ALBÜMİN. Albümin; Serum Albümin Miktarı; Serum albümin neden bakılır? Serum Albümin için normal değerler: Albumin miktarını düşüren sebepler:

Transkript

1 ALBÜMİN Albümin; Serum Albümin Miktarı; Albümin karaciğerde yapılan bir proteindir. Kanda yer alan en önemli proteindir. Test kanda albümin miktarını ölçer. Bazı ilaçlar sonucu bozar. Anabolik steroid ilaçlar, androjenler, büyüme hormonu ve insülin sonucu etkiler. Serum albümin neden bakılır? Karaciğer ve böbrek hastalıklarının tanısında kullanılan bir testtir. Albümin kanın en önemli proteinidir ve birçok maddenin kan içinde taşınmasına yardım eder. Bilirübin, kalsiyum, progesteron ve birçok ilaç kanda albümine bağlı taşınır. Albümin kanın içindeki sıvıyı tutar ve damar dışına kaçmasını önler. Serum Albümin için normal değerler: Erişkinde : 3,4 5,4 grm/dl dir. Albumin miktarını düşüren sebepler: Böbrek hastalıkları, Karaciğer hastalıkları ( hepatit, siroz, asit), Yeterli gıda alamama Obezite cerrahisi ( intestinal by-pass), Crohn hastalığı, Düşük proteinli beslenme, Kötü beslenme, Whipple hastalığı, Yanıklar, Wilson hastalığı. Albümin gebelik sırasında normal olarak düşük çıkar. Bu hastalık anlamına gelmez. Referanslar:

2 1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73. ALT Alanin Transaminaz SGPT; Serum Glutamil Piruvat Transaminaz; Alanin Transaminaz; Alanin Aminotransferaz; Karaciğerde bulunan bir enzimdir. Karaciğer hücrelerinin harabiyetinde çok artar. Kan testidir. Karaciğer hasarının tespitinde kullanılır. Yükselmesi karaciğer hastalıklarını gösterir. ALT için normal değerler: Erişkin: 9-40 U/L ALT seviyesini arttırana sebepler: Hepatitler, Karaciğere zarar veren ilaçlar, Siroz, Karaciğer nekrozu, Hemokromatoz, Karaciğer iskemisi, Karaciğer kanseri ve metastazları, İnfeksiyöz Mononükleoz, Pankreatit ( pankreas iltihapları).

3 Referanslar: 1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007:chap Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73. ACTH (Synacten) STİMÜLASYON TESTİ Adrenal rezerv testi; Synacten stimülasyon testi; ACTH stimülasyon testi adrenal yetmezlik teşhisinde kullanılır. ACTH stimülasyon testi neyi ölçer? ACTH beyinde hipofiz bezinden salgılanır ve adrenal bezlerden kortizol hormonu salgılatır. Synacten sentetik ACTH hormonudur ve onun gibi etki ederek kortizol salgılatır. Test böbrek üstü bezlerinin (adrenal) ACTH hormonuna ne derece iyi cevap verdiğinin ölçülmesidir. Adrenal bezlerin yetmezliğini teşhis amacıyla kullanılan laboratuar testidir. ACTH (Synacten) stimülasyon testi nasıl yapılır? Testten saat önce ağır egzersiz ve yüksek kalorili karbonhidratlı gıdaların kesilmesi gerekir. Test den önce aç olmak gerekir. Önce kan alınır ve kortizol ölçülür daha sonra Synacten damardan verilir ( 0,25 mg i.v.) verilerek adrenal

4 bezler uyarılır enjeksiyondan 30 ve 60 dakika sonra kan alınır. enjeksiyondan 60 dakika sonra değerin 20 mg/dl altında olması adreno kortikal yetmezlik teşhisi koydurur. ACTH stimülasyon testi için normal değerler: Bazal kortizol >5 mg/dl 30. ve/ veya 60. dk. Kortizol: >20 mg/dl olmalıdır. Doktorunuz idrarda serbest kortizol çıkışı için idrarda serbest kortizol ya da 24 saatlik idrarda 17 Ketosteroid testini de ek olarak isteyebilir. ACTH ( Synacten ) stimülasyon testi neden yapılır? Böbrek üstü bezlerin ( adrenal bezlerin ) düzgün çalışıp çalışmadığını test etmek ve hipofiz ile adrenal arası bağlantıyı kontrol etmekte kullanılır: Adrenal yetmezlik teşhis için, Hipofiz yetmezliği teşhis için kullanılır. Başlangıçta kortizol az fakat synacten den sonra normal artış oluyorsa hipofiz yetmezliği var denir. Başlangıçta kortizol düşük enjeksiyondan sonra hala düşük ise adrenal yetmezlik var denir. ACTH stimülasyon testi: Akut adrenal kriz, Adisson hastalığı ( adrenal yetmezlik), Hipofiz yetmezliği, Hipofiz tümörlerinin ayırıcı tanısında kullanılır. Referanslar: 1.Stewart PM. The adrenal cortex. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008:chap Melmed S, Kleinberg D. Anterior pituitary. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook

5 of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008:chap 8. ACTH Adreno Cortico Tropic Hormon Serum Adrenokortikotropik Hormon; Serum ACTH; Adreno cortico tropik hormone; High-Sensitif ACTH; ACTH ( Adreno kortiko tropik Hormon ) beyinden salgılanan ve böbrek üstü bezlerinden hormon salgılatan maddedir. Serum ACTH miktarı gün içinde değişir. Doğru değerlendirme için test örneğinin sabah erken saatte ( tercihan saat 8 de ) alınması gerekir. Serum ACTH laboratuvar testi yapılmadan önce kortizon içeren ilaçların kesilmiş olması gerekir. Serum ACTH testi neden yapılır? Test beyin ve böbrek üstü bezler arasında ki bağlantıyı incelemek amacıyla yapılır. Hormon problemlerinin tanısında kullanılır. ACTH hormonunun ana görevi böbrek üstü bezlerinden Kortizol hormonunu salgılatmak dır. Adreno Cortico Tropic Hormon (ACTH) için normal değerler: Erişkin için : 9-52 pg/ml dir. ACTH miktarını yükselten sebepler: Cushing (kuşing) sendromu, Addison hastalığı ( böbrek üstü bezlerinin yetmezliği), Doğumsal adrenal hiperplazi, ACTH üreten tümörler,

6 Nelson sendromu. ACTH miktarını düşüren sebepler: Böbrek üstü bezi tümörlerine bağlı cushing sendromu, Dışarıdan verilen kortizol e bağlı cushing sendromu, Hipofiz yetmezliği, Ayrıca hipopituitarizm ( hipofiz yetmezliği ) ve Multip Endokrin Neoplazi hastalıklarının teşhisinde de Serum ACTH seviyesine bakılır. Referanslar: 1.Stewart PM. The adrenal cortex. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008:chap Melmed S, Kleinberg D. Anterior pituitary. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008:chap 8. ACE Angiotensin Converting Enzim Serum angiotensin-converting enzim; ACE tayini; Serum ACE; SACE; ACE tayini serumda bulunan angiotensin-converting enzim (ACE) miktarının ölçülmesidir. Aç karnına yapılır ve steroid almak ACE seviyesini düşürdüğünden steroid ve kortizonun laboratuvar testi öncesinde kesilmesi gerekir.

7 Angiotensin Converting Enzim için normal değerler: Erişkin :< 40 mg / dl dir. Kanda ACE seviyesine neden bakılır: Kan ACE seviyesi: Sarkoidoz, Gaucher ve Lepra hastalarının tedavisi sırasında ve takibinde kullanılır. Sarkoidoz hastalığının takibi sırasında kullanılır. Hastalığın alevlenmesinde ACE seviyesi artar, tedaviye cevap verince ACE düşer, hastalara düzenli aralıklarla ACE seviyesi bakılır, hastalığın seyri takip edilir. Ace aynı zamanda Gaucher hastalığı ve Lepra hastalarının takibinde de kullanılır. Hastalığın alevlenmesinde ACE artar, tedaviye cevap verince ACE düşer. ACE miktarının çok yüksek olması hastalığın kötüye gittiğini gösterir. ACE seviyesini yükselten sebepler ACE seviyesinde belirgin artış Sarkoidoz hastalığında görülür, ayrıca aşağıdaki hastalıklarda ACE artışı görülebilir. Bu artış Sarkoidoz hastalığı kadar belirgin ve stabil olmadığından takip ve tedavide kullanılmaz. Sadece klinik olarak Sarkoidoz hastalığının takip ve tedavisinde kullanılır. Aşağıdaki hastalıklarda serum ACE miktarı artar: Histoplazmoz, Amiloidoz, Asbestoz, Diyabet, Ampiyem, Gaucher, Hepatit, Hodgking, Hipertiroidi,

8 İdiyopatik Pulmoner Fibrozis, Lepra, Akciğer kanseri, Nefrotik sendrom, Primer Bilyer Siroz, Pulmoner emboli, Skleroderma, Silikozis, Tüberküloz. ACE seviyesini azaltan sebepler: Steroid kullanımı, Sarkoidoz tedavisi. ACE seviyesini arttıran birçok hastalık olduğundan klinik kullanımı çok güvenilir değildir. Referanslar: 1.Abraham NZ, Carty RP, DuFour DR, Pincus MR. Clinical enzymology. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2006:chap Weinberger SE. Sarcoidosis. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2007:chap 95. D VİTAMİNİ 25-Hidroksi Vitamin D3; Vitamin D; 25-OH Vitamin D; Calcidiol; 25-Hidroksikolekalsiferol; D vitamini yağda eriyen bir vitamindir. Yeterli güneş görürse vücutta da üretilir. Güneş vitamini diye de bilinir. 25- OH

9 Vit. D laboratuvar testi vücutta ne kadar D vitamin olduğunu gösteren en doğru testtir. Böbreklerde 25 OH vitamin D aktif hale getirilir ( 1-25 Hidroksi vitamin D). Aktif hale gelen Vitamin D vücudun kalsiyum ve fosfat dengesini kontrol eder. Test aç karnına alınman kandan yapılmalıdır. Balık, balık yağı, et, süt, yumurta ve mantar D vitamini açısından zengin besinlerdir. D-vitamini testi kanda yapılır. D-Vitamini Testi neden yapılır? Vücuttaki D vitamini miktarını ölçmek için yapılır. D-Vitamini normal değeri: Erişkin: ng/ml dir. D vitaminini düşüren sebepler: Güneş görmemek, Yeterli D vitamini alamamak, Karaciğer ve böbrek hastalıkları, Kötü beslenme, Bazı ilaçlar Fenitoin, Fenobarbital, Rifampin. Çok uzun süre anne sütü ile beslenen, güneş görmeyen çocuklarda D vitamini eksikliği sık görülür. D vitamini eksikliği kanserlere neden olabilir ( bkz: D vitamini eksikliği ). Eksikliğinde çocuklarda riketsiya erişkinlerde osteomalazi denen kemik hastalıkları ortaya çıkar. Aşırı D vitamini alınması zehirlenmeye neden olur. Referanslar: 1. Weng FL, Shults J, Leonard MB, Stallings VA, Zemel BS. Risk factors for low serum 25-hydroxyvitamin D concentrations in

10 otherwise healthy children and adolescents. Am J Clin Nutr. 2007;86(1): ce-risk-of-common-health-concerns. 3. Lappe JM, Travers-Gustafson D, Davies KM, Recker RR, Heaney RP. Vitamin D and calcium supplementation reduces cancer risk: results of a randomized trial. Am J Clin Nutr. 2007;85(6): NqqB2nhBE.. Specker BL, Valanis B, Hertzberg V, Edwards N, Tsang RC. Sunshine exposure and serum 25-hydroxyvitamin D concentrations in exclusively breast-fed infants. J Pediatr 1985;107(3): SAATLİK İDRARDA KALSİYUM İdrarda Kalsiyum; Calcium urine; Urinary Ca+2; İdrarda atılan kalsiyum miktarının ölçülmesidir. Kalsiyum vücudun en önemli minerallerinden birisidir. Kemikler, dişler kalsiyumdan oluşur, kasların kasılması, kalbin kasılması, sinirlerin uyarıları iletmesi, kanın pıhtılaşması kalsiyum sayesinde olur. Bazı hastalıklarda idrarla kalsiyum atılması artar. Test 24 saatlik idrarda çalışılır. Aşağıdaki ilaçlar idrarla kalsiyum atılmasını arttırır: Antiasit ilaçlar, Antikonvülsan ilaçlar, ( epilepsi ilaçları), Bazı diüretikler idrarla kalsiyum atılmasını arttırır.

11 Aşağıdaki ilaçlar idrarla kalsiyum atılmasını azaltırlar: Kortizonlu ilaçlar, Doğum kontrol ilaçları, Tiazid diüretikler. İdrarda kalsiyum testi ne için yapılır? Test kalsiyum böbrek taşlarının tedavisinde en uygun yaklaşımı görmek amacıyla, Paratiroid hastalıklarının takibinde kullanılır. İdrarda kalsiyum için normal değerler: normal gıdalar ile beslenenlerde mg/ gün, düşük kalsiyumlu gıdalar ile beslenenlerde mg / gün dür. İdrarda kalsiyum miktarını arttıran sebepler: (>300mg/ gün) Kronik böbrek hastalıkları, İdrardan kalsiyum kaçması ( kalsiyum böbrek taşına yol açar), Sarkoidoz, Aşırı kalsiyum alınması, Aşırı paratiroid hormonu yapılması, Bazı diüretik ilaçlar, Fazla vitamin D alınması idrarla kalsiyum çıkışını arttırır. İdrarda kalsiyum miktarını azaltan sebepler: Malabsorbsyon sendromları, Paratiroid hormon eksikliği, Tiazid diüretikler, Vitamin D eksikliğine bağlı olabilir. Referanslar:

12 1. Bringhurst FR, Demay MB, Kronenberg HM. Hormones and disorders of mineral metabolism. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap Wysolmerski JJ, Insogna KL. The parathyroid glands, hypercalcemia, and hypocalcemia. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap SAATLİK İDRARDA SERBEST KORTİZOL 24 Saatlik İdrarda Kortizol; İdrarda Serbest Kortizol, Test idrarda atılan serbest kortizol miktarını ölçer. 24 saatlik idrarda bakılır. Kortizol böbrek üstü bezlerinden salgılanan steroid hormondur. Gün içinde artıp azalır. Sabah 6-8 arası en yüksek olduğu dönemdir. Gece yarısı en düşük olduğu dönemdir. 24 saat boyunca idrarda atılan miktarı laboratuvar testi ile ölçülür. Kortizol vücudun birçok sistemini etkiler özellikle. Kemikler, Dolaşım sistemi, Kan şekeri, İmmün sistem, Yağ metabolizması,, karbonhidrat ve protein metabolizması, Sinir sistemi,

13 İdrarda kortizol testi ne için yapılır? Kortizol strese karşı verilen cevapta önemli bir hormondur. Laboratuar testi vücuttaki kortizol miktarını göstermek açısından önemli bir testtir. Cushing (kuşing ) hastalığında kortizol çok artarken böbrek üstü bezlerinin yetmezliğinde (Addison hastalığı ) kortizol miktarı çok düşer. İdrarda serbest kortizol miktarı bu hastalıkların teşhisinde kullanılan bir testtir. Bazı ilaçlar testin sonucunu bozar: Glukokortikoid ilaçlar ( kortizonlu ilaçlar), Lityum, Diüretik, Ketokonazol, Östrojen, Trisiklik antidepresanlar sonucu bozar. Ayrıca ciddi psikolojik ve fiziksel stres de idrarda kortizol sonucunu bozar. Doğru sonuç için aralıklarla testin 2-3 kez tekrarlanıp ortalamasının alınması daha doğru sonuç verir. 24 saatlik idrarda kortizol için normal değerler: Erişkinde: mcg/24h Hafif Cushing sendromlarında normal ve normale yakın sonuçlar görülebilir. Bu durumda ACTH stimulasyon veya Deksametazon süpresyon testleri yapılır. İdrarda serbest kortizolu arttıran sebepler: Cushing sendromu: hipofiz besinden bağımsız, Cushing hastalığı: hipofize bağımlı, Yalancı Cushing, Eksojen Cushing, Ağır depresyon, ACTH salgılayan tümör.

14 İdrarda serbest kortizolu düşüren sebepler: Addison hastalığı ( böbrek üstü bezi yetmezliği ), Hipopituitarizm, Konjenital adrenal hiperplazi, Referanslar: 1. Stewart PM. The adrenal cortex. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008: chap Melmed S, Kleinberg D. Anterior pituitary. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008: chap SAATLİK İDRARDA BAKIR İdrarda Bakır; 24 saatlik idrarda bakır miktarının ölçüldüğü laboratuvar testidir. Bakır metabolizmasını bozan genetik bir hastalık olan Wilson hastalığının araştırılmasında kullanılan bir testtir. 24 saatlik idrarda bakır için normal değerler: Erişkin:10-30 mg/24h dir. İdrarda bakırı arttıran sebepler: Bilier siroz, Kronik aktif hepatit, Wilson hastalığı dır.

15 Referanslar: 1. Schilsky ML. Wilson disease: Current status and the future. Biochimie. Jul ;[Medline]. 2. Bowcock AM, Farrer LA, Hebert JM, Agger M, Sternlieb I, Scheinberg IH, et al. Eight closely linked loci place the Wilson disease locus within 13q14-q21. Am J Hum Genet. Nov 1988;43(5): [Medline]. [Full Text]. 24 SAATLİK İDRARDA ALDOSTERON 24 saatlik idrarda atılan Aldosteron miktarının ölçülmesidir. Aldosteron böbrek üstü bezlerinden salgılanan ve vücudun sodyum potasyum dengesini ayarlayan en önemli hormondur. Bkz: kan Aldosteron testi. Test yapılmadan önce aşağıdakilere dikkat etmek gerekir: Aldosteron miktarını arttıran ilaçlar kesilmelidir: Lityum, Sprinolakton, Verapamil Aldosteron miktarını düşüren ilaçlar kesilmelidir: ACE inhibitörleri, Ağrı kesiciler ( NSAI), Ranitidin, Propranolol. Aldosteron testini etkileyen diğer sebepler: Hamilelik, Düşük yada yüksek tuzlu beslenme,

16 Aşırı egzersiz, Stres. Test sırasında çay, kahve, kola içilmemelidir. Test öncesi 2 hafta günde 3 gramdan fazla tuz tüketilmemelidir. 24 saatlik idrarda aldosteron için normal değerler: testin normal değeri 2-26 mcg/24h dir. 24 saatlik idrarda aldosteronu arrtıran hastalıklar: Diüretik ( idrar söktürücü ) ilaçların aşırı kullanımı, Siroz, Bilateral adrenal hiperplazi, Conn sendromu, Kalp yetmezliği, İshal yapıcı ilaçların aşırı kullanımı. İdrarda Aldosteron miktarını düşüren hastalıklar: Addison hastalığı. Referanslar: Young Jr WF. Endocrine hypertension. In: Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, Kronenberg HM, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 12th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 16.