Akıllı Defter. 9.Sınıf Biyoloji. vitaminler,hormonlar,nükleik asitler. sembole tıklayınca etkinlik açılır. sembole tıklayınca ppt sunumu açılır

Transkript

1 9.Sınıf Biyoloji 1 Akıllı Defter vitaminler,hormonlar,nükleik asitler sembole tıklayınca etkinlik açılır sembole tıklayınca ppt sunumu açılır sembole tıklayınca video açılır 1

2 VİTAMİNLER ***Vitaminler: Sindirilmezler. Hücre zarından geçerler. Enerji vermezler. Bazı bileşik enzimlerin yapısına katılarak, düzenleyici olarak görev yaparlar. Eksikliklerinde hastalıklar ortaya çıkar. Bitkiler ihtiyaç duydukları vitaminleri kendileri sentezler. Hayvanlar ise sadece A ve D vitaminlerini, öncü bir organik maddeyi kullanarak sentezler. Vitaminler; yağda ve yağda çözünenler olmak üzere iki gruba ayrılır. Yağda çözünen vitaminler: Bu vitaminlerin fazlası, vücuttaki yağlarda depolanır. Bu nedenle bu vitaminlerin günlük alınmalarına gerek yoktur. Yağda çözünen vitaminler; A, D, E ve K vitaminleri olmak üzere 4 gruba ayrılır. Suda çözünen vitaminler: Vücutta depolanmazlar. (B12 hariç) Alınan vitaminlerin fazlası idrarla birlikte dışarı atılır. Bu nedenle bu vitaminlerin günlük alınmaları gerekir. Suda çözüne vitaminler; B ve C vitaminleri olmak üzere iki gruba ayrılır. Vitamin Eksikliğinde Görülen Hastalıklar: A vitamini: Gece körlüğü D vitamin: Raşitizm (uzun kemiklerde eğrilik), osteoporoz(kemik erimesi), osteomalazi(kemik yumuşaması) C vitamini: Skorbit(diş eti kanaması) E vitamin: Kısırlık K vitamini: Kanın geç pıhtılaşması HORMONLAR 1

3 ***Hormonlar: Hormonlar; belirli hücre tiplerinden salgılanan ve hedef hücreler üzerinde düzenleyici etki gösteren, amino asit, protein ve steroit yapılı organik bileşiklerdir. Hormonlar canlılarda büyüme, gelişme ve iç dengenin düzenlenmesinden sorumludur. Etkileri, geç başlar ve uzun sürer. Hayvansal hormonlar hedef organlara kan ile taşınırlar. Az ya da çok salınması metabolik rahatsızlıklara yol açar. Örneğin insanda büyüme hormonu, vücuttaki hücreleri etkileyerek büyümeyi ve hücre yenilenmesi ile hücrenin bölünmesini uyarır. Az salınması cüceliğe, fazla salınması ise devliğe yol açar. NÜKLEİK ASİTLER ***Nükleik asitler: Yapılarında; karbon, hidrojen, oksijen, azot ve fosfor atomları bulunur. Hücredeki tüm yaşamsal olaylar, bu moleküllerin kontrolünde gerçekleşir. Nükleik asitler; DNA ve RNA olmak üzere iki gruba ayrılır. Nükleik asitlerin en küçük yapı birimine nükleotid denir. Nükleotidin yapısı: Nükleotid; azotlu organik baz, pentoz şeker ve fosforik asit olmak üzere 3 kısımdan oluşmuştur. Azotlu organik baz: 2

4 Azotlu organik baz; pürin ve primidin olmak üzere iki gruba ayrılır. Pürin: Molekül yapısı çift halkalıdır. Adenin ve guanin bazları bu gruba girer. Primidin: Molekül yapısı tek halkalıdır. Sitozin, timin ve urasil bazları bu gruba girer. Not: Adenin, guanin, sitozin ve timin bazları DNA' da bulunur. Adenin, guanin, sitozin ve urasil bazları RNA' da bulunur. Pentoz şeker: Yapısında 5 karbon atomu bulunur. Pentoz şeker; riboz ve deoksiriboz olmak üzere iki gruba ayrılır. 3

5 Riboz şeker, RNA molekülünün yapısında bulunur. Deoksiriboz şeker, DNA molekülünün yapısında bulunur. Fosforik asit İnorganik yapılı olduğundan canlılar tarafından sentezlenemez. Dışarıdan hazır olarak alınır. Nükleik asit sentezi: Nükleotidler fosfodiester bağlarıyla bağlanarak, nükleik asitleri oluşturur. Fosfodiester bağı; birinci nükleotidin şeker grubu ile ikinci nükleotidin fosfat grubu arasında kurulur. 4

6 DNA VE RNA *DNA (deoksiribonükleik asit): DNA nın özellikleri: Adenin karşısında Timin, Guanin karşısında Sitozin nükleotidi bulunur. 5

7 Adenin sayısı = Timin sayısı Guanin sayısı = Sitozin sayısı Adenin ile timin arasında ikili hidrojen bağı bulunur. Guanin ile sitozin arasında üçlü hidrojen bağı bulunur. Adenin + Guanin = Sitozin + Timin (pürin toplamı = primidin toplamı) DNA nın görevleri: Hücreyi yönetir. Kalıtsal karakterleri taşır. Kalıtsal karakterlerin yavru bireylere aktarılmasını sağlar. Protein sentezi için şifre verir. RNA ları sentezler. Hücre bölünmesini kontrol eder. Kalıtsal kavramların küçükten-büyüğe doğru sıralaması: Baz < Nükleotid < KOD < Gen < DNA < Kromozom 6

8 *RNA (ribonükleik asit): RNA; mesajcı, taşıyıcı ve ribozomal RNA olmak üzere 3 gruba ayrılır. **Mesajcı RNA (mrna): Protein sentezi için gerekli olan DNA şifresini alır ve ribozoma götürür. Hücredeki RNA' ların %5' ini oluşturur. mrna düz zincir şeklinde olup, hidrojen bağı taşımaz. **Taşıyıcı RNA (trna): Protein sentezi için gerekli olan amino asitleri alır ve ribozoma götürür. Hücredeki RNA' ların %15' ini oluşturur. trna yonca şeklinde katlanmış olup, hidrojen bağı taşır. 7

9 **Ribozomal RNA (rrna): Ribozom organelinin yapısına katılır. Hücredeki RNA' ların %80' ini oluşturur. rrna çok sayıda katlanmalar yapmış olup, hidrojen bağı taşır. Not: Tüm RNA lar kontrolünde DNA üzerinden sentezlenir. Tüm RNA lar tekrar tekrar kullanılabilir. 8

10 *ATP: Canlılarda enerji gerektiren tepkimelerde, enerji aktarımında kullanılan organik bir bileşiktir. ATP, tüm canlılar tarafından sentezlenir. ATP molekülü; adenin bazı, riboz şekeri ve 3 fosfat molekülünden oluşur. 9

11 Adenin ile riboz şekeri arasında glikozit bağı bulunur. Riboz şekeri ile fosfat arasında ester bağı bulunur. Fosfat molekülleri arasında ise yüksek miktarda enerji depolayan fosfat bağları bulunur. Bu bağlar parçalandığında, açığa çıkan enerji yaşamsal olaylarda kullanılır. Not: ATP' nin yapısında bulunan glikozit ve ester bağları enerji vermez. *Fosforilasyon ve Defosforilasyon: Canlıların ATP molekülünü sentezlenmesine fosforilasyon adı verilir. Böylece ATP molekülünde enerji depolanmış olur. Enerji gerektiren tepkimelerde, ATP molekülünün parçalanmasına defosforilasyon denir. Böylece serbest kalan bu enerji yaşamsal olaylarda kullanılır. 10