METABOLİZMA HASTALIKLARINDA KULLANILAN FİTOTERAPÖTİKLER

Transkript

1 METABOLİZMA HASTALIKLARINDA KULLANILAN FİTOTERAPÖTİKLER

2 Canlı organizmada meydana gelen kimyasal olayların tamamı. Metabolizma, organik yapım ve yıkım olayları esnasında madde ve enerjinin hücre veya organizma tarafından değişikliğe uğratılması şeklindeki karmaşık ve devamlı olayların hepsini içine alır.

3 Karbonhidrat metabolizması Diyabet Lipit metabolizması Hiperlipidemi Protein metabolizması Gut Tiroit

4 Karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasındaki anormalliklerin temeli insülinin hedef dokularda yetersiz etkisidir Yetersiz insülin etkisi: Yetersiz insülin salınımı (Beta hücre azalması) İnsüline doku cevabında azalma (periferal dokularda insülin direnci) sonucu ortaya çıkmaktadır

5 Yaşam süresinin uzaması, aşırı beslenme, sedanter yaşam tarzı nedeniyle, 2030 yılında tüm dünyada 400 milyona yakın diyabetli hasta olacaktır.

6 Tip 2 diyabet dünya projeksiyonu % % % % % % Dünya 2000 = 151 milyon 2010 = 221 milyon

7

8

9 15 yıl diyabetli yaşayanların %2 si görme kaybı yaşıyor %10 da ise görme bozuklukları ortaya çıkıyor. %10-20 si böbrek fonksiyonlarını kaybediyor. %50 si kardiyovasküler hastalıklar yüzünden ölmektedir Diyabetlilerin %50 si ele ve ayaklarında karıncalanma, ağrı,uyuşma, güçsüzlük, ayaklarda ülserler

10 Diyet ve beslenme Egzersiz İlaç tedavisi Oral antidiyabetik ilaçlar İnsulin Bitkisel ürünler, vitamin, mineral ve diğer doğal ürünler

11 Glikoneogenez ve glikojenoliz inhibitörleri Ör: sülfonilüreler, metformin, tiazolidindionlar, nikotinik asit Diyetle alınan karbonhidratlar İnce barsak Kan glukozu İştah baskılayanlar Ör: vanadyum bileşikleri, Antiobezite etkililer (fenfluramin) Sindirim inhibitörleri Ör: α-glukozidaz inhibitörleri, guar zamkı, polisakkaritler İnsülin sekretagogları Ör: sülfonilüre türevleri Hepatik glukoz üretimi İnsülin sekresyonu İnsülinomimetikler Ör: inkretinler, tiazolidindionlar, eser elementler, vanadyum bil. İnsülinin etkisi Glukozun hücreye girişi İnsülinin etkisini arttıranlar Ör: sülfonilüreler, metformin, tiazolidindionlar, büyüme hormonları Glikoz kullanımını stimüle edenler Ör: nikotinik asit Metabolizma Depolama

12

13

14 Filipinler, Hindistan ve Güneydoğu Asya Kullanılan kısım:yaprak Etkili bileşikler:korozolik asit ve elaji tanenler Standardizasyon:%1 Korozolik asit Etkin doz:48 mg/gün Etki şekli ve klinik özellikler: Adipositlerin glikoz tüketimini arttırarak insülin benzeri etki göstermektedir. Amerika da 56 hasta ile yapılan bir klinik çalışmalarda, 2 hafta boyunca günde 48 mg %1 korozolik asit içeren standardize banaba ekstresini (Glucosol TM ) kullanan tip II diyabet hastalarının kan şekerlerinin %30 oranında düştüğü görülmüştür.

15 Dünya daki Preparatları

16 Hindistan, Güneybatı Asya, Çin, Afrika, Karayipler ve Akdeniz ülkeleri Kullanılan kısım: Meyve Etkili bileşikler: Visin, karantin, momordisin, lektin yapısındaki polipeptit-p, uçucu yağ ve müsilaj Standardizasyon : Etkin doz: 2 veya 3 defa 5 ml tentür (günde maksimum 50 ml). Dikkat!!! Uterus kasılmalarını arttırdığından düşüğe sebep olabilir bu nedenle hamileler tarafından kesinlikle kullanılmamalıdır.

17 Taşıdığı p-insülin, bitki insülini ya da polipeptit-p adı ile bilinen polipeptit yapılı bir bileşik nedeniyle insülin benzeri etki göstermektedir. Meyve suyunun, tip II diyabet hastalarına oral yolla (57 gram/gün) uygulandığı bir klinik çalışmada, glikoz toleransı %73 oranında iyileşmiştir. 15 gram sulu ekstre verilen hastaların tokluk kan şekerleri %54 oranında, glikozile hemoglobin (HbA1c) seviyesi ise %11 oranında düşmüştür

18

19

20 Kullanılan kısım: Tohum Etkili bileşikler: Steroidal saponozitler (diosgenin, yamogenin), pridin tipi alkoloitler (gentianin, trigonellin), proteinler, serbest aminoasitler, flavon ve flavonoller, müsilaj polisakkaritler ve lipitler. Standardizasyon:??? Etkin doz: Günlük gram çemen tohum tozunun yemeklerle beraber veya yemeklerden hemen sonra alınması ile özellikle tokluk kan glikoz seviyelerinde anlamlı iyileşmeler görülmektedir. Eğer ekstre halinde kullanılacaksa günlük 625 mg tabletlerin günde 2-3 defa alınması gerekmektedir.

21 Etki şekli ve klinik özellikler Günde 3 kez mg trigonellin 5 günün sonunda glikoz seviyelerinde anlamlı bir azalma görülmemiştir, alkoloitlerin etkiden sorumlu maddeler olmadığı düşünülmektedir. Gastrointestinal kanaldan karbonhidrat emilimini yavaşlatmaktadır. Türkiye de ilaç veya ilaç dışı herhangi bir ürünü yok

22 Antiplatelet ve antikoagülan (aspirin, varfarin gibi) ilaçları kullananlar için sakıncalıdır. Platelet agregasyonunu inhibe edebileceğinden bu ilaçlarla kombine kullanımı kanama riskini arttırabilir. Yüksek müsilaj içeriğinden dolayı diğer ilaçların absorbsiyonunu engelleyebilir. Diyare, gaz, uterus kontraksiyonuna ve allerjik reaksiyonlara sebep olabilir. Hamileler ve laktasyon döneminde oksitosik etkisi nedeniyle kullanılmamalıdır.

23 şeker yok gurmar Hindistan ın tropik ormanlarında Kullanılan kısım:yapraklar Etkili bileşikler: Gimnemik asitler Standardizasyon : %25 gimnemik asit içerecek şekilde standardize edilmeli Etkin doz: Haftada ml (sıvı ekstreden), %10 luk yaprak dekoksiyonundan günde 3 kez 2 şer ml veya buna eşdeğer olan GS4 ekstresinden günde iki kez 200 mg

24 Pankreas hücrelerinden insülin salıverilmesini arttırma, Glikoz absorbsiyonunu engelleme, Harap olmuş pankreas Langerhans adacıklarının yenilenmesini sağlama, Glikoz tüketimini sağlayan enzimlerin aktivitesini arttırma, Glikoneojenik enzimlerin aktivitesini azaltma

25 Etki şekli ve klinik özellikler Günde 200 mg standardize gurmar ekstresi içeren bir preparatın (GS4), ihtiyaç duyulan insülin dozunu yarıya düşürdüğü ve hem tip I hem de tip II diyabetlilerde HbA1c yi düşürdüğü görülmüştür. Gliburid, tolbutamit gibi ilaçlarla beraber 400 mg GS4 kullanıldığında bazı hastaların ilaç dozunu azalttığı bazılarının ise ilaç kullanımını tamamen bırakacak düzeyde iyileştiği görülmüştür.

26 GS4 ün, endojen insülin salıverilmesini arttırdığı düşünülmektedir. GS4 ve insülini birlikte kullanan bazı hastalardan alınan serum örneklerinde, pankreasın insülin üretmek için proinsülin molekülünden ayırdığı bir aminoasit zinciri olan C-peptitin arttığı görülmüştür.

27

28

29 Çin, Vietnam, Bangladeş, Hindistan Kullanılan kısım: Kabuk Etkili bileşikler: Uçucu yağ (%1-2), kumarin, zamk, müsilaj, reçineler, şeker ve prosiyanidin tip A polimerler Prosiyanidin A2 Standardizasyon :???? Etkin doz:en az 1 g toz tarçının kullanılması gerekmektedir. Kan glikoz seviyesine bağlı olarak günlük doz 6 g. çıkartılarak, ya doğrudan yiyeceklere serpiştirilerek veya kapsül (500 mg kabuk tozu taşıyan) halinde kullanılabilir. Ancak günlük doz 6 g. geçmemelidir.

30 Çin tarçını %85-90 sinnamil aldehit taşırken, Seylan tarçınında bu oran %65-70 tir. Prosiyanidin tip A polimerler

31 Etki şekli ve klinik özellikler Prosiyanidin tip A polimerleri, ve uçucu yağ içerisindeki fenil propanoit ve fenolik bileşikler insülin reseptör oto fosforilasyonunu geliştirir ve insüline hassasiyeti arttırarak etki gösterir. Bunlar uçucu ve kolay oksitlenen maddeler olduğundan; kabukların dekoksiyon veya infüzyon şeklinde hazırlanarak kullanılması yerine doğrudan kullanılması daha uygundur.

32 Klinik çalışmalar, Çin tarçınının Seylan tarçınından daha etkili olduğunu göstermiştir. Dikkat!!! Vazomotor merkezi uyardığı için yüksek miktarlarda, taşikardi yapabilir, solunum hızını ve intestinal peristaltizmi arttırabilir. Bazı kişilerde uykusuzluk ve depresyon benzeri etkiler gösterebilir. Kumarin içermesinden dolayı antikoagülan ve antiplatelet ilaçlarla etkileşebilir.

33 Etki şekli ve klinik özellikler 2004 yılında yapılan bir ön klinik çalışmada açlık kan şekerini %18-30 oranlarında düşürebildiği bulunduktan sonra büyük ilgi çekmeye başlamıştır. 40 yaş üzerindeki 60 gönüllü hasta ile yapılmış plasebo kontrollü bir çalışmada, gönüllülere ilk 40 gün yemeklerden hemen sonra 1,3 ve 6 gr tarçın tozu verilmiş, sonraki 20 gün plasebo tedavisi uygulanmıştır. Tarçın ile tedavi edilen grubun serum glikoz düzeyleri %18-29 oranında düşmüştür.

34 79 hasta ile yapılan 4 aylık süren diğer bir klinik çalışmada günde 3 g tarçın ekstresi uygulanan hastaların açlık kan glikoz seviyelerinde anlamlı azalmalar görülmüştür.

35

36 Kullanılan kısım: Kökler Etkili bileşikler: Triterpenik saponozit glikozitleri (ginsenozitler, panaksanozitler) Standardizasyon : Etkin doz: Günde 1-6 gram kök tozu veya mg standardize kök ekstresi

37 Dikkat!!! Yüksek dozda sinirlilik ve ajitasyon oluşturabilir. Postmenapozal kadınlarda çok nadir de olsa vajinal kanamalara sebep olabileceği göz ardı edilmemelidir. Varfarin gibi ilaçların etkinliğini azaltabilir. Mono amin oksidaz inhibitörleri ile etkileşebilir. Yüksek dozlarda uykusuzluk yapabilir. Ginseng köklerinin hipertansiyona neden olduğu şeklinde yaygın olan ifadeler bilimsel dayanaktan uzaktır. Sadece Sibirya ginsengi olarak bilinen ve farklı bir tür olan Eleutherococcus senticosus kökleri içerdiği lignan bileşiklerinden dolayı hipertansiyona sebep olabilmektedir

38 Etki şekli ve klinik özellikler Günlük 200 mg Panax ginseng standart ekstresinin kan glikoz ve HbA1c seviyelerini düşürdüğü bulunmuştur. 8 hafta boyunca, öğünden 40 dakika önce alınan 3 g. Amerikan ginsenginin (kökler doğrudan toz edilip kullanılmış) tokluk kan şekerini ve HbA1c yi düşürdüğü ortaya konmuştur.

39 Toz edilmiş kökler ile yapılan çift kör ve plasebo kontrollü klinik çalışmalarda kan glikoz konsantrasyonlarının akut olarak %20 oranında iyileştiği belirlenmiştir. Düşük miktarda ginsenozit içeren bazı preparatların kan glikozunu düşürmediği görülmüştür. Özellikle Amerikan ginsengi klinik çalışmalarda ve meta analizlerinde en güvenilir sonuçların elde edildiği bitkilerden birisidir.

40

41

42 Kullanılan kısım:tohum kabuğu Etkili bileşikler: Suda çözünen lifler Standardizasyon :? Etkin doz:? Etki şekli ve klinik özellikler Bazı çalışmalarda psyllium tohumu tüketiminin tokluk kan glikoz konsantrasyonunu %14-20 oranlarında düşürdüğü görülmüştür. En iyi sonuçlar, tohum tozu yemekle beraber alındığında görülmüştür. Diyabetik hastalarda total kolesterol ve düşük dansiteli lipoproteinleri de düşürdüğü bulunmuştur.

43

44 Kullanılan kısım: Toprak altı gövdesi Etkili bileşikler: Glukomannanlar Standardizasyon :? Etkin doz:? Etki şekli ve klinik özellikler : Glukomannan glukoz absorbsiyonunu geciktirir. 90 gün boyunca günde g dozda alındığında, açlık kan glikoz seviyesini ortalama %29 oranında düşürmekte ve kan şekerini kontrol amacıyla kullanılan insülin veya oral hipoglisemik dozunun azaltılmasına yardımcı olmaktadır.

45 Hastalarda serum kolesterolünü düşürmekte, glikoz toleransını ve lipit profilini düzenlemektedir Dikkat!!! Psyllium, glukomannan, guar zamkı, yulaf ezmesi ve diğer lifler oral yolla alınan ilaçların da absorbsiyonunu azaltabilir. Hastalar, oral yolla kullandıkları ilaçları lif alımından 1-4 saat sonra kullanmalıdır. Lif içeren ürünler bol su ile tüketilmelidirler. Aksi takdirde barsaklarda bazı tıkanmalara sebep olabilirler.

46

47 Diğer bitkiler Morus nigra yaprakları (dut, mullbery leaves), Aloe vera jel, Coccinia indica yaprakları, Ficus carica (incir) yaprakları, Allium cepa (soğan), Allium sativum (sarımsak), Vaccinium myrtillus (yaban mersini, bilberry) Gentiana olivieri herba gibi bitkiler üzerinde klinik çalışmalar devam etmektedir.

48 SONUÇ Tarçın ve ginseng ekstreleri ön plana çıkmıştır. Lagerstroemia speciosa bitkisinin standardize ekstreleri Gymnema slyvestre, Momordica charantia, ve Trigonella foenum-graecum üzerinde detaylı klinik çalışmalar umut vermiş ve tedavi alanına girmeye başlamıştır.

49 Lifli ürünlerin (psyllium, yulaf ezmesi, soya vb.) günlük diyetle g. kullanılmasının kan glikoz seviyesini düşürmenin yanında da birçok yararı bulunmaktadır. Krom ve alfa lipoik asitin diyabet tedavisinde destek amaçlı kullanılabileceği İSPATLANMIŞTIR. Dikkat!!! Bu ürünleri kullanırken diğer kullanılan diyabet ilaçlarının dozu ayarlanmalıdır. Hipoglisemi gelişebilir.