçalanması kimyasal sindirim olup su ve enzimler sayesinde olur. (Cevap B) Proteinlerin kimyasal sindirimi için gerekli enzimler mide, ince bağırsak ve pankreas tarafından salgılanır. (Cevap E) 2. X 5. Tükürük bezi sindirim enzimi salgılar. Pankreas, mide ve ince bağırsak hem sindirim enzimi hem de hormon salgılar. (Cevap D) X ile gösterilen organ karaciğerdir. Buna göre verilen ifadelerden tümü doğrudur. (Cevap E) 6. X Ağız Mide İnce bağırsak Sindirim kanalı Sindirim ürünlerinin emildiği yüzey alanı kimyasal sindirimin süresini değil sindirim ürünlerinin emilim hızını etkiler. (Cevap D) X maddesi, sindirim kanalında miktarı değişmeyen yani sindirime uğramayan selüloz olabilir. (Cevap A)

206 Test B 2. E 3. D 4. E 5. D 6. A 7. C 8. E 9. E 10. D 11. A 12. A Sağlıklı bir insanda I., III. ve IV. olayların gerçekleşmesinde hormonal uyarım gözlenir. (Cevap D) Verilen olaylardan tamamının gerçekleştiği organ ince bağırsaktır. (Cevap C) 11. Madde miktarı 8. Safra kesesinden salgılanan safra öz suyu yağların fiziksel sindirimini sağlar. Yağların sindirim ürünlerinin ve A, D, E, K vitaminlerinin emilimini kolaylaştırır. Bağırsakta mikroorganizma üremesini önler. Safra kesesi alınan bir insanda II., III. ve IV. durumlar gözlenebilir. (Cevap E) Ağızda sadece nisaştanın kimyasal sindirimi gerçekleştirilir. (Cevap A) Karaciğer glikozun fazlasını glikojene dönüştürerek depo eder. Amonyağı üreye, laktik asiti glikoza dönüştürür. (Cevap E) Lipaz, yağları yağ asitleri ve gliserole kadar parçalayabilir. Amilaz nişastayı dekstrin ve maltoza, pepsin proteinleri polipeptitlere parçalayabilir. (Cevap A)

207 İnsan Fizyolojisi / Dolaşım Sistemi - Vücudun Savunulması ve Bağışıklık - 1 BÖLÜM 07 Test ATP hücre içinde üretilir ve kullanılır. Her hücre kendi ATP sini üretir. ATP depolanmaz, bir hücreden diğerine aktarılmaz. (Cevap E) Bağışıklık sisteminin önemli hücreleri olan akyuvarların sayısı, I., II. ve III. olaylara bağlı olarak artış gösterir. Ancak vücuda uyumlu doku ya da organ nakli yapılması akyuvar sayısında artışa neden olmaz. (Cevap D) 2. Sağlıklı bir insanda alyuvar hücrelerine kan dokuda rastlanır. (Cevap C) Bir akyuvar çeşidi olan B ve T lenfositleri bağışıklığın sağlanmasında görev yapar. Alyuvar ve trombositlerin bağışıklığın sağlanmasında doğrudan görevi yoktur. (Cevap A) İnsanın kan plazmasında hemoglobin moleküllerine rastlanmaz. Hemoglobin alyuvarlar içinde bulunur. (Cevap B) Asetil kolin hormonu kalp atışını yavaşlatır. (Cevap A) Karaciğer kapı toplardamarı kanı karaciğere getirir. (Cevap C)

208 Test E 2. C 3. B 4. A 5. D 6. A 7. C 8. B 9. E 10. D 11. D 12. E 8. O 2 miktarı CO 2 miktarı 11. Atardamar (b) ucu (a) Toplardamar ucu (c) -l- Kılcal damar -ll- Kılcal damar Protein osmotik basıncı Alyuvar sayısı -lll- Kılcal damar -lv- Kılcal damar Kapalı dolaşım sisteminde damar kesilmediği sürece kan damar dışına çıkmaz. Diğer yargılar doğrudur. (Cevap D) Kanın osmotik basıncı ve kandaki alyuvar sayısı damarlar boyunca sabittir. Doku kılcallarında O 2 miktarı azalırken CO 2 miktarı artış gösterebilir. (Cevap B) Damar duvarının çeşitli nedenlere bağlı olarak esnekliğini yitirip sertleşmesine damar sertliği denir. Bu durumda damar iç çapı azalır. (Cevap E) 1 3 Solunum organı Kalp Doku hücreleri Lenf dolaşımında atardamar bulunmaz. (Cevap D) 1. akciğer toplardamarı, 2. akciğer atardamarı, 3. aort, 4. alt ve üst ana toplardamardır. Buna göre akciğer atardamarı kalbin sağ karıncığı, akciğer toplardamarı kalbin sol kulakçığı ile bağlantılıdır. (Cevap E)

209 Dolaşım Sistemi - Vücudun Savunulması ve Bağışıklık - 2 BÖLÜM 07 Test AIDS, Grip, Su çiçeği ve Kuduz virüslerin neden olduğu hastalıklar olup bu hastalıkların tedavisinde antibiyotik kullanılmaz. Akciğer zarının, ihtihaplanmasına bağlı olarak ortaya çıkan zatürre tedavisinde antibiyotik kullanılır. (Cevap C) Kan dokuda ve dolaşım sisteminde polimer besinler taşınamaz. (Cevap D) IV Antibiyotik kullanılması bağışıklık sağlamaz. Serum uygulanması pasif ve kısa süreli, aşı yaptırılması aktif ve uzun süreli bağışıklık sağlar. (Cevap C) I III Kulakçık II Karıncık 6. I. akciğer toplardamarı, II. sol kulakçık, III. sağ kulakçık, IV. üst ana toplardamardır. Buna göre III ve IV karbondioksit konsantrasyonu yüksek kan bulundurur. (Cevap E) Küçük kan dolaşımında kan; Kalbin sağ karıncığı Akciğer atardamarı Akciğer Akciğer toplardamarı Kalbin sol kulakçığı yolunu takip eder. Buna göre küçük kan dolaşımında kan, verilen organlardan sadece akciğere uğrar. (Cevap A) Kan hücrelerinden olan alyuvar ve akyuvarlar kemik iliğinde üretilir. B ve D deki akyuvarların, C ve E deki alyuvarların özelliğidir. (Cevap A) Kalbin çalışması sırasında sağ ve sol kulakçık aynı anda, sağ ve sol karıncık aynı anda kanla dolar veya boşalır. (Cevap D)

210 Test D 2. E 3. A 4. C 5. C 6. A 7. D 8. D 9. B 10. B 11. E 12. B 13. E Alt ana toplardamardaki kanın kalbe gelmesinde I., III. ve IV. faktörler etkilidir. Kalp karıncıklarının kasılması atardamarlardaki kanın hareketinde etkilidir. (Cevap D) Böbrek atardamarı Böbrek Böbrek toplardamarı Alt ana toplardamar Kalbin sağ kulakçığı Kalbin sağ karıncığı - Akciğer atardamarı - Akciğer - Akciğer toplardamarı - Kalbin sol kulakçığı - Kalbin sol karıncığı - Aort - Böbrek atardamarı sırası takip edildiğinde yargılarından tümü doğru olur. (Cevap E) Lenf damarlarının tıkanması durumunda lenf sıvısının kan dolaşımına katılımı tam olarak gerçekleşemez ve ödem oluşur. (Cevap B) 13. Kanın osmotik basıncı ve kandaki alyuvar sayısı damarlar boyunca sabittir. Kanın oksijen derişimi ve kan basıncı atar ve toplardamarlarda farklıdır. (Cevap B) Antikor derişimi X antijeni için Y antijeni için (Gün) Kılcal damarların endotelinde bulunan porlardan, kan hücreleri ve büyük kan proteinleri geçemezken, plazmada çözünmüş monomer maddeler geçebilir. (Cevap B) Grafiğe göre A, B, C ve D seçeneklerindeki yorumlar yapılabilir. Ancak X ve Y antijenlerine karşı B veya T lenfositlerinin etkinliği ile ilgili yorum yapılamaz. (Cevap E)

211 İnsan Fizyolojisi / Solunum Sistemi - 1 BÖLÜM 07 Test İnsanda solunum sistemi kandaki CO 2 in dışarı verilmesini sağlayarak kanın ph değerinin ayarlanmasında görev yapar. (Cevap B) İnsanda soluk alıp verme ile ilgili verilen ifadelerden tümü doğrudur. (Cevap E) Alveol Hava Akciğer kılcal damarı X Y Kanın akış yönü Spor yapan bir insanda; dokulardaki CO 2 oranı artar, kanın ph ı düşer, omurilik soğanı uyarılır ve solunum hızı artar. Dolayısıyla III. ve IV. olaylar yer değiştirilirse doğru bir sıralama yapılmış olur. (Cevap C) X CO 2, Y O 2 olup, X ve Y moleküllerinin geçişi difüzyonla sağlanır. (Cevap E) Akyuvarlar, dolaşım sisteminin bağışıklığın sağlanmasında görevli kan hücreleridir. (Cevap C) Solunan havadaki O 2 oranının artması soluk alıp verme hızında artışa neden olmaz. Diğerlerindeki değişim soluk alıp verme hızını artırır. (Cevap D)

212 Test B 2. E 3. C 4. E 5. C 6. D 7. D 8. D 9. C 10. D 11. A 12. B İnsanda solunum gazlarının taşınması sürecinde alyuvarlarda bulunan hemoglobin, I, II ve III deki moleküllerle bağ oluşturabilir. Ancak hemoglobin azotu bağlamaz. (Cevap D) Atmosferden alınan hava, alveol kılcallarına ulaşıncaya kadar soluk borusu, bronş ve bronşcuklardan geçer. (Cevap D) 11. Oksihemoglobin 8. Kılcal damar Kandaki oksihemoglobin oranı akciğer kılcal damarlarında artış gösterir. (Cevap A) Soluk alma sürecinde, kaburgalar arası kaslar kasılır, diyafram kası düzleşir, göğüs boşluğu hacmi artar, göğüs iç basıncı azalır, karın iç basıncı artar. (Cevap D) 12. Göğüs boşluğunun iç hacmi Karın boşluğunun iç basıncı -l- -ll- 212 Akciğerlerin hacmi Alveoldeki CO 2 miktarı 9. -lll- -lv- Yoğun egzersiz yapan bir insanda kanın ph değeri düşerken, diğerleri artış gösterir. (Cevap C) Soluk verme sürecinde; Göğüs boşluğunun iç hacmi azalır, karın boşluğunun iç basıncı azalır, akciğer hacmi azalır, alveoldeki CO 2 oranı azalır. (Cevap B)

213 Solunum Sistemi - 2 BÖLÜM 07 Test Hepatit B virüsünün neden olduğu karaciğer iltihabı ve hasarı, hepatit B hastalığı olarak tanımlanır. (Cevap E) Akciğerlerin yapısında çizgili kas bulunmaz. (Cevap B) Kandaki karbondioksit solunum sistemi ile atmosfere verilinceye kadar sırasıyla, alveol - bronşcuk - bronş - soluk borusu - ağız yolunu takip eder. (Cevap D) İnsanda solunum hızı verilen sistemlerin tümünün faaliyetinden etkilenebilir. (Cevap E) Plevra, alveol ve bronşçuk akciğerlerin yapısında bulunur. (Cevap E) 1. soluk borusu, 2. bronş, 3. alveol, 4. bronşçuktur. Kan ile akciğerler arasındaki gaz alış verişi alveoller aracılığıyla gerçekleştirilir. (Cevap D)

214 Test E 2. D 3. E 4. B 5. E 6. D 7. A 8. D 9. C 10. B 11. E 12. D Beyin toplardamarı beyin dokusundaki kirli kanın kalbe getirilmesini sağlar. (Cevap B) Akciğerler metabolizma sonucu oluşan CO 2 ve H 2 O nun vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar. (Cevap A) 11. Akciğer hacmi 8. Akciğerler aracılığıyla alınan oksijen kan aracılığıyla dokulara ulaştırılır. Solunum yollarındaki mukus salgısı havadaki toz partiküllerini tutarak havayı temizler. (Cevap D) Akciğer hacmi soluk alma sırasında artar. Bu süreçte diyafram kası düzleşir, karın iç hacmi küçülür. (Cevap E) 12. Solunum hızı Diyafram çalışma hızı -l- -ll Alyuvar sayısı Alveoldeki kısmi O 2 basıncı -lll- -lv- I ve IV. soluk alma, II., III. ve V. soluk verme sürecinde gerçekleşir. Buna göre II. ve IV. olaylar aynı süreçte gerçekleşmez. (Cevap C) Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça solunum hızı diyaframın çalışma hızı ve alyuvar sayısı artış gösterir. Alveoldaki kısmi O 2 basıncı azalır. (Cevap D)

215 İnsan Fizyolojisi / Boşaltım Sistemi - 1 BÖLÜM 07 Test Sağlıklı bir insanın idrarında yağda çözünen A vitamini bulunmaz. Diğer moleküller bulunabilir. (Cevap B) Ortam sıcaklığı, kan basıncı ve ADH miktarı birim zamanda oluşturulan idrar miktarına etki eden faktörlerdendir. (Cevap E) Ter ve idrarın bileşiminde su, tuz ve üre ortak olarak bulunabilir. Ancak protein ne ter ne de idrarın bileşiminde bulunmaz. (Cevap A) Akciğerler metabolizma sonucu oluşan CO 2 ve H 2 O nun solunumla dışarı atılmasını sağlar. Deri; üre, su ve tuz gibi atık maddelerin terlemeyle vücut dışına atılmasını sağlar. Karaciğer amonyağı üre ve ürik aside dönüştürerek boşaltım sisteminden atılmasını kolaylaştırır. (Cevap E) Amonyağın üre ve ürik asite dönüştürülmesi karaciğerde gerçekleştirilir. (Cevap A) I., II. ve III. olaylar tümü insanda homeostasinin sağlanmasına doğrudan katkı sağlar. Sindirim atıklarının dışkılama yoluyla atılmasının homeostasinin sağlanmasına doğrudan katkısı yoktur. (Cevap E)

216 Test B 2. A 3. A 4. E 5. E 6. E 7. C 8. D 9. C 10. E 11. C 12. B Karbonhidratlar Yağlar Proteinler Monosakkaritler Yağ asitleri Amino asitler + Gliserol 3 CO 2 +H 2 O CO 2 +H 2 O CO 2 +H 2 O + NH Böbreklerin yapı ve fonksiyon birimine nefron denir. Her böbrekle yaklaşık bir milyon nefron bulunur. 3 ile gösterilen kısım böbreklerdir. (Cevap C) NH 3 karaciğerde üreye dönüştürülür. (Cevap C) 8. İdrar torbası (mesane) idrarın biriktirildiği kaslı yapıdır. Böbrek taşları böbreğin havuzcuk kısmında oluşur. (Cevap D) Getirici atardamar (I) Bowman kapsülü (IV) 216 Amfizem bir solunum sistemi hastalığı olup alveollerin esnekliğini yitirmesi ve yırtılması sonucu oluşur. (Cevap C) 10. Götürücü atardamar (II) Glomerulus (III) Aşırı miktarda tuzlu yiyeceklerle beslenme; kan basıncının artmasına, böbreklerdeki süzülme hızının artmasına, kandaki ADH miktarının artmasına neden olur. (Cevap E) Glomerulus kılcallarında (III) bulunan kan proteinleri, kan hücreleri ve kan yağları gibi maddelere bowman kapsülünde (IV) rastlanamaz. (Cevap B)

217 Boşaltım Sistemi - 2 BÖLÜM 07 Test Sağlıklı bir insanda amino asitler boşaltım ürünü olarak kabul edilmez. (Cevap D) Bowman kapsülüne süzülen bir üre molekülü dışarı atılıncaya kadarki süreçte sırasıyla; idrar toplama kanalı, havuzcuk, üreter, idrar torbası ve üretra kısımlarından geçer. (Cevap E) Sağlıklı bir insanda idrar, ter, kan ve doku sıvısında üre bulunabilir. (Cevap E) Süzülme, yüksek kan basıncının etkisiyle gerçekleşir ve ATP harcanmaz. Ancak geri emilme ve salgılama olayları sırasında aktif taşıma gözlendiği için ATP harcanır. Yeterli enerji üretiminin gerçekleşememesi durumunda süzülmenin gerçekleşmesinde bir aksama gözlenmez. (Cevap A) Alyuvarlar glomerulus kılcallarında bulunduğu halde bowman kapsülündeki süzüntüde bulunmaz. (Cevap C) Böbrek toplardamarı üreden arındırılmış kanın kalbe dönmesi sürecinde görev yapar. (Cevap B)

218 Test D 2. A 3. C 4. E 5. E 6. B 7. A 8. E 9. A 10. A 11. C I III II V IV Glikozun tamamı nefron kanallarında geri emilerek tekrar kan dolaşımına verilir. (Cevap A) I. glomerulus, II. bowman kapsülü, III. proksimal kanal, IV. henle kulbu, V. distal kanaldır. Kan hücreleri ve kan proteinleri glomerulus kılcallarında bulunabilir. (Cevap A) 8. Böbrek atardamarındaki ve böbrek toplardamarlardaki plazma proteini miktarı eşittir. (Cevap E) Madde Eşik değer (birim) Kandaki yoğunluğu (birim) M 1 X P M Y R M Z S İdrar, kan plazması, doku sıvısı ve ter azotlu metabolik artık bulundururken tükürük bulundurmaz. (Cevap A) Maddenin kandaki yoğunluğunun eşik değerin üzerine çıkması durumunda fazla olan kısım böbreklerden geri emilmez ve idrarla dışarı atılır. (Cevap C)

219 BİRE BİR BÖLÜM 07 Test İnsanda dolaşım sisteminin doğrudan dış ortamla bağlantısı yoktur. (Cevap E) 2. Ön beyni zarar gören bir insanda I., II. ve III. durumlar gözlenir. IV. durum ön beynin kontrolünde olduğundan ön beyni zarar görmüş bir insan tarafından gerçekleştirilemez. (Cevap A) 6. Midede sadece proteinlerin kimyasal sindirimi gerçekleştirilir. (Cevap C) 3. Hipofizin pankreas üzerinde etkisi yoktur. FSH tiroksin, ADH aldosteron, kalsitonin kortizol ile ilişkili değildir. Hipofizden salgılanan LH testosteron salgısını uyarır. (Cevap B) 7. Kuduz bir köpekle karşılaşan bir çocuğun kaçabilmesi için sırasıyla duyu organları (IV), sinir sistemi (III), hormon bezleri (I) ve kas sistemi (II) etkinlik gösterir. (Cevap B) Beyin (1) Akciğer (2) 4. Kalp (4) Karaciğer (3) Bağırsak (5) 219 Böbrek (6) Sindirim ürünlerini taşıma kan plazması ve lenf sıvısının görevidir. Kanda sindirim artıklarına rastlanmaz. (Cevap B) İnsanda karaciğerde üretilen bir üre molekülü idrarın bileşimine en kısa yoldan katılmak için akciğer (2), kalp (4) ve böbrek (6) ten geçmek zorundadır. (Cevap D)

220 Test E 2. C 3. B 4. B 5. A 6. B 7. D 8. B 9. E 10. C 11. B 12. D Antikor miktarı 100 Tek yumurta ikizleri arasında yapılacak bir doku nakli antijen - antikor reaksiyonunun gerçekleşmesine neden olmaz. (Cevap B) Gün Antijenin 1. kez uygulanması Antijenin 2. kez uygulanması Akciğer atardamarı içine verilen işaretlenmiş alyuvara bir süre sonra karaciğer üstü toplar damarında rastlanıyor ve alyuvar kalpten bir kez geçiyorsa kalbin sağ kulakçığından geçmez. (Cevap E) Grafik incelendiğinde I., III. ve IV. yargılara varılabilir. Ancak antijenin 1. ve 2. kez uygulanmasında vücuda verilen antijen miktarı hakkında yargıda bulunulamaz. (Cevap B) 10. X Y X, Y, Z Ağız Mide İnce bağırsak X karbonhidrat, Y protein, Z ise yağları temsil eder. Buna göre karbonhidratların sindirim enzimleri pankreastan da salgılanabilir. (Cevap C) I. ve II. durumlar kan plazmasının osmotik basıncını artırırken, III. durum azaltır. (Cevap D)

221 BİRE BİR BÖLÜM 07 Test ll (Kornea) lll (Göz merceği) l (Sert tabaka) lv (Ağ tabaka) V (Kör nokta) Üre azotlu metabolik artık üründür. Amino asitlerin solunumda kullanımının artması karaciğer toplardamarında bulunan kandaki üre miktarının artmasına neden olur. (Cevap A) İnsan gözünde ışığa duyarlı almaçlar (reseptör) ağ tabaka (IV) da bulunur. (Cevap D) Kandaki glikoz kullanıldıktan sonra karaciğerde depo edilen glikojen hidroliz edilerek glikoza dönüştürülür ve enerji kaynağı olarak kullanılır. (Cevap E) Tablo incelendiğinde X in karbonhidrat, Y nin protein, Z nin yağ olduğu anlaşılır. (Cevap E) Bir sporcunun koşmaya başlamasından itibaren verilen olayların ortaya çıkışı I - II - III - IV sırasıyla gerçekleşir. (Cevap A) Protein, amonyak ve üre azot içeren moleküllerdir. Temel amino asitler protein sentezinde kullanılmış olabilir veya enerji elde etmek için solunumda kullanıldığında açığa çıkan amonyak üreye dönüştürülmüş olabilir. (Cevap C)

222 Test A 2. E 3. A 4. D 5. E 6. C 7. E 8. C 9. D 10. B Antikor miktarı Antikor miktarı b 4b b b A 1 A 2 A 3 Antikor çeşitleri b A 1 A 2 A 3 Antikor çeşitleri I. Grafik II. Grafik A 1, A 2 ve A 3 antikorunun vücutta belirli bir miktarda bulunması bu insanın ilgili antikorların etki ettiği antijenlerle daha önce karşılaştığını gösterebilir. Sadece A 2 antikorunun miktarında artış olduğuna göre A 1 ve A 3 antikoru X antijenine karşı etkili değildir. A 2 antikoru X antijenini üzerindeki reseptörler aracılığıyla tanır. (Cevap E) Verilen bulgular karaciğerin fazla glikozu depoladığına, gerektiğinde kandaki glikoz miktarını yükselttiğine doğrudan kanıt sağlar. Ancak karbonhidrat dışındaki kaynaklardan glikoz oluştuğunu doğrulamaya yeterli değildir. (Cevap D) 10 l ll lll Böbrek kanalından suyun geri emilimini sağlayan hormon (ADH) normalden az salgılanırsa boşaltım kanallarından emilen su oranı azalır. Bu durumda geri emilemeyen su idrarla atılmak zorunda kalır. Buda vücuda alınan sıvıdan daha fazla miktarda idrar oluşturulmasına neden olur. (Cevap C) I. hipofiz, II. tiroit bezi, III. pankreastır. Buna göre metabolizma hızı ve oksijen kullanımının düzenlenmesi tiroit bezinin, iç salgı bezlerinin uyarılması hipofizin, kan şekerinin düzenlenmesi pankreasın görevidir. (Cevap B)

223 Bitki Biyolojisi / Bitkilerin Yapısı - 1 BÖLÜM 08 Test Otsu bir bitkinin gövde ve yapraklarında kloroplasta sahip hücrelerde fotosentezle organik madde sentezi gerçekleştirilir. (Cevap D) Tohumlu bir bitkinin toprak altı kısımlarında su kaybını önleyen kutikula ve gaz alışverişi ile terlemeden sorumlu stoma yapıları bulunmaz. Emici tüyler topraktan su ve mineral alınmasında görev yapar. (Cevap D) Bitki gövdesi; üzerinde çiçek, meyve, tomurcuk, tohum yapılarını taşıyabilen bir organdır. (Cevap E) kök, 2. gövde, 3. yapraktır. Bitkilerde kökte fotosentezle organik besin sentezi gerçekleştirilmez. (Cevap A) Bir bitkinin yaprakları; fotosentez, terleme, gaz alış verişi ve boşaltım görevlerini yerine getirebilir. (Cevap E) Odunsu bir bitkinin gövdesinde iletim demetleri bulunabilir. Emici tüyler kökte bulunan yapılardır. Odunsu bitkilerin gövdelerinde gözenek (stoma) bulunmaz. (Cevap C) Yapraklarda bulunan tüyler su kaybını önlemede kullanılır. Yapraklardaki tüylerin su ve mineral emilimi ve boşaltıma yardımcı olma görevi yoktur. (Cevap A)

224 Test D 2. E 3. E 4. C 5. D 6. A 7. A 8. B 9. A 10. B 11. C 12. D Stomalar terleme ile su kaybına neden olur. Bu nedenle kurak ortama uyum sağlamış bitkilerde stomalar küçük, az sayıda ve yaprağın alt yüzeyinde bulunur. (Cevap B) K bitkisine ait yaprak L bitkisine ait yaprak 9. 1 (kutikula) 2 (epidermis) 3 (palizat parankiması) 5 (stoma) 4 (sünger parankiması) K bitkisinin yapraklarında paralel, L bitkisinin yapraklarında ağsı damarlanma görülür. Yaprak damarları iletim demetlerinin devamı şeklindedir. Paralel damarlı yaprak yapısı tek çenekli bitkilere özgüdür. L bitkisinin otsu ya da odunsu olup olmadığı bilinemez. (Cevap C) Kurak ve nemli ortam bitkilerinde kutikula tabakasının kalınlığı ve stomaların sayı, büyüklük ve yerleşimi farklılık gösterir. (Cevap A) Kambiyum 224 Gövde kesiti incelendiğinde iletim demetlerinin kambiyum etrafında düzenli olarak sıralandığı görülür. Kambiyum gövdenin enine büyümesini sağlar. Diğer yargılar söylenemez. (Cevap B) X ve Z hücrelerinde karbondioksit tüketildiğine göre fotosentez yapılmaktadır. Yani bu hücreler kloroplast bulundurmaktadır. Y hücresi epidermis dokuya ait olabilir. X stoma hücresi olup Y nin farklılaşması sonucu oluşur. X ve Z hücrelerinin bölünebilme özelliği yoktur. (Cevap D)

225 Bitkilerin Yapısı - 2 BÖLÜM 08 Test Bitkiler kök sistemlerindeki hücrelerde kloroplast içermediğinden topraktan karbondioksit almaz. (Cevap C) İletim boruları yani damarlar topraktan alınan su ve mineraller gibi inorganik maddeleri yapraklara doğru iletir. Yapraklarda fotosentez sonucu oluşan organik maddeleri ihtiyaç duyulan ya da depolanacakları yerlere taşıyabilir. Ancak iletim borularının su ve mineral depolama özelliği yoktur. (Cevap B) Otsu bir bitkinin kök, gövde ve yapraklarında bulunan tüm canlı hücreler protein sentezi, selüloz sentezi ve ATP sentezini ortak olarak gerçekleştirebilir. Ancak tüm canlı hücrelerde kloroplast bulunmadığı için fotosentez gerçekleştirilemez. Tüm canlı hücreler bölünebilme özelliğine sahip değildir. (Cevap D) Bitkilerde toprak altı kısımlardaki hücreler kloroplast bulundurmaz. Bitki hücreleri sentrozoma sahip değildir. (Cevap A) 6. Stomalar terleme ve gaz alış verişinde görev alan yapılardır. Nemli bölge bitkilerinde çok sayıda bulunur. (Cevap E) Özellikleri belirtilen bitkisel yapı stoma (gözenek)dır. Stomaların yapısı, konumu ve sayısı bitkinin bulunduğu ortama göre değişir. Ancak odunsu bitkilerin kök ve gövdelerinde stoma bulunmaz. (Cevap B) Verilen yapılar epidermisin farklılaşmasıyla oluşmuştur. II., III. ve IV. özellikler stomaya aittir. (Cevap A)

226 Test C 2. A 3. B 4. B 5. D 6. E 7. A 8. E 9. D 10. C 11. E 12. B (Kutikula) 2 (Epidermis) 3 (Palizat parankiması) 4 (Sünger parankiması) Tamamı su içinde bulunan bitkilerde; su kaybını önleyen kutikula ve yaprak örtü tüyleri, gaz alış verişi ve terlemeyi sağlayan stoma, topraktan su ve mineral almayı sağlayan kök emici tüyleri bulunmaz. (Cevap E) 6 (İletim parankiması) 5 (Stoma) 9. İnce kutikula Kalın kutikula Epidermis -l- -ll- 3. palizat parankimasıdır. Parankima hücreleri sürekli bölünebilme özelliğine sahip değildir. (Cevap E) Nemli bölge bitkilerinde kutikula tabakası ince, kurak bölge bitkilerinde ise kalındır. Buna göre I numaralı bitki nemli, II numaralı bitki kurak ortam bitkisidir. A, B, C ve E nemli ve kurak bölge bitkilerinde farklılık gösterebilir. Ancak stomaların açılıp kapanma mekanizması değişmez. (Cevap D) Yapı Tabloya göre X nemli, Y kurak bölge bitkisidir. Kurak bölge bitkilerinde kutikula kalın, nemli bölge bitkilerinde kutikula incedir. (Cevap C) 1. çiçek, 2. yaprak, 3. gövde, 4. kökü ifade eder. Çiçek ve yapraklar sınırlı büyüme özelliğine sahipken gövde ve kök daha sınırsız büyüme özelliğindedir. (Cevap B)

227 Bitki Biyolojisi / Bitkilerde Madde Taşınması - 1 BÖLÜM 08 Test Laktoz hayvansal bir disakkarit olup bitkinin odun ya da soymuk borularında taşınmaz. (Cevap B) Bitkilerde su ve mineraller odun boruları ile taşındığından soymuk borularının çapı bu maddelerin taşınma hızını etkilemez. (Cevap C) 2. Bitkilerde iletim doku; topraktan alınan su ve minerallerin yapraklara, yapraklarda oluşturulan fotosentez ürünlerinin ve bitkisel hormonların ilgili yerlere taşınmasında görev yapar. Bitkinin boyuna büyümesi meristem doku tarafından sağlanır. (Cevap C) Stomaların açılıp kapanması turgor basıncındaki değişme ile sağlanır. Dolayısıyla verilen faktörlerin tümü stomaların açılıp kapanmasına etki edebilir. (Cevap E) Bitkilerde fotosentez sonucu oluşan glikozun fazlası bitkinin kök, gövde, tohum kısımlarında depolanabilir. (Cevap E) A ve D odun, C ve E soymuk borularının özelliğidir. Odun ve soymuk boruları damarsız tohumsuz bitkilerde bulunmaz. (Cevap B) Bitkilerde organik maddeler soymuk boruları aracılığıyla suda çözünmüş monomerler halinde iki yönlü olarak taşınır. (Cevap A)

228 Test B 2. C 3. E 4. B 5. C 6. E 7. A 8. D 9. E 10. D 11. D 12. A Sünger Dereceli cam boru Yaprakları koparılmış ve belirli uzunlukta kesilmiş bitki gövdesi Kök I., II. ve III. yargılar doğrudur. Ancak madde taşınması sırasında her zaman ATP harcanmaz. (Cevap D) Su ve suda çözünmüş mineraller 9. Cam kaba su ilave edilmesi terleme hızını artırarak, süngere nem tutucu ilave edilmesi yukarı doğru emme kuvveti oluturarak sıvının dereceli cam boruda yükselme hızını artırabilir. (Cevap D) 12. Su damlacıkları Bitkilerde madde taşınmasında görev alan odun ve soymuk borularında; madde taşınma hızı, maddelerin iletim yönü ve taşınan maddelerin niteliği farklılık gösterebilir. (Cevap E) 50 cm 1. kesit 25 cm 2. kesit Terleme ile bitkilerde buhar halinde su dışarı verilirken artan vücut sıcaklığının düşürülmesi, bitkinin üst kısımlarına doğru madde taşınması için bir çekim kuvvetinin oluşturulması sağlanır. (Cevap D) Kök basıncının etkisi ile alınan su, odun borularında yukarı doğru yükselir. Gövdenin kesildiği yükseklik arttıkça kök basıncının etkisi azalacağından dışarı çıkan su damlacığı sayısı da azalır. (Cevap A)

229 Bitkilerde Madde Taşınması - 2 BÖLÜM 08 Test Tohumlu bitkilerde meyvede bulunan organik maddelerin bitki gövdesine iletimi yapılmaz. (Cevap C) Bitkilerde su ve mineral maddelerin taşınması odun boruları aracılığıyla gerçekleştirilir. Bu taşıma sırasında ATP harcanmaz. (Cevap E) Bütün tohumlu bitkilerde odun ve soymuk boruları arasında kambiyum doku bulunmaz. (Cevap B) Otsu bir bitkide; kökten su ve mineral, yapraktan ve gövdeden karbondioksit alınması gerçekleştirilebilir. (Cevap E) Bir bitkinin topraktan su alabilmesi kök hücrelerinin osmotik basıncının toprak osmotik basıncından fazla olmasına bağlıdır. (Cevap C) 10 gr gübre 20 gr gübre 30 gr gübre -l- -ll- -lll Çok yıllık odunsu bir bitkide topraktan alınan elementlerin organik besinin yapısına katılıncaya kadar izlediği yolda soymuk boruları yer almaz. Soymuk boruları üretilen organik maddelerin taşınmasında görev alır. (Cevap D) Bitkilerin kökleri ile topraktan su alabilmesi için kök osmotik basıncının toprak osmotik basıncından fazla olması gerekir. Buna göre bitkilerin kök osmotik basınçları I < II < III şeklinde sıralanabilir. (Cevap A)

230 Test C 2. B 3. C 4. D 5. E 6. E 7. A 8. D 9. A 10. E 11. D 12. B Kökü kesilmemiş iki yapraklı bitki Kökü kesilmiş iki yapraklı bitki Kökü kesilmiş dört yapraklı bitki Odun borularının kılcal yapıda olması, su ve mineral gibi küçük molekülleri taşıması, odun borularındaki taşıma hızının yüksek olmasının nedenlerindendir. (Cevap D) -X- -Y- -Z- 9. X Y Veilen ifadelerden I ve II doğrudur. X ve Z düzenekleri karşılaştırılarak soymuk borularında madde taşınmasına etki eden faktörler gözlenemez çünkü birden fazla değişken vardır. (Cevap D) 12. Cıva Yeşil bitki Lastik tıpa X soymuk, Y odun borularını göstermektedir. Buna göre I. ve II. ifadeler doğru değildir. (Cevap A) 10. Cam kap Su Dereceli cam boru Yeşil bitki 20 C Işıklı ortam 230 Işık kaynağı Işık kaynağı kapatılırsa yeşil bitki de yaprakta fotosentez yapılamayacağından soymuk borularına verilen glikoz miktarı azalır. Stomalar kapanacağı için stomalar aracılığıyla yapılan gaz alış verişi ve odun borularında taşınan su miktarı azalır. (Cevap E) Ortam neminin artırılması ve ışık kaynağının kapatılması stomaların kapanmasına neden olur. Ortam sıcaklığının optimum değere kadar artırılması terlemeyle su kaybını artırarak civanın 1 yönünde ilerleme hızını artırır. (Cevap B)

231 Bitki Biyolojisi / Bitkilerde Beslenme - Büyüme ve Hareket - 1 BÖLÜM 08 Test A, C, D ve E büyüme ve gelişmede etkili olan çevresel faktörlerdendir. Oksin hormonu miktarı bitkisel faktörlerdendir. (Cevap B) Bitkilerde verilen olaylardan tümü hormonların kontrolünde gerçekleşir. (Cevap E) 2. Bitkiler fotosentez yaparak organik besin üretebilen canlılardır. Bu nedenle bir bitki normal gelişimini sürdürebilmek için dış ortamdan glikoz almak zorunda değildir. (Cevap C) Civa, bitkiler tarafından dış ortamdan alınarak metabolizmada kullanılan elementlerden birisi değildir. (Cevap B) Doğal gübrelerle ilgili olarak verilen ifadelerin tümü doğrudur. (Cevap E) Bitkiler ihtiyaç duydukları karbon ve oksijeni doğrudan atmosferden alabilir. Azot, demir ve magmezyum ihtiyacı ise topraktan karşılanır. (Cevap A) Yapraklarını döken çok yıllık odunsu bir bitkide gaz alış verişi dışındaki olaylar mevsimsel periyotlara bağlı olmaksızın tüm yıl boyunca devam edemez. (Cevap D)

232 Test B 2. C 3. B 4. A 5. E 6. E 7. D 8. A 9. C 10. C 11. E 8. X X 10. Y Z Y Z A, B, D ve E deki irkilme (nasti) C deki ise yönelme (tropizma) hareketidir. Tropizma, uyaranın yönüne bağlı olarak gerçekleştirilen yönelme hareketidir. (Cevap C) X faktörü gövdede pozitif yönelme, Y faktörü kökte pozitif yönelme, Z faktörü kökte negatif yönelmeye neden olmuştur. Yönelme hareketleri turgor basıncındaki değişime değil, büyüme hormonunun homojen olmayan dağılımından kaynaklanan büyüme farklılığına dayanır. (Cevap A) 11. Gün uzunluğu Kısa gece Uzun gece 9. Kısa gün bitkisi Çiçeklenme yok. Çiçeklenme var. Uzun gün bitkisi Çiçeklenme var. Çiçeklenme yok. : Gece periyodu : Gündüz periyodu 232 Işığa yönelme turgor basıncındaki değişimden değil, büyüme hormonunun homojen olmayan dağılımından kaynaklanır. (Cevap C) Tablo incelendiğinde II. ve III. yargılara ulaşılabilir. Ancak kısa gün bitkileri ile uzun gün bitkilerinin aynı ortamda gelişemeyeceği yargısına ulaşılamaz. (Cevap E)

233 Bitkilerde Beslenme - Büyüme ve Hareket - 2 BÖLÜM 08 Test Verilen olaylardan tümünün gerçekleştirilmesinde hormonlar etkinlik gösterebilir. (Cevap E) Bitkiler CO 2 i yaprakları aracılığıyla atmosferden, H 2 O ve mineralleri kökleri aracılığıyla topraktan alır. (Cevap E) Fasülye bitkisinin yapraklarının güneşe yönelmesi ışık uyaranına karşı gösterilen bir yönelme hareketidir. (Cevap A) 3. Bitkisel hormonların tümü bitki büyümesini olumlu etkilemez. Bazı hormonlar bitki gelişimini ve büyümesini durdurucu etkiye sahip olabilir. (Cevap C) 7. Bitkiler su, yerçekimi, kimyasal madde, mekanik etki uyaranlarından tümüne karşı yönelme hareketi yapabilir. (Cevap E) CO 2 ve O 2 gibi inorganik maddeler yapraklar aracılığıyla da alınabilir. Tüm bitkilerde damar yapısı bulunmaz. Bazı bitkiler nodül, mikoriza gibi özelleşmiş yapılar sayesinde topraktaki besin elementlerinden daha fazla yararlanabilir. (Cevap B) Bitki gelişimi; ışık alma süresi, mineral çeşidi, ortam sıcaklığı ve su miktarı faktörlerinden tümüne bağlı olarak farklılık göstermiş olabilir. (Cevap E)

234 Test E 2. A 3. E 4. B 5. E 6. C 7. E 8. B 9. D 10. C 11. E Bitkiler çeşitli besin elementlerine farklı oranlarda ihtiyaç duyar. Bu elementleri farklı amaçlarla kullanabilir. Elementlerden birinin eksikliği diğer besin elementlerinin kullanımı oranını da sınırlandırır. Bazı bitkiler köklerinde bulundurdukları mikoriza mantarları sayesinde topraktaki minerallerden daha fazla yararlanabilir. Bitkiler azot gereksinimini topraktan azot tuzları şeklinde karşılar. (Cevap B) Gerekli tüm mineralleri içeren toprak -L- -K- Azot hariç gerekli tüm mineralleri içeren toprak 9. A) uç kısmı kesilmiş I ş ı k B) Işık I geçirmeyen ş başlık ı k Azot eksikliğinde bitkinin gelişimini normal olarak sürdürememesi bitki gelişimi için en gerekli besin elementinin azot olduğunu göstermez. Diğer yorumlar yapılabilir. (Cevap C) 11. I ş ı k I ş ı k 234 C) Karanlık ortam D) Işık geçirmeyen kağıt I ş ı k Gübre İlk durum Kireç Gübre Son durum Kireç E) Karanlık ortam Uç kısmı kesilmiş D seçeneğinde ışığın geldiği yöne doğru bir yönelme hareketi gözlenebilir. (Cevap D) Gövdede ışığa doğru, kökte gübreye doğru gerçekleşen yönelme hareketi, büyüme farklılığından kaynaklanmıştır. (Cevap E)

235 Bitki Biyolojisi / Bitkilerde Eşeyli Üreme ve Çimlenme - 1 BÖLÜM 08 Test Çimlenme sırasında fotosentez yapılmadığı için mutlaka ışık gerekli değildir. (Cevap A) Kapalı tohumlu bitkilerde polen ve yumurta oluşumu döllenme olmadan önce, embriyo ve tohum oluşumu döllenme olduktan sonra gerçekleşir. (Cevap C) 2. Polen kesesi erkek organda polenlerin üretildiği yapı olup üremede doğrudan etkilidir. (Cevap C) Tohumun çimlenmesi sırasında ihtiyaç duyulan mineral, su ve oksijen tohum tarafından dış ortamdan alınır. Çimlenme sırasında fotosentez yapılmadığı için karbondioksit kullanılmaz. (Cevap D) I. ve II. olaylar tozlaşmadan önce gerçekleşir. III. olay döllenme olup tozlaşmadan sonra gerçekleşir. (Cevap D) Rüzgarlarla tozlaşan bitkilerde çok sayıda polen oluşturulur. Renkli ve kokulu çiçeklere sahip olma, nektar ve bal özü üretme hayvanlar aracılığıyla tozlaşan bitkilere ait adaptasyonlardır. (Cevap D) Bir tohumun yapısında embriyo bulunabilir. Diğerleri tohum oluşumundan önce oluşturulan yapılardır. (Cevap B)

236 Test A 2. C 3. D 4. D 5. C 6. D 7. B 8. D 9. E 10. D 11. B 12. E Çiçekli bitkilerde A, B, C ve E deki olaylar döllenmeden önce, D deki olay ise döllenmeden sonra gerçekleşir. (Cevap D) Tohumun kuru ağırlığı Hücre sayısı Tüketilen O 2 miktarı -l- -ll- -lll- 1. kendi kendine tozlaşma, 2. çapraz tozlaşmadır. 1. ve 2. tozlaşma çeşitleri kalıtsal çeşitliliğe neden olur. Ancak 1. de bir süre sonra saf döller oluşmaya başlar. 2. de kendi kendine tozlaşmayı önlemek dişi ve erkek organlar farklı zamanlarda olgunlaştırılır. 2. tozlaşma şekli sadece böcekle tozlaşan bitkilerde görülmez. (Cevap B) Çimlenmekte olan bir tohumda; tohumun kuru ağırlığı azalır, embriyodaki hücre sayısı artar, tüketilen oksijen miktarı artar. (Cevap E) Çenek (1) Tohum 236 Çimlenme Olgun bitki Kabuk (4) Embriyonik gövde (2) Embriyonik kök (3) Tohum oluşumunun gözlenmesi bu bitkinin eşeyli olarak ürediğini gösterir. Diğer ifadeler hakkında kesin birşey söylenemez. (Cevap D) Şekli verilen tohum çift çenekli bir bitkiye aittir. Tohum kabuğunun kalınlığı çimlenme süresini etkiler. Çimlenme sürecinde gerekli olan besin çeneklerden sağlanır. Çimlenme sürecinden önce embriyonik kök (3) sonra embriyonik gövde (2) gelişir. (Cevap E)

237 Bitkilerde Eşeyli Üreme ve Çimlenme - 2 BÖLÜM 08 Test Kapalı tohumlu bir bitkinin üremesi sürecinde mayoz bölünme, döllenme ve mitoz bölünme olayları görülebilir. (Cevap E) Kapalı tohumlu bir bitkide yumurta ve polen, döllenme olmasa bile oluşturulur. Embriyo oluşumu döllenmeye bağlıdır. (Cevap E) Kapalı tohumlu bir bitkide üreme sürecinde sırasıyla; tozlaşma (I) - tohum oluşumu (II) - meyve olgunlaşması (II) olayları gerçekleşir. (Cevap A) Çimlenmeye başlayan bir tohumda hücre bölünmesini uyaran hormon etkinliğinde artma gözlenir. (Cevap C) Eşeyli üremeyle çoğalan kapalı tohumlu bir bitki için verilen yargılardan hiçbirinin doğruluğu kesin değildir. (Cevap E) erkek organda polenin oluştuğu başcık, 2. dişi organda yumurtanın oluştuğu yumurtalık kısmıdır. Meyve dişi organın veya tüm çiçeğin gelişmesi sonucu oluşur. (Cevap B) Kapalı tohumlu bitkiler, böcekler, rüzgarlar, yağmurlar, diğer hayvanlar aracılığıyla da tozlaşabilir. Eşeyli üreme sürecinde diğerleri gözlenmek zorundadır. (Cevap D)

238 Test E 2. A 3. B 4. E 5. C 6. E 7. D 8. A 9. D 10. A 11. E Besi doku (4) Kabuk (1) Çenek (2) Embriyo (3) Tohumlar Hergün sulanan toprak Tohumlar Metal kapak Havası alınmış ortam Kuru toprak -K- -L- Zigotun mitoz bölünmeleri sonucu embriyo oluşur. (Cevap A) Tohumlar -M- Kuru toprak Haşlanmış tohumlar -N- Hergün sulanan toprak 9. L de oksijen bulunmadığı ve toprak kuru olduğu için, M de toprak kuru olduğu için, N de tohumlar haşlandığı için, çimlenme olmaz. Sadece K da çimlenme gözlenebilir. (Cevap A) İlk yapraklar Embriyonik gövde 11. Çenek K L Çenek Embriyonik kök Toprak Embriyonik kök Çenek 238 Fotosentez dışındaki tüm olaylar çimlenmenin başlanmasından ilk yaprakların oluşumuna kadarki süreç boyunca gerçekleşir. (Cevap D) Yaprak yapısı ve çenek konumuna göre K nın çift, L nin tek çenekli olduğu söylenebilir. Her iki bitki türünde de çimlenme sırasında ihtiyaç duyulan su, embriyonik kökler ile topraktan besin ise besi dokudan karşılanır. (Cevap E)

239 BİRE BİR BÖLÜM 08 Test Döllenme sonrası zigot mitoz bölünmelerle gelişerek ilk olarak embriyoyu oluşturur. (Cevap C) Dişi ve erkek çiçeklerin ayrı bitkiler üzerinde olması, böceklerle tozlaşan bitkilerde tozlaşmayı artıran bir adaptasyon değildir. (Cevap C) Erkek organda oluşturulan palen sayısı kurak ortama uyum için değil, tozlaşmayla ilgili adaptasyondur. (Cevap E) 3. Stomalar (gözenek) gaz alış verişi ve terlemeden sorumlu yapılardır. Bu nedenle H 2 O ve O 2 moleküllerinin atmosfere verilmesinde görev yapabilirler. (Cevap D) 7. Çimlenme sürecinde fotosentez gerçekleşmez. (Cevap A) Çimlenme yüzdesi 0 x 2x 3x 4x 5x Tohumlardaki potasyum derişimi Birim 239 Verilen olayların gerçekleşme sırası, I - III - IV - II şeklindedir. (Cevap B) Grafik incelendiğinde potasyum bulunmadığında çimlenme olmadığı görülür. Potasyum derişiminin artması bir değere kadar çimlenme yüzdesini artırır. Potasyumun topraktan hangi yolla alındığı sonucuna ulaşılamaz. (Cevap B)

240 Test C 2. E 3. A 4. B 5. C 6. D 7. B 8. D 9. A 10. B 11. E durum 2. durum Meyve oluşumu sadece kapalı tohumlu (çiçekli) bitkilerde gözlenen bir özelliktir. (Cevap B) Çiçekte dişi üreme organı çıkarılırsa yumurta, tohum ve meyve oluşumu gerçekleşemez. Polen oluşumu erkek organda gerçekleştirilir. (Cevap D) 11. Karanlık süre Aydınlık süre Kısa gün bitkisinin çiçeklenme durumu Çiçek yok Çiçek var Çiçek yok Kırmızı ışık flaşı Çiçek yok Saatler 12 8 çivi 4 0 Çiçek var Çiçek yok Çiçek var Karanlık Çiçek var Uzun gün bitkisinin çiçeklenme durumu h yıl sonra çivinin h yüksekliğinde kaldığı, ağaç gövdesi dışında kalan çivi uzunluğunun azaldığı gözlenebilir. (Cevap A) Kısa gün bitkileri ışık alma süresi 12 saatten az, uzun gün bitkileri ışık alma süresi 12 saatten fazla olduğunda çiçeklenmiştir. Karanlık sürenin bölünmesi kısa gün bitkisinin çiçeklenmesini önlerken, aydınlık sürenin kesintiye uğraması uzun gün bitkisinde çiçeklenmeyi önlememiştir. (Cevap E)

241 Hayatın Başlangıcı ve Evrim / Davranış BÖLÜM 09 Test Heterotrof hipotezine göre oluşan ilk canlı; heterotrof, prokaryat, tek hücreli ve anaerob özelliklere sahiptir. (Cevap D) Heterotrof hipotezine göre verilen olayların ortaya çıkış sırası I - II - III şeklinde olmuştur. (Cevap A) Evrimsel gelişim süreci dikkate alındığında ilk oluşan canlılar prokaryot özelliğe sahip bakteri ve arkebakteriler olduğuna göre en yaşlı fosiller bu canlı gruplarına aittir. (Cevap A) Sosyal topluluklarda iş birliği, haberleşme, alan savunması ve hiyerarşi davranışlarının tümü gözlenebilir. (Cevap E) Yüksek dağlar genlerin değişimine neden olan etkenlere daha açık alanlar olduğu için tür içi kalıtsal varyasyonlara dolayısıyla da evrimleşmeye en uygun yaşam alanlarıdır. (Cevap C) 7. Davranışlar, hormonal sistem ve sinir sisteminin kontrolünde ortaya çıkabilir. Bireysel olabildiği gibi türe özgü de olabilir. Davranışlar bir canlının hayatta kalmasında ve evrimleşmesinde etkilidir. (Cevap D)

242 Test D 2. A 3. C 4. A 5. E 6. D 7. A 8. D 9. E 10. B 11. C 12. B 10. Bazı böceklerin tehlike anında ölü taklidi yapması refleks değil öğrenilmiş bir davranıştır. (Cevap A) Canlılarda gelişmişlik arttıkça evrimleşme hızı düşer. Basit yapılı canlılar değişime daha açıktır. Dolayısıyla evrimleşme hızı daha yüksektir. (Cevap B) Adaptasyonlar çevrenin etkisiyle ortaya çıkan, canlının yaşama ve üreme şansını artıran kalıtsal özelliklerdir. Spor yapan insanların gelişmiş kaslara sahip olması bir adaptasyon örneği değildir. (Cevap D) Vücut çıkıntılarının büyük olması vücut yüzeyini genişleterek ısı kaybını artıracağından canlının soğuk ortam şartlarında yaşamasını zorlaştırır. (Cevap C) X türü X 1 alt türü X 2 alt türü Y türü Z türü X türünden evrimleşen Y ve Z türü ortak gen ve proteinlere sahiptir. X türü çeşitli nedenlerle X 1, X 2 alt türlerine ayrılmıştır. Bu süreçte tür içi kalıtsal farklılaşma ve doğal seçilim mekanizması etkili olmuştur. (Cevap E) Vücut şekli savunma davranışının ortaya çıkmasında etkili olmamıştır. Savunma davranışını ortaya çıkaran başlatıcı kırmızı rengin varlığıdır. Savunma davranışı içgüdüsel bir davranış olup deneyimlere bağlı olarak kazanılmaz. (Cevap B)

243 BİRE BİR BÖLÜM 09 Test Heterotrof hipotezi canlıların, cansız maddelerin çok uzun bir kimyasal evrimi sonucu ortaya çıktığını varsayar. (Cevap B) Yapay seçilim, insanların bilinçli ve amaçlı olarak bir organizmanın belli özelliklerini seçme ve kontrollü olarak yetiştirmesi sürecini ifade eder. Bunun için temel şart popülasyonun kalıtsal çeşitliliğe sahip olmasıdır. (Cevap C) Eşeysiz üreme canlı çeşitliliğinde herhangi bir değişme neden olmaz. (Cevap C) Mutasyonlar ve kalıtsal varyasyonlar tür içi çeşitliliğe olanak sağlar. Adaptasyonlar doğal seçilim ile kazanılır. (Cevap B) A. B, C ve E de verilen davranışlar doğuştan gelen davranışlardır. Martıların doğal besin kaynaklarına alternatif olarak çöplüklerde besin araması kazanılmış davranışlara örnektir. (Cevap D) Heterotrof hipotezine göre verilen olayların meydana geliş sırası, I - III - II - IV şeklindedir. (Cevap B) 8. B 1 bakteri türü? Kalıtsal varyasyon B 2 bakteri türü Doğal seleksiyon Adaptasyon Bir türün evrimleşebilmesinin temel şartı tür içi kalıtsal varyasyonların (çeşitlilik) oluşmasıdır. (Cevap A) Mutasyon ve konjugasyon, bakterilerde kalıtsal varyasyonlara neden olabilir. Bakterilerde mayoz bölünme ve döllenme gözlenmez. (Cevap B)

244 Test B 2. C 3. B 4. A 5. C 6. B 7. D 8. B 9. E 10. D 11. E 12. E Birey sayısı Boy uzunluğu (cm) Verilen uyaranlardan tümü hayvanlarda reseptör hücreler için başlatıcı özelliğinde olup belirli tepkilerin ortaya çıkmasına neden olur. (Cevap E) 10. X popülasyonu Ekosistem koşulları değiştiği için boyu 10 cm nin altında ve 20 cm nin üzerinde olan farelerin uyum yeteneği azalmıştır. Bunun sonucunda kalıtsal çeşitlilik azalmış ve evrimleşme hızı yavaşlamıştır. (Cevap E) Coğrafi izolasyon 1 2 Uzun yıllar farklı çevresel şartlar Y popülasyonu 1 2 Z popülasyonu Coğrafi izolasyon aynı türün bireylerinde farklı özelliklerin ortaya çıkmasına neden olur. Ortak atadan (X) türeyen Y ve Z popülasyonları farklı türlere dönüştüğünden aralarında çiftleşme ile verimli döller oluşturamaz. (Cevap D) Bir canlı grubunun jeolojik devirlerden günümüze kadar farklı türlerle devamlılığını sürdürmesinde ve çok farklı yaşam ortamlara evrimsel uyum göstermesinde I., II. ve III. özellikleri etkili olmuştur. (Cevap E)

245 TÜMEVARIM - III Test Simbiyotik yaşam, birlikte yaşamı ifade eder. Buna göre verilen âlemlerin tümünde simbiyotik yaşam ilişkileri gözlenebilir. (Cevap E) Doğal şartlarda birbiriyle çiftleşerek verimli döller oluşturabilen iki canlı aynı türdendir. Aynı türden canlıların besin piramidindeki yerleri, üreme şekilleri aynıdır. Morfolojik özellikleri farklılık gösterebilir. Her canlının gen ve protein yapısı kendine özgüdür. (Cevap C) Birey sayısı K E 1 M E 3 E 4 S R L E 2 N X E 2 enzimi çalışmadığında N maddesi dolayısıyla da S maddesi üretilemez. (Cevap C) Besin miktarındaki artış popülasyonun birey sayısında artışa neden olur. (Cevap D) Protein sentezi sırasında görev yapan DNA bölgesindeki nükleotit zincirinin baz dizilişi bilinirse verilenlerden tümü bilinebilir. (Cevap E) 1 ve 2 memeli olduğu için süt bezlerine sahiptir. 3 sürüngen, 4 amfibi olup değişken vücut ısısına sahiptir. 6 kuş olup akciğerlerinde alveol bulundurmaz. Alveol memelilere özgü bir yapıdır. Kuşlar ve memelilerde kalp dört odacıklıdır. 5 tüm yaşam süresince, 4 ise larval dönemde solungaç solunumu yapar. (Cevap D)

246 Test E 2. D 3. E 4. C 5. C 6. D 7. E 8. E 9. D 10. A 11. B 12. C 7. Y 10. X Z Y ve Z, X in mitozla bölünmesi sonucu oluşmuştur. Bu nedenle verilen açıklamalardan tümü yanlıştır. (Cevap E) Hücrede enzimatik tepkimeler devam ettiğine göre su oranı %15 in altında değildir. (Cevap A) Basınç T.B. T.B: Turgor basıncı O.B: Ozmotik basınç O.B. t 1 t 2 t 3 Osmotik basıncın arttığı t 2 aralığında hücreye net su giriş hızı azalmaktadır. (Cevap B) Proteinler farklı çeşitte moleküllerle bileşik yapı oluşturabilir. Yapısında protein bulunan kompleks moleküller sadece amino asitlerden oluşmaz. Protein içeren tüm maddeler düzenleyici değildir. (Cevap E) Glikoz Yağ asiti + gliserol 246 CO 2 O 2 Protein -l- Amino asit Nişasta -ll- CO 2 +H 2 O Yağ -K- -L- -M- -lll- Protein -lv- Glikoz K mitokondri, L kloraplast, M ribozomdur. Bu üç organel ortak olarak yapısında protein bulundurur. (Cevap D) II ve III. olaylar tüm canlı hücrelerde ortak olarak gerçekleşebilir. (Cevap C)

247 TÜMEVARIM - III Test % 2 l K + % 0,5 % 10 ll H 2 O % 20 Sağlıklı bir insanda temel amino asitler hiçbir şartta vücutta üretilemez. Bu nedenle mutlaka hazır olarak alınmak zorundadır. (Cevap B) % 1 lll % 0,5 CO 2 I. de madde geçişi aktif taşıma, II. ve III. de ise pasif taşıma ile sağlanmaktadır. Dolayısıyla hücre canlılığını yitirirse I. madde geçişi devam edemez. (Cevap A) Dişi birey Erkek birey l ll Yumurta Sperm lll Zigot lv Embriyo V Çiçekli bitkiler çelikle eşeysiz olarak üreyebilir. (Cevap C) Birey I. ve II. evrelerde mayoz bölünme, III. evrede döllenme, IV. ve V. evrelerde mitoz bölünme gerçekleşir. I. ve II. evrelerde cross-over oluşma olasılığı vardır. (Cevap A) 3. Birey sayısı X 6. Cam kap Termometre Y Z Glikoz çözeltisi O 2 li solunum yapan bakteriler 247 X ve Y popülasyonları arasında besin için rekabet bulunabilir. X popülasyonunun birey sayısı artış gösterirken Y ve Z popülasyonlarınınki azalmıştır. Dolayısıyla büyüme hızları eşit değildir. Z popülasyonunun nesli tükenme tehlikesi altında olabilir. (Cevap C) Oksijenli solunum hücre içinde gerçekleşir ve hücre içinde üretilen ATP hücre dışına yani çözeltiye çıkamaz. (Cevap E)

248 Test B 2. C 3. C 4. A 5. A 6. E 7. A 8. E 9. B 10. D 11. B AB X Y B0 Sentriol Şekile göre verilen hücre mitoz bölünmenin anafaz evresindedir. Bölünme tamamlandığında 2n = 4 kromozomlu hücreler oluşur. (Cevap A) 8. X ve Y nin çaprazlanması sonucu 1/4 AB, 1/4 A0, 1/4 B0, 1/4 BB genotipinde bireyler oluşabilir. 2 nolu bireyin B kan grubunda olma olasılığı 1/2 yani %50 dir. (Cevap D) Epidermis hücresi Gözenek (stoma) hücresi 11. Epidermis hücreleri kloroplasta sahip olmadığı için fotosentez yapamazken, stoma hücreleri fotosentez yapabilir. Diğer özellikler her iki hücre grubu için de ortaktır. (Cevap E) Mikroorganizmalar için üretilmiş serumlar hazır antikor içerir. Dolayısıyla vücutta antikor üretilmesine neden olmaz. (Cevap B) Belirtilen gözlemler, canlının beslenmesine yönelik adaptasyon örnekleridir. Adaptasyonların kazanılmasında mutasyon, ve doğal seleksyon olayları etkili olmuştur. Modifikasyonlar kalıtsal olmayan özelliklerdir. (Cevap B)

249 TÜMEVARIM - III Test A B AB? 0 A0 B0? ile gösterilen bireyin; A antijeni bulundurma olasılığı 1 2, erkek Verilen canlılar aynı cinsin farklı türleridir. Dolayısıyla diğer üst sınıflandırma birimlerinin tamamı ortaktır. (Cevap E) AB A0 B0 00 AB 00 olma olasılığı 1 2 dir = 1 =%25 (Cevap B) n Mayoz I n Mayoz II n n 1 n 2 Mayoz II n n 3 Kemosentetik bir bakteride inorganik maddelerin oksidasyonu sonucu oluşan enerji sadece organik besin sentezi için kullanılabilir. (Cevap E) 3. I., II. ve IV. açıklamalar doğrudur. Mayoz I başlangıcında DNA eşlenmesi gerçekleşirken mayoz II başlangıcında DNA eşlenmesi gerçekleşmez. (Cevap A) I Vitaminli su II Proteinli su III Amino asitli su IV Glikozlu su Amip polimer besinlerin hücre içine alınması sırasında yalancı ayak oluşturur. (Cevap A) Rekombinant DNA teknolojisi sayesinde bir canlıya doğal olarak genomunda bulunmayan genlerin aktarımı, dolayısıyla farklı özelliklerin kazandırılması mümkün olmaktadır. Rekombinant DNA teknolojisi verilen uygulamalardan tümünde kullanılabilir. (Cevap E)

250 Test E 2. E 3. A 4. B 5. A 6. E 7. D 8. B 9. C 10. D 11. A Antikor miktarı t Çok miktarda deniz suyu yutan bir insanda idrarla atılan tuz miktarı ve ADH miktarı artar. İdrarla atılan su miktarı azalır. (Cevap D) 8. t anında çocukta belirli bir miktarda antikorun bulunması çocuğun daha önce kızamık virüsü ile karşılaştığını gösterir. Antikorun belirli miktarda bulunması çocuğun kızamık virüsüne karşı bağışıklık kazandığını gösterir. (Cevap D) 11. İnce bağırsak kılcal damarı X Omurilik, omur kemiği ortasındaki kanalda bulunur. Omur kemiği tüm omurgalılarda bulunur. Omur kemiği kısa kemiklere örnektir. Kan üretiminde görev alır. (Cevap B) Karaciğer Karaciğer üstü toplardamarı Y Kalbin sağ kulakçığı Doğal seleksiyon mekanizmasının işleyebilmesi için tür içi kalıtsal varyasyonların oluşması gerekir. Değişen çevre şartlarına uyum sağlayan bireylerin yaşama ve neslini devam ettirme şansı artar. (Cevap C) X damarı karaciğer kapı toplardamarı, Y damarı alt ana toplardamardır. Buna göre karaciğer toplardamarı karaciğere ince bağırsaktan gelen kanı taşır. (Cevap A)