9. Sınıf BİYOLOJİ ÖZET

Transkript

1 9. Sınıf BİYOLOJİ ÖZET Sevgili Öğrenciler, Bu özet kitap, okul müfredatına uygun olarak hazırlanmıştır. Kitaptaki konular, ders kitabınızla uyumlu olarak sıralanmış ve açıklanmıştır. Özet kitabımızın hazırlanış amacı, sizleri yoğun ve boğucu ayrıntılarla dolu yardımcı kaynaklardan kurtarmaktır. İhtiyacınız olan her bilgiyi öz ve anlaşılır olarak kitabımızda bulacaksınız. Uzun konu anlatımları yok, gereksiz bilgi yığınları yok, yorucu ayrıntılar yok. Doyurucu, eksiksiz ama yormayan bir kitap bu. Tam ihtiyaç duyduğunuz bir kaynak. Konu anlatımlarında çok önemli noktaları larla belirttik. Bazı konuları daha anlaşılır görsellere çevirdik. Ünite sonlarında tarama testlerine yer verdik. Kendinizi sınamanız için dört yazılı sınav ve iki deneme sınavı koyduk. Ayrıca üniversite giriş sınavlarına hazırlanmanız amacıyla, konu anlatımlarının içine sık sık çözümlü YGS-LYS soruları yerleştirdik. Kitaptaki tüm yazılı ve test-deneme sorularının ayrıntılı çözümleri da yer almaktadır. Derslerinizde ve tüm sınavlarınızda yararlı olacağını umar, başarılar dileriz. Delta Kültür Yayınevi Yazar Melek Yılmaz Yayın Yönetmeni Vedat Aydoğan Yayın Koordinatörü Yusuf Doğan Dağıtım Sorumlusu Metin Keskin Kapak ve Düzenleme Deltakitap Y.S. No ISBN Baskı - Cilt Altan Özyurt Matbaacılık Hatay Sokak 17/B Kızılay / ANKARA T F info@deltakitap.com Bu kitabın bütün basım, yayın hakları Delta Kültür Basım Yayın Dağıtım Kırtasiye Ltd. Şti'ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan tamamı veya bir kısmı mekanik, elektronik, fotokopi ve benzeri yöntemlerle kopya edilemez, çoğaltılamaz, basılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

2

3 1. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI (SAYFA 18) 1. a) Bağımsız değişken: Işık Bağımlı değişken: Işığa bağlı olarak bakteri gelişiminde meydana gelen değişim. b) Problemin tanımlanması, hipotez oluşturulması ve tahminde bulunma 2. Biyoremediasyon 3. II ve IV 4. I, III ve IV 5. a) Bitkiler C vitamini de dahil tüm vitaminleri kendileri sentezleyebilir. Ayrıca gliserol, riboz ve sükroz gibi organik bileşikleri de sentezleyebilir. Bu nedenle cevap I ve V olmalıdır. b) II, V c) VI d) IV, VI 6. Amino asit sayısı Peptit bağı sayısı Zaman Zaman 7. II, IV, V 8. Verdikleri enerji miktarına göre çoktan aza sıralama: Yağlar-proteinler-karbonhidratlar Yapıya katılma miktarına göre çoktan aza sıralama: Proteinler-yağlar- karbonhidratlar 9. a) I numaralı deney tüpünde 8 glikoz, II numaralı deney tüpünde 24 yağ asidi ve 8 gliserol toplam 32 monomer madde oluşur. III numaralı deney tüpünde 10 glikoz ve 10 galaktoz toplam 20 monomer madde oluşur. Sıralama I<III<II şeklindedir. b) II ve III c) Polisakkaritlerin yapı taşı glikozdur. Glikoz monomerleri I ve III numaralı deney tüplerinde bulunur. 10. I- Anabolizma II- Anabolizma III- Katabolizma IV- Katabolizma 9. Sınıf Biyoloji Özet

4 1. DÖNEM 2. YAZILI SINAVI (SAYFA 32) 1. Vitaminler organik yapılı, mineraller ise inorganik yapılıdır. Her iki bileşik de dışarıdan hazır alınır ve hücre zarından geçebilecek kadar küçük olduklarından hidroliz edilmezler. Vitaminler enzimlerin yapısına koenzim olarak, mineraller ise kofaktör olarak katılırlar. Yanıt I ve IV. 2. Tepkime hızı III I II Zaman 3. Zincir Sayısı Ökaryot hücrelerde bulundukları yer DNA İki Çekirdek, mitokondri, kloroplast RNA Bir Çekirek, sitoplazma, ribozom, mitokondri ve kloroplast İçerdikleri şeker çeşidi Deoksiriboz Riboz Nükleotit çeşidi Adenin, guanin, sitozin, timin Adenin, guanin, sitozin, urasil 4. Böcekçil bitkiler hücre dışı sindirim yaparlar. Yakaladıkları böceklerin üzerine salgıladıkları enzimlerle proteinleri sindirebilirler. Enzimler hem hücre içinde hem de hücre dışında etkili olduklarından böcekçil bitkiler böcekleri sindirebilirler. 5. a) I-Adenin II-Riboz III-Fosfat molekülleri b) Riboz ve adenin hem RNA nın hem de ATP nin yapısında ortak olarak bulunur. c) Dehidrasyon tepkimeleri sırasında gerekli olan enerji III numaralı fosfat molekülleri arasında bulunan yüksek enerjili fosfat bağları koparılarak karşılanır. Delta Kültür Yayınevi

5 6. a) x-karbonhidrat, y-yağ, z-protein b) Hücre zarının yapısına katılma, C,H ve O atomlarına sahip olma. 7. Organik Molekül İçerdiği Bağ Çeşidi Monomeri Maltoz Glikozit bağı Glikoz Protein Peptit bağı Amino asit Glikojen Glikozit bağı Glikoz Yağ Ester Yağ asidi ve Gliserol 8. a) Gen 2 mutasyona uğradığında enzim 2 sentezlenemez. Bu durumda B maddesi C maddesine dönüşemez ve ortamda B maddesi birikir. b) Ortama C maddesi eklendiğinde tepkime dizisi devam eder. 9. X ve y proteinlerindeki harflerle gösterilen amino asitlere baktığımızda amino asit çeşitlerinin aynı, ancak sırasının farklı olduğunu görürüz (1. Faktör amino asit sırası). Z proteininin x ile ilk dört amino asiti sırası da dahil olmak üzere aynıdır ancak x proteininden farklı olarak başka bir amino asit çeşidi daha içermektedir (2. Faktör amino asit sayısı). T proteininin ilk dört amino asiti sıra, sayı ve çeşit bakımından z proteini ile aynıdır ancak son sıradaki amino asit çeşidi faklıdır. (3. Faktör amino asit çeşidi) 10. a) T A G S S T T A G b) Soruda verilen zincirde 9 tane nükleotit vardır. DNA iki zincirden oluştuğuna göre bu DNA molekülünde toplam 18 tane nükleotit bulunur. Toplam nükleotit sayısı = Toplam deoksiriboz şeker sayısı olduğuna göre bu DNA molekülünde 18 tane deoksiriboz şeker vardır. c) Adenin, guanin ve sitozin bazları riboz şeker ile de bağ yapabilirler. Ancak timin bazı yalnızca DNA'nın yapısında bulunur. RNA'nın yapısına katılmaz. 9. Sınıf Biyoloji Özet

6 2. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI (SAYFA 56) 1. Kloroplast Mitokondri a d b c e 2. a) I- Glikoprotein II- Glikolipit III-Fosfolipit IV- İç protein b) III ve IV hücrede madde geçişinin gerçekleştiği kısımlardır. Örneğin A, D, E ve K vitaminleri gibi yağda çözünen maddeler fosfolipit tabakadan geçerken, glikoz iç protein aracılığıyla geçiş yapar. c) I 3. a) III ve IV DNA ve RNA ya, VI ise RNA nükleik asitine sahiptir. b) II ve VI bakteri, mantar ve bitki hücrelerinde ortak olarak bulunur. c) I, III,V ve VI 4. Ozmotik basınç Zaman 5. I- ER II- Golgi cisimciği III- Kromoplast IV- Sentrozom V- Lizozom Delta Kültür Yayınevi

7 6. a) Hücre I numaralı zaman aralığında turgor, IV numaralı zaman aralığında plazmoliz ve V numaralı zaman aralığında deplazmoliz durumundadır. b) Hücre I ve V numaralı zaman aralıklarında hipotonik çözeltide, II ve IV numaralı zaman aralıklarında hipertonik çözeltide ve III numaralı zaman aralığında izotonik çözeltidedir. 7. a) Kitinden yapılı hücre duvarına sahip olan canlı grubu mantarlardır. Bu nedenle X hücresi kesinlikle mantar hücresidir ve ökaryot hücre yapısına sahiptir. Y hücresi fotosentez yapabilen fotosentetik bakteri, yeşil bitki, alg ya da öglena canlısına ait olabilir. Z hücresi bakteri, mantar ya da hayvan hücresi olabilir. Dolayısıyla hem Y hem de Z hücrelerinin ökaryot ya da prokaryot olduğunu kesin olarak söyleyemeyiz. T hücresi mitokondri organeline sahip olduğuna göre kesinlikle ökaryot hücre yapısındadır. b) Y hücresi fotosentez yapabilen fotosentetik bakteri, yeşil bitki, alg ya da öglena canlısına ait olabilir. Z hücresi bakteri, mantar ya da hayvan hücresi olabilir. 8. a) Sil ve kamçı oluşumunda görev alır. Çekirdek ve diğer organellerin hücre içinde sabit durmasını sağlar. b) Mikrofilament Arafilament Mikrotübül 9. a) K organeli kloroplast, L organeli ise mitokondridir. Bu iki organel de çift katlı zar yapısına sahiptir. b) K yani kloroplast organeli ile M yani lizozom organelinin faaliyetleri sırasında su kullanılacağından hücredeki su miktarı azalır ve ozmotik basınç da artış gösterir. 10. a) Çekirdek zarı b) Kromatin iplik c) Çekirdekçik 9. Sınıf Biyoloji Özet

8 2. DÖNEM 2. YAZILI SINAVI (SAYFA 74) 1. a) Tür isimlerinin ilk kelimeleri aynı olan canlılar aynı cinstendir. Felis leo ve felis domesticus aynı cinstendir. Morus alba ve morus nigra aynı cinstendir. Herhangi bir sınıflandırma biriminde birlikte bulunan canlılar daha büyük sınıflandırma biriminde de birlikte yer alırlar. I ve IV ile III ve V numaralı canlıların şubeleri aynıdır. b) Beş farklı türe aitttir. c) Felis leo ve felis domesticus aynı cinstendir. Morus alba ve morus nigra aynı cinstendir. 2. Doğal (filogenetik) sınıflandırma yapılırken dikkate alınan özellikler: Köken benzerlikleri, protein benzerlikleri, akrabalık dereceleri, embriyolojik gelişim benzerlikleri, fizyolojik benzerlikler, homolog organ benzerlikleri. 3. Arkelerin hücre duvarında bakterilerde olduğu gibi peptidoglikan bulunmaz. Ayrıca arkelerin DNA ları bakterilerden farklı olarak histon proteini içerir. 4. a) Sınıflandırma birimlerinde türden âleme doğru gidildikçe birey sayısı artar. Tür (VII) cins (II) familya (IV)- takım (I) sınıf (III) şube (V) âlem (VI) VII numaralı sınıflandırma birimindeki canlılar aynı türden oldukları için çiftleştiklerinde verimli döller verirler. b) Protein benzerliği türden âleme doğru gidildikçe azalır. Sıralama şu şekilde olur: Tür (VII) cins (II) familya (IV)- takım (I) sınıf (III) şube (V) âlem (VI) 5. Başka hücrelerde çoğalabilmeleri ve çok hızlı mutasyona uğramaları virüslerin canlılara benzeyen özellikleridir. 6. a) Öglena ve algler 7. a) I b) Cıvık mantar ve şapkalı mantar c) Kara yosunu d) Kayısı ve çam (Kayısı kapalı tohumlu, çam ise açık tohumlu bitkidir.) e) Plasmodyum b) II ve IV c) II ve III 8. Arkelerden; Atık maddelerin zehirli etkilerinin yok edilmesinde Zehirli metal atıklarla kirlenmiş suların arıtılmasında Gübre ve boya sanayinde Biyogaz üretiminde yararlanılır. 9. Virüslerin enzim sistemleri olmadığı için antibiyotiklerden etkilenmezler. 10. Bitkilere Benzeyen Özellikler Hücre duvarına sahip olma Aktif hareket edememe Hayvanlara Benzeyen Özellikler Heterotrof beslenme Glikojen depolama Delta Kültür Yayınevi

9 TARAMA TESTİ: YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ (SAYFA 29) 1. Kontrollü deneylerde ortam şartlarından sadece bir tanesi değiştirilir. Bunun dışındaki diğer tüm şartlar sabit tutulur. Soruda verilen kontrollü deneyde bitkide fotosentez hızına topraktaki mineral madde miktarının etkisi araştırılmak istenmektedir. Bu durumda mineral madde miktarı dışındaki ortamdaki su miktarı, sıcaklık ve toprak ph ı gibi faktörlerin tamamı bütün deney gruplarında sabit tutulmak zorundadır. Bu nedenle yanıt D dir. 2. A, C, D ve E seçeneklerinde verilenler bilimsel bilginin özelliklerindendir. Ancak B seçeneğinde verilen mutlak doğru olma bilimsel bilginin özelliği olamaz. Çünkü bilimsel bilgiler güvenilir olduğu kadar değişime de açık bilgilerdir. Bu nedenle yanıt B dir. 4. I numaralı vitamin C vitaminidir. C vitamini suda çözünür ve fazlası idrarla dışarı atılır. Eksikliğinde skorbit hastalığı görülür. II numaralı vitamin D vitaminidir. Bu vitamin besinlerle provitamin şeklinde alınır ve vücutta güneş ışığı yardımıyla deri altı hücrelerinde sentezlenir. III numaralı vitamin B vitaminidir. B vitamini kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından üretilir. Suda çözünen bir vitamindir ve fazlası idrarla dışarı atılır. Bu nedenle eksiklik belirtileri vücutta çabuk ortaya çıkar. IV numaralı vitamin A vitamini olamaz. Çünkü A vitamini yağda çözünen ve karaciğerde depo edilen bir vitamindir. Fazlası idrarla dışarı atılmaz. V numaralı vitamin K vitamini olabilir. Çünkü K vitamini yağda çözünür ve kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından üretilir. Bu nedenle uzun süre antibiyotik kullanıldığında kanda miktarı azalabilir. Dolayısıyla yanıt D dir. 3. Kalsiyum kemik ve dişlerin yapısına katılır. Ayrıca kas kasılması ve kanın pıhtılaşmasında da görev alır. Flor dişlerin yapısına katılır. Eksikliğinde diş çürümeleri hızlanır. Magnezyum klorofil molekülünün yapısına katılır. Fosfor nükleik asitlerin ve ATP nin yapısına katılır. Ayrıca hücre zarının yapısında da bulunur. Dolayısıyla yanıt B dir. 5. Bu bilim insanı bilimsel çalışma süreçlerinden hipotez kurma ve veri toplamayı yaparak hipoteze dayalı bir tahminde bulunmaktadır. Bundan sonra bu bilim insanı kontrollü deneyler yaparak hipotezini sınamalıdır. Dolayısıyla yanıt C dir. 9. Sınıf Biyoloji Özet

10 6. Glikojen hayvan hücresi, bakteri ve mantarlarda depo edilen bir polisakkarittir. Riboz ve amino asit küçük yapılı moleküllerdir. Riboz bir monosakkarittir. Amino asit ise proteinlerin yapı taşı olan bir monomerdir. Dolayısıyla bu iki molekül de sindirime uğramaz. Hücre zarından geçebilir. Yağların yapı taşı olan nötral yağ ve proteinlerin yapı taşı olan amino asitler oksijenli solunum tepkimlerinde yıkıma uğrayarak enerji eldesinde kullanılırlar. Riboz ATP nin ve RNA nın yapısına katılır. Fosfolipit hücre zarının yapısına katılır. Dolayısıyla bu iki molekül aynı hücrede birlikte bulunabilir. O halde A, B, C ve D seçenekleri doğrudur. Glikojen ve selüloz aynı bağ çeşidine yani glikozit bağa sahip polisakkaritlerdir. Bu iki molekülün birbirinden farklı olmasının nedeni glikoz moleküllerinin farklı bağlanmasıdır. Bu nedenle E seçeneği yanlıştır. 8. Protein molekülünün sentezi sırasında birleşen amino asit sayısının bir eksiği kadar su oluşur. Oluşan su sayısı ile kurulan bağ sayısı eşittir. Bu durumda K ve L proteinlerinin her ikisinin de sentezi sırasında kurulan bağ sayısı aynı olduğuna göre, oluşan su molekülü sayısı ve senteze katılan amino asit sayısı da aynıdır. Dolayısıyla yanıt A dır. 9. Sükroz sentezi bir dehidrasyon tepkimesidir ve bu esnada ATP harcanır. Sükroz disakkariti fruktoz ve glikoz monosakkaritlerinin birleşmesinden oluştuğu için ortamdaki glikoz ve fruktoz miktarı azalırken sükroz miktarı ise artar. Bu nedenle doğru yanıt C dir. 10. Enerji verici organik bileşikleri verdikleri enerji miktarına göre büyükten küçüğe şu şekilde sıralayınız: Yağ > Protein > Karbonhidrat 7. Azot atomu taşıma kitin polisakkaritine ait bir özelliktir. Hayvan hücresinde depo edilen polisakkarit glikojendir. Yedek enerji deposu olma nişasta ve glikojene ait bir özelliktir. Kitin mantarlarda, selüloz ise bitkilerde hücre duvarının yapısına katılan polisakkaritlerdir. Dolayısıyla yalnızca E seçeneğinde verilen glikozit bağı içerme özelliği tüm polisakkaritler için ortaktır. Çünkü polisakkaritlerin hepsinin yapı taşı glikozdur ve hepsinde kullanılan bağ çeşidi aynıdır. Bu durumda grafikte gösterilen Z organik bileşiği yağ, X organik bileşiği protein ve Y organik bileşiği karbonhidrattır. X protein olduğuna göre DNA'daki genetik bilgiye göre sentezlenir. (I. öncüldeki yargı doğrudur.) Y organik bileşiği karbonhidrat olduğuna göre yapısında glikozit bağları bulunur. (II. öncüldeki yargı da doğrudur.) Z organik bileşiği yağdır ve enerji verici olarak karbonhidratlardan sonra ikinci sırada kullanılır. (III. öncüldeki yargı yanlıştır.) Delta Kültür Yayınevi

11 11. A maddesinin D maddesine dönüşümü sırasında görev alanlar enzim 1, enzim 2 ve enzim 3 takım haline çalışır. Bir enzimin ürünü diğer enzimin substratıdır. Gen 3 mutasyona uğradığında enzim 3 sentezlenemez. Bu durumda C maddesi D maddesine dönüşemez ve ortamda C maddesi birikimi olur. O halde I ve II doğrudur. Enzim 2 sentezlenemediğinde yalnızca B maddesi C maddesine dönüşemez. Dolayısıyla III yanlıştır. 13. I numaralı deney düzeneğinde maltoz molekülü maltaz enzimiyle parçalanır ve glikoz oluşur. Fehling çözeltisi glikoz ayracı olduğundan deney düzeneğinde renk değişimi gözlenir. II numaralı deney düzeneğinde proteinler parçalandığında amino asit oluşur ve fehling çözeltisi bu deney düzeneğinde herhangi bir renk değişimine neden olmaz. III numaralı deney düzeneğinde yağların parçalanmasıyla gliserol ve yağ asidi oluşur ve bu deney düzeneğinde de renk değişimi gerçekleşmez. IV numaralı deney düzeneğinde nişastayı parçalayan enzim olmadığından glikoz oluşmaz ve renk değişimi gözlenmez. Dolayısıyla yalnızca I numaralı deney düzeneği fehling çözeltisinin glikoz ayracı olduğunu kanıtlar. 12. Y kabına konulan haşlanmış karaciğerdeki katalaz enziminin yapısı yüksek sıcaklıktan bozulur ve iş yapamaz. Bu durumda hidrojen peroksit su ve oksijene kadar parçalanamaz ve cıva hareket etmez. X ve Z kaplarına konulan karaciğerlerdeki katalaz enzimi zarar görmediğinden hidrojen peroksit su ve oksijene kadar parçalanır ve cıva 1 yönünde hareket eder. (I. öncül doğrudur.) Y kabında hidrojen peroksit parçalanamayacağı için miktarında bir değişim olmaz. (II. öncül yanlıştır.) X kabına konulan ezilmiş karaciğerden daha fazla katalaz enzimi hücre dışına çıkarak hidrojen peroksiti parçalar. Bu nedenle X kabındaki cıvanın 1 yönünde hareketi, Z kabındaki cıvanın 1 yönündeki hareketinden daha hızlı gerçekleşir. (III. öncül doğrudur.) 14. Glikojen ve laktoz hayvan hücrelerinde, nişasta ve sükroz ise bitki hücrelerinde sentezlenen moleküllerdir. Bu nedenle yanıt E dir. 9. Sınıf Biyoloji Özet

12 TARAMA TESTİ: HÜCRE (SAYFA 54) 1. K organeli kloroplasttır. Kloroplast ökaryot hücrelerde bulunan çift katlı zara sahip bir organeldir. Kendine ait DNA ve RNA ya sahiptir. Glikoz sentezi yani fotosentez yapan bitki hücrelerinde bulunur. L organeli hem prokaryot hem de ökaryot hücrelerde bulunan ribozomdur. Ribozom organelinin yapısında RNA bulunur. M organeli mitokondridir. Mitokondri çift katlı zara, kendine ait DNA ve RNA ya sahip ökaryot hücrelerde bulunan bir organeldir. Çekirdeğin kontrolünde sahip olduğu DNA sayesinde kendini eşleyebilir. Bitki hücreleri kloroplast ve mitokondri organellerini birlikte bulundurur. Ancak N organelinin kesin olarak lizozom olduğunu söyleyemeyiz. Golgi cisimciği, koful gibi başka bir organel de olabilir. Bu nedenle A seçeneği yanlıştır. 4. A kabındaki çözeltiye konulan patatesin hacminin azalması bu patatesin su kaybederek plazmolize uğradığını gösterir. Bu durumda A kabındaki çözeltinin hipertonik çözelti olduğunu söyleyebiliriz. B kabındaki çözeltiye konulan patatesin hacmi arttığına göre bu kaptaki çözelti hipotonik çözeltidir. Hipotonik çözeltide bekletilen hücreler hayvan hücresi olduğunda turgor basıncına dayanamaz ve hemolize uğrayarak patlar. Dolayısıyla I ve III numaralı yorumlar doğrudur. C kabındaki patatesin hacmi değişmediğine göre bu kaptaki çözelti izotonik çözeltidir. Kaplardaki çözeltilerin ozmotik basınçları A>C>B şeklindedir. Yani II numaralı yorum yapılamaz. 2. I, II ve III numaralı öncüllerde verilen görevleri granülsüz endoplazmik retikulum gerçekleştirir. 5. İzotonik ortamda bulunan bir hücrenin sitoplazmasındaki ozmotik basınçta t 1 anına kadar herhangi bir değişim gözlenmez. t 1 anında hücre kendisinden daha az yoğun hipotonik bir ortama bırakıldığında su almaya başlar. Bu durumda hücrenin sitoplazmasındaki ozmotik basınç azalmaya başlar. 3. Glikoprotein molekülünün sentezlenebilmesi için enerjiye ihtiyaç vardır. Ancak gerekli olan enerji bazı canlılarda oksijensiz solunumla da karşılanabilir. Bu nedenle I numaralı durum zorunlu değildir. Glikoproteinin yapısına katılacak olan protein molekülü hücrede DNA daki genetik şifreye göre sentezlenir. Glikoprotein sentezi enzimler sayesinde gerçekleşeceğinden enzimlerin yapısına katılacak olan bazı minerallerin hücrede bulunması zorunludur. 6. Ribozom yalnızca RNA içerir. Sentrozom ise nükleik asit içermez. Çekirdek, mitokondri ve kloroplast DNA ve RNA olmak üzere iki çeşit nükleik asidi birlikte taşır. Delta Kültür Yayınevi

13 7. I ve IV numaralı özellikler aktif taşımaya aittir. II ve III numaralı özellikler hem pasif hem de aktif taşıma için ortaktır. 10. Günlük hayatta karşılaştığımız II, III ve IV numaralı olaylarda hücreler su kaybederek büzülür. Ancak I ve V numaralı olaylarda hücrelere su girişi olur. 8. I numaralı olayı lizozom organeli gerçekleştirir. II numaralı olayı lökoplast organeli gerçekleştirir. III numaralı olayı gerçekleştiren organel kofuldur. IV numaralı olayı gerçekleştiren organel ise sentrozomdur. O halde B seçeneğindeki endoplazmik retikuluma ait bir işlev soruda verilmemiştir. 11. Çözünmüş tuz küçük yapılı bir inorganik bileşiktir. Amino asit, glikoz ve vitamin ise küçük yapılı organik bileşiklerdir. Dolayısıyla bu moleküllerin hepsi bulundukları ortamdan başka bir ortama difüzyonla geçebilirler. Ancak protein molekülü büyük yapılı bir organik bileşiktir ve bulunduğu ortamdan başka bir ortama ancak ekzositoz ya da endositozla taşınabilir. 9. I. ortam hem K hem de L hücresine göre daha az yoğundur. Bu nedenle I. ortamda her iki hücrede su alır. E seçeneği doğrudur. II. ortam hem K hem de L hücresine göre daha yoğundur. Bu nedenle II. ortama bırakılan K ve L hücreleri plazmolize uğrayarak su kaybeder. B ve D seçenekleri doğrudur. III. ortam K hücresine göre daha yoğun olduğundan K hücresi plazmolize uğrar. C seçeneği doğrudur. Ancak III. ortam L hücresine göre daha az yoğundur. Bu nedenle III. ortama bırakılan L hücresi su alarak şişer. Yani A seçeneği yanlıştır. 9. Sınıf Biyoloji Özet

14 TARAMA TESTİ: CANLILAR DÜNYASI (SAYFA 72) 1. X hücresi hücre duvarına sahip olduğuna göre bakteri, mantar ya da bitki hücresi olabilir. Ancak zarla çevrili kloroplast, mitokondri gibi organelleri olmadığına göre X kesinlikle bakteri hücresidir. Y hücresi mitokondri ve kloroplast gibi zarla çevrili organel taşıyan bir ökaryot hücredir. Hücre duvarı olmayan ancak kloroplast organeli taşıyan ökaryot tek hücreli canlı öglena olabilir. Z hücresi kloroplast ve hücre duvarına sahip olmadığı için kesinlikle bitki hücresi değildir. Mitokondri ve kontraktil kofula sahip olması nedeniyle Z hücresinin ökaryot tek hücreli bir canlı olan paramesyum olduğunu söyleyebiliriz. R hücresi mitokondri, kloroplast ve hücre duvarına sahip bir eğrelti otu hücresidir. T hücresi hücre duvarına sahip olduğuna göre bakteri, mantar ya da bitki hücresi olabilir. Ancak kloroplast organeli taşımadığı ve mitokondri gibi çift katlı zara sahip bir organele sahip olduğu için mantar hücresi olabilir. Cıvık mantarlar protista âlemine dahil olan canlılardır. Dolayısıyla D seçeneği yanlıştır. 3. A, B,C ve D seçeneklerinde verilen özellikler omurgalı canlıların tümünde görülür. Ancak omurgalı canlılardan bazılarında balıklar ve iki yaşamlılarda dış döllenme görülür. 4. I, II ve IV numaralı özellikler bitkiler âleminde yer alan canlılarda da görülen özelliklerdir. Ancak mantarlar III ve V numaralı özelliklere sahip olmaları dolayısıyla hayvanlara benzerler. 2. K bakterisi kemosentez yapan bir bakteridir. Kemosentetik bakterilerrde klorofil bulunmaz. I yanlıştır. L bakterisi saprofit bir bakteri olabilir. Saprofit bakteriler hücre dışı sindirim yaparlar ve sindirim enzimleri iyi gelişmiştir. II doğrudur.m bakterisi parazit bir bakteri olabilir. Parazit bakterilerden patojen olanlarda yani hastalık yapanlarda kapsül bulunabilir. III doğrudur. L bakterileri ortamda organik maddeleri parçalayarak inorganik maddelerin birikmesini sağladığından öncelikli olarak inorganik maddeleri kullanan K bakterilerinin sayısı etkilenir. IV yanlıştır. 5. Hem öglena hem de fotosentetik bir bakteri güneş ışığını kullanarak inorganik maddelerden organik madde sentezler. Öglena kloroplast organelinde fotosentez yapar. Fotosentetik bakteri ise prokaryot hücre yapısında olduğundan kloroplast taşımaz ve fotosentezi sitoplazmada bulunan klorofillerde gerçekleştirir. Her iki canlıda ribozom organeline sahiptir ve protein sentezi yapar. Ancak fotosentetik bakteri prokaryot hücre yapısında olduğundan mitokondri içermez. Dolayısıyla I ve III numaralı öncüller her iki canlı içinde ortaktır. Delta Kültür Yayınevi

15 6. K bakterisi vitamin olmayan ortamda yaşayabildiğine göre tüm vitaminleri kendisi sentezleyebilmektedir. Ancak M bakterisi vitaminsiz ortamda yaşayamadığına göre kendisi bazı vitaminleri sentezleyememektedir. L bakterisi bazı amino asitlerin olmadığı besi ortamında yaşayamadığına göre tüm amino asitleri üretememektedir. Oysaki M bakterisi bazı amino asitlerden yoksun besi ortamında yaşayabildiğine göre bütün amino asitleri sentezleyebilmektedir. Dolayısıyla I, II ve III numaralı yorumlar doğrudur. 10. II ve V canis, III ve IV felis, I ise capra cinsindendir. Yani numaralandırılmış canlılar üç farklı cins içinde yer alır. A ve C doğrudur. II ve V aynı cinste olduklarından yer aldıkları familya da aynıdır. D doğrudur. III ve IV numaralı türler aynı cinsten olduğu için bu iki tür arasındaki protein benzerliği I ve IV numaralı aynı cinsten olmayan türler arasındaki protein benzerliğinden daha fazladır. E doğrudur. Ancak III ve IV numaralı canlılar aynı cinsten olup farklı türlerdir. Bu nedenle bu iki canlının çiftleşmesiyle verimli döller oluşamaz. B yanlıştır. 7. Fotosentetik bakteriler, bitkiler, algler ve öglena fotosentez yaparak inorganik maddelerden organik madde sentezlerler. Bu canlılardan fotosentetik bakteriler dışındakiler kloroplast organeline sahiplerdir. Bitkiler, hayvanlar, mantarlar, protistler ve O 2 'li solunum yapan bakteriler oksijen yardımıyla monomer maddeleri parçalayarak enerji elde ederler. Bitkiler dışında, bakteriler, arkeler ve mantarlarda hücre duvarına sahiptir. Ancak tohum oluşturarak üreme yalnızca bitkiler aleminde yer alan canlılarda görülür. 11. Akciğerlerine bağlı hava keseleri kuşlarda bulunur. Olgun alyuvarların çekirdeksiz olması memelilere ait bir özelliktir. Azotlu boşaltım artığı amonyak olan omurgalı canlı sınıfı balıklardır. Başkalaşım geçirme amfibilerde (iki yaşamlılar) görülen bir özelliktir. 8. Canlıların sahip olduğu kromozom sayısı ile gelişmişlik derecesi arasında bir bağ yoktur. Örneğin insanda 46 kromozom varken eğrelti otu 500 kromozoma sahiptir. Bazı canlılar farklı tür oldukları halde moli bağı ve insan örneğinde olduğu gibi aynı sayıda kromozoma sahip olabilirler. Bu nedenle canlıların kromozom sayısına bakarak hangi türe ait olduğunu kesin olarak belirleyemeyiz. O halde II ve IV numaralı yorumlar yapılamaz. 9. Yassı solucanlar merkezileşmiş sinir sistemi ile özelleşmiş boşaltım organının ilk olarak görüldüğü omurgasız canlı grubudur. Dolayısıyla sürüngenlere ait bir özellik soruda verilmemiştir. 12. Virüsler organelleri ve enzim sistemleri olmadığı için metabolik faaliyet gerçekleştiremezler. 9. Sınıf Biyoloji Özet

16 1. DÖNEM SONU DENEME SINAVI (SAYFA 34) 1. Bitkilerde yer değiştirme şeklinde bir hareket görülmez. Bazı canlılar tek bazı canlılar ise çok hücrelidir. Yine bazı canlılar prokaryot, bazı canlılar ise ökaryot hücre yapısına sahiptir. Yalnızca ökaryot hücreli canlılarda çekirdek ve zarla çevrili organel bulunur. Dolayısıyla I, III ve IV numaralı özellikler tüm canlılar için ortak olarak kabul edilemez. 5. Suyun yüzey gerilimi özelliği sayesinde su hemipterleri su üzerinde yürüyebilir. Yüksekten suyun üzerine bırakılan bir süt damlası suyun içine karışmadan tekrar yukarı fırlayabilir. 6. K deney tüpünde 5 molekül maltozun parçalanmasıyla 10 molekül glikoz oluşur. 2. Nişasta bir polisakkarittir ve yapı taşı glikozdur. Maltoz bir disakkarittir ve yapı taşı glikozdur. Protein molekülünün yapı taşı aminoasittir. Laktoz bir dissakkarittir ve yapı taşı glikoz ve galaktozdur. Yağların yapı taşı ise gliserol ve yağ asididir. Dolayısıyla yalnızca nişasta, maltoz ve protein moleküllerin parçalanmasıyla tek çeşit monomer oluşur. O halde yanıt E dir. L deney tüpünde 4 molekül sükrozun parçalanmasıyla 4 molekül glikoz ve 4 molekül fruktoz olmak üzere toplam 8 tane monomer madde oluşur. Bu deney tüpünde iki çeşit monomer madde meydana gelir. M deney tüpünde 3 molekül nötral yağın parçalanmasıyla 3 molekül gliserol ve 9 molekül yağ asidi olmak üzere toplamda 12 tane monomer madde oluşur. İki çeşit monomer madde meydana gelir. Dolayısıyla I ve II numaralı öncüllerdeki yorumlar doğrudur. 3. I ve III teki olaylar yapım tepkimelerine, II ve IV teki olaylar ise yıkım tepkimelerine örnektir. 4. Esansiyel yağ asitleri vücutta sentezlenemez ve dışarıdan hazır alınması gerekir. Bu nedenle yanıt A dır. 7. Bakteriler, mantarlar ve hayvanlar glikozu gllikojen şeklinde depo eden canlılardır. Bazı bakteri ve mantarlar saprofittir ve doğada madde döngüsünde önemli rol oynar. Hayvanlar, mantarlar ve bazı bakteriler heterotroftur. Besin ihtiyaçlarını dışarıdan hazır olarak karşılarlar. Bakteri, mantar ve hayvanların hepsinde amino asitlerden protein sentezi gerçekleşir. Yani polimer yapıda besin sentezlenir. Bakteri ve mantarların hücre duvarı vardır. Dolayısıyla A, B, C ve E seçeneklerindeki ifadeler doğrudur. D seçeneğinde verilen çift katlı zara sahip organelinde besin sentezi yapma bitki hücrelerinde gerçekleşen bir olaydır. Bitkiler çift katlı zara sahip kloroplast organelinde fotosentezle organik besin sentezi yapar. Fotosentetik bakteriler ise kloroplast organeline sahip değildir. Yapılarında bulunan klorofilde fotosetez yaparlar. Yani D seçeneği yanlıştır. Delta Kültür Yayınevi

17 8. K olayı yani maltoz sentezi yalnızca bitki hücrelerinde gerçekleşir. Bu durumda I. öncüldeki yargı yanlıştır. L olayı canlıların enerji ihtiyaçlarını karşılamak için yaptıkları bir oksijenli solunum tepkimesidir. II. öncüldeki yargı doğrudur. M olayı fotosentezdir ve güneş ışığı varlığında bitki hücreleri tarafından gerçekleştirilir. III. öncüldeki yargı doğrudur. N olayı yani glikojen sentezi bakteri, mantar ve hayvan hücrelerinde gerçekleşir. IV. öncüldeki yargı yanlıştır. 12. Bu şemadaki enzimlerin tamamı takım halinde çalışır. Bir enzimin ürünü diğer enzimin substratıdır. Yani B ve D seçeneği doğrudur. E 5 enzimi hem N maddesinin R maddesine dönüşümünü, hem de R maddesinin N maddesine dönüşümünü sağlar. O halde C seçeneği de doğrudur. E 3 ve E 4 enzimlerinin her ikisi de M maddesini substrat olarak kullanır ve M maddesinin N ve S gibi iki farklı ürüne dönüşmesini sağlar. Bu durumda E seçeneği de doğrudur. Ancak N maddesinin oluşumunda E 3 ve E 5 olmak üzere iki çeşit enzim görev yapar. Yani A seçeneği yanlıştır. 9. I, II ve V numaralı özellikler karbonhidrat, yağ ve proteinlerin üçü için de ortaktır. III ve IV numaralı özellikler ise yalnızca proteinlere aittir. 13. Canlılar mineraller gibi inorganik bileşlikleri vücutlarında sentezleyemez ve dışarıdan hazır olarak alır. Mineraller sindirime uğramadan hücre zarından geçebilirler. Ayrıca kalsiyum, demir gibi bazı mineraller kofaktör olarak enzimlerin yapısına katılır. Kalsiyum gibi bazı mineraller kemik ve dişlerin yapısına katılır. Bu durumda III ve IV numaralı özellikler yanlıştır. 10. Enzimler protein yapılı organik moleküllerdir. Proteinler ve enzimler hücrede DNA'daki genetik şifreye göre sentezlenir. 11. A, B, D ve E seçeneklerinde vitaminler ile ilgili verilen bilgiler doğrudur. Ancak C seçeneğinde verilen bilgi yanlıştır. Uzun süre antibiyotik kullanıldığında kalın bağırsakta B ve K vitamini sentezi yapan bakteriler zarar görür. Bu nedenle uzun süre antibiyotik kullanımı vücutta B ve K vitaminlerinin eksikliğine neden olabilir. 14. K deney tüpünde laktozun parçalanmasıyla glikoz oluşur ve benedikt çözeltisi ilave edildiğinde kırmızı renk oluşumu gerçekleşir. L deney tüpünde sıcaklığın yüksek olması nedeniyle enzimlerin yapısı bozulur ve proteinler yapıtaşlarına parçalanamaz. Bu durumda deney tüpünde renk değişimi olmaz. M deney tüpünde yağların parçalanması sonucu gliserol ve yağ asitleri oluşur. Deney tüpüne fenol kırmızısı ilave edildiğinde sarı renk oluşur. N deney tüpünde sıcaklığın 0 C olması nişastayı sindiren enzimin inaktif olmasına neden olur. Nişasta yapıtaşlarına parçalanamaz ve iyot çözeltisiyle mavi renk verir. Dolayısıyla I ve II numaralı öncüllerdeki yorumlar yapılamaz. 9. Sınıf Biyoloji Özet

18 15. X molekülü glikoz, Y molekülü gliserol ve Z molekülü proteindir. Bu moleküllerden yalnızca protein molekülü azot atomu taşır. Ayrıca glikoz karbonhidratların, gliserol ise yağların yapı taşı olduğundan hidrolize uğramazlar, hücre zarından geçebilirler. Ancak bu moleküllerin hepsi hücrede enerji eldesinde kullanılırlar. Bu durumda I ve II hepsi için ortak değilken yalnızca III numaralı özellik hepsi için ortaktır. 19. Hidroliz enzimleri eklendiğinde deney tüpünde nişastanın parçalanması sonucunda glikoz monomerleri oluşur. Bu durumda deney tüpündeki glikoz miktarı artar. Yağların parçalanması sonucunda yağ asidi ve gliserol molekülleri oluşur. Bu hidroliz reaksiyonları sırasında su kullanıldığından deney tüpündeki su miktarı azalır. Ayrıca deney tüpünde bulunan glikoz ve amino asit monomerleri hidrolize uğramayacağından ortamdaki amino asit miktarında bir değişme olmaz. Ancak glikoz miktarında meydana gelen değişimin nedeni nişastanın parçalanmasıdır. 16. Temel amino asit hayvanların vücutlarında sentezleyemediği dışarıdan hazır alması gereken bir organik moleküldür. Nişasta ise sadece bitkiler tarafından sentezlenen bitkisel depo polisakkarittir. 17. B, C, D ve E seçeneklerindeki moleküllerin hepsi protein yapılıdır ve hidroliz edildiklerinde amino asit oluşur. Ancak kolesterol molekülü yağların bir çeşidi olan steroittir ve parçalandığında amino asit oluşmaz. 20. Araştırmacının deney düzeneklerinde yaptığı değişiklikler sonucunda tüm deney düzeneklerinde hepsinde eşit olan su miktarının yanı sıra, azot miktarı ve sıcaklık miktarı da eşitlenmiş oluyor. Ayrıca hepsinde mor ışık kullanılmış oluyor. Bu durumda tüm deney düzeneklerinde farklı miktarlarda kullanılan magnezyum mineralinin bitki gelişimine etkisi araştırılmak istenmiştir. 21. Seçeneklerde adı geçen insülin, hemoglobin ve miyozin molekülleri protein yapılıdır. Kolesterol ve fosfolipit yağlara örnek olarak gösterilebilir. Nişasta ve glikojen ise karbonhidrattır ve hidroliz edildiklerinde yapılarındaki glikozit bağı kopar. 18. İnsan vücudundaki tüm hücrelerin DNA larındaki nükleoit dizilişleri aynıdır. Deri ve kas hücreleri vücut hücresidir her ikisi de 2n sayıda kromozoma sahiptir. Ancak insan vücudundaki tüm hücrelerdeki enerji üretimi farklı olacağından mitokondri sayıları da farklılık gösterir. Kas hücrelerinde deri hücrelerine göre daha fazla sayıda mitokondri vardır. Bu durumda I ve III teki özellikler deri ve kas dokuda bulunan hücreler için kesinlikle ortaktır. 22. II ve III numaralı tepkimeler dehidrasyon tepkimesidir ve enerji harcanarak gerçekleşir. I numaralı tepkime bir hidroliz tepkimesidir. Bu esnada proteinin yapısındaki peptit bağları koparılarak protein molekülü yapı taşlarına kadar parçalanır. Soruda verilen tepkimelerin tamamının gerçekleşebilmesi enzimlerin varlığında mümkündür. I ve III numaralı tepkimeler bitki hücrelerinde gerçekleşebilirken II numaralı tepkime yalnızca hayvan hücrelerinde gerçekleşir. Delta Kültür Yayınevi

19 23. Dinozorların neslinin tükenmesinin nedenine yönelik bilim insanlarının farklı açıklamalar yapması A ve D seçeneğindeki yargıları desteklemektedir. Bilim insanlarının mantarları önce bitkiler âlemi içerisine dahil etmeleri, daha sonra mikroskobun gelişmesi ile daha detaylı incelenmeler yapılması sonucunda mantarların farklı bir âlem içerisine dahil edilmesi C seçeneğideki yargıyı desteklemektedir. Hücrenin ilk olarak keşfedilmesinden sonra elektron mikroskobunun geliştirilmesi sayesinde bilim insanlarının hücre hakkında daha fazla bilgiye ulaşma imkânına kavuşması E seçeneğinde verilen yargıyı desteklemektedir. Ancak B seçeneğinde verilen yargıyı detekleyecek bilgi soruda verilmemiştir. 24. Mineraller inorganik yapılı vitaminler ile organik yapılıdır. Mineraller doğada hazır olarak bulunurken vitaminler bitkiler tarafından sentezlenir. Ancak her iki molekül de sindirilmeden kana geçer ve enerji eldesinde kullanılmazlar. 25. B seçeneğinde verilen yargı zürafaların uzun boyunlu olmasına yönelik Lamarck ve Darwinin farklı açıklamalar yapmasını en iyi şekilde açıklar. İki bilim insanı aynı verileri incelemişler ancak farklı çıkarımlarda bulunmuşlardır. 27. İnsanın sindirim kanalında selüloz sindiren enzim olmadığından selüloz sindirilemez. Fruktoz monomer madde olduğu için sindirim kanalında hidrolize uğramaz. Dolayısıyla polisakkarit olan glikojen ve disakkarit olan laktoz insanın sindirim kanalında sindirime uğrar. 28. Fasulye tohumunda depolanan polisakkarit nişastadır. Bakteri hücresinde ve hayvanların çizgili kas hücrelerinde depolanan polisakkarit glikojendir. Bitki hücresinin hücre duvarında bulunan polisakkarit selülozdur. Dolayısıyla bu polisakkaritlerin hiçbirinin yapısında azot atomu bulunmaz. Ancak mantarların hücre duvarında yer alan polisakkarit kitindir ve yapısında azot atomu bulunur. 29. DNA nın yapısına deoksiriboz şeker, RNA nın yapısına ise riboz şeker katılır. Bu iki karbonhidrat çeşidi de monosakkaritler grubuna dahildir ve beş karbonlu pentoz şekerlerdir. RNA nın yapısına katılan riboz aynı zamanda ATP nin yapısına da katılır. Deoksiriboz ve riboz şekerler hücrede enerji eldesinde kullanılmazlar. 26. Fehling çözeltisi glikoz ayıracıdır. K maddesi deney tüpüne eklenen hayvansal özüttte bulunan enzimler sayesinde yapı taşlarına kadar parçalandığından tüpte renk değişimi meydana gelmiştir. Bu durumda K maddesinin yapı taşı glikozdur ve deney tüpüne eklenen özütte hayvansal olduğundan K maddesi kesinlikle D seçeneğinde verilen glikojendir. 30. Yağlar karbonhidratlardan sonra enerji eldesinde ikinci sırada kullanılırlar ve hem proteinlerden hem de karbonhidratlardan daha fazla enerji verirler. Yağlar da diğer organik bileşikler gibi karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşur ancak bazı yağ çeşitlerinde azot ve fosfor atomları da bulunabilir. Yağ çeşitlerinden olan fosfolipitler hücre zarının yapısına katılır. Ancak yağlar enzimlerin yapısına katılmaz. 9. Sınıf Biyoloji Özet

20 2. DÖNEM SONU DENEME SINAVI (SAYFA 76) 1. Soruda verilen organellerin hepsi ökaryot hücrelerde bulunur. Ribozom, RNA, mitokondri, kloroplast, ve çekirdek DNA ve RNA nükleik asitlerini taşır. Ribozom zarsız diğer yapılar ise zarlıdır. Bu nedenle I ve II numaralı öncüller ortak olarak kabul edilebilir. 4. Canlının hücre içi madde yoğunluğu arttığında hücre içi ozmotik basınç da artar ve canlının yaşadığı ortamdan hücre içine su girişi de artar. Bu durum hemolize yol açabilir. Ayrıca hücre içerisinde ATP sentezi yeterince gerçekleşmediğinde kontraktil kofulların çalışması yavaşlar ve hücre içine giren su boşaltılamaz. Çünkü kontraktil kofullar hücre içine giren suyu enerji harcayarak dışarı atar. Ancak III ve IV numaralı olayların gerçekleşmesi canlının hemolize uğramasına yol açmaz. 2. Polimer besinin sindirilmesinde görev yapan enzimler granüllü ER üzerinde bulunan ribozomlarda üretilir ve ER aracığıyla golgiye getirilir. Golgide paketlenir. Kesecikler halinde sitoplazmaya bırakılır. Lizozom organeli olan bu kesecikler fagositozla oluşan besin kofuluyla birleşir ve besin kofulundaki polimer besinin sindirimi gerçekleşir. Dolayısıyla bu esnada E seçeneğinde verilen sentrozom organeli görev yapmaz. 5. K hücresi X çözeltisine konulduktan sonra su kaybetmiştir. Bu durumda X çözeltisi K hücresine göre hipertoniktir. L hücresi su aldığına göre X çözeltisi L hücresine göre hipotoniktir. M hücresi su kaybettiğine göre plazmolize uğramıştır. Bu durumda su miktarı azalan M hücresinin ozmotik basıncı artarken, hücre içerisine su girişi gerçekleşen L hücresinin ozmotik basıncı ise azalır. A, B, C ve D seçenekleri doğrudur. E seçeneği ise yanlıştır. 3. Lizozom organeli A, B, C ve E seçeneklerinde verilen olayların gerçekleşmesi sırasında görev yapar. Ancak D seçeneğinde verilen glikoz ve amino asit gibi monomerlerin yapı taşlarına kadar parçalanması mitokondri organelinde gerçekleşen enerji veren bir olaydır. 6. Glikoproteinler A, B, C ve D seçeneklerinde verilen görevleri gerçekleştirir. Ancak E seçeneğinde verilen hücre zarının akıcı ve hareketli bir yapıya sahip olması hücre zarının yapısına katılan fosfolipitler sayesinde mümkündür. Delta Kültür Yayınevi

21 7. L ve M maddelerinin hücre içindeki derişimleri bulundukları ortamdaki derişimden daha fazladır. Bu nedenle bu maddelerin hücre içine alınması aktif taşımayla gerçekleşir ve bu esnada enerji harcanır. 10. I numaralı deney tüpünde fotosentez gerçekleşir ve K organeli kloroplasttır. II numaralı deney tüpünde oksijenli solunum gerçekleşir ve L organeli mitokondridir. III numaralı deney tüpündeki hidroliz tepkimelerini gerçekleştiren M organeli lizozomdur. K (kloroplast) ve L (mitokondri) organelleri kendilerine ait DNA, RNA ve ribozoma sahiptir. I. öncüldeki yorum yapılabilir. 8. İnorganik maddelerden organik madde sentezi olan fotosentez olayı yalnızca bitki hücreleri tarafından gerçekleştirilir. Hayvan hücreleri glikozun fazlasını glikojen şeklinde depo eder. Dolayısıyla nişasta sentezi de yalnızca bitki hücrelerine özgü bir olaydır. L (mitokondri) organeli çift katlı zar yapısına sahiptir. II. öncüldeki yorum da yapılabilir. K ve M organellerinin faaliyetleri sonucunda bulundukları hücrelerde ozmotik basınç artar. Bu durumda III numaralı öncüldeki yorum yapılamaz. 9. Hücre içindeki mineral madde yoğunluğu hücre dışındaki mineral madde yoğunluğundan fazladır. Bu durumda minerallerin hücre içine alınması aktif taşıma ile gerçekleşir. Aktif taşıma yalnızca canlı hücrelerde gerçekleşir ve bu olay sırasında enerji harcanır. A seçeneği doğrudur. Amino asitlerin hücre içindeki yoğunluğu hücre dışındaki yoğunluğundan az olduğu için amino asitler hücre dışına aktif taşıma ile verilir ve bu esnada enerji harcanır. C seçeneği doğrudur. Suyun çok yoğun olduğu hücre içinden az yoğun olduğu hücre dışına verilmesi ozmoz olayı ile gerçekleşir. D seçeneği doğrudur. Ancak amino asitlerin yoğun olarak bulundukları hücre dışından az yoğun olarak bulundukları hücre içine taşınması bir pasif taşıma çeşidi olan kolaylaştırılmış difüzyon ile gerçekleşir. E seçeneği de doğrudur. Soruda bahsedilen hücre bitki hücresidir. Bitki hücrelerinde hücre duvarı olduğu için endositoz gerçekleşmez. Dolayısyla B seçeneği yanlıştır. 11. Lizozom organeli polimer bileşikleri yapı taşlarına kadar parçalar. Bu esnada hidroliz enzimleri görev yapar ve su kullanılır. Hücrede su miktarı azalacağından ozmotik basınç da artar. Kloroplast organelinde glikoz sentezi gerçekleşir. Bu olay sırasında su kullanıldığından hücrenin ozmotik basıncı da artış gösterir. Dolayısıyla hem lizozom hem de kloroplast organelinin faaliyetleri hücrenin ozmotik basıncında aynı yönde bir değişim yaratır. 12. I, II ve III numaralı öncüllerde verilen görevleri hücrede hücre iskeleti yerine getirir. 9. Sınıf Biyoloji Özet

22 13. Araştırmacı tüm hücre tiplerinde I numaralı yapıyı gözlemlediğine göre I kesinlikle ribozomdur. Ribozom hem ökaryot hem de prokaryot tüm hücre tiplerinde gözlenen zarsız bir organeldir. Bakteri, bitki ve mantar hücrelerinde ortak olarak gözlenen yapı II numaralı yapı hücre duvarıdır. Yalnızca bitki hücrelerinde bulunan III numaralı organel kloroplasttır. Sadece hayvan hücrelerinde bulunan V numaralı yapı ise sentrozomdur. Ancak IV numaralı yapı lizozom olamaz. Çünkü bitki hücrelerinde lizozom organeli bulunmaz. 16. A, C, D ve E seçeneklerinde protista aleminde yer alan canlılar ile ilgili doğru bilgiler verilmiştir. Ancak B seçeneğinde verilen bilgi yanlıştır. Çünkü protista aleminde yalnızca algler değil öglena canlısı da fotosentez yapar. 14. Fotosentetik bakteriler prokaryot hücre yapısına sahip olduklarından fotosentez olayını kloroplast organelinde gerçekleştirmezler. Yeşil bitkiler ise ökaryot hücre yapısına sahiptir ve fotosentezi kloroplast organelinde gerçekleştirir. Bu durumda I numaralı olay fotosentetik bakteri ve yeşil bir bitki hücresinde ortak olarak meydana gelmez. II ve III numaralı olaylar ise ortak olarak gerçekleşir. 17. Arkeler bakterilerden farklı olarak çok sıcak, çok soğuk ya da çok tuzlu olan ekstrem koşullarda yaşayabilirler. Arkelerin DNA ları bakterilerden farklı olarak histon proteini içerir ve hücre duvarının yapısı da bakterilerden farklılık gösterir. Dolayısıyla I, III ve IV numaralı özellikler nedeniyle arkeler farklı bir âlem içerisinde sınıflandırılmıştır. 15. X canlısı tek hücreli bir maya mantarıdır ve mantarlar aleminde yer alır. Y canlısı prokaryot hücreli bir canlı olan laktik asit bakterisidir. Dolayısıyla DNA'sı sitoplazmada yer alır. Z canlısı saprofit (çürükçül) beslenen bir canlıdır. Bu durumda saprofit bir bakteri, cıvık mantar ya da saprofit beslenen bir mantar olabilir. 18. Doğal (filogenetik) sınıflandırma yapılırken DNA daki nükleotit dizilimi ve protein benzerliği, homolog organ benzerliği, embriyolojik gelişim ve fizyolojik benzerlikler dikkate alınır. I, II ve III numaralı öncüllerdeki yorumlar yapılabilir. Ancak IV numaralı öncülde verilen yorum yapılamaz. Çünkü X canlısı mantarlar aleminde yer alırken Y canlısı bakteriler aleminde yer alan bir canlıdır. Delta Kültür Yayınevi

23 19. Yalnızca Y ve Z türüne ait bakteriler A antibiyotiğine direnç genleri taşıdıklarından antibiyotik eklendikten sonra kültür ortamında bu bakteriler yaşamaya devam etmişlerdir. Z ve Y bakterileri farklı türden bakteriler olduklarından Z bakterisinin konjugasyonla sonradan A antibiyotiğine direnç genine sahip olması mümkün değildir. 22. A, B, C ve D seçeneklerinde verilen özellikler bitkiler aleminde yer alan canlılarda görülür. Ancak E seçeneğinde verilen miselyumlar ile bulunduğu ortama tutunma, mantarlar alemindeki canlılarda görülen bir özelliktir. 20. Deri altında ter bezi bulundurma memelilere ait bir özelliktir. Akciğerlere bağlı hava keseleri taşıma kuşlara ait bir özelliktir. Kalplerinde sadece oksijen bakımından fakir kan bulundurma balıklara ait bir özelliktir. Dolayısıyla I, II ve IV numaralı özellikler omurgalı hayvanlar şubesindeki bir canlının sınıfını belirlememize yardımcı olabilir. Ancak hem iki yaşamlıların hem de memelilerin azotlu boşaltım artığı üredir. Tüm omurgalı canlıların alyuvarlarında hemoglobin bulunur. Bu durumda III ve V numaralı özelliklere bakarak omurgalı canlıların sınıfını belirleyemeyiz. 23. X bakteri türünün üremesinin olmadığı petri kaplarına bakıldığında C antibiyotiğinin ortak olarak bulunduğunu, aynı antibiyotiğin X bakterisinin ürediği petri kaplarında ise bulunmadığını görüyoruz. Bu durumda C antibiyotiğinin X bakterisinin üremesini engellediğini söyleyebiliriz. 21. X mantar hücresi, Y bitki hücresi, Z hayvan hücresi ve T bakteri hücresidir. T bakteri hücresi olduğundan prokaryot hücre yapısındadır. X ve Z hücresine sahip canlılar heterotrof beslenme şekline sahiptirler. Bu durumda I ve III numaralı yorumlar yapılabilir. X ve Y hücresine sahip canlılar farklı âlemler içerisinde yer alırlar. X hücresinin hücre duvarı kitinden, Y hücresinin hücre duvarı selülozdan ve T hücresinin hücre duvarı peptidoglikandan oluşur. Dolayısıyla bu üç hücrenin hücre duvarlarının ana bileşeni birbirlerinden farklıdır. O halde II ve IV numaralı yorumlar yapılamaz. 24. Tek hücreli olan öglena kloroplast taşır ve fotosentez yapar. Güneş ışığı olmadığında ise heterotrof beslenir. 9. Sınıf Biyoloji Özet

24 25. Tablo incelendiğinde en fazla ortak özelliğe sahip canlıların X ve T olduğu görülecektir. 2, 4, 7 ve 8 numaralı genetik özellikler iki canlıda da ortak olarak bulunmaktadır. Bu durumda X ve T canlıları diğerlerinden daha yakın akrabadır. 28. A, B, C ve E seçeneklerindeki özellikler bazı omurgalı hayvanlarda da gözlenir. Ancak açık kan dolaşımı yalnızca omurgasız hayvanlarda görülür. 26. Virüslerin kendilerine ait DNA ya da RNA'ları vardır. Konak hücre içinde çoğalırken kendine ait nükleik asitlerin kontrolünde konak hücrede yeni virüs genomları ve protein kılıfların sentezi gerçekleşir. 29. Omurgalı hayvanlardan kuşlarda sıcakkanlıdır. Azotlu boşaltım artığı üre olan diğer bir omurgalı canlı grubu iki yaşamlılardır. Ancak I, II ve V numaralı özellikler yalnızca memelilerde görülür. 27. Mantarların hücre duvarının ana bileşeni kitindir. 30. Virüsler ribozom da dahil hiçbir organele sahip değildir. Dolayısıyla protein sentezi de yapamazlar. Delta Kültür Yayınevi